2012-09-02 18:00:58
Γράφει: Κωνσταντίνος Φίλης
Τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή λαμβάνουν μορφή χιονοστιβάδας. Η κρίση στη Συρία, ως αναμενόταν, έχει επεκταθεί στον γειτονικό Λίβανο (δύσκολα θα παραμείνει μόνο εκεί), η συνεπακόλουθη ανθρωπιστική κρίση ταλανίζει το σύνολο των γειτονικών κρατών, το Ισραήλ μοιάζει ένα βήμα πιο κοντά σε μία προληπτική επίθεση έναντι του Ιράν ακόμη και πριν τις αμερικανικές εκλογές, η Αίγυπτος βρίσκεται σε μετάβαση αγνώστου κατάληξης, το κουρδικό ζήτημα αναδύεται εκ νέου αυτή τη φορά με μεγαλύτερη δυναμική, οι σχέσεις των κρατών της ευρύτερης περιφέρειας εισέρχονται σε νέα -απρόβλεπτη- φάση, το εύθραυστο εθνοτικό και θρησκευτικό μωσαϊκό αποσυντίθεται, το μέλλον της Δαμασκού ανεξαρτήτως τους ποιος θα επικρατήσει φαντάζει για το προβλεπτό μέλλον δυσοίωνο και η εμπλοκή τρομοκρατικών στοιχείων απλώς δυσχεραίνει περαιτέρω τις προσπάθειες ομαλοποίησης.
Η Διεθνής Κοινότητα φέρει μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση
. Η αδυναμία εξεύρεσης κοινών παρανομαστών έδωσε τη θέση της στην ολιγωρία και κατόπιν στο διχασμό. Τα μηνύματα που λαμβάνουν οι αντιμαχόμενες πλευρές εντός της Συρίας είναι σαφή. Ο μεν Άσαντ στηρίζεται πεισματικά, ακόμη και κόντρα στη λογική, από Ρωσία, Κίνα και Ιράν, οι δε αντικαθεστωτικοί απολαμβάνουν της αποδοχής των ΗΠΑ, ΕΕ και σημαντικού μέρους του σουνιτικού στοιχείου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Τουρκία). Καμία από τις, εκτός Συρίας, δυνάμεις δεν επιχείρησε ή τελοσπάντων δεν κατάφερε να μετριάσει τη στάση των εγχώριων παικτών. Ακόμη και σε προφανείς περιπτώσεις καταπάτησης κάθε έννοιας ανθρώπινου δικαιώματος, οι καταγγελίες αλλά και τα στραβά μάτια γίνονταν κατά το δοκούν, ισχυροποιώντας εμμέσως τους ακραίους ένθεν κακείθεν.
Θα έλεγα, μάλιστα, ότι υπήρξαν περιπτώσεις, όπου η κοινή λογική υποτάχθηκε στα εθνικά συμφέροντα ή όπως κάποιοι στατικά τα ορίζουν, πέρα από κανόνες, σεβασμό του διεθνούς δικαίου, της ανθρώπινης ζωής, ακόμη και της ανθρώπινης φύσης.
Καθεστωτικοί και Ελεύθερος Συριακός Στρατός, έχοντας λάβει σχετικές διαβεβαιώσεις αλλά και πολυποίκιλη στήριξη «κάθισαν» πάνω στη βεβαιότητα των εκτός συνόρων συμμάχων τους. Το γεγονός ότι δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ή να σεβαστούν την Εκεχειρία, ωθώντας τον Κοφι Ανάν σε παραίτηση, είναι ενδεικτικό της πεποίθησης ότι χωρίς παραχωρήσεις θα μπορούσαν να καταφέρουν τον σκοπό τους. Μόνο πριν λίγες μέρες, υπό το βάρος των συνθηκών, η κυβέρνηση Άσαντ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο παραίτησης αλλά μένει να διαπιστωθεί αν το εννοούσε ή ήταν περισσότερο ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα αποσυμπίεσης ή ανάκτησης των εντυπώσεων έναντι των αντικαθεστωτικών.
