2024-05-31 19:08:56
Δημήτρης Αθηνάκης Καθημερινή
Μια μεγάλη νίκη για την Ευρώπη και την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, που δηλώνει ενθουσιασμένη. Αυτά είναι τα λόγια των επιστημόνων που συμβουλεύθηκε η «Κ» για τον «Λευκό Δράκο», τον πύραυλο που βρίσκεται σε τροχιά στο Διάστημα. Δεν είναι, όμως, ο πύραυλος αυτό που έχει ενθουσιάσει την επιστημονική κοινότητα· είναι ο EarthCARE που μεταφέρει, ένας δορυφόρος, ο οποίος εκτοξεύτηκε στο Διάστημα την Τρίτη από την Καλιφόρνια. Και ο οποίος χαρακτηρίζεται «θαύμα της μηχανικής», εξαιτίας των ευρωπαϊκών και ιαπωνικών οργάνων τεχνολογίας αιχμής με τα οποία είναι εξοπλισμένος.
Ο δορυφόρος θα κάνει μετρήσεις ακριβείας για τον ρόλο των νεφών στην κλιματική αλλαγή – θα φέρει μαζί του επιστρέφοντας πρωτοφανή δεδομένα για τα νέφη, τα αερολύματα και την ακτινοβολία του Ηλίου. Μάλιστα, υπάρχει ελληνική υπογραφή· αφενός, από το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και, αφετέρου, από το CleanCloud, ένα consortium 20 ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και φορέων, του οποίου επιστημονικός συντονιστής είναι o καθηγητής Αθανάσιος Νένες.
Πάνω από δύο τόνοι στο Διάστημα για 3-5 χρόνια
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και περιπλοκότερη αποστολή μέχρι σήμερα, με έναν δορυφόρο ονόματι EarthCARE (Cloud, Aerosol and Radiation Explorer), και γίνεται πραγματικότητα με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) και της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Διαστημικών Ερευνών. Ο «Λευκός Δράκος» ή «Hakuryu», όπως η ιαπωνική πλευρά, κατά τα ειωθότα, ονόμασε τον πύραυλο της SpaceX, ζυγίζει συνολικά 2,3 τόνους.
Ο EarthCARE θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία lidar και ραντάρ υψηλής απόδοσης, που για πρώτη φορά αποστέλλεται στο Διάστημα.
Ο δορυφόρος –που θα κάνει κύκλους για τρία έως πέντε χρόνια γύρω από τη Γη σε ύψος περίπου 400 χλμ.– αναμένεται να συμβάλει καταλυτικά στην κατανόησή μας για τον ρόλο των νεφών και των αερολυμάτων, την ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας πίσω στο Διάστημα, σε συνδυασμό με την επίδρασή του στο κλίμα και τον καιρό. Ο EarthCARE θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία lidar και ραντάρ υψηλής απόδοσης, που για πρώτη φορά αποστέλλεται στο Διάστημα.
Δύο δεκαετίες συλλογικών προσπαθειώνΟ δορυφόρος EarthCARE λίγο πριν από την αναχώρηση. (Ευγενική παραχώρηση: Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών)Η αποστολή αυτή, από τη φάση της έγκρισης έως την εκτόξευσή της, χρειάστηκε 21 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ ο προϋπολογισμός της, που αναθεωρήθηκε αρκετές φορές στη φάση των δοκιμών και των επικαιροποιήσεων των οργάνων, εκτιμάται ότι άγγιξε περίπου τα 850 εκατομμύρια ευρώ, με τον αρχικό προϋπολογισμό να προέβλεπε 500 εκατ., σύμφωνα με τις πληροφορίες της «Κ».Την αρχική επιστημονική ιδέα για τον EarthCARE είχε παρουσιάσει, το 1993, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, Αντονι Ιλινγκγουορθ, σε συνεργασία με συναδέλφους του. Ο ίδιος, σύμφωνα με το BBC, δήλωσε ότι ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα: «Ηταν ένα μακρύ ταξίδι, γεμάτο προκλήσεις. Ολοι μαζί δημιουργήσαμε κάτι πραγματικά αξιοσημείωτο που θα αλλάξει τον τρόπο που καταλαβαίνουμε τον πλανήτη μας»Από αυτά τα δεδομένα, όλα τα κλιματικά μοντέλα θα λαμβάνουν πληροφορίες για το πώς δουλεύει το σύστημα της Γης, της οποίας το κλίμα, αυτή τη στιγμή, αλλάζει ταχύτατα.
«Από αυτά τα δεδομένα, όλα τα κλιματικά μοντέλα θα λαμβάνουν κρίσιμες πληροφορίες για σύστημα που είναι υπεύθυνο για τον καιρό και το κλίμα της Γης, που αλλάζει ταχύτατα», λέει στην «Κ» ο Αθανάσιος Νένες, καθηγητής Ατμοσφαιρικών Διεργασιών και διευθυντής του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικών Διεργασιών και των Επιπτώσεών τους (LAPI) της πολυτεχνικής σχολής της Λωζάνης (EPFL), συνδεδεμένος ερευνητής του Ινστιτούτου Επιστημών Χημικής Μηχανικής και συν-συντονιστής του Κέντρου Μελετών Ποιότητας Αέρα και Κλιματικής Αλλαγής (CSTACC) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας στην Πάτρα.
«
Και δεν υπάρχει άλλος δορυφόρος αυτή τη στιγμή στο Διάστημα με τέτοιες δυνατότητες όπως ο EarthCARE», καθώς, όπως εξηγεί ο ίδιος, «τα εξελιγμένα όργανα του δορυφόρου μπορούν να μετρήσουν και είδος των σωματιδίων, όπως και το είδος του υετού (σταγόνες, βροχή, πάγος) και τον άνεμο εντός των νεφών όπως ποτέ άλλοτε».
Οπως, μάλιστα, συμπληρώνει ο Βασίλης Αμοιρίδης, διευθυντής Ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ του Αστεροσκοπείου, μιλώντας στην «Κ», «τα εξελιγμένα όργανα του δορυφόρου μπορούν –και αυτό είναι το φοβερό– να μετρήσουν και τον άνεμο εντός των νεφών· είναι μια σπουδαία ιαπωνική καινοτομία».
