2012-10-03 13:19:05
Ένα «Μανιφέστο» της Νέας Αριστεράς Γράφει ο Μάνος Δανέζης
Η κατάρρευση του κοινωνικού και πολιτικού μύθου του υπαρκτού Σοσιαλισμού, με τον τρόπο που συντελέστηκε, αποτέλεσε ένα ισχυρό σοκ για την παγκόσμια κοινωνία των πολιτών. Έφτασε άραγε το τέλος του Σοσιαλισμού και των ιδεολογιών, όπως επαγγέλλεται ο διεθνής καπιταλισμός;
Η απάντηση είναι αρκετά απλή: «Για να πεθάνει κάτι, θα πρέπει αρχικά να υπάρξει», και Σοσιαλιστική κοινωνία ποτέ δεν υπήρξε, όσο κι αν διαφημίστηκε το αντίθετο. Ο Σοσιαλισμός παραμένει ένα φιλοσοφικό, άρα και ιδεατό, κοινωνικό σύστημα το οποίο συνεχίζει να αποτελεί ένα παγκόσμιο πολιτισμικό ζητούμενο. Επομένως, ως ιδεατός «στόχος», δεν μπορεί να ταυτίζεται με τα επιμέρους επιτυχημένα ή αποτυχημένα βήματα προσέγγισής του, τον «δρόμο» δηλαδή που οδηγεί προς αυτόν. Σοσιαλισμός βασικά σημαίνει Ουμανισμός και διαφοροποιείται από τον Κομμουνισμό θέτοντας ως αναγκαία προϋπόθεση την ανάπτυξη μιας ανθρώπινης «πνευματικότητας», από την οποία απέχει κατά πολύ η δυτική πολιτισμική δομή.
Η Ελληνική Κοινωνία δεν Βίωσε ούτε την Αναγέννηση, ούτε το Διαφωτισμό Όσον αφορά την Ελλάδα, μπορούμε να διαπιστώσουμε μια στρεβλή ανάπτυξη της έννοιας της Αριστεράς. Η ελληνική κοινωνία, πέρασε αυτόματα και βίαια από την εποχή της Τουρκοκρατίας σ’ εκείνη της ξενοκρατικής εξάρτησης. Η περίοδος αυτή δημιούργησε μια τεράστια διεύρυνση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, οδηγώντας το λαό σε μια βιοτική και πνευματική εξαθλίωση. Η κατάσταση αυτή είχε ως αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό της ελληνικής κοινωνίας στον ελλαδικό μικρόκοσμό της, και την αποκοπή της από την κοσμογονία των Διαφωτιστικών και Ουμανιστικών ρευμάτων της Δυτικής Ευρώπης. Οι ιδέες του Βολταίρου, και του Ρουσσώ αποτελούσαν πολυτέλεια για έναν λαό που αγωνίζονταν, εκτός του επιούσιου, για κοινωνικά, εργασιακά και πολιτικά δικαιώματα.
Η προκλητική στάση των μοναρχικών και ολιγαρχικών εξουσιαστικών δομών, εκείνης της περιόδου, δημιούργησε την ισχυρή εντύπωση ότι φιλολαϊκό και επαναστατικό ήταν, βασικά, μόνο ότι ερχόταν σε σύγκρουση και ρήξη με την εκάστοτε τοπική η εθνική εξουσία.
Μια τέτοια εντύπωση, βαθιά ριζωμένη στο λαϊκό υποσυνείδητο, δεν ήταν παράξενο ότι παρακολούθησε με κατανόηση, και πολλές φορές με συμπάθεια, τους αρχικούς στόχους και τις ιδεολογικές αξίες της Οκτωβριανής Επανάστασης. Η κατάρρευση της τσαρικής αυτοκρατορικής δομής, όπως ήταν φυσικό, κινητοποίησε τα αντιμοναρχικά ανακλαστικά ενός μέρους των ελληνικών λαϊκών εργατικών στρωμάτων.
Έτσι μετά τη Ρωσική επανάσταση, η έννοια της Αριστεράς στην Ελλάδα ταυτίστηκε, τελείως αναίτια, μ’ εκείνη του κομμουνιστικού κινήματος και των αρχών του.
Η ουμανιστική και δημοκρατική Αριστερά των οραμάτων του Ρουσσώ και του Βολτέρου συνέχισε να είναι άγνωστη για την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, τόσο ως έννοια, όσο και ως κοινωνική πρόταση.
Οι ευθύνες της τότε ελληνικής, αλλά ξενοτραφούς, διανόησης, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, υπήρξαν πολύ μεγάλες. Η φιλοδοξία ανέλιξής της στην πολιτική, διοικητική και οικονομική ελίτ εκείνης της περιόδου, προϋπέθετε την πλήρη ταύτισή της με τις μοναρχικές, ολιγαρχικές, συντηρητικές και αντιλαϊκές κρατικές δομές της περιόδου. Οι ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ήταν απαγορευμένες, αφού στηρίζονταν και στήριζαν την αντιμοναρχική Γαλλική Επανάσταση.
