Οι υποψίες των Ελλήνων έχουν να κάνουν και με τις αναμνήσεις για τις θηριωδίες των ναζί στη διάρκεια του Β`ΠΠ, όταν τα γερμανικά στρατεύματα απαλλοτρίωναν τα τρόφιμα των Ελλήνων, προκαλώντας λιμούς στους αστικούς πληθυσμούς, με τα πτώματα να γεμίζουν τους δρόμους της Αθήνας.
Αν όμως μιλήσει κανείς με απλούς πολίτες, θα ακούσει τα παράπονα τους για ένα δυσλειτουργικό κράτος. Συνεπώς, η πραγματική έκπληξη είναι το πώς η Ελλάδα κατάφερε να ευημερήσει, με ένα τέτοιο κράτος. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Pew Research Center τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, το 87% των Ελλήνων θεωρούν πως η κρίση προκλήθηκε κυρίως από τους χειρισμούς της κυβέρνησής τους.
Τα 15 υπουργεία, και οι 48 υπουργοί της Ελλάδας επιτηρούν κάπου 2.500 οντότητες (κάθε ΑΕΙ μετρά ως μια τέτοια οντότητα). Οι κανόνες και οι λειτουργίες του δημόσιου τομέα είναι αδιαφανείς και σύνθετες, και η κατάσταση χειροτερεύει με την πληθώρα των νομικών εξαιρέσεων που υφίστανται.
Δεν υπάρχουν κάποια κεντρικά πληροφοριακά συστήματα, πέραν αυτών του κάθε υπουργείου. Η δημοσιονομική πολιτική δεν έχει μηχανογραφηθεί, τα αρχεία της κοινωνικής ασφάλισης και το κτηματολόγιο τηρούνται σε φακέλους, ενώ η διάχυση και διακίνηση πληροφοριών μεταξύ υπουργείων είναι σπάνια.
Όλα αυτά αποτελούν μέρος μιας γενικότερης απουσίας της πληροφορικής στην Ελλάδα. Η χώρα βρίσκεται στον πάτο της λίστας των 27 χωρών της ΕΕ, αναφορικά με τα ποσοστά νοικοκυριών που έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο.
Αν θεωρήσουμε το κράτος με όρους οριζόντιας εξουσίας (π.χ. μεταξύ υπουργείων) και κάθετης (π.χ. εντός υπουργείων), τότε μπορούμε να αξιολογήσουμε την «ανάπτυξη» των κρατών της ανατ. Ασίας και μερικών άλλων, ως ιδιαίτερα επικεντρωμένα σε αυτές τις διαστάσεις. Η Ελλάδα φημίζεται για την σχετικά χαμηλή συγκέντρωση οριζόντιας εξουσίας. Οι υπουργοί της δεν παραχωρούν οποιαδήποτε αρμοδιότητα σε άλλα υπουργεία και η επιβολή του πρωθυπουργού σε απρόθυμους υπουργούς είναι περιορισμένη. Παράλληλα, υπάρχει εξίσου χαμηλή συγκέντρωση κάθετης εξουσίας, αφού χαμηλόβαθμοι αξιωματούχοι μπορούν εύκολα να μπλοκάρουν εντολές άνωθεν.
Η εξουσία μεταξύ των υπουργείων και των 2.500 οντοτήτων που επιβλέπουν είναι απόλυτα συγκεντρωτική. Για παράδειγμα, το υπουργείο Παιδείας επιβλέπει 25 πανεπιστήμια και 12.000 σχολεία. Αν ένα ΑΕΙ (το προσωπικό του οποίου είναι δημόσιοι υπάλληλοι) θέλει να προσλάβει μια γραμματέα, θα πρέπει να έχει την έγκριση του υπουργείου. Αν θέλει να ορίσει καθηγητή, θα πρέπει πρώτα να πετύχει έγκριση για την έδρα, και μετά έγκριση για το πρόσωπο. Μια διαδικασία που απαιτεί τουλάχιστον δυο χρόνια.