Εξοπλισμός αιχμής για νέφη, αερολύματα και σωματίδια
Σύμφωνα με τους επιστήμονες που συμβουλευθήκαμε, τα νέφη και τα σωματίδια αλλάζουν την ενέργεια που απορροφούν η Γη, η ατμόσφαιρα και η θάλασσα από τον Ηλιο, τον υδρολογικό κύκλο και το πόση ζέστη μπορεί να δραπετεύσει στο διάστημα – και συνεπώς επηρεάζουν το κλίμα της Γης.
Τα τέσσερα όργανα, με τα οποία είναι εξοπλισμένος ο δορυφόρος, θα μετρούν τις ιδιότητες και την ποσότητα των σωματιδίων της ατμόσφαιρας: πόσο ψηλά βρίσκονται, από πού έρχονται και πόσο εύκολα μετασχηματίζονται σε σταγονίδια και παγοκρυστάλλους, επηρεάζοντας την δημιουργία και εξέλιξη των νεφών όπως και τη βροχόπτωση.
Ο εξοπλισμός που μεταφέρει ο EarthCARE
«Το Αστεροσκοπείο διαθέτει μεγάλη εξειδίκευση μέσα από τα αντίστοιχα συστήματα, τα οποία λειτουργούν από το έδαφος», λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης, μιλώντας μας για τη συμβολή του ίδιου και της ομάδας του στην αποστολή του EarthCARE.
«Ο λόγος που “παντρεύουμε” τα σωματίδια με τα νέφη είναι επειδή κάθε σταγονίδιο και κάθε παγοκρύσταλλος που περιέχει ένα σύννεφο δημιουργούνται πάνω στα υπάρχοντα σωματίδια στην ατμόσφαιρα. Κι ενώ έχουν μειωθεί πολλά είδη ανθρωπογενούς ρύπανσης –όπως είναι οι εκπομπές σωματιδίων από τα αυτοκίνητα–, οδεύουμε προς ένα μέλλον, στο οποίο μεταβάλλονται ιδιαιτέρως οι πηγές των σωματιδίων και η έντασή τους: έχουμε περισσότερες πυρκαγιές, περισσότερη σκόνη στην ατμόσφαιρα, η Αρκτική λιώνει και εμφανίζονται καινούργιες πηγές σωματιδίων και εκεί», μας λέει ο Αθανάσιος Νένες.
Σε αυτό πλαίσιο, ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών θα μελετήσει πώς επηρεάζονται τα νέφη από την πρόσφατη μείωση των εκπομπών αερίων στην Ευρώπη. «Παρατηρούμε πολύ λιγότερα σωματίδια από ανθρωπογενείς δραστηριότητες· μιλάμε για καθαρά νέφη πλέον, τα οποία επηρεάζονται μόνο από σωματίδια από φυσικές πηγές, όπως είναι η σκόνη, ο καπνός. Σωματίδια, δηλαδή, που δεν έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο, τα οποία και αυτά βέβαια συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Θα τη δείτε σύντομα αυτή την υπηρεσία σε συνεργασία με το Copernicus», μας αποκαλύπτει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Η σημασία της διακρίβωσης των νεφων
Τα σύννεφα, πάντως, όπως μας λένε οι ειδικοί, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τα εντάξεις σε μοντέλα, παρά την τεράστια επίδραση που έχουν στο κλίμα και στον καιρό της Γης. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που συνομίλησαν με την «Κ», είναι δύσκολο να προβλεφθεί επακριβώς η εμφάνισή τους, «εξ ου και οι μετεωρολόγοι πολλές φορές πέφτουν έξω», όπως μας λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Γι’ αυτό τον λόγο, η ποσοτικοποίησή τους, που θα καταστεί δυνατή και αξιόπιστη από τον δορυφόρο EarthCARE, θα προσφέρει πολλές λεπτομέρειες για την τρέχουσα κατάσταση των σωματιδίων και νεφών σε παγκόσμια κλίμακα. «Τα δεδομένα που ζητούμε για τα νέφη είναι πολλά. Χρειάζεται να γνωρίζουμε αν έχουν μεγάλα ή μικρά σταγονίδα, μικρούς ή μεγάλους παγοκρυστάλλους, πολύ ή λίγο πάγο, πολύ ή λίγο νερό, αν δημιουργήθηκαν από σκόνη, καπνό πυρκαγιών, ρύπανση, θαλασσινό αλάτι ή άλλες πηγές, όπως γύρη, μύκητες, βακτήρια – ακόμα και ηφαιστειακή στάχτη», εξηγεί ο Αθανάσιος Νένες.
Τα δεδομένα που ζητούμε για τα νέφη είναι πολλά. Χρειάζεται να γνωρίζουμε αν έχουν μεγάλα ή μικρά σωματίδια, πολύ ή λίγο πάγο, και τι είδους, αν δημιουργήθηκαν από σκόνη, καπνό πυρκαγιών, ρύπανση ή, για παράδειγμα, από θαλασσινό αλάτι.
Οταν αυτά τα δεδομένα φτάσουν στα χέρια της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, εκείνη θα μπορεί πλέον να αντιλαμβάνεται την επίδραση που έχουν τα σύννεφα στο κλίμα και στον καιρό. «Η Γη λαμβάνει ενέργεια από την Ηλιο. Ενα 30% αυτής της ενέργειας επιστρέφει στο Διάστημα διά της αντανάκλασης και το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του ποσοστού οφείλεται στα νέφη. Ετσι, με τα σύννεφα αυτή η ενέργεια δεν εισέρχεται στη Γη, ώστε να τη θερμάνει έτι περαιτέρω. Αν, τώρα, παρατηρηθεί αλλαγή στα νέφη, έστω και κατά 1%, μιλάμε για αλλαγή στην ενέργεια που είναι συγκρίσιμη με την υπερθέρμανση λόγω των θερμοκηπικών αερίων», σημειώνει ο Αθανάσιος Νένες.
Η «ταυτότητα» των νεφών είναι χρήσιμη για την προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να μειώσει τη θερμοκρασία της Γης.
