πηγη : Άγιος Αθανάσιος Κατούνας
Σήμερα με τη χάρη του Θεού μας και τις πρεσβείες της Παναγίας, της οποίας το Γενέσιο εορτάσαμε, τελέσαμε Πανηγυρική Θεία Λειτουργία και στο τέλος τελέσαμε επιμνημόσυνη δέηση για τους ηρωικώς πεσόντες αδελφούς μας. Χρόνια πολλά και ευλογημένα .....
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΟΝΗ
Πρώτη αναφορά για Μοναστήρι της
Παναγίας στην Κατούνα έχουμε σε
Τουρκικά απογραφικά αρχεία το 1521, όπου αναφέρεται ως Μονή katouna Kuskari. Σύμφωνα με την παράδοση η ονομασία της οφείλεται σε μια νίκη των Ξηρομεριτών εναντίον των Τούρκων τη Δευτέρα του Πάσχα του 1585 στην Κατούνα.
Η μάχη, με κέντρο τη μονή, διήρκησε 111 μέρες και λέγεται πως υποχρέωσε τους Τούρκους να παραχωρήσουν στο Ξηρόμερο ειδικά προνόμια μεταξύ αυτών και την απαλλαγή του από το παιδομάζωμα.
Λέγεται πως σε ανάμνηση αυτής της νίκης χτίστηκε το Μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία και ονομάστηκε Παναγία της Αγίας Δευτέρας.
Το Μοναστήρι διατηρήθηκε ενεργό σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και μέχρι το 1824-25, που οι Τούρκοι, με αρχηγό τον Τσελεπή Τσελέμπεη, το λεηλάτησαν, το έκαψαν και κρέμασαν 25 άτομα στη θέση Καρυά. Το καθολικό ξαναχτίστηκε επί δημαρχίας Παναγή Πετιμέζη και πριν από μερικά χρόνια ανακαινίστηκε χάρη στις προσπάθειες φίλων και με πρωτοβουλία του αείμνηστου βουλευτή και υπουργού Γεωργίου Παπαδημητρίου, και με τη συνδρομή πολλών Κατουνιωτών. Γνωστοί ηγούμενοι της Μονής είναι: ο Συμεών Καβάσιλας, ο Ραφαήλ Καυσοκαλυβίτης, ο Ιωάσαφ, ο Δωρόθεος και ο Αγάπιος.
Ο Βυζαντινολόγος καθηγητής Παλιούρας Αθανάσιος αναφέρει πως πριν την τελευταία ανακαίνιση ήταν ημιερειπωμένη, περιτειχισμένη με μαντρότοιχο χτισμένο με αργολιθοδομή, ενώ τα γωνιάσματα ήταν χτισμένα με πελεκημένες ασβεστόπετρες. Το μικρό καθολικό αποτελείται από απλή δίρριχτη στέγη. Επίσης αναφέρει πως το 1974 στον ερειπωμένο χώρο των κελιών, με τη βοήθεια των μαθητών του, ξέχωσε μια λίθινη επιγραφή όπου ήταν σκαλισμένο το όνομα του ΑΓΑΠΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ και την παρέδωσε στο Μουσείο Αγρινίου.
Ο Αγάπιος μοναχός είναι ο ίδιος που συναντάμε στις 29 Δεκεμβρίου του 1800, που ήταν και ηγούμενος της Παναγίας στη Βαρετάδα Βάλτου και είναι αυτός που φρόντισε για τον τοιχογραφικό διάκοσμο του Ναού. Τότε ήταν μητροπολίτης ο Ιγνάτιος, που έγινε ύστερα Ουγγροβλαχίας και είναι γνωστός για τη δράση του στον Απελευθερωτικό αγώνα του έθνους. Ο μοναχός Αγάπιος της Αγίας Δευτέρας διώχτηκε από τον Αλή πασά επειδή σχετιζόταν με το Μητροπολίτη Ιγνάτιο, καθώς και για τη φιλία του με το γνωστό κλέφτη Κατσαντώνη. Επί Αγάπιου μοναχού η Μονή υπήρξε κέντρο διεργασιών και μυστικών διαβουλεύσεων καπεταναίων Ξηρομεριτών και Βαλτινών για την προετοιμασία της απελευθέρωσης του Έθνους.
Η παράδοση, σύμφωνα πάντα με κείμενα του Γεωργίου Παπαδημητρίου, αναφέρει πως στην Αγία Δευτέρα είναι θαμμένος ο δολοφονηθείς φιλόσοφος Δημήτριος Τσιλιπάνος. Επίσης αναφέρει πως εκεί είναι οι τάφοι των ηγούμενων: Συμεών Καβάσιλα, Ραφαήλ Καυσοκαλυβίτη, Ιωάσαφ, Χριστόφορου, Θεοδόσιου, Βησσαρίωνα, Δωρόθεου και Ιερόθεου. Οι μοναχοί Αρτέμιος, Τιμόθεος, Ποιμήν, Πορφύριος, Μαρκέλλος. Οι οπλαρχηγοί: Νικήτας, Γεωργαλής, Λάσκαρης, Μαγκλάρας, Μπέρμπεης, Πατούλας και η καπετάνισσα Μαγδαληνή Τσούλου. Το πουρνάρι που κρέμασαν τον ηγούμενο Ραφαήλ σήμερα ξαναβγήκε στο ίδιο ακριβώς σημείο που ήταν το προηγούμενο.87
Η μονή της Αγίας Δευτέρας συνδέεται με την κήρυξη της Επανάστασης στη Δυτική Στερεά Ελλάδα στις 24 Μαΐου 1821 όπου, σύμφωνα πάλι με την παράδοση, με επικεφαλής τον καπετάνιο του Ξηρομέρου Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη οι οπλαρχηγοί και οι προεστοί του Ξηρομέρου και της Βόνιτσας αποφάσισαν την κήρυξη της επανάστασης στη Δυτική Στερεάς.