Οι τελευταίοι μέχρι πρότινος είχαν κερδίσει τη μάχη των εντυπώσεων, παρουσιάζοντας εαυτούς ως κατα-διωκόμενους μαχητές της ελευθερίας του συριακού λαού, χωρίς βέβαια να γνωρίζουμε αν οι θέσεις τους απηχούν την πλειοψηφία των Σύρων. Είχαν, επίσης, κερδίσει τη διεθνή συμπάθεια εξαιτίας των μεθόδων του καθεστώτος αλλά και του ότι έδειχναν αβοήθητοι μπροστά στις συστηματικές βιαιότητες, εξαιτίας της αβελτηρίας της Διεθνούς Κοινότητας.
Εντούτοις, μία σειρά από βίντεο και μαρτυρίες που είδαν το φως της δημοσιότητας αποδεικνύουν ότι λίγα τους διαφοροποιούν από τις επαχθείς, πολλές φορές, μεθόδους του καθεστώτος. Ενώ, παράλληλα, φαίνεται ότι προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις επιδιώξεις τους, αποδέχονται ασμένως τη στήριξη εξτρεμιστικών ή ακόμη και σχετιζόμενων με τη διεθνή τρομοκρατία στοιχείων. Η καθόλα ρεαλιστική εκδοχή εμπλοκής παραφυάδων της Αλ Κάιντα περιπλέκει την κατάσταση, δημιουργεί ερωτηματικά, αν οι σύμμαχοι των αντικαθεστωτικών γνωρίζουν επαρκώς ποιούς εξοπλίζουν και εν τέλει επηρεάζει αρνητικά τις προοπτικές της επόμενης μέρας.
Ο έλεγχος του στρατού, των δυνάμεων ασφαλείας και του χημικού οπλοστασίου από τον Άσαντ του δίνουν προβάδισμα στο εσωτερικό μέτωπο, παρότι στο εξωτερικό είναι απομονωμένος. Η παραμονή του στην εξουσία μοιάζει απίθανη, αλλά η διατήρηση του μέχρι και σήμερα δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε το αλεβιτικό στοιχείο να έχει λόγο και ρόλο στις εξελίξεις και στην μετά Άσαντ εποχή.
Αν αυτό δεν γίνει σεβαστό από τους Σουνίτες που κυριαρχούν στις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, τότε δεν αποκλείεται οι περιοχές που ελέγχονται από τους Αλεβίτες να αποσχισθούν ήδη πριν από τη δημιουργία νέας κυβέρνησης. Αν, μάλιστα, διατηρήσουν τον έλεγχο των χημικών όπλων, αυτόματα καθίστανται κομβικός παίκτης.
Από την άλλη, οι Κούρδοι της Συρίας (λίγο πάνω από το 10%), τους οποίους έχει εσχάτως επιχειρήσει να προσεταιριστεί ο Άσαντ με σχετική επιτυχία, δεν αποκλείεται, αν δεν γίνουν σεβαστές οι επιθυμίες τους από το νέο σχήμα να αυτονομηθούν σε πρώτη φάση, αφήνοντας όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά για τις επόμενες κινήσεις τους. Αυτό θα θορυβήσει την Τουρκία που έχει εναποθέσει τις ελπίδες προάσπισης των συμφερόντων της στην υποστήριξη του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, προσδοκώντας σε οφέλη κατόπιν της πτώσης Άσαντ. Όμως, η ισχυροποίηση δια της αυτονόμησης αλλά και το «κακό προηγούμενο» για τους υπόλοιπους Κούρδους της περιοχής (με εξαίρεση του Βορείου Ιράκ με τους οποίους έχει βρεθεί modus operandi) είναι ο δυνητικός εφιάλτης της Άγκυρας.