«Τα χαμηλά νέφη συνήθως ψύχουν τον πλανήτη, διότι αντανακλούν την ακτινοβολία πίσω στο Διάστημα, ενώ τα υψηλά νέφη συνήθως θερμαίνουν τη Γη, καθώς λειτουργούν ως μπλοκ για την υπέρυθρη ακτινοβολία που επιστρέφει από τον πλανήτη μας προς το Διάστημα, εγκλωβίζοντάς τη στην ατμόσφαιρα της Γης. Συνολικά, θεωρούμε ότι η “ταυτότητα” των νεφών είναι ότι μάλλον ψύχουν παρά θερμαίνουν τον πλανήτη. Αρα, είναι χρήσιμα για την προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να μειώσει τη θερμοκρασία της Γης. Αν θυμάστε, έχουν αναπτυχθεί επιστημονικές θεωρίες περί νεφοκάλυψης πάνω από τους ωκεανούς ψεκάζοντας την ατμόσφαιρα με θαλασσινό αλάτι», μας εξηγεί ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Ο επιστημονικός ενθουσιασμός
Ο επιστημονικός ενθουσιασμός
Οι επιστήμονες εμφανίζονται ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι για την αποστολή του EarthCARE. Μάλιστα, ο Βασίλης Αμοιρίδης κάνει λόγο για τα 21 χρόνια συνεργασίας της ερευνητικής ομάδας του Αστεροσκοπείου με την ESA για το συγκεκριμένο πρότζεκτ. Στον ίδιο και τους συνεργάτες του είχε ανατεθεί η μελέτη των καλών πρακτικών για το πώς θα γίνει η βαθμονόμηση και η διακρίβωση της αποστολής του δορυφόρου. Αυτό κατέστη δυνατόν σε συνεργασία με 90 ερευνητές από όλο τον κόσμο για λογαριασμό της διεθνούς επιτροπής για την παρατήρηση της Γης από το Διάστημα (CEOS).
Μέχρι σήμερα βλέπαμε μία άποψη της ατμόσφαιρας σε δύο διαστάσεις. Αυτή τη στιγμή, όμως, εκείνο που δεν γνωρίζουμε μόνο είναι το πώς εξελίσσεται ένα νέφος, το οποίο για να το καταλάβουμε πρέπει να το δούμε σε τρισδιάστατη απεικόνιση.
«Μέχρι σήμερα βλέπαμε μία άποψη της ατμόσφαιρας σε δύο διαστάσεις. Δηλαδή, φανταστείτε ότι παίρναμε μία φωτογραφία, ας το πούμε έτσι, από το Διάστημα και βλέπαμε τα νέφη. Αυτή τη στιγμή, όμως, εκείνο που δεν γνωρίζουμε μόνο είναι το πώς εξελίσσεται ένα νέφος, το οποίο για να το καταλάβουμε πρέπει να το δούμε σε τρισδιάστατη απεικόνιση, να το τηλεπισκοπήσουμε δηλαδή σε τρεις διαστάσεις, πράγμα που γίνεται με συστήματα ενεργητικής τηλεπισκόπησης. Τι σημαίνει αυτό; Οτι στέλνουμε πλέον με τον EarthCARE παλμούς φωτός, οι οποίοι ταξιδεύουν μέσα στο νέφος ή μέσα στις στρωμάτωσεις των σωματιδίων και καταγράφουμε αυτούς τους παλμούς φωτός, το πώς, δηλαδή, το φως αλληλεπιδρά σε διαφορετικές στρωματώσεις και επιστρέφει στο ίδιο το όργανο. Κάπως έτσι, θα καταλήξουμε να έχουμε το πλήρες προφίλ της ατμόσφαιρας. Αυτός είναι ο βασικός επιστημονικός στόχος του EarthCARE. Ολη αυτή η αλληλεπίδραση είναι η μεγαλύτερη αβεβαιότητα που έχουμε αυτή τη στιγμή για να προγνώσουμε τον καιρό αλλά και να έχουμε προβολές της κλιματικής αλλαγής. Δηλαδή, οι κλιματικές μας προβλέψεις πάσχουν από τη φυσική που διέπει την εξέλιξη ενός νέφους», όπως μας εξηγεί ο Βασίλης Αμοιρίδης. Ο ίδιος, σε συνεργασία με την Ελένη Μαρίνου, ερευνήτρια του Αστεροσκοπείου, θα παραδώσουν τις μελέτες καλών πρακτικών τις επόμενες εβδομάδες, όταν πλέον θα έχει μπει σε πλήρη λειτουργία ο δορυφόρος.
Τα επόμενα ελληνικά πειράματα γύρω από τον EarthCARE
Ο EarthCARE ταξιδεύει στο Διάστημα. (©European Space Agency)
«Το πρώτο πείραμα, που ξεκινά άμεσα τον Αύγουστο, θα γίνει στον Ατλαντικό», μας λέει ο διευθυντής Ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ του Αστεροσκοπείου. Σε αυτό, το Αστεροσκοπείο έχει δύο συμμετοχές: την Περιστέρα Πάσχου και τη Δήμητρα Κουκλάκη. Η Δήμητρα θα μελετά τα αεροπορικά δεδομένα του Αεροδιαστημικού Κέντρου της Γερμανίας (DLR), ενώ η Περιστέρα θα ταξιδέψει με το γερμανικό ερευνητικό πλοίο “Meteor” στον Ατλαντικό. Το πλοίο αυτό θα είναι εξοπλισμένο με ένα lidar, που έχει δημιουργήσει η ίδια σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Max Planck. Θα ξεκινήσουν από το Πράσινο Ακρωτήριο και θα φτάσουν, περίπου σε 40 ημέρες, έως τα Μπαρμπέιντος. Το έχουμε ξανακάνει αυτό στο παρελθόν. Ημασταν στα αρχιπελάγη του Κάπο Βέρντε επί δύο χρόνια, με το πρόγραμμά μας Aeolos, και επιχειρούσαμε με δικά μας όργανα», αφηγείται ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Αυτό που μαθαίνουμε από τον ίδιο είναι πως το σύστημα αναφοράς εδάφους για τη διακρίβωση των δεδομένων της αποστολής του EarthCARE θα αναπτυχθεί από ελληνική εταιρεία (Raymetrics) υπό την καθοδήγηση του Αστεροσκοπείου. Πρόκειται για ένα σύστημα που θα παρακολουθεί διαρκώς την πορεία του δορυφόρου.
Ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών θα συμμετέχουν σε πειράματα και αποστολές στον Ατλαντικό, την Αυστραλία αλλά και τον Πύργο Ηλείας.