Η Αριστερά δεν Πρέπει να Ταυτίζεται με τον ΚομμουνισμόΜέσα σ’ αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, δεδομένης της ανυπαρξίας σε ελληνικό επίπεδο των διαφωτιστικών και ουμανιστικών ιδεών, η ταύτιση των εννοιών της Αριστεράς και του κομμουνισμού, θεωρήθηκε δογματικά αυτονόητη. Η ανιστόρητη αυτή ταύτιση δημιούργησε πλαστές κοινωνικές οριοθετήσεις, χωρίζοντας βασικά την ελληνική κοινωνία σε κομμουνιστές και αντιπάλους του κομμουνισμού. Η ουμανιστική και δημοκρατική Αριστερή πρόταση του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, παρέμενε στο παρασκήνιο των κοινωνικών εξελίξεων. Στην καλύτερη των περιπτώσεων αποτελούσε μια άνευ σημασίας συνιστώσα του κομμουνιστικού σχηματισμού ή, μια άνευ μεγάλων κοινωνικών ερεισμάτων πολιτική παράταξη. Για την ελληνική πολιτική λογική, κάθε τι μη κομμουνιστικό ήταν και μη Αριστερό και αντιστρόφως. Βασικός Αριστερός προσανατολισμός υπήρξε η κομμουνιστική λογική ότι, «νόμος είναι το δίκιο του εργάτη», ασχέτως αν το δίκιο αυτό ερχόταν σε σύγκρουση με το περί δικαίου αίσθημα της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Ακόμα και οι εργάτες οι οποίοι διαφωνούσαν με αυτή τη λογική, βρίσκονταν αυτομάτως εκτός των Λαοκρατικών δομών, ασχέτως αν και αυτοί ήταν εργάτες. Κάθε πολίτης που με τρόπο έντιμο και ηθικό ξεπέρναγε το φράγμα της φτώχιας, αυτόματα αναγορευόταν σε ταξικό αντίπαλο και μέλος της πλουτοκρατίας, εκτός και αν ήταν μέλος του κόμματος.
Η έννοια της Δημοκρατίας, σ’ αυτό το είδος της Αριστερής σκέψης, αντικαταστάθηκε από την έννοια της «Λαοκρατίας» μιας μειοψηφίας. Έτσι, από την έννοια της άμεσης Αθηναϊκής Δημοκρατίας, και την ισονομία του συνόλου των πολιτών, οδηγηθήκαμε σε λογικές κομματικών πρωτοποριών. Μια τέτοια λογική θα ήταν αποδεκτή μόνο αν αποτελούσε το πρώτο βήμα μιας συνεχούς πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης του ελληνικού αριστερού κινήματος. Όμως ο δογματισμός και η στατικότητα των ιδεών και των δομών του υπήρξε το κύριο αίτιο που το κράτησε μακριά από τις ραγδαίες παγκόσμιες κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις, συντρίβοντας την αρχική δυναμική του.
Οι Οκτώ Βασικές Αλήθειες της Νέας ΑριστεράςΣε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συντριβή της ψευδαίσθησης του απελευθερωτικού μύθου της αναπτυχθείσας γραφειοκρατικής και επαγγελματικής Αριστερής πολιτικής, αναγκάζει πλέον την Ευρωπαϊκή Αριστερά να τολμήσει επιτέλους μια γενναία αυτοκριτική, και μια γενναιότερη ίσως αλλαγή στρατηγικής προσέγγισης του Σοσιαλιστικού οράματος. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μελλοντική προσπάθεια προσέγγισης μιας ιδεατής Σοσιαλιστικής κοινωνίας, θα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψη της τις επόμενες οκτώ βασικές αλήθειες, που τις περισσότερες φορές προσποιούμαστε ότι αγνοούμε:
α. Ο Δημοκρατικός και Ουμανιστικός Σοσιαλισμός αποτελεί την κοινωνική έκφραση ενός πολιτισμικού ρεύματος, αντίπαλου προς τον υλιστικό, οικονομίστικο και αντι-ουμανιστικό πολιτισμό του Δυτικού κόσμου. Οι βασικές αρχές του Ουμανιστικού Σοσιαλισμού αποτελούν τη μετεξέλιξη της φιλοσοφίας της Αθηναϊκής άμεσης Δημοκρατίας και όχι της επικρατούσας Δυτικής, μη αριστοκρατικής ολιγαρχίας.
Ως εκ τούτου ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός δεν μπορεί να εμφυτευτεί ως ξένο μόσχευμα στο άρρωστο σώμα ενός καταρρέοντος πολιτισμού, όπως ο Δυτικός, προκειμένου να τον συντηρήσει και να τον αναπαραγάγει. Ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, ως κοινωνικό σύστημα, απαιτεί την συνειδησιακή ανάπτυξη ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος βασισμένου σε μια εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση βασικών πολιτισμικών αρχών και προϊόντων.
β. Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, δεν μπορούν να δομηθούν πάνω σε δογματικά πρότυπα. Αντίθετα αποτελούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται σε ευθεία αντιστοίχιση με τους συμπαντικούς φυσικούς νόμους της συνεχούς αλλαγής και ανατροπής. Κάθε τι μέσα στη φύση που θέλει να αισθάνεται σταθερό και αναλλοίωτο στο χώρο και τον χρόνο, απλά εθελοτυφλεί. Δεν αντιλαμβάνεται ότι η ψευδαίσθηση της διαχρονικότητάς του εξαντλείται πίσω από τις ερμητικά κλειστές προθήκες πολιτισμικών και κοινωνικών μουσείων.
γ. Η φιλοσοφία της Νέας Αριστεράς και του Ουμανιστικού Σοσιαλισμού, αποτελεί μια πολιτικοκοινωνική πρόταση η οποία προσεγγίζεται με επί μέρους εξειδικεύσεις, που αγκαλιάζουν το σύνολο των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν ως στόχο την διαμόρφωση μιας κοινωνίας ευτυχισμένων ανθρώπων και όχι ευημερούντων αριθμών.