Όσο για το υπουργείο Οικονομικών, οι αρμοδιότητες του είναι τόσο ευρείες, που σε αυτό υπάγεται ακόμη και το Γενικό Χημείο του κράτους, που ελέγχει τα τρόφιμα και τις άλλες ουσίες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή το Χημείο ελέγχει το αλκοόλ, το οποίο αποτελεί πηγή φορολογικών εσόδων! Το ίδιο και με τα καύσιμα…
Σε κάθε αλλαγή κυβέρνησης, περίπου 3.000 ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί αποκεφαλίζονται και χάνουν τις θέσεις τους, τις οποίες παίρνουν κάποιοι άλλοι φρεσκοδιορισμένοι. Έτσι, χάνεται η συνέχεια, αφού η όλη διαδικασία απαιτεί τουλάχιστον έξι μήνες για να ολοκληρωθεί, με τους παλιούς σε κατάσταση εκκρεμότητας, και πολύ πιθανό με μια διάθεση να γεμίζουν τις τσέπες τους, περιμένοντας τον αντικαταστάτη. Στη συνέχεια αναλαμβάνουν οι καινούργιοι, οι οποίοι όμως χρειάζονται άλλους έξι μήνες για να μάθουν την δουλειά.
Όταν το 2010 πρωτοέφτασε στην Αθήνα το κλιμάκιο της τρόικας, για να ξεκινήσει τις διαδικασίες εφαρμογής των όρων του μνημονίου, οι εκπρόσωποί του ανακάλυψαν πως το κράτος δεν γνώριζε καν πόσους δημοσίους υπαλλήλους απασχολεί, που ακριβώς υπηρετούν, ή ακόμη και το πόσο κοστίζουν μισθολογικά. Ο τότε πρωθυπουργός διέταξε την απογραφή τους, που πραγματοποιήθηκε από ομάδα με έδρα το προσωπικό του γραφείο.
Ως τα τέλη του καλοκαιριού του 2010, η απογραφή ανακάλυψε πως η χώρα διαθέτει 770.000 δημοσίους υπαλλήλους, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού των ΑΕΙ. Φέτος, ο αριθμός αυτός υπολογίζεται να έχει μειωθεί στις 710.000.
Η απογραφή αυτή όμως, ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, και ακόμη δεν υπάρχει ένα κεντρικό σύστημα καταγραφής του ανθρώπινου δυναμικού, που θα μπορούσε για παράδειγμα να εξετάζει το πόσες μέρες άδειας πήρε κάποιος συγκεκριμένος υπάλληλος το 2010. Παράλληλα, δεν υπάρχει σύστημα που να καταγράφει διοικητικές και μισθολογικές πληροφορίες, όπως το πόσοι είναι αυτοί που εισπράττουν πάνω από €3.000 τον μήνα, που βρίσκονται και τι προσόντα διαθέτουν.
Αυτού του είδους η πληροφόρηση είναι απαραίτητη, αφού από το 2011 όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι μπορούν α τοποθετηθούν σε οποιαδήποτε θέση, ανάλογα με τις ανάγκες του κράτους, κάτι που δεν ίσχυε πριν. Ένα τέτοιο σύστημα είναι απαραίτητο για τις μεταθέσεις, για την καταγραφή των προσόντων και γενικά για κάθε είδους στοιχείο που θα πρέπει να γνωρίζει η διοίκηση σε σχέση με τον κάθε υπάλληλο.
Παράλληλα, μια σωστή στρατηγική θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει τον προγραμματισμό των συνταξιοδοτήσεων. Αυτού του είδους η πληροφόρηση απουσιάζει σε κεντρικό επίπεδο. Τα υπουργεία διαφυλάττουν ως κόρη οφθαλμού τα στοιχεία τους, το ένα από το άλλο, και κυρίως από το υπουργείο που είναι αρμόδιο για την δημόσια διοίκηση.
Υπήρχε στα σκαριά σχέδιο δημιουργίας μιας κεντρικής τράπεζας τέτοιων πληροφοριών, έτοιμο να υποβληθεί στην ΕΕ για χρηματοδότηση, αλλά οι εκλογές το ανέβαλλαν. Αν κρίνουμε από το παρελθόν, θα υπάρξει σθεναρή αντίσταση από πλευράς αξιωματούχων οι οποίοι τρέφονται από την υπάρχουσα αδιαφάνεια.