«Ταυτόχρονα, προγραμματίζουμε το δεύτερο μεγάλο πείραμα, μετά το πείραμα στον Ατλαντικό με το ερευνητικό πλοίο “Meteor”. Αυτή τη φορά στην Αυστραλία, πάλι με τη συνεργασία των Γερμανών. Αυτό θα γίνει στην Αυστραλία, διότι η χώρα δεν έχει πολλές ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων και δεν έχει και ερημική σκόνη, οπότε πιστεύεται ότι δεν υπάρχουν παγοκρύσταλλοι στα νέφη και ότι είναι θερμά», σημειώνει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Και δεν θα σταματήσουν εκεί. «Ενα τρίτο πείραμα είναι ο συνδυασμός των αποστολών στον Ατλαντικό και την Αυστραλία, που το Αστεροσκοπείο επιθυμεί να φέρει στην Ελλάδα. Αυτό είναι ένα πρόγραμμα το οποίο έχει εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία. Θα το οργανώσουμε στον Πύργο Ηλείας, διότι εκεί υπάρχει ένα σημείο από το οποίο ο δορυφόρος θα περνάει πιο συχνά. Είναι ένα καλό σημείο να μελετήσουμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τύπου Daniel ή Ιανού. Η ιδέα είναι ότι θα πάμε με τον ήδη υπάρχοντα εξοπλισμό μας από το πρόγραμμα PANGEA του Αστεροσκοπείου, στο παρατηρητήριο των Αντικυθήρων, όπου μελετάται η ακτινοβολία του Ηλίου per se, προκειμένου να καταλάβουμε επακριβώς το ενεργειακό ισοζύγιο του πλανήτη. Για το νέο πείραμα, πάντως, έχουμε ήδη αιτηθεί τη συνεργασία κορυφαίων διεθνών κρατικών φορέων αεροδιαστημικής, ώστε να μεταφερθούν τα δικά τους ραντάρ και αεροσκάφη στην Ελλάδα. Θα πρόκειται για μία διεθνή υποδομή μεγάλης εμβέλειας», μας λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Οι ελληνικές προσπάθειες, βέβαια, θα συνεχιστούν και από το ευρωπαϊκό ερευνητικό consortium CleanCloud, που αποτελείται από 20 ΑΕΙ και φορείς και του οποίου επιστημονικός συντονιστής είναι ο Αθανάσιος Νένες. «Εκπονούμε, μεταξύ άλλων δράσεων, και μία σειρά μετρήσεων στην Αρκτική και στον Χελμό. Ετσι, θα αξιολογήσουμε τα δεδομένα που λαμβάνει το EarthCARE, αλλά και θα βρούμε ακόμα καλύτερους αλγορίθμους, με τους οποίους ο δορυφόρος μπορεί να παρατηρήσει τα σωματίδια και σύννεφα παγκοσμίως. Τα δεδομένα του EarthCARE, με τη σειρά τους, θα έχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αντίκτυπο, προκειμένου να αντιληφθούμε καλύτερα τις διεργασίες για τα αερολύματα και τα νέφη, και τις επιρροές τους στον καιρό και την κλιματική αλλαγή».
Το ευρωπαϊκό ερευνητικό consortium CleanCloud προετοιμάζει, για το ερχόμενο φθινόπωρο, μετρήσεις στην Αρκτική και στον Χελμό, ώστε να αξιολογήσει τα δεδομένα του EarthCARE, αλλά και να βρει ακόμα καλύτερους αλγορίθμους, με τους οποίους ο δορυφόρος μπορεί να παρατηρήσει τα σωματίδια και σύννεφα παγκοσμίως.
Οπως μας εξηγεί ο ίδιος, με τα δεδομένα αυτά θα μπορεί η επιστημονική κοινότητα να προβλέπει καλύτερα τα ακραία καιρικά φαινόμενα και να προετοιμάζεται έτσι η κοινωνία για όσα θα φέρει το μέλλον – είτε μιλάμε για πλημμύρες είτε για εκτεταμένες ξηρασίες ή τυφώνες και μεσογειακούς τροπικούς κυκλώνες. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει τις εκάστοτε υπηρεσίες και δομές της κοινωνίας (δημόσιος και ιδιωτικός τομέας) να κατανοούν καλύτερα τα ρίσκα για τις κρίσιμες υποδομές, τις ενεργειακές ανάγκες, όπως και για όποιες υποδομές (σε επίπεδο περιφέρειας, εθνικό ή ευρωπαϊκό) χρειάζεται για να αντιμετωπίζει ανακύπτουσες κρίσεις. Θα βελτιώσει τις υπηρεσίες διαχείρισης των οικοσυστημάτων, τη γεωργία, ακόμα και την θάλασσα. Σε αυτά –και άλλα τόσα– θα συμβάλουν τα δεδομένα από τον EarthCARE και τις βελτιώσεις που θα επιτρέψουν σε όλα τα συστήματα προβλέψεων καιρού και κλίματος, που εντέλει θα καθιστά την κοινωνία και την οικονομία μας πιο ανθεκτική στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Μάλιστα, το Αστεροσκοπείο, από πλευράς του, θα χρησιμοποιήσει τα δεδομένα του EarthCARE για να αξιοποιηθούν σε καιρικά προγνωστικά μοντέλα. «Είμαστε το μοναδικό Ινστιτούτο που συνεργάζεται με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Καιρικών Προβλέψεων (ECMWF) και μαζί τους θα εισάγουμε όλα αυτά τα δεδομένα μέσα στα μοντέλα, με τις νέες τεχνικές μηχανικής μάθησης, την τεχνητή νοημοσύνη δηλαδή, ώστε να οδηγήσουμε τα μοντέλα σε καλύτερες προγνώσεις. Φιλοδοξούμε να το κάνουμε στα τρία χρόνια ζωής του δορυφόρου, όπως μας λένε, παρότι εμείς θέλουμε να φτάνουν τα πέντε. Με το ECMWF θα βάλουμε σε test mode τα δεδομένα για να δούμε τη βελτίωση της προγνωστικής ικανότητας του μοντέλου σε δύσκολες συνθήκες, όπως είναι η Μεσόγειος. Και εφόσον δούμε κάποια βελτίωση, τότε θα συντάξουμε προτάσεις ώστε να συμβάλουμε στην πρόγνωση σε πραγματικό χρόνο», εξηγεί, κλείνοντας την κουβέντα μας, ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Κεντρική φωτογραφία: Ο «Λευκός Δράκος», ο πύραυλος της SpaceX, λίγο προτού αναχωρήσει για το διάστημα μεταφέροντας τον δορυφόρο EarthCARE. (©European Space Agency)
tinanantsou.blogspot.gr
Μια μεγάλη νίκη για την Ευρώπη και την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, που δηλώνει ενθουσιασμένη. Αυτά είναι τα λόγια των επιστημόνων που συμβουλεύθηκε η «Κ» για τον «Λευκό Δράκο», τον πύραυλο που βρίσκεται σε τροχιά στο Διάστημα. Δεν είναι, όμως, ο πύραυλος αυτό που έχει ενθουσιάσει την επιστημονική κοινότητα· είναι ο EarthCARE που μεταφέρει, ένας δορυφόρος, ο οποίος εκτοξεύτηκε στο Διάστημα την Τρίτη από την Καλιφόρνια. Και ο οποίος χαρακτηρίζεται «θαύμα της μηχανικής», εξαιτίας των ευρωπαϊκών και ιαπωνικών οργάνων τεχνολογίας αιχμής με τα οποία είναι εξοπλισμένος.
