2012-08-14 15:58:04
Φωτογραφία για Σαντορίνη: Μια βόλτα στο Ακρωτήρι
της Κωστούλας Τωμαδάκη

«Με φωτιά, με λάβα και καπνούς. Πήδησες στον κόσμο πρώτη. Πορφυρογέννητη, αναδυομένη». Οι στίχοι του νομπελίστα ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη περιγράφουν... μοναδικά την εικόνα της έκρηξης που δημιούργησε το νησί και την απόκοσμη ομορφιά της Σαντορίνης. Σπίτια σμιλεμένα στους βράχους, βεράντες που ακουμπάνε στον γκρεμό, πάνω στη στερεοποιημένη λάβα. Αρχιτέκτονας και μάστορας το ηφαίστειο, καθόρισε τη μοναδικότητα της θηραϊκής γης.

Μέρα γιορτής για τους Σαντορινιούς, τη δημοτική αρχή και τους επισκέπτες η Μεγάλη Τετάρτη, όταν ο αρχαιολογικός χώρος άνοιξε ξανά διάπλατα τις πύλες του με το νέο βιοκλιματικό στέγαστρο. Με μικρές ή μεγάλες ελλείψεις, η επαναλειτουργία του πα­γκοσμίου ενδιαφέροντος αρχαιολογικού χώρου του Ακρωτηρίου δίνει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να ζήσουν μια συγκλονιστική εμπειρία.

Πώς μπορείς να πεις ότι γνώρισες τη Σαντορίνη αν δεν επισκεφτείς έστω και μια φορά το ιστορικό Ακρωτήρι; Επτά σχεδόν χρόνια έμεινε κλειστός ο αρχαιολογικός χώρος. Οι πιέσεις της τοπικής κοινωνίας και του δημάρχου Νίκου Ζώρζου προς τους αρμόδιους φορείς ήταν μεγάλες και επίμονες.


Ανακούφιση αλλά και ελλείψεις

Όνειρο ζωής για τους Σαντορινιούς και στοίχημα για τον δήμαρχο Νίκο Ζώρζο ήταν η φετινή επαναλειτουργία του αρχαιολογικού χώρου στο Ακρωτήρι. Η δημοτική αρχή διέθεσε μάλιστα 5 άτομα προσωπικό για τη φύλαξή του.

Τρεις μήνες μετά, τάραξε τα νερά η επιστολή που έστειλε στα ΜΜΕ ο διευθυντής των ανασκαφών Ακρωτηρίου Χρίστος Ντούμας, σχετικά με την κατάσταση που έχει δια­μορφωθεί στον αρχαιολογικό χώρο μετά την πρόσφατη επαναλειτουργία του.

Ο διαπρεπής αρχαιολόγος, ψυχή της ανασκαφής από το 1974, δεν δίστασε να βάλει το μαχαίρι στο κόκαλο και να καταγγείλει την πρώην ηγεσία του υπουργείου Πολιτι­σμού για το ανεπαρκές προσωπικό φύλαξης, που αναγκαστικά περιορίζει το ωράριο λειτουργίας του χώρου, το οποίο πρόσφατα διευρύνθηκε ως τις 5 το απόγευμα. Πέρα από την ανεπάρκεια του προσωπικού, όμως, ο Χ. Ντούμας καταλόγισε ευθύνες διότι «ο επισκέπτης εισερχόμενος αντικρίζει έναν ερειπιώνα χωρίς υπομνηματισμό και συνε­πώς αδυνατεί να κατανοήσει αυτά που βλέπει», όπως έγραψε στην επιστολή του.

Την ανάγκη ύπαρξης ενημερωτικού υλικού που να κατατοπίζει πλήρως τον επισκέ­πτη στον αρχαιολογικό χώρο και της ολοκλήρωσης της οργάνωσης των θεματικών εκθέσεων, επισημαίνει ο δημοτικός σύμβουλος και εικαστικός Χριστόφορος Ασιμής, ο οποίος στέκεται ιδιαίτερα στην ανακούφιση των κατοίκων και των επισκεπτών μετά την επαναλειτουργία του αρχαιολογικού χώρου.

Μιλήσαμε με τον δήμαρχο Θήρας Νίκο Ζώρζο, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τον πολύμηνο αγώνα που έκανε για να ανοίξει η ανασκαφή. Του επισημάναμε τις όποιες ελλείψεις, τις οποίες γνωρίζει, και φύγαμε με την υπόσχεση ότι «θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του».