Ως εκ τούτου η δόμηση μιας νέας Αριστερής ουμανιστικής πρότασης δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μια απλή καιροσκοπική στρατολόγηση επαγγελματικών στελεχών μιας ήδη αποτυχημένης Αριστερής νοοτροπίας, αλλά ως ένα σύνολο νέων, σαφών και ευκρινώς διατυπωμένων προτάσεων ή παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι μια νέα Αριστερή πρόταση ισοδυναμεί με μια νέα πρόταση πολιτισμικής και όχι πολιτικής επανίδρυσης, η οποία θα εκφράζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη σύγχρονη πραγματικότητα, δηλαδή το εφικτό και όχι το ευκταίο. Μια τέτοια γιγαντιαία προσπάθεια έκφραση ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος, αποτελεί, κύρια, έργο και αποστολή των διανοουμένων, οι οποίοι θα πρέπει επί τέλους να αφυπνιστούν από το λήθαργο της αυταρέσκειάς τους, και όχι των επαγγελματιών της πολιτικής, οι οποίοι απλά θέλουν να επιζήσουν και να διαιωνίσουν την προσωπική εξουσία τους.
δ. Ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός επαγγέλλεται μια ανώτερη μορφή πολιτισμικής οργάνωσης και προϋποθέτει την ύπαρξη πολιτών υψηλού κοινωνικού, πολιτιστικού και πολιτικού επιπέδου. Πολιτών που έχουν στόχο, όχι το κέρδος, αλλά την ανθρώπινη ευτυχία, που προτιμούν να «Eίναι» παρά να «Έχουν». Η ανώτερη «Σοσιαλιστική Συνείδηση» και το «Σοσιαλιστικό Ήθος» δεν είναι δυνατόν να κατακτηθούν από μια κοινωνία που δεν έχει αφομοιώσει το στοιχειώδες «Αστικό Ήθος».
Μiα κοινωνία που συνεχίζει να ψεύδεται, να λασπολογεί, να εκμεταλλεύεται χωρίς μέτρο αυτά που ανήκουν σε όλους, προς όφελος μόνο λίγων, ασφαλώς δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει σε ένα Ουμανιστικό Σοσιαλιστικό βηματισμό. Έτσι, πρέπει να γίνει φανερό ότι με το να βάζουμε ως στόχο την ανατροπή του σημερινού σαθρού συστήματος αξιών, δεν δημιουργούμε αυτόματα και το σύνολο των προϋποθέσεων που απαιτούνται προκειμένου να υπάρξει μια νέα κοινωνική προοπτική. Το ζητούμενο είναι μια νέας ποιότητας κοινωνική εκπαίδευση που πρέπει να παρέχει η κοινωνία στα μέλη της προκειμένου αυτά να διαμορφώσουν μια νέας ποιότητας κοινωνική συνείδηση.
Είναι ενδιαφέρον αυτό το οποίο αναφέρει ο H. Marcuse στο βιβλίο του Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος και αφορά τον κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά: «Η διάκριση ανάμεσα στην αληθινή και στην κίβδηλη συνείδηση, ανάμεσα στο πραγματικό και το άμεσο συμφέρον, δεν έχασε τίποτα από τη σημασία της. Πρέπει όμως να αποδειχθεί. Κάθε άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει και να βρει το μονοπάτι που θα τον φέρει από την κίβδηλη στην αληθινή συνείδηση, από το άμεσο στο πραγματικό του συμφέρον. Και μπορεί να το κάνει μόνο όταν αισθανθεί την ανάγκη να αλλάξει τον τρόπο της ζωής του, να απορρίψει το θετικισμό, ν’ αρνηθεί. Ακριβώς αυτή την ανάγκη η κατεστημένη κοινωνία προσπαθεί να καταπνίξει στο βαθμό που παράγει και διανέμει αγαθά σε όλο και πλατύτερη κλίμακα και στο βαθμό που μπορεί να χρησιμοποιεί την επιστημονική κατάκτηση της φύσης για να κατακτήσει επιστημονικά τον άνθρωπο».
ε. Ο Σοσιαλισμός δεν αποτελεί ένα κοινωνικό σύστημα εκπλήρωσης των οποιονδήποτε προσωπικών σκοπιμοτήτων και φιλοδοξιών. Στον Ουμανιστικό Σοσιαλισμό, όσοι θέλουν βαθιά μέσα τους να εκπροσωπήσουν το λαό, πρέπει πρώτα μέσω της δράσης τους να αποσπάσουν την αποδοχή και το σεβασμό του. Οι επίδοξοι ηγέτες δεν εκλιπαρούν, ούτε μηχανορραφούν προκειμένου να υποδειχθούν ως υποψήφιοί, αλλά προσμένουν να τους το προτείνουν, ή να τους στρατεύουν, προκειμένου να προσφέρουν και όχι να εισπράξουν. Συγχρόνως, σε καμιά κοινωνική διαδικασία δεν επιβάλλεται η άποψη του ενός, αλλά πάντα επικρατεί η συλλογική θέληση, μέσα από ένα πλέγμα διαδικασιών σεβασμού της εξατομικευμένης άποψης και παρουσίας των αντιπάλων απόψεων.