Το Ιράν, που παρά τις ακραίες θέσεις του, κακώς αποκλείστηκε από τις διαπραγματεύσεις, εφόσον διατηρεί ισχυρά ερείσματα στον Άσαντ, θα περιθωριοποιηθεί περαιτέρω. Απομονωμένο, χωρίς συμμάχους και με τις υποψίες ότι μπορεί το καθεστώς των μουλάδων να ακολουθήσει την τύχη των Μπεν Άλι, Καντάφι, Μουμπάρακ και Άσαντ να πολλαπλασιάζονται, η Τεχεράνη θα μπει σε νέο κυνήγι μαγισσών. Και πώς θα αντιμετωπίσει το «εχθρικό» περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον; Μα φυσικά με την επίσπευση της ανάπτυξης της πυρηνικής της ισχύος ως το μόνο μέσο αποτροπής ανατροπής του καθεστώτος. Αν το Ισραήλ δεν έχει ήδη παρέμβει στρατιωτικά, δεν θα περιμένει άλλο μπροστά στο ενδεχόμενο η ηγεσία ενός κράτους που θέλει να το «σβήσει από το χάρτη» να αποκτήσει πυρηνικές δυνατότητες.
Ενώ η παραμονή Άσαντ διατηρεί τη φυσική γέφυρα Ιράν-Χεζμπολάχ-Χαμάς και διευκολύνει τη μεταφορά τεχνογνωσίας και οπλικών συστημάτων, η ανάδειξη μίας σουνιτικής κυβέρνησης δεν σημαίνει αυτομάτως λιγότερα προβλήματα για το Ισραήλ. Είτε γιατί το πεδίο των μαχών μπορεί να μεταφερθεί στον Λίβανο, είτε γιατί μία ασταθής κυβέρνηση δεν θα καταφέρει εύκολα να βάλει φρένο σε ακραία εξτρεμιστικά στοιχεία που έχουν παρεισφρήσει και συνεισέφεραν στον αγώνα κατά του Άσαντ, είτε γιατί «ξεχρεώνοντας» αυτούς που την στήριξαν, θα ενισχύσει τις σχέσεις της με την Τουρκία-επιπλέον λόγος η κοινή αντιμετώπιση των Κούρδων.
Αποκόπτοντας Χεζμπολάχ και Χαμάς από το Ιράν και με το τελευταίο σε θέση άμυνας, θα αποδυναμωθεί η τρομοκρατία στην περιοχή, θα βρει άλλους τρόπους και μέσα διατήρησης της δύναμης της, θα αναζητήσει νέα καταφύγια (πχ. Ιορδανία) ή μήπως θα αντικατασταθεί από άλλα δίκτυα που ενώ μέχρι πρότινος δρούσαν σε Ασία και Αφρική, εκμεταλλευόμενα τα γεγονότα στη Συρία κατόρθωσαν να «βάλουν πόδι» και στην καρδιά της Μέσης Ανατολής;
Και μέσα σε αυτό τον αναβρασμό και καταιγισμό εξελίξεων, πώς θα αντιδράσει το μεγαλύτερο αραβικό κράτος, η Αίγυπτος; Θα την επηρεάσει η εύλογη περίοδος εσωστρέφειας, αφήνοντας χώρο για δράση σε εταίρους και ανταγωνιστές, ή θα διεκδικήσει το δικό της μερίδιο στη νέα πίτα και δη με αναθεωρητικές βλέψεις;
Τα άνω σενάρια που μπορεί να επιβεβαιωθούν ή να διαψευστούν, εν μέρει ή εν συνόλω, καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη άμεσης διευθέτησης της κατάστασης προτού ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
Οι ισχυροί δρώντες οφείλουν, συνεπώς, να προσαρμόσουν τα συμφέροντα τους στις αδήριτες περιφερειακές πραγματικότητες, πριν μία ευρύτερη ανάφλεξη καταστεί νομοτελειακή. Δυστυχώς, επί του παρόντος, η επιμονή εξωτερικών παικτών σε ευκαιριακές συμμαχίες που αποκλειστικό γνώμονα έχουν τη διατήρηση ή/και διεύρυνση των ερεισμάτων τους θυμίζει έντονα τις αποικιοκρατικές δυνάμεις που στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, κατόπιν της πτώσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας, χώρισαν την περιοχή σε ζώνες επιρροής, δημιουργώντας τεχνητά σύνορα που συμπεριέλαβαν μη βιώσιμα εθνοτικά και θρησκευτικά μωσαϊκά. Τα επίχειρα αυτής της κοντόφθαλμης πολιτικής βιώνουμε εδώ και δεκαετίες αλλά και εσχάτως με καλά κρυμμένες συγκρούσεις που βγαίνουν στην επιφάνεια. Θα επαναλάβουμε, άραγε, το ίδιο λάθος;