Περπατώντας στον αρχαιότερο πολιτισμό της Μεσογείου

Κατηφορίζοντας για το νότιο τμήμα του νησιού, ξεχνάς ότι βρίσκεσαι σε ένα από τα πιο τουριστικά μέρη του κόσμου. Σταματάμε με δέος μπροστά στη σοφία του λαϊκού χτίστη που έφτιαξε με τα χέρια του το σπίτι του στα βράχια. Ο δρόμος ανηφορίζει σιγά - σιγά προς το μέρος της καλντέρας και από μια ομαλή πλαγιά κατεβαίνουμε προς το Ακρωτήρι.

Η περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστον από την ύστερη φάση της νεολιθικής περιόδου. Μεγάλο λιμάνι της Μεσογείου με σημαντικό ρόλο στις θαλάσσιες μεταφορές και στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας του Αιγαίου. «Η επιλογή του Ακρωτηρίου δεν ήταν τυχαία. Το μέρος ήταν παραθαλάσσιο και πεδινό, άρα ευνοούσε τη γεωργική και αλιευτική δραστηριότητα.

Επίσης ήταν αποτελεσματικά προστατευμένο από τους βόρειους ανέμους, γεγονός που ευνοούσε την έναρξη της ναυτικής δραστηριότητας» αναφέρει ο καθηγητής Χρί­στος Ντούμας. Με το που πατάς το πόδι σου στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε άλλη εποχή. Σαν να σταμάτησε ο χρόνος. Μπροστά στα μά­τια μας απλώνεται μια αναδυόμενη πολιτεία.

Η κρυμμένη πολιτεία, ένα παραμύθι 4.000 χρόνων

Ήταν άνοιξη. Τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ. στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο δυνατός νοτιάς κρατούσε τα πλοία δεμένα στα λιμάνια. Ξαφνικά, ένα μαύρο σύννεφο απλώθηκε στον ουρανό. Η μέρα έγινε νύχτα. Τα παλιρροϊκά κύματα κάλυψαν τις παράκτιες περιοχές. Ο πιο σημαντικός πολιτισμός της Ανατολικής Μεσογείου χάθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης.

Το 1937, ο 36χρονος τότε έφορος του Αρχαιολογικού Μουσείου Κρήτης Σπυρίδων Μαρινάτος καταπλήσσει τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα όταν από το βήμα του «Β’ Τουρκικού Συνεδρίου Ιστορίας και Αρχαιολογίας» στην Κωνσταντι­νούπολη διατυπώνει για πρώτη φορά τη θεωρία του. Σύμφωνα με αυτήν, η έκρη­ξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης είναι υπεύθυνη για τη σταδιακή παρακμή της μινωικής αυτοκρατορίας.

Σάββατο πρωί. Περνάμε την πύλη του αρχαιολογικού χώρου με τα πολυπληθή γκρουπ των τουριστών. Επιφωνήματα θαυμαστού σε όλες τις γλώσσες του κόσμου μπροστά στη θέα της κοσμοπολίτικης πολιτείας της υστεροκυκλαδικής περιόδου που έμεινε θαμμένη κάτω από τη λάβα για περίπου 3.400 χρόνια, μέχρι η αρχαιολογική σκαπάνη να τη φέρει στο φως.

Ρόδα, σύκα και αμύγδαλα

Διασχίζοντας την οδό Τελχινών, που είναι ο κεντρικός δρόμοςτης αρχαίας πολιτείας, διαπιστώνει κανείς ότι η οικιστική χωροθέτηση μοιάζει με τους σημερινούς παραδο­σιακούς οικισμούς της Σαντορίνης. Τα σπίτια είναι διώροφα και τριώροφα, κατασκευ­ασμένα από πελεκημένη πέτρα ή σχιστόλιθο. Οι όροφοι συνδέονταν μεταξύ τους με ξύλινες ή πέτρινες σκάλες, κάποιες από τις οποίες σώζονται σε άριστη κατάσταση. Ακόμη και χωρίς τις τοιχογραφίες να διακοσμούν τους τοίχους, τα σπίτια με το προχωρημένο αποχετευτικό σύστημα που απλώνεται σε ολόκληρο τον οικισμό, μας δίνουν την εικόνα ενός λαού κοσμοπολίτη.