στ. Η ιδέα της προσωπικής ελευθερίας σε μια Ουμανιστική Σοσιαλιστική Κοινωνία, έχει διπλό νόημα: Αφενός μεν σημαίνει κατάργηση κάθε εξωτερικού ελέγχου, αφετέρου δε προϋποθέτει την ανάπτυξη μιας εσωτερικής δύναμης αυτοελέγχου. Το σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι θα ήταν καταστροφικό αν, ξεφεύγοντας από την εξουσία ενός άλλου ανθρώπου, βρεθούμε στο έλεος των παρορμήσεών μας. Ένας άνθρωπος που η ζωή του ηγεμονεύεται από αυτές τις δυνάμεις, δεν έχει παρά την ψευδαίσθηση ότι είναι ελεύθερος, ενώ στην ουσία άγεται και φέρεται από δυνάμεις που δεν ελέγχει. Το βαθύτερο νόημα της ελευθερίας συνδέεται με μια εσωτερική δύναμη να βάζουμε στόχους και να τους πραγματοποιούμε. Έτσι, δεν είναι παράλογη η εμμονή της σοσιαλιστικής πρακτικής στην ουσιαστική, καθημερινή συμμετοχή του πολίτη στις διαδικασίες σχηματισμού των σκοπών και των κανόνων που καθοδηγούν τη δράση του μέσα στην κοινωνία.
ζ. Στον Ουμανιστικό Σοσιαλισμό η πολιτική ζωή είναι «ασκητική». Με τον όρο βέβαια «ασκητισμός» δεν αναφερόμαστε στον μοναχικό αναχωρητισμό. Ο ασκητικός βίος των εκπροσώπων του λαού συνίσταται στον αυτοέλεγχο των ανθρώπινων παρορμήσεών τους, την συνειδητοποίηση των πραγματικών υλικών αναγκών τους και την ανάπτυξη του αισθήματος της αυταπάρνησης.
Η επιλογή εκπροσώπων με αυτά τα χαρακτηριστικά μετατρέπει τον εγωπαθή και ατομικιστή ηγέτη σε «εκπρόσωπο» και «εντολοδόχο» της ευρύτερης κοινωνικής θέλησης του Λαού, και όχι σε υπηρέτη των κατώτερων ενστίκτων του κάθε ψηφοφόρου. Στόχος της ασκητικής πολιτικής είναι η εξυπηρέτηση του κοινωνικού και όχι του ατομικού συμφέροντος. Όπως αναφέρει και ο H. Marcuze: «οι εκπρόσωποι του λαού θα πρέπει να έχουν επιτύχει την ‘’ειρήνευση’’ της ύπαρξής τους. Αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες τους, οι πόθοι τους και οι επιθυμίες τους δεν θα καθορίζονται από ιδιωτικά συμφέροντα που αποβλέπουν στην κυριαρχία και στη διαιώνιση των καταστρεπτικών μορφών της πάλης του ανθρώπου με τη Φύση».
η. Τέλος, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η Σοσιαλιστική κοινωνία δεν κατακτάται «δι’ εφόδου», μέσω επιτυχημένων ή αποτυχημένων εκλογικών αναμετρήσεων. Ο Ουμανιστικός Σοσιαλιστικός μετασχηματισμός είναι μια επίπονη και μακρόχρονη κοινωνική διαδικασία βελτίωσης της ποιότητας σκέψης και έκφρασης των πολιτών. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η Ουμανιστική Αριστερά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο κεραυνοβόλος κατακτητής των κοινωνικών διεκδικήσεων, αλλά ως ο επίμονος πολιορκητής μιας κοινωνίας που ο κάθε πολίτης οραματίζεται.
Μια Αριστερή Ουμανιστική πρόταση που μέλλει να γεννηθεί στην Ευρώπη, πέρα από τα πολύπλοκα ιδεολογικοπολιτικά μοντέλα που θ’ αναπτύξει, δεν θα πρέπει να ξεχνάει τις προηγούμενες οκτώ πολύ απλές αλήθειες. Και κάτι ακόμα, ας μη χρησιμοποιήσει για τις πρόσκαιρες και φθαρτές επιδιώξεις της το όνομα του «Σοσιαλιστικού ρόδου», αν δεν θέλει να το ξαναλερώσει και μέχρι να αισθανθεί έτοιμη να το τιμήσει.
Ο ΜΑΝΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ είναι αστροφυσικός, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συγγραφέας πολλών επιστημονικών βιβλίων (που συνέγραψε με τον συνάδελφο του Στράτο Θεοδοσίου), εμπνευστής και παρουσιαστής της σειράς ντοκιμαντέρ της ΕΤ3 Το Σύμπαν που Αγάπησα (μαζί με τον συνάδελφο του Στράτο Θεοδοσίου), και ερευνητής σε θέματα κοσμολογίας.
«Για να πεθάνει κάτι, θα πρέπει αρχικά να υπάρξει», και Σοσιαλιστική Κοινωνία ποτέ δεν υπήρξε, όσο κι αν διαφημίστηκε το αντίθετο.
Οι βασικές αρχές του Ουμανιστικού Σοσιαλισμού αποτελούν τη μετεξέλιξη της φιλοσοφίας της Αθηναϊκής άμεσης Δημοκρατίας και όχι της επικρατούσας Δυτικής, μη αριστοκρατικής ολιγαρχίας.
Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, δεν μπορούν να δομηθούν πάνω σε δογματικά πρότυπα.
Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός αποτελούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται σε ευθεία αντιστοίχιση με τους συμπαντικούς φυσικούς νόμους της συνεχούς αλλαγής και ανατροπής.
anarxikostrapezitis
Η κατάρρευση του κοινωνικού και πολιτικού μύθου του υπαρκτού Σοσιαλισμού, με τον τρόπο που συντελέστηκε, αποτέλεσε ένα ισχυρό σοκ για την παγκόσμια κοινωνία των πολιτών. Έφτασε άραγε το τέλος του Σοσιαλισμού και των ιδεολογιών, όπως επαγγέλλεται ο διεθνής καπιταλισμός;
Η απάντηση είναι αρκετά απλή: «Για να πεθάνει κάτι, θα πρέπει αρχικά να υπάρξει», και Σοσιαλιστική κοινωνία ποτέ δεν υπήρξε, όσο κι αν διαφημίστηκε το αντίθετο. Ο Σοσιαλισμός παραμένει ένα φιλοσοφικό, άρα και ιδεατό, κοινωνικό σύστημα το οποίο συνεχίζει να αποτελεί ένα παγκόσμιο πολιτισμικό ζητούμενο. Επομένως, ως ιδεατός «στόχος», δεν μπορεί να ταυτίζεται με τα επιμέρους επιτυχημένα ή αποτυχημένα βήματα προσέγγισής του, τον «δρόμο» δηλαδή που οδηγεί προς αυτόν. Σοσιαλισμός βασικά σημαίνει Ουμανισμός και διαφοροποιείται από τον Κομμουνισμό θέτοντας ως αναγκαία προϋπόθεση την ανάπτυξη μιας ανθρώπινης «πνευματικότητας», από την οποία απέχει κατά πολύ η δυτική πολιτισμική δομή.
Η Ελληνική Κοινωνία δεν Βίωσε ούτε την Αναγέννηση, ούτε το Διαφωτισμό Όσον αφορά την Ελλάδα, μπορούμε να διαπιστώσουμε μια στρεβλή ανάπτυξη της έννοιας της Αριστεράς. Η ελληνική κοινωνία, πέρασε αυτόματα και βίαια από την εποχή της Τουρκοκρατίας σ’ εκείνη της ξενοκρατικής εξάρτησης. Η περίοδος αυτή δημιούργησε μια τεράστια διεύρυνση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, οδηγώντας το λαό σε μια βιοτική και πνευματική εξαθλίωση. Η κατάσταση αυτή είχε ως αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό της ελληνικής κοινωνίας στον ελλαδικό μικρόκοσμό της, και την αποκοπή της από την κοσμογονία των Διαφωτιστικών και Ουμανιστικών ρευμάτων της Δυτικής Ευρώπης. Οι ιδέες του Βολταίρου, και του Ρουσσώ αποτελούσαν πολυτέλεια για έναν λαό που αγωνίζονταν, εκτός του επιούσιου, για κοινωνικά, εργασιακά και πολιτικά δικαιώματα.
Η προκλητική στάση των μοναρχικών και ολιγαρχικών εξουσιαστικών δομών, εκείνης της περιόδου, δημιούργησε την ισχυρή εντύπωση ότι φιλολαϊκό και επαναστατικό ήταν, βασικά, μόνο ότι ερχόταν σε σύγκρουση και ρήξη με την εκάστοτε τοπική η εθνική εξουσία.
Μια τέτοια εντύπωση, βαθιά ριζωμένη στο λαϊκό υποσυνείδητο, δεν ήταν παράξενο ότι παρακολούθησε με κατανόηση, και πολλές φορές με συμπάθεια, τους αρχικούς στόχους και τις ιδεολογικές αξίες της Οκτωβριανής Επανάστασης. Η κατάρρευση της τσαρικής αυτοκρατορικής δομής, όπως ήταν φυσικό, κινητοποίησε τα αντιμοναρχικά ανακλαστικά ενός μέρους των ελληνικών λαϊκών εργατικών στρωμάτων.
Έτσι μετά τη Ρωσική επανάσταση, η έννοια της Αριστεράς στην Ελλάδα ταυτίστηκε, τελείως αναίτια, μ’ εκείνη του κομμουνιστικού κινήματος και των αρχών του.
Η ουμανιστική και δημοκρατική Αριστερά των οραμάτων του Ρουσσώ και του Βολτέρου συνέχισε να είναι άγνωστη για την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, τόσο ως έννοια, όσο και ως κοινωνική πρόταση.
Οι ευθύνες της τότε ελληνικής, αλλά ξενοτραφούς, διανόησης, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, υπήρξαν πολύ μεγάλες. Η φιλοδοξία ανέλιξής της στην πολιτική, διοικητική και οικονομική ελίτ εκείνης της περιόδου, προϋπέθετε την πλήρη ταύτισή της με τις μοναρχικές, ολιγαρχικές, συντηρητικές και αντιλαϊκές κρατικές δομές της περιόδου. Οι ιδέες της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ήταν απαγορευμένες, αφού στηρίζονταν και στήριζαν την αντιμοναρχική Γαλλική Επανάσταση.