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι πολιτικός επιστήμονας και επικεφαλής του Κέντρου Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Follow on Twitter: @confilis
InfoGnomon
Τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή λαμβάνουν μορφή χιονοστιβάδας. Η κρίση στη Συρία, ως αναμενόταν, έχει επεκταθεί στον γειτονικό Λίβανο (δύσκολα θα παραμείνει μόνο εκεί), η συνεπακόλουθη ανθρωπιστική κρίση ταλανίζει το σύνολο των γειτονικών κρατών, το Ισραήλ μοιάζει ένα βήμα πιο κοντά σε μία προληπτική επίθεση έναντι του Ιράν ακόμη και πριν τις αμερικανικές εκλογές, η Αίγυπτος βρίσκεται σε μετάβαση αγνώστου κατάληξης, το κουρδικό ζήτημα αναδύεται εκ νέου αυτή τη φορά με μεγαλύτερη δυναμική, οι σχέσεις των κρατών της ευρύτερης περιφέρειας εισέρχονται σε νέα -απρόβλεπτη- φάση, το εύθραυστο εθνοτικό και θρησκευτικό μωσαϊκό αποσυντίθεται, το μέλλον της Δαμασκού ανεξαρτήτως τους ποιος θα επικρατήσει φαντάζει για το προβλεπτό μέλλον δυσοίωνο και η εμπλοκή τρομοκρατικών στοιχείων απλώς δυσχεραίνει περαιτέρω τις προσπάθειες ομαλοποίησης.
Η Διεθνής Κοινότητα φέρει μεγάλη ευθύνη για την κατάσταση
Θα έλεγα, μάλιστα, ότι υπήρξαν περιπτώσεις, όπου η κοινή λογική υποτάχθηκε στα εθνικά συμφέροντα ή όπως κάποιοι στατικά τα ορίζουν, πέρα από κανόνες, σεβασμό του διεθνούς δικαίου, της ανθρώπινης ζωής, ακόμη και της ανθρώπινης φύσης.
Καθεστωτικοί και Ελεύθερος Συριακός Στρατός, έχοντας λάβει σχετικές διαβεβαιώσεις αλλά και πολυποίκιλη στήριξη «κάθισαν» πάνω στη βεβαιότητα των εκτός συνόρων συμμάχων τους. Το γεγονός ότι δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ή να σεβαστούν την Εκεχειρία, ωθώντας τον Κοφι Ανάν σε παραίτηση, είναι ενδεικτικό της πεποίθησης ότι χωρίς παραχωρήσεις θα μπορούσαν να καταφέρουν τον σκοπό τους. Μόνο πριν λίγες μέρες, υπό το βάρος των συνθηκών, η κυβέρνηση Άσαντ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο παραίτησης αλλά μένει να διαπιστωθεί αν το εννοούσε ή ήταν περισσότερο ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα αποσυμπίεσης ή ανάκτησης των εντυπώσεων έναντι των αντικαθεστωτικών.
Οι τελευταίοι μέχρι πρότινος είχαν κερδίσει τη μάχη των εντυπώσεων, παρουσιάζοντας εαυτούς ως κατα-διωκόμενους μαχητές της ελευθερίας του συριακού λαού, χωρίς βέβαια να γνωρίζουμε αν οι θέσεις τους απηχούν την πλειοψηφία των Σύρων. Είχαν, επίσης, κερδίσει τη διεθνή συμπάθεια εξαιτίας των μεθόδων του καθεστώτος αλλά και του ότι έδειχναν αβοήθητοι μπροστά στις συστηματικές βιαιότητες, εξαιτίας της αβελτηρίας της Διεθνούς Κοινότητας.