Σε όλα τα σπίτια βρέθηκαν πίθοι (μεγάλα αγγεία), μέσα στα οποία αποθήκευαν κριθάρι, παστά, ψάρια. Οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου είχαν μια προχωρημένη αί­σθηση της μαγειρικής τέχνης. Έτρωγαν ρόδα, σύκα και αμύγδαλα. Λάτρευαν τα ψάρια, τους αχινούς και τις πεταλίδες και από τα κρέατα προτιμούσαν το κατσικά­κι.

«Μόνο μια εύπορη κοινωνία μπορεί και να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στην κά­λυψη των καθημερινών αναγκών αλλά και να μετατρέψει την κάλυψη της βασικής ανάγκης σε απόλαυση» θυμάμαι τα λόγια του Χ. Ντούμα σε μια διάλεξή του στο Μέ­γαρο Μουσικής.

Περπατώντας ανάμεσα στα σπίτια της αρχαίας πόλης, έχεις την αίσθηση ότι, αν κοιτά­ξεις πίσω σου, θα ανοίξει το παράθυρο και θα ξεπροβάλει μια από αυτές τις γυναίκες με τα σκούρα μαλλιά, τα χρυσά σκουλαρίκια και τα βαμμένα χείλη. Μπορεί η τρομερή έκρηξη να αφάνισε το Ακρωτήρι και να το έθαψε κάτω από τη λάβα, διέσωσε όμως τις τοιχογραφίες του που αποτελούν σημείο αναφοράς στην ευρωπαϊκή τέχνη ως το πα­λαιότερο δείγμα ζωγραφικής.

Έχω φτάσει στην Τριγωνική πλατεία και ψάχνω με το βλέμμα την κόρη μου. Τη βλέπω να στριμώχνεται με ένα γκρουπ τουριστών μπροστά στη Δυτική Οικία. «Είναι ένα τυπι­κό πλούσιο σπίτι» εξηγεί στα αγγλικά η ξεναγός και ταυτόχρονα μια βροχή από «κλικ» σκεπάζει τα λόγια της. Η Οικία των Γυναικών πήρε το όνομά της από τις τοιχογραφίες των γυναικών, μέρος των οποίων εκτίθενται στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας.

Το βιοκλιματικό στέγαστρο

Από τα ανοίγματα του εντυπωσιακού στεγάστρου που κατασκευάστηκε εξ ολοκλή­ρου με οικολογικά υλικά ξεφεύγουν μερικές ηλιαχτίδες χαϊδεύοντας ομοιόμορφα τα σπάνια ευρήματα μέσα στις οικίες. Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική του στεγάστρου, έργο του αρχιτέκτονα Νίκου Φιντικάκη, ο οποίος βραβεύτηκε για τον πρωτότυπο βιο­κλιματικό σχεδιασμό του, εξασφαλίζει μηδενική ενεργειακή κατανάλωση και το καθι­στά μοναδικό έργο εξοικονόμησης ενέργειας σε τόσο μεγάλη έκταση παγκοσμίως. Κατευθυνόμαστε προς την έξοδο ακολουθώντας την οδό Τελχινών. Είναι ο δρόμος που μάλλον κατέληγε στο λιμάνι. Έξω, στην είσοδο, το πολύχρωμο πλήθος οπλίζεται με τις φωτογραφικές μηχανές. Ο ήλιος καίει. Ψάχνουμε απεγνωσμένα για κάποιο πλη­ροφοριακό έντυπο του αρχαιολογικού χώρου. Οι Κινέζοι, πιο πρακτικοί, κατεβάζουν τις πληροφορίες στα κινητά τους. Καθυστερούμε στην έξοδο. Πιάνουμε κουβέντα με τον Μανώλη Αλιφραγκή, τον φύλακα που έζησε όλα του τα χρόνια στην ανασκαφή. Αυτός θα λύσει όλες τις απορίες της κόρης μου.

Αντί επιλόγου

Αφήσαμε πίσω μας τη νότια είσοδο της ανασκαφής και ακολουθήσαμε τον δρόμο που βγάζει στο λιμάνι. Δυο τουρίστες ξεκουράζονται σε μια πεζούλα. Η βορειοδυτική αύρα καθαρίζει τις σκέψεις και τις μνήμες. Όλοι επιθυμούμε ένα αγέρι ευνοϊκό. Περ­πατάμε κόντρα στο φως. Το καΐκι σηκώνει άγκυρα για την κόκκινη παραλία και χάνεται στο φως.

Τα πάντα είναι φύση, τοπίο και μνήμη. Και πάνω από όλα ο άνθρωπος. Γιατί κάνει αθά­νατους τους τόπους και τις εποχές.
topontiki.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWSNOWGR.COM
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