Εν τω μεταξύ, η τρόικα επιμένει στον κανόνα 1/5 (μια πρόσληψη για κάθε πέντε αποχωρήσεις), όμως αυτό έχει τονίσει την εμφανή έλλειψη προσωπικού σε κάποιους καίριους τομείς, όπως είναι τα νοσοκομεία, τα μουσεία, οι πυροσβέστες και οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα.
Όλα αυτά σε περίοδο οικονομικής ύφεσης. Οι τοπικές αρχές πάσχουν από μειωμένα έσοδα (φόρων), αφού κάποιοι αρνούνται, ή δεν μπορούν να πληρώσουν τους φόρους τους. Οι ιδιοκτήτες κατοικιών συναντούν άρνηση πληρωμής του ενοικίου από ενοικιαστές που δεν μπορούν να το πληρώσουν, αλλά συνεχίζουν να πληρώνουν τους φόρους ακινήτων, καθώς και τους φόρους ενοικίων που δεν εισπράττουν, με αποτέλεσμα να κάνουν έξωση στους ενοικιαστές και να κρατούν τα σπίτια τους κλειστά.
Οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν υποστεί μειώσεις μισθών, ενώ όσοι είναι συμβασιούχοι απολύονται με το πέρας της σύμβασης.
Σε όλα τα επίπεδα, το κράτος έχει πάψει να πληρώνει τους εργολάβους και τους προμηθευτές του, ρίχνοντας πολλούς απ αυτούς στην χρεοκοπία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι εταιρίες που λειτουργούν την χωματερή των Αθηνών, οι οποίες έχουν να πληρωθούν για μήνες και απειλούν να σταματήσουν την δραστηριότητα τους.
Είναι πολύ δύσκολο να σταματήσει αυτός ο βίαιος κύκλος. Ειδικά με την στασιμότητα στην οποία βρίσκεται συνολικά η ΕΕ. Τα 2/3 των εσόδων από τις ελληνικές εξαγωγές προέρχονται από χώρες της ΕΕ. Οι εξαγωγές προς τον υπόλοιπο κόσμο αυξάνονται, αλλά παραμένουν ελάχιστες. Πέρσι, το δεύτερο μεγαλύτερο προϊόν που η Ελλάδα εξήγαγε ήταν το βαμβάκι, που κάθε άλλο παρά μοχλός ανάπτυξης είναι.
Θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω σβήσιμο του ελληνικού χρέους. Η Κομισιόν θα πρέπει να προσφέρει περισσότερα χρήματα, όπως κάνει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ στις αδύναμες οικονομικά περιοχές της χώρας.
Βέβαια, μια απόφαση της Κομισιόν να παρακάμψει την κυβέρνηση και να δώσει χρήματα απ’ ευθείας στις τοπικές αρχές, μπορεί να αποδειχτεί αντιπαραγωγική. Οι τοπικές αρχές είναι γεμάτες από προσωπικό και αξιωματούχους που διορίστηκαν μέσω του πελατειακού συστήματος, ενώ σε κεντρικό επίπεδο οι δημόσιοι υπάλληλοι, από το 1990 περίπου, προσλαμβάνονται αξιοκρατικά (κάτι που δεν ισχύει στις προαγωγές τους).
Σε κάθε περίπτωση, οι αρχές της ΕΕ δεν θα πρέπει να χαλαρώσουν τις πιέσεις για την αναμόρφωση του κράτους, έτσι ώστε να εξαλειφθεί το πελατειακό σύστημα. Το να γίνει αυτό δεν είναι πολύ δύσκολο.
Βέβαια, στο φινάλε, η μόνη διέξοδος για την Ελλάδα είναι να φύγει από το ευρώ και να πάει σε υποτίμηση, όπως έκανε η Βρετανία το 1992. Εκτός από την επιστροφή των ιδιωτικών κεφαλαίων που βρίσκονται κατατεθειμένα στις γερμανικές τράπεζες και στα βρετανικά ακίνητα, η υποτίμηση είναι η μόνη διέξοδος για μια συντονισμένη δράση σωτηρίας, κάτι που μοιάζει αδύνατο στην σημερινή στενόχωρη ατμόσφαιρα.
http://mondediplo.com/blogs/greece-breaking-the-doom-loop
S.A.