Εντούτοις, μία σειρά από βίντεο και μαρτυρίες που είδαν το φως της δημοσιότητας αποδεικνύουν ότι λίγα τους διαφοροποιούν από τις επαχθείς, πολλές φορές, μεθόδους του καθεστώτος. Ενώ, παράλληλα, φαίνεται ότι προκειμένου να εξυπηρετήσουν τις επιδιώξεις τους, αποδέχονται ασμένως τη στήριξη εξτρεμιστικών ή ακόμη και σχετιζόμενων με τη διεθνή τρομοκρατία στοιχείων. Η καθόλα ρεαλιστική εκδοχή εμπλοκής παραφυάδων της Αλ Κάιντα περιπλέκει την κατάσταση, δημιουργεί ερωτηματικά, αν οι σύμμαχοι των αντικαθεστωτικών γνωρίζουν επαρκώς ποιούς εξοπλίζουν και εν τέλει επηρεάζει αρνητικά τις προοπτικές της επόμενης μέρας.
Ο έλεγχος του στρατού, των δυνάμεων ασφαλείας και του χημικού οπλοστασίου από τον Άσαντ του δίνουν προβάδισμα στο εσωτερικό μέτωπο, παρότι στο εξωτερικό είναι απομονωμένος. Η παραμονή του στην εξουσία μοιάζει απίθανη, αλλά η διατήρηση του μέχρι και σήμερα δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε το αλεβιτικό στοιχείο να έχει λόγο και ρόλο στις εξελίξεις και στην μετά Άσαντ εποχή.
Αν αυτό δεν γίνει σεβαστό από τους Σουνίτες που κυριαρχούν στις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, τότε δεν αποκλείεται οι περιοχές που ελέγχονται από τους Αλεβίτες να αποσχισθούν ήδη πριν από τη δημιουργία νέας κυβέρνησης. Αν, μάλιστα, διατηρήσουν τον έλεγχο των χημικών όπλων, αυτόματα καθίστανται κομβικός παίκτης.
Από την άλλη, οι Κούρδοι της Συρίας (λίγο πάνω από το 10%), τους οποίους έχει εσχάτως επιχειρήσει να προσεταιριστεί ο Άσαντ με σχετική επιτυχία, δεν αποκλείεται, αν δεν γίνουν σεβαστές οι επιθυμίες τους από το νέο σχήμα να αυτονομηθούν σε πρώτη φάση, αφήνοντας όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά για τις επόμενες κινήσεις τους. Αυτό θα θορυβήσει την Τουρκία που έχει εναποθέσει τις ελπίδες προάσπισης των συμφερόντων της στην υποστήριξη του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, προσδοκώντας σε οφέλη κατόπιν της πτώσης Άσαντ. Όμως, η ισχυροποίηση δια της αυτονόμησης αλλά και το «κακό προηγούμενο» για τους υπόλοιπους Κούρδους της περιοχής (με εξαίρεση του Βορείου Ιράκ με τους οποίους έχει βρεθεί modus operandi) είναι ο δυνητικός εφιάλτης της Άγκυρας.
Το Ιράν, που παρά τις ακραίες θέσεις του, κακώς αποκλείστηκε από τις διαπραγματεύσεις, εφόσον διατηρεί ισχυρά ερείσματα στον Άσαντ, θα περιθωριοποιηθεί περαιτέρω. Απομονωμένο, χωρίς συμμάχους και με τις υποψίες ότι μπορεί το καθεστώς των μουλάδων να ακολουθήσει την τύχη των Μπεν Άλι, Καντάφι, Μουμπάρακ και Άσαντ να πολλαπλασιάζονται, η Τεχεράνη θα μπει σε νέο κυνήγι μαγισσών. Και πώς θα αντιμετωπίσει το «εχθρικό» περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον; Μα φυσικά με την επίσπευση της ανάπτυξης της πυρηνικής της ισχύος ως το μόνο μέσο αποτροπής ανατροπής του καθεστώτος. Αν το Ισραήλ δεν έχει ήδη παρέμβει στρατιωτικά, δεν θα περιμένει άλλο μπροστά στο ενδεχόμενο η ηγεσία ενός κράτους που θέλει να το «σβήσει από το χάρτη» να αποκτήσει πυρηνικές δυνατότητες.