Η Αριστερά δεν Πρέπει να Ταυτίζεται με τον ΚομμουνισμόΜέσα σ’ αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, δεδομένης της ανυπαρξίας σε ελληνικό επίπεδο των διαφωτιστικών και ουμανιστικών ιδεών, η ταύτιση των εννοιών της Αριστεράς και του κομμουνισμού, θεωρήθηκε δογματικά αυτονόητη. Η ανιστόρητη αυτή ταύτιση δημιούργησε πλαστές κοινωνικές οριοθετήσεις, χωρίζοντας βασικά την ελληνική κοινωνία σε κομμουνιστές και αντιπάλους του κομμουνισμού. Η ουμανιστική και δημοκρατική Αριστερή πρόταση του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, παρέμενε στο παρασκήνιο των κοινωνικών εξελίξεων. Στην καλύτερη των περιπτώσεων αποτελούσε μια άνευ σημασίας συνιστώσα του κομμουνιστικού σχηματισμού ή, μια άνευ μεγάλων κοινωνικών ερεισμάτων πολιτική παράταξη. Για την ελληνική πολιτική λογική, κάθε τι μη κομμουνιστικό ήταν και μη Αριστερό και αντιστρόφως. Βασικός Αριστερός προσανατολισμός υπήρξε η κομμουνιστική λογική ότι, «νόμος είναι το δίκιο του εργάτη», ασχέτως αν το δίκιο αυτό ερχόταν σε σύγκρουση με το περί δικαίου αίσθημα της συντριπτικής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Ακόμα και οι εργάτες οι οποίοι διαφωνούσαν με αυτή τη λογική, βρίσκονταν αυτομάτως εκτός των Λαοκρατικών δομών, ασχέτως αν και αυτοί ήταν εργάτες. Κάθε πολίτης που με τρόπο έντιμο και ηθικό ξεπέρναγε το φράγμα της φτώχιας, αυτόματα αναγορευόταν σε ταξικό αντίπαλο και μέλος της πλουτοκρατίας, εκτός και αν ήταν μέλος του κόμματος.
Η έννοια της Δημοκρατίας, σ’ αυτό το είδος της Αριστερής σκέψης, αντικαταστάθηκε από την έννοια της «Λαοκρατίας» μιας μειοψηφίας. Έτσι, από την έννοια της άμεσης Αθηναϊκής Δημοκρατίας, και την ισονομία του συνόλου των πολιτών, οδηγηθήκαμε σε λογικές κομματικών πρωτοποριών. Μια τέτοια λογική θα ήταν αποδεκτή μόνο αν αποτελούσε το πρώτο βήμα μιας συνεχούς πολιτικής και κοινωνικής εξέλιξης του ελληνικού αριστερού κινήματος. Όμως ο δογματισμός και η στατικότητα των ιδεών και των δομών του υπήρξε το κύριο αίτιο που το κράτησε μακριά από τις ραγδαίες παγκόσμιες κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις, συντρίβοντας την αρχική δυναμική του.
Οι Οκτώ Βασικές Αλήθειες της Νέας ΑριστεράςΣε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συντριβή της ψευδαίσθησης του απελευθερωτικού μύθου της αναπτυχθείσας γραφειοκρατικής και επαγγελματικής Αριστερής πολιτικής, αναγκάζει πλέον την Ευρωπαϊκή Αριστερά να τολμήσει επιτέλους μια γενναία αυτοκριτική, και μια γενναιότερη ίσως αλλαγή στρατηγικής προσέγγισης του Σοσιαλιστικού οράματος. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μελλοντική προσπάθεια προσέγγισης μιας ιδεατής Σοσιαλιστικής κοινωνίας, θα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπ’ όψη της τις επόμενες οκτώ βασικές αλήθειες, που τις περισσότερες φορές προσποιούμαστε ότι αγνοούμε:
α. Ο Δημοκρατικός και Ουμανιστικός Σοσιαλισμός αποτελεί την κοινωνική έκφραση ενός πολιτισμικού ρεύματος, αντίπαλου προς τον υλιστικό, οικονομίστικο και αντι-ουμανιστικό πολιτισμό του Δυτικού κόσμου. Οι βασικές αρχές του Ουμανιστικού Σοσιαλισμού αποτελούν τη μετεξέλιξη της φιλοσοφίας της Αθηναϊκής άμεσης Δημοκρατίας και όχι της επικρατούσας Δυτικής, μη αριστοκρατικής ολιγαρχίας.
Ως εκ τούτου ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός δεν μπορεί να εμφυτευτεί ως ξένο μόσχευμα στο άρρωστο σώμα ενός καταρρέοντος πολιτισμού, όπως ο Δυτικός, προκειμένου να τον συντηρήσει και να τον αναπαραγάγει. Ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, ως κοινωνικό σύστημα, απαιτεί την συνειδησιακή ανάπτυξη ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος βασισμένου σε μια εντελώς διαφορετική αντιμετώπιση βασικών πολιτισμικών αρχών και προϊόντων.
β. Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, δεν μπορούν να δομηθούν πάνω σε δογματικά πρότυπα. Αντίθετα αποτελούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται σε ευθεία αντιστοίχιση με τους συμπαντικούς φυσικούς νόμους της συνεχούς αλλαγής και ανατροπής. Κάθε τι μέσα στη φύση που θέλει να αισθάνεται σταθερό και αναλλοίωτο στο χώρο και τον χρόνο, απλά εθελοτυφλεί. Δεν αντιλαμβάνεται ότι η ψευδαίσθηση της διαχρονικότητάς του εξαντλείται πίσω από τις ερμητικά κλειστές προθήκες πολιτισμικών και κοινωνικών μουσείων.
γ. Η φιλοσοφία της Νέας Αριστεράς και του Ουμανιστικού Σοσιαλισμού, αποτελεί μια πολιτικοκοινωνική πρόταση η οποία προσεγγίζεται με επί μέρους εξειδικεύσεις, που αγκαλιάζουν το σύνολο των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν ως στόχο την διαμόρφωση μιας κοινωνίας ευτυχισμένων ανθρώπων και όχι ευημερούντων αριθμών.