Ο δορυφόρος θα κάνει μετρήσεις ακριβείας για τον ρόλο των νεφών στην κλιματική αλλαγή – θα φέρει μαζί του επιστρέφοντας πρωτοφανή δεδομένα για τα νέφη, τα αερολύματα και την ακτινοβολία του Ηλίου. Μάλιστα, υπάρχει ελληνική υπογραφή· αφενός, από το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και, αφετέρου, από το CleanCloud, ένα consortium 20 ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και φορέων, του οποίου επιστημονικός συντονιστής είναι o καθηγητής Αθανάσιος Νένες.
Πάνω από δύο τόνοι στο Διάστημα για 3-5 χρόνια
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και περιπλοκότερη αποστολή μέχρι σήμερα, με έναν δορυφόρο ονόματι EarthCARE (Cloud, Aerosol and Radiation Explorer), και γίνεται πραγματικότητα με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) και της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Διαστημικών Ερευνών. Ο «Λευκός Δράκος» ή «Hakuryu», όπως η ιαπωνική πλευρά, κατά τα ειωθότα, ονόμασε τον πύραυλο της SpaceX, ζυγίζει συνολικά 2,3 τόνους.
Ο EarthCARE θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία lidar και ραντάρ υψηλής απόδοσης, που για πρώτη φορά αποστέλλεται στο Διάστημα.
Ο δορυφόρος –που θα κάνει κύκλους για τρία έως πέντε χρόνια γύρω από τη Γη σε ύψος περίπου 400 χλμ.– αναμένεται να συμβάλει καταλυτικά στην κατανόησή μας για τον ρόλο των νεφών και των αερολυμάτων, την ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας πίσω στο Διάστημα, σε συνδυασμό με την επίδρασή του στο κλίμα και τον καιρό. Ο EarthCARE θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία lidar και ραντάρ υψηλής απόδοσης, που για πρώτη φορά αποστέλλεται στο Διάστημα.
Δύο δεκαετίες συλλογικών προσπαθειώνΟ δορυφόρος EarthCARE λίγο πριν από την αναχώρηση. (Ευγενική παραχώρηση: Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών)Η αποστολή αυτή, από τη φάση της έγκρισης έως την εκτόξευσή της, χρειάστηκε 21 χρόνια για να ολοκληρωθεί, ενώ ο προϋπολογισμός της, που αναθεωρήθηκε αρκετές φορές στη φάση των δοκιμών και των επικαιροποιήσεων των οργάνων, εκτιμάται ότι άγγιξε περίπου τα 850 εκατομμύρια ευρώ, με τον αρχικό προϋπολογισμό να προέβλεπε 500 εκατ., σύμφωνα με τις πληροφορίες της «Κ».Την αρχική επιστημονική ιδέα για τον EarthCARE είχε παρουσιάσει, το 1993, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ, Αντονι Ιλινγκγουορθ, σε συνεργασία με συναδέλφους του. Ο ίδιος, σύμφωνα με το BBC, δήλωσε ότι ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα: «Ηταν ένα μακρύ ταξίδι, γεμάτο προκλήσεις. Ολοι μαζί δημιουργήσαμε κάτι πραγματικά αξιοσημείωτο που θα αλλάξει τον τρόπο που καταλαβαίνουμε τον πλανήτη μας»Από αυτά τα δεδομένα, όλα τα κλιματικά μοντέλα θα λαμβάνουν πληροφορίες για το πώς δουλεύει το σύστημα της Γης, της οποίας το κλίμα, αυτή τη στιγμή, αλλάζει ταχύτατα.
«Από αυτά τα δεδομένα, όλα τα κλιματικά μοντέλα θα λαμβάνουν κρίσιμες πληροφορίες για σύστημα που είναι υπεύθυνο για τον καιρό και το κλίμα της Γης, που αλλάζει ταχύτατα», λέει στην «Κ» ο Αθανάσιος Νένες, καθηγητής Ατμοσφαιρικών Διεργασιών και διευθυντής του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικών Διεργασιών και των Επιπτώσεών τους (LAPI) της πολυτεχνικής σχολής της Λωζάνης (EPFL), συνδεδεμένος ερευνητής του Ινστιτούτου Επιστημών Χημικής Μηχανικής και συν-συντονιστής του Κέντρου Μελετών Ποιότητας Αέρα και Κλιματικής Αλλαγής (CSTACC) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας στην Πάτρα.
«
Και δεν υπάρχει άλλος δορυφόρος αυτή τη στιγμή στο Διάστημα με τέτοιες δυνατότητες όπως ο EarthCARE», καθώς, όπως εξηγεί ο ίδιος, «τα εξελιγμένα όργανα του δορυφόρου μπορούν να μετρήσουν και είδος των σωματιδίων, όπως και το είδος του υετού (σταγόνες, βροχή, πάγος) και τον άνεμο εντός των νεφών όπως ποτέ άλλοτε».
Οπως, μάλιστα, συμπληρώνει ο Βασίλης Αμοιρίδης, διευθυντής Ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ του Αστεροσκοπείου, μιλώντας στην «Κ», «τα εξελιγμένα όργανα του δορυφόρου μπορούν –και αυτό είναι το φοβερό– να μετρήσουν και τον άνεμο εντός των νεφών· είναι μια σπουδαία ιαπωνική καινοτομία».
Εξοπλισμός αιχμής για νέφη, αερολύματα και σωματίδια
Σύμφωνα με τους επιστήμονες που συμβουλευθήκαμε, τα νέφη και τα σωματίδια αλλάζουν την ενέργεια που απορροφούν η Γη, η ατμόσφαιρα και η θάλασσα από τον Ηλιο, τον υδρολογικό κύκλο και το πόση ζέστη μπορεί να δραπετεύσει στο διάστημα – και συνεπώς επηρεάζουν το κλίμα της Γης.