Ενώ η παραμονή Άσαντ διατηρεί τη φυσική γέφυρα Ιράν-Χεζμπολάχ-Χαμάς και διευκολύνει τη μεταφορά τεχνογνωσίας και οπλικών συστημάτων, η ανάδειξη μίας σουνιτικής κυβέρνησης δεν σημαίνει αυτομάτως λιγότερα προβλήματα για το Ισραήλ. Είτε γιατί το πεδίο των μαχών μπορεί να μεταφερθεί στον Λίβανο, είτε γιατί μία ασταθής κυβέρνηση δεν θα καταφέρει εύκολα να βάλει φρένο σε ακραία εξτρεμιστικά στοιχεία που έχουν παρεισφρήσει και συνεισέφεραν στον αγώνα κατά του Άσαντ, είτε γιατί «ξεχρεώνοντας» αυτούς που την στήριξαν, θα ενισχύσει τις σχέσεις της με την Τουρκία-επιπλέον λόγος η κοινή αντιμετώπιση των Κούρδων.
Αποκόπτοντας Χεζμπολάχ και Χαμάς από το Ιράν και με το τελευταίο σε θέση άμυνας, θα αποδυναμωθεί η τρομοκρατία στην περιοχή, θα βρει άλλους τρόπους και μέσα διατήρησης της δύναμης της, θα αναζητήσει νέα καταφύγια (πχ. Ιορδανία) ή μήπως θα αντικατασταθεί από άλλα δίκτυα που ενώ μέχρι πρότινος δρούσαν σε Ασία και Αφρική, εκμεταλλευόμενα τα γεγονότα στη Συρία κατόρθωσαν να «βάλουν πόδι» και στην καρδιά της Μέσης Ανατολής;
Και μέσα σε αυτό τον αναβρασμό και καταιγισμό εξελίξεων, πώς θα αντιδράσει το μεγαλύτερο αραβικό κράτος, η Αίγυπτος; Θα την επηρεάσει η εύλογη περίοδος εσωστρέφειας, αφήνοντας χώρο για δράση σε εταίρους και ανταγωνιστές, ή θα διεκδικήσει το δικό της μερίδιο στη νέα πίτα και δη με αναθεωρητικές βλέψεις;
Τα άνω σενάρια που μπορεί να επιβεβαιωθούν ή να διαψευστούν, εν μέρει ή εν συνόλω, καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη άμεσης διευθέτησης της κατάστασης προτού ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
Οι ισχυροί δρώντες οφείλουν, συνεπώς, να προσαρμόσουν τα συμφέροντα τους στις αδήριτες περιφερειακές πραγματικότητες, πριν μία ευρύτερη ανάφλεξη καταστεί νομοτελειακή. Δυστυχώς, επί του παρόντος, η επιμονή εξωτερικών παικτών σε ευκαιριακές συμμαχίες που αποκλειστικό γνώμονα έχουν τη διατήρηση ή/και διεύρυνση των ερεισμάτων τους θυμίζει έντονα τις αποικιοκρατικές δυνάμεις που στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, κατόπιν της πτώσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας, χώρισαν την περιοχή σε ζώνες επιρροής, δημιουργώντας τεχνητά σύνορα που συμπεριέλαβαν μη βιώσιμα εθνοτικά και θρησκευτικά μωσαϊκά. Τα επίχειρα αυτής της κοντόφθαλμης πολιτικής βιώνουμε εδώ και δεκαετίες αλλά και εσχάτως με καλά κρυμμένες συγκρούσεις που βγαίνουν στην επιφάνεια. Θα επαναλάβουμε, άραγε, το ίδιο λάθος;
*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι πολιτικός επιστήμονας και επικεφαλής του Κέντρου Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Follow on Twitter: @confilis
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Με απλήρωτους λογαριασμούς ξεκινούν τα σχολεία
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