Ως εκ τούτου η δόμηση μιας νέας Αριστερής ουμανιστικής πρότασης δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μια απλή καιροσκοπική στρατολόγηση επαγγελματικών στελεχών μιας ήδη αποτυχημένης Αριστερής νοοτροπίας, αλλά ως ένα σύνολο νέων, σαφών και ευκρινώς διατυπωμένων προτάσεων ή παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι μια νέα Αριστερή πρόταση ισοδυναμεί με μια νέα πρόταση πολιτισμικής και όχι πολιτικής επανίδρυσης, η οποία θα εκφράζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη σύγχρονη πραγματικότητα, δηλαδή το εφικτό και όχι το ευκταίο. Μια τέτοια γιγαντιαία προσπάθεια έκφραση ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος, αποτελεί, κύρια, έργο και αποστολή των διανοουμένων, οι οποίοι θα πρέπει επί τέλους να αφυπνιστούν από το λήθαργο της αυταρέσκειάς τους, και όχι των επαγγελματιών της πολιτικής, οι οποίοι απλά θέλουν να επιζήσουν και να διαιωνίσουν την προσωπική εξουσία τους.
δ. Ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός επαγγέλλεται μια ανώτερη μορφή πολιτισμικής οργάνωσης και προϋποθέτει την ύπαρξη πολιτών υψηλού κοινωνικού, πολιτιστικού και πολιτικού επιπέδου. Πολιτών που έχουν στόχο, όχι το κέρδος, αλλά την ανθρώπινη ευτυχία, που προτιμούν να «Eίναι» παρά να «Έχουν». Η ανώτερη «Σοσιαλιστική Συνείδηση» και το «Σοσιαλιστικό Ήθος» δεν είναι δυνατόν να κατακτηθούν από μια κοινωνία που δεν έχει αφομοιώσει το στοιχειώδες «Αστικό Ήθος».
Μiα κοινωνία που συνεχίζει να ψεύδεται, να λασπολογεί, να εκμεταλλεύεται χωρίς μέτρο αυτά που ανήκουν σε όλους, προς όφελος μόνο λίγων, ασφαλώς δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει σε ένα Ουμανιστικό Σοσιαλιστικό βηματισμό. Έτσι, πρέπει να γίνει φανερό ότι με το να βάζουμε ως στόχο την ανατροπή του σημερινού σαθρού συστήματος αξιών, δεν δημιουργούμε αυτόματα και το σύνολο των προϋποθέσεων που απαιτούνται προκειμένου να υπάρξει μια νέα κοινωνική προοπτική. Το ζητούμενο είναι μια νέας ποιότητας κοινωνική εκπαίδευση που πρέπει να παρέχει η κοινωνία στα μέλη της προκειμένου αυτά να διαμορφώσουν μια νέας ποιότητας κοινωνική συνείδηση.
Είναι ενδιαφέρον αυτό το οποίο αναφέρει ο H. Marcuse στο βιβλίο του Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος και αφορά τον κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά: «Η διάκριση ανάμεσα στην αληθινή και στην κίβδηλη συνείδηση, ανάμεσα στο πραγματικό και το άμεσο συμφέρον, δεν έχασε τίποτα από τη σημασία της. Πρέπει όμως να αποδειχθεί. Κάθε άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει και να βρει το μονοπάτι που θα τον φέρει από την κίβδηλη στην αληθινή συνείδηση, από το άμεσο στο πραγματικό του συμφέρον. Και μπορεί να το κάνει μόνο όταν αισθανθεί την ανάγκη να αλλάξει τον τρόπο της ζωής του, να απορρίψει το θετικισμό, ν’ αρνηθεί. Ακριβώς αυτή την ανάγκη η κατεστημένη κοινωνία προσπαθεί να καταπνίξει στο βαθμό που παράγει και διανέμει αγαθά σε όλο και πλατύτερη κλίμακα και στο βαθμό που μπορεί να χρησιμοποιεί την επιστημονική κατάκτηση της φύσης για να κατακτήσει επιστημονικά τον άνθρωπο».
ε. Ο Σοσιαλισμός δεν αποτελεί ένα κοινωνικό σύστημα εκπλήρωσης των οποιονδήποτε προσωπικών σκοπιμοτήτων και φιλοδοξιών. Στον Ουμανιστικό Σοσιαλισμό, όσοι θέλουν βαθιά μέσα τους να εκπροσωπήσουν το λαό, πρέπει πρώτα μέσω της δράσης τους να αποσπάσουν την αποδοχή και το σεβασμό του. Οι επίδοξοι ηγέτες δεν εκλιπαρούν, ούτε μηχανορραφούν προκειμένου να υποδειχθούν ως υποψήφιοί, αλλά προσμένουν να τους το προτείνουν, ή να τους στρατεύουν, προκειμένου να προσφέρουν και όχι να εισπράξουν. Συγχρόνως, σε καμιά κοινωνική διαδικασία δεν επιβάλλεται η άποψη του ενός, αλλά πάντα επικρατεί η συλλογική θέληση, μέσα από ένα πλέγμα διαδικασιών σεβασμού της εξατομικευμένης άποψης και παρουσίας των αντιπάλων απόψεων.