Τα τέσσερα όργανα, με τα οποία είναι εξοπλισμένος ο δορυφόρος, θα μετρούν τις ιδιότητες και την ποσότητα των σωματιδίων της ατμόσφαιρας: πόσο ψηλά βρίσκονται, από πού έρχονται και πόσο εύκολα μετασχηματίζονται σε σταγονίδια και παγοκρυστάλλους, επηρεάζοντας την δημιουργία και εξέλιξη των νεφών όπως και τη βροχόπτωση.
Ο εξοπλισμός που μεταφέρει ο EarthCARE
«Το Αστεροσκοπείο διαθέτει μεγάλη εξειδίκευση μέσα από τα αντίστοιχα συστήματα, τα οποία λειτουργούν από το έδαφος», λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης, μιλώντας μας για τη συμβολή του ίδιου και της ομάδας του στην αποστολή του EarthCARE.
«Ο λόγος που “παντρεύουμε” τα σωματίδια με τα νέφη είναι επειδή κάθε σταγονίδιο και κάθε παγοκρύσταλλος που περιέχει ένα σύννεφο δημιουργούνται πάνω στα υπάρχοντα σωματίδια στην ατμόσφαιρα. Κι ενώ έχουν μειωθεί πολλά είδη ανθρωπογενούς ρύπανσης –όπως είναι οι εκπομπές σωματιδίων από τα αυτοκίνητα–, οδεύουμε προς ένα μέλλον, στο οποίο μεταβάλλονται ιδιαιτέρως οι πηγές των σωματιδίων και η έντασή τους: έχουμε περισσότερες πυρκαγιές, περισσότερη σκόνη στην ατμόσφαιρα, η Αρκτική λιώνει και εμφανίζονται καινούργιες πηγές σωματιδίων και εκεί», μας λέει ο Αθανάσιος Νένες.
Σε αυτό πλαίσιο, ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών θα μελετήσει πώς επηρεάζονται τα νέφη από την πρόσφατη μείωση των εκπομπών αερίων στην Ευρώπη. «Παρατηρούμε πολύ λιγότερα σωματίδια από ανθρωπογενείς δραστηριότητες· μιλάμε για καθαρά νέφη πλέον, τα οποία επηρεάζονται μόνο από σωματίδια από φυσικές πηγές, όπως είναι η σκόνη, ο καπνός. Σωματίδια, δηλαδή, που δεν έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο, τα οποία και αυτά βέβαια συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Θα τη δείτε σύντομα αυτή την υπηρεσία σε συνεργασία με το Copernicus», μας αποκαλύπτει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Η σημασία της διακρίβωσης των νεφων
Τα σύννεφα, πάντως, όπως μας λένε οι ειδικοί, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τα εντάξεις σε μοντέλα, παρά την τεράστια επίδραση που έχουν στο κλίμα και στον καιρό της Γης. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που συνομίλησαν με την «Κ», είναι δύσκολο να προβλεφθεί επακριβώς η εμφάνισή τους, «εξ ου και οι μετεωρολόγοι πολλές φορές πέφτουν έξω», όπως μας λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Γι’ αυτό τον λόγο, η ποσοτικοποίησή τους, που θα καταστεί δυνατή και αξιόπιστη από τον δορυφόρο EarthCARE, θα προσφέρει πολλές λεπτομέρειες για την τρέχουσα κατάσταση των σωματιδίων και νεφών σε παγκόσμια κλίμακα. «Τα δεδομένα που ζητούμε για τα νέφη είναι πολλά. Χρειάζεται να γνωρίζουμε αν έχουν μεγάλα ή μικρά σταγονίδα, μικρούς ή μεγάλους παγοκρυστάλλους, πολύ ή λίγο πάγο, πολύ ή λίγο νερό, αν δημιουργήθηκαν από σκόνη, καπνό πυρκαγιών, ρύπανση, θαλασσινό αλάτι ή άλλες πηγές, όπως γύρη, μύκητες, βακτήρια – ακόμα και ηφαιστειακή στάχτη», εξηγεί ο Αθανάσιος Νένες.
Τα δεδομένα που ζητούμε για τα νέφη είναι πολλά. Χρειάζεται να γνωρίζουμε αν έχουν μεγάλα ή μικρά σωματίδια, πολύ ή λίγο πάγο, και τι είδους, αν δημιουργήθηκαν από σκόνη, καπνό πυρκαγιών, ρύπανση ή, για παράδειγμα, από θαλασσινό αλάτι.
Οταν αυτά τα δεδομένα φτάσουν στα χέρια της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, εκείνη θα μπορεί πλέον να αντιλαμβάνεται την επίδραση που έχουν τα σύννεφα στο κλίμα και στον καιρό. «Η Γη λαμβάνει ενέργεια από την Ηλιο. Ενα 30% αυτής της ενέργειας επιστρέφει στο Διάστημα διά της αντανάκλασης και το μεγαλύτερο τμήμα αυτού του ποσοστού οφείλεται στα νέφη. Ετσι, με τα σύννεφα αυτή η ενέργεια δεν εισέρχεται στη Γη, ώστε να τη θερμάνει έτι περαιτέρω. Αν, τώρα, παρατηρηθεί αλλαγή στα νέφη, έστω και κατά 1%, μιλάμε για αλλαγή στην ενέργεια που είναι συγκρίσιμη με την υπερθέρμανση λόγω των θερμοκηπικών αερίων», σημειώνει ο Αθανάσιος Νένες.
Η «ταυτότητα» των νεφών είναι χρήσιμη για την προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να μειώσει τη θερμοκρασία της Γης.