στ. Η ιδέα της προσωπικής ελευθερίας σε μια Ουμανιστική Σοσιαλιστική Κοινωνία, έχει διπλό νόημα: Αφενός μεν σημαίνει κατάργηση κάθε εξωτερικού ελέγχου, αφετέρου δε προϋποθέτει την ανάπτυξη μιας εσωτερικής δύναμης αυτοελέγχου. Το σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι θα ήταν καταστροφικό αν, ξεφεύγοντας από την εξουσία ενός άλλου ανθρώπου, βρεθούμε στο έλεος των παρορμήσεών μας. Ένας άνθρωπος που η ζωή του ηγεμονεύεται από αυτές τις δυνάμεις, δεν έχει παρά την ψευδαίσθηση ότι είναι ελεύθερος, ενώ στην ουσία άγεται και φέρεται από δυνάμεις που δεν ελέγχει. Το βαθύτερο νόημα της ελευθερίας συνδέεται με μια εσωτερική δύναμη να βάζουμε στόχους και να τους πραγματοποιούμε. Έτσι, δεν είναι παράλογη η εμμονή της σοσιαλιστικής πρακτικής στην ουσιαστική, καθημερινή συμμετοχή του πολίτη στις διαδικασίες σχηματισμού των σκοπών και των κανόνων που καθοδηγούν τη δράση του μέσα στην κοινωνία.
ζ. Στον Ουμανιστικό Σοσιαλισμό η πολιτική ζωή είναι «ασκητική». Με τον όρο βέβαια «ασκητισμός» δεν αναφερόμαστε στον μοναχικό αναχωρητισμό. Ο ασκητικός βίος των εκπροσώπων του λαού συνίσταται στον αυτοέλεγχο των ανθρώπινων παρορμήσεών τους, την συνειδητοποίηση των πραγματικών υλικών αναγκών τους και την ανάπτυξη του αισθήματος της αυταπάρνησης.
Η επιλογή εκπροσώπων με αυτά τα χαρακτηριστικά μετατρέπει τον εγωπαθή και ατομικιστή ηγέτη σε «εκπρόσωπο» και «εντολοδόχο» της ευρύτερης κοινωνικής θέλησης του Λαού, και όχι σε υπηρέτη των κατώτερων ενστίκτων του κάθε ψηφοφόρου. Στόχος της ασκητικής πολιτικής είναι η εξυπηρέτηση του κοινωνικού και όχι του ατομικού συμφέροντος. Όπως αναφέρει και ο H. Marcuze: «οι εκπρόσωποι του λαού θα πρέπει να έχουν επιτύχει την ‘’ειρήνευση’’ της ύπαρξής τους. Αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες τους, οι πόθοι τους και οι επιθυμίες τους δεν θα καθορίζονται από ιδιωτικά συμφέροντα που αποβλέπουν στην κυριαρχία και στη διαιώνιση των καταστρεπτικών μορφών της πάλης του ανθρώπου με τη Φύση».
η. Τέλος, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η Σοσιαλιστική κοινωνία δεν κατακτάται «δι’ εφόδου», μέσω επιτυχημένων ή αποτυχημένων εκλογικών αναμετρήσεων. Ο Ουμανιστικός Σοσιαλιστικός μετασχηματισμός είναι μια επίπονη και μακρόχρονη κοινωνική διαδικασία βελτίωσης της ποιότητας σκέψης και έκφρασης των πολιτών. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η Ουμανιστική Αριστερά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο κεραυνοβόλος κατακτητής των κοινωνικών διεκδικήσεων, αλλά ως ο επίμονος πολιορκητής μιας κοινωνίας που ο κάθε πολίτης οραματίζεται.
Μια Αριστερή Ουμανιστική πρόταση που μέλλει να γεννηθεί στην Ευρώπη, πέρα από τα πολύπλοκα ιδεολογικοπολιτικά μοντέλα που θ’ αναπτύξει, δεν θα πρέπει να ξεχνάει τις προηγούμενες οκτώ πολύ απλές αλήθειες. Και κάτι ακόμα, ας μη χρησιμοποιήσει για τις πρόσκαιρες και φθαρτές επιδιώξεις της το όνομα του «Σοσιαλιστικού ρόδου», αν δεν θέλει να το ξαναλερώσει και μέχρι να αισθανθεί έτοιμη να το τιμήσει.
Ο ΜΑΝΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ είναι αστροφυσικός, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συγγραφέας πολλών επιστημονικών βιβλίων (που συνέγραψε με τον συνάδελφο του Στράτο Θεοδοσίου), εμπνευστής και παρουσιαστής της σειράς ντοκιμαντέρ της ΕΤ3 Το Σύμπαν που Αγάπησα (μαζί με τον συνάδελφο του Στράτο Θεοδοσίου), και ερευνητής σε θέματα κοσμολογίας.
«Για να πεθάνει κάτι, θα πρέπει αρχικά να υπάρξει», και Σοσιαλιστική Κοινωνία ποτέ δεν υπήρξε, όσο κι αν διαφημίστηκε το αντίθετο.
Οι βασικές αρχές του Ουμανιστικού Σοσιαλισμού αποτελούν τη μετεξέλιξη της φιλοσοφίας της Αθηναϊκής άμεσης Δημοκρατίας και όχι της επικρατούσας Δυτικής, μη αριστοκρατικής ολιγαρχίας.
Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός, δεν μπορούν να δομηθούν πάνω σε δογματικά πρότυπα.
Η Νέα Αριστερά και ο Ουμανιστικός Σοσιαλισμός αποτελούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται σε ευθεία αντιστοίχιση με τους συμπαντικούς φυσικούς νόμους της συνεχούς αλλαγής και ανατροπής.
anarxikostrapezitis
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΦΩΤΟ: Η εντυπωσιακή 27χρονη σύζυγος του Γ. Μιχελάκη
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Επανέρχεται σε κανονικούς ρυθμούς ο Δήμος Αχαρνών
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