«Τα χαμηλά νέφη συνήθως ψύχουν τον πλανήτη, διότι αντανακλούν την ακτινοβολία πίσω στο Διάστημα, ενώ τα υψηλά νέφη συνήθως θερμαίνουν τη Γη, καθώς λειτουργούν ως μπλοκ για την υπέρυθρη ακτινοβολία που επιστρέφει από τον πλανήτη μας προς το Διάστημα, εγκλωβίζοντάς τη στην ατμόσφαιρα της Γης. Συνολικά, θεωρούμε ότι η “ταυτότητα” των νεφών είναι ότι μάλλον ψύχουν παρά θερμαίνουν τον πλανήτη. Αρα, είναι χρήσιμα για την προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να μειώσει τη θερμοκρασία της Γης. Αν θυμάστε, έχουν αναπτυχθεί επιστημονικές θεωρίες περί νεφοκάλυψης πάνω από τους ωκεανούς ψεκάζοντας την ατμόσφαιρα με θαλασσινό αλάτι», μας εξηγεί ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Ο επιστημονικός ενθουσιασμός
Ο επιστημονικός ενθουσιασμός
Οι επιστήμονες εμφανίζονται ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι για την αποστολή του EarthCARE. Μάλιστα, ο Βασίλης Αμοιρίδης κάνει λόγο για τα 21 χρόνια συνεργασίας της ερευνητικής ομάδας του Αστεροσκοπείου με την ESA για το συγκεκριμένο πρότζεκτ. Στον ίδιο και τους συνεργάτες του είχε ανατεθεί η μελέτη των καλών πρακτικών για το πώς θα γίνει η βαθμονόμηση και η διακρίβωση της αποστολής του δορυφόρου. Αυτό κατέστη δυνατόν σε συνεργασία με 90 ερευνητές από όλο τον κόσμο για λογαριασμό της διεθνούς επιτροπής για την παρατήρηση της Γης από το Διάστημα (CEOS).
Μέχρι σήμερα βλέπαμε μία άποψη της ατμόσφαιρας σε δύο διαστάσεις. Αυτή τη στιγμή, όμως, εκείνο που δεν γνωρίζουμε μόνο είναι το πώς εξελίσσεται ένα νέφος, το οποίο για να το καταλάβουμε πρέπει να το δούμε σε τρισδιάστατη απεικόνιση.
«Μέχρι σήμερα βλέπαμε μία άποψη της ατμόσφαιρας σε δύο διαστάσεις. Δηλαδή, φανταστείτε ότι παίρναμε μία φωτογραφία, ας το πούμε έτσι, από το Διάστημα και βλέπαμε τα νέφη. Αυτή τη στιγμή, όμως, εκείνο που δεν γνωρίζουμε μόνο είναι το πώς εξελίσσεται ένα νέφος, το οποίο για να το καταλάβουμε πρέπει να το δούμε σε τρισδιάστατη απεικόνιση, να το τηλεπισκοπήσουμε δηλαδή σε τρεις διαστάσεις, πράγμα που γίνεται με συστήματα ενεργητικής τηλεπισκόπησης. Τι σημαίνει αυτό; Οτι στέλνουμε πλέον με τον EarthCARE παλμούς φωτός, οι οποίοι ταξιδεύουν μέσα στο νέφος ή μέσα στις στρωμάτωσεις των σωματιδίων και καταγράφουμε αυτούς τους παλμούς φωτός, το πώς, δηλαδή, το φως αλληλεπιδρά σε διαφορετικές στρωματώσεις και επιστρέφει στο ίδιο το όργανο. Κάπως έτσι, θα καταλήξουμε να έχουμε το πλήρες προφίλ της ατμόσφαιρας. Αυτός είναι ο βασικός επιστημονικός στόχος του EarthCARE. Ολη αυτή η αλληλεπίδραση είναι η μεγαλύτερη αβεβαιότητα που έχουμε αυτή τη στιγμή για να προγνώσουμε τον καιρό αλλά και να έχουμε προβολές της κλιματικής αλλαγής. Δηλαδή, οι κλιματικές μας προβλέψεις πάσχουν από τη φυσική που διέπει την εξέλιξη ενός νέφους», όπως μας εξηγεί ο Βασίλης Αμοιρίδης. Ο ίδιος, σε συνεργασία με την Ελένη Μαρίνου, ερευνήτρια του Αστεροσκοπείου, θα παραδώσουν τις μελέτες καλών πρακτικών τις επόμενες εβδομάδες, όταν πλέον θα έχει μπει σε πλήρη λειτουργία ο δορυφόρος.
Τα επόμενα ελληνικά πειράματα γύρω από τον EarthCARE
Ο EarthCARE ταξιδεύει στο Διάστημα. (©European Space Agency)
«Το πρώτο πείραμα, που ξεκινά άμεσα τον Αύγουστο, θα γίνει στον Ατλαντικό», μας λέει ο διευθυντής Ερευνών του ΙΑΑΔΕΤ του Αστεροσκοπείου. Σε αυτό, το Αστεροσκοπείο έχει δύο συμμετοχές: την Περιστέρα Πάσχου και τη Δήμητρα Κουκλάκη. Η Δήμητρα θα μελετά τα αεροπορικά δεδομένα του Αεροδιαστημικού Κέντρου της Γερμανίας (DLR), ενώ η Περιστέρα θα ταξιδέψει με το γερμανικό ερευνητικό πλοίο “Meteor” στον Ατλαντικό. Το πλοίο αυτό θα είναι εξοπλισμένο με ένα lidar, που έχει δημιουργήσει η ίδια σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Max Planck. Θα ξεκινήσουν από το Πράσινο Ακρωτήριο και θα φτάσουν, περίπου σε 40 ημέρες, έως τα Μπαρμπέιντος. Το έχουμε ξανακάνει αυτό στο παρελθόν. Ημασταν στα αρχιπελάγη του Κάπο Βέρντε επί δύο χρόνια, με το πρόγραμμά μας Aeolos, και επιχειρούσαμε με δικά μας όργανα», αφηγείται ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Αυτό που μαθαίνουμε από τον ίδιο είναι πως το σύστημα αναφοράς εδάφους για τη διακρίβωση των δεδομένων της αποστολής του EarthCARE θα αναπτυχθεί από ελληνική εταιρεία (Raymetrics) υπό την καθοδήγηση του Αστεροσκοπείου. Πρόκειται για ένα σύστημα που θα παρακολουθεί διαρκώς την πορεία του δορυφόρου.
Ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών θα συμμετέχουν σε πειράματα και αποστολές στον Ατλαντικό, την Αυστραλία αλλά και τον Πύργο Ηλείας.
«Ταυτόχρονα, προγραμματίζουμε το δεύτερο μεγάλο πείραμα, μετά το πείραμα στον Ατλαντικό με το ερευνητικό πλοίο “Meteor”. Αυτή τη φορά στην Αυστραλία, πάλι με τη συνεργασία των Γερμανών. Αυτό θα γίνει στην Αυστραλία, διότι η χώρα δεν έχει πολλές ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων και δεν έχει και ερημική σκόνη, οπότε πιστεύεται ότι δεν υπάρχουν παγοκρύσταλλοι στα νέφη και ότι είναι θερμά», σημειώνει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Και δεν θα σταματήσουν εκεί. «Ενα τρίτο πείραμα είναι ο συνδυασμός των αποστολών στον Ατλαντικό και την Αυστραλία, που το Αστεροσκοπείο επιθυμεί να φέρει στην Ελλάδα. Αυτό είναι ένα πρόγραμμα το οποίο έχει εγκριθεί από τον Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία. Θα το οργανώσουμε στον Πύργο Ηλείας, διότι εκεί υπάρχει ένα σημείο από το οποίο ο δορυφόρος θα περνάει πιο συχνά. Είναι ένα καλό σημείο να μελετήσουμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τύπου Daniel ή Ιανού. Η ιδέα είναι ότι θα πάμε με τον ήδη υπάρχοντα εξοπλισμό μας από το πρόγραμμα PANGEA του Αστεροσκοπείου, στο παρατηρητήριο των Αντικυθήρων, όπου μελετάται η ακτινοβολία του Ηλίου per se, προκειμένου να καταλάβουμε επακριβώς το ενεργειακό ισοζύγιο του πλανήτη. Για το νέο πείραμα, πάντως, έχουμε ήδη αιτηθεί τη συνεργασία κορυφαίων διεθνών κρατικών φορέων αεροδιαστημικής, ώστε να μεταφερθούν τα δικά τους ραντάρ και αεροσκάφη στην Ελλάδα. Θα πρόκειται για μία διεθνή υποδομή μεγάλης εμβέλειας», μας λέει ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Οι ελληνικές προσπάθειες, βέβαια, θα συνεχιστούν και από το ευρωπαϊκό ερευνητικό consortium CleanCloud, που αποτελείται από 20 ΑΕΙ και φορείς και του οποίου επιστημονικός συντονιστής είναι ο Αθανάσιος Νένες. «Εκπονούμε, μεταξύ άλλων δράσεων, και μία σειρά μετρήσεων στην Αρκτική και στον Χελμό. Ετσι, θα αξιολογήσουμε τα δεδομένα που λαμβάνει το EarthCARE, αλλά και θα βρούμε ακόμα καλύτερους αλγορίθμους, με τους οποίους ο δορυφόρος μπορεί να παρατηρήσει τα σωματίδια και σύννεφα παγκοσμίως. Τα δεδομένα του EarthCARE, με τη σειρά τους, θα έχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αντίκτυπο, προκειμένου να αντιληφθούμε καλύτερα τις διεργασίες για τα αερολύματα και τα νέφη, και τις επιρροές τους στον καιρό και την κλιματική αλλαγή».
Το ευρωπαϊκό ερευνητικό consortium CleanCloud προετοιμάζει, για το ερχόμενο φθινόπωρο, μετρήσεις στην Αρκτική και στον Χελμό, ώστε να αξιολογήσει τα δεδομένα του EarthCARE, αλλά και να βρει ακόμα καλύτερους αλγορίθμους, με τους οποίους ο δορυφόρος μπορεί να παρατηρήσει τα σωματίδια και σύννεφα παγκοσμίως.
Οπως μας εξηγεί ο ίδιος, με τα δεδομένα αυτά θα μπορεί η επιστημονική κοινότητα να προβλέπει καλύτερα τα ακραία καιρικά φαινόμενα και να προετοιμάζεται έτσι η κοινωνία για όσα θα φέρει το μέλλον – είτε μιλάμε για πλημμύρες είτε για εκτεταμένες ξηρασίες ή τυφώνες και μεσογειακούς τροπικούς κυκλώνες. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει τις εκάστοτε υπηρεσίες και δομές της κοινωνίας (δημόσιος και ιδιωτικός τομέας) να κατανοούν καλύτερα τα ρίσκα για τις κρίσιμες υποδομές, τις ενεργειακές ανάγκες, όπως και για όποιες υποδομές (σε επίπεδο περιφέρειας, εθνικό ή ευρωπαϊκό) χρειάζεται για να αντιμετωπίζει ανακύπτουσες κρίσεις. Θα βελτιώσει τις υπηρεσίες διαχείρισης των οικοσυστημάτων, τη γεωργία, ακόμα και την θάλασσα. Σε αυτά –και άλλα τόσα– θα συμβάλουν τα δεδομένα από τον EarthCARE και τις βελτιώσεις που θα επιτρέψουν σε όλα τα συστήματα προβλέψεων καιρού και κλίματος, που εντέλει θα καθιστά την κοινωνία και την οικονομία μας πιο ανθεκτική στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Μάλιστα, το Αστεροσκοπείο, από πλευράς του, θα χρησιμοποιήσει τα δεδομένα του EarthCARE για να αξιοποιηθούν σε καιρικά προγνωστικά μοντέλα. «Είμαστε το μοναδικό Ινστιτούτο που συνεργάζεται με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Καιρικών Προβλέψεων (ECMWF) και μαζί τους θα εισάγουμε όλα αυτά τα δεδομένα μέσα στα μοντέλα, με τις νέες τεχνικές μηχανικής μάθησης, την τεχνητή νοημοσύνη δηλαδή, ώστε να οδηγήσουμε τα μοντέλα σε καλύτερες προγνώσεις. Φιλοδοξούμε να το κάνουμε στα τρία χρόνια ζωής του δορυφόρου, όπως μας λένε, παρότι εμείς θέλουμε να φτάνουν τα πέντε. Με το ECMWF θα βάλουμε σε test mode τα δεδομένα για να δούμε τη βελτίωση της προγνωστικής ικανότητας του μοντέλου σε δύσκολες συνθήκες, όπως είναι η Μεσόγειος. Και εφόσον δούμε κάποια βελτίωση, τότε θα συντάξουμε προτάσεις ώστε να συμβάλουμε στην πρόγνωση σε πραγματικό χρόνο», εξηγεί, κλείνοντας την κουβέντα μας, ο Βασίλης Αμοιρίδης.
Κεντρική φωτογραφία: Ο «Λευκός Δράκος», ο πύραυλος της SpaceX, λίγο προτού αναχωρήσει για το διάστημα μεταφέροντας τον δορυφόρο EarthCARE. (©European Space Agency)
tinanantsou.blogspot.gr
VIDEO
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Καλοκαιρινό γλέντι του συλλόγου Μαχαιρωτών την Παρασκευή 9 Αυγούστου
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
