2012-10-17 09:48:06
By Martin Wolf
Στις σχέσεις με τους πλέον ισχυρούς πελάτες του, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ασκεί «το δικαίωμα να συμβουλεύει, το δικαίωμα να ενθαρρύνει και το δικαίωμα να προειδοποιεί».
Ο Walter Bagehot, ο μεγάλος βικτωριανός οικονομικός δημοσιογράφος, έκανε αυτή την περιγραφή για τον ρόλο της βρετανικής μοναρχίας τον 19ο αιώνα. Εχω χαρακτηρίσει με αυτή την φράση τον ρόλο του ΔΝΤ από το 2011 και το Ταμείο στις συναντήσεις στο Τόκιο έπαιξε αυτόν ακριβώς τον ρόλο. Εκείνο που έχει όμως σημασία είναι ότι τα μέλη του, και πάνω απ’όλα οι ΗΠΑ και η Γερμανία, αντιδρούν στις προειδοποιήσεις και τις ενθαρρύνσεις που τους δίνονται.
Η προειδοποίηση που έκανε το ΔΝΤ στην Παγκόσμια Οικονομική Έκθεση (WEO) ήταν η εξής: «Η ανάκαμψη συνεχίζεται, αλλά έχει αποδυναμωθεί. Στις προηγμένες χώρες, η ανάπτυξη είναι πλέον πολύ χαμηλή για να μπορέσει να μειώσει αρκετά την ανεργία. Και στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες η ανάπτυξη που ήταν παλιότερα πιο δυνατή, έχει επίσης αποδυναμωθεί».
Το ΔΝΤ υποβάθμισε τις προβλέψεις για την ανάπτυξη 2013 στις ανεπτυγμένες οικονομίες στο 1,5% από 2%. Στις αναπτυσσόμενες στο 5,6% από 6%. Η ανάπτυξη των ΗΠΑ (+2,1%) προβλέπεται να είναι πολύ καλύτερη της ευρωζώνης (+0,2%). Ακόμη και η οικονομία της Γερμανίας προβλέπεται να αναπτυχθεί μόλις 0,9% ενώ της Ισπανίας να συρρικνωθεί 1,3%. Η ευρωζώνη είναι ένα κλουβί για μαζοχιστές.
Δεν είναι μυστικό το γιατί επιβραδύνεται η ανάπτυξη στις υψηλού εισοδήματος χώρες. Αιτία είναι η δημοσιονομική λιτότητα, τα αδύναμα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και η "πανίσχυρη" αβεβαιότητα.
Αυτός ο τοξικός συνδυασμός είναι ιδιαίτερα απειλητικός εντός της ευρωζώνης, όπου οι χώρες που εξαρτώνται από εξαγωγές επηρεάζονται από την συρρίκνωση των μεγάλων εμπορικών εταίρων τους.
Όπως έδειξε το πιο πρόσφατο Global Financial Stability Report, η αθροιστική έξοδος κεφαλαίων από τις οικονομίες της ευρω-περιφέρειας ξεπερνά το 10% του ΑΕΠ. Είναι γεγονός ότι αν δεν υπήρχε η υποστήριξη από την ΕΚΤ, κυρίως, οι περιφερειακές οικονομίες θα έπρεπε να επιβάλλουν ελέγχους κεφαλαίων. Ισως έπρεπε ακόμη και να φύγουν από την ευρωζώνη. Ο φόβος της διάλυσης παραμένει επίμονος: Πάντα ήταν πολύ δύσκολο να περάσει ο μαζοχισμός ως αξιόπιστη στρατηγική.
Μέχρις εδώ, όλα κακά. Κι όμως, ακόμη και αυτές οι καταθλιπτικές προβλέψεις περιλαμβάνουν δύο πιθανές ευνοϊκές προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι οι ΗΠΑ αποφεύγουν τον «δημοσιονομικό γκρεμό» που δημιουργούν οι πολιτικοί καυγάδες. Αν δεν τον αποφύγουν, θα υπάρξει μείωση 4% στο ΑΕΠ.
Κάθε λογικός άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι το αποτέλεσμα θα είναι βαθιά ύφεση και, πιθανόν, επιθετικός αποπληθωρισμός. Μπορεί να είναι τόσο ανόητοι οι Αμερικανοί πολιτικοί;
Υποθέτουμε πως όχι. Η δεύτερη ευνοϊκή προϋπόθεση είναι ότι «οι Ευρωπαίοι ρυθμιστές θα αναλάβουν πρόσθετη δράση για να προωθήσουν την προσαρμογή σε εθνικό επίπεδο και την ενοποίηση σε επίπεδο ευρωζώνης. Το αποτέλεσμα θα είναι σταδιακή βελτίωση της αξιοπιστίας της στρατηγικής και της εμπιστοσύνης». Θα είναι τόσο αποτελεσματικοί οι Ευρωπαίοι; Υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες, αν και τελευταία δείχνουν πιο αποφασιστικοί.
Αυτές είναι οι προειδοποιήσεις. Οσο για την ενθάρρυνση, το ΔΝΤ ισχυρίζεται, με αμφιλεγόμενο αλλά δριμύ τρόπο, ότι οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές είναι πολύ μεγαλύτεροι από τους συνήθεις στην Μεγάλη Υφεση. Συμπεραίνει ότι οι πολλαπλασιαστές κινούνται στο 0,9 με 1,7 αντί για το σύνηθες 0,5.
Αυτό σημαίνει ότι μια ύφεση της τάξης του 5% στο ΑΕΠ –λιγότερο από όσο αναμένεται για την Ισπανία στην περίοδο 2009 με 2013- θα μειώσει το ΑΕΠ κατά 5% με 9%, ceteris paribus. Αν συμβεί κάτι τέτοιο έστω και κατά προσέγγιση, τότε το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν μπορεί να βελτιωθεί, καθώς τα έσοδα μειώνονται και οι δαπάνες αυξάνονται.
Η υπερβολικά ταχεία δημοσιονομική λιτότητα πιθανότατα θα επιφέρει τεράστιες καταστροφές. Σε έναν λογικό κόσμο, οι ρυθμιστές θα εφάρμοζαν δυναμικές δημοσιονομικές στηρίξεις στην οικονομία και αποφασιστικές προσπάθειες για να γιατρέψουν βραχυπρόθεσμα τους αδύναμους και υπερχρεωμένους ιδιωτικούς τομείς. Θα προσπαθούν επίσης έντονα να επιβάλλουν διαρθρωτικές προσαρμογές, μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, θα επέβαλαν δημοσιονομικούς στόχους με διαρθρωτικούς, όχι ονομαστικούς, όρους.
Πέρα από αυτό, ποια ενθάρρυνση προσφέρει το ΔΝΤ; Μια απάντηση είναι να περιορίσει τους «ανυπολόγιστους κινδύνους».
Για τις ΗΠΑ, αυτό σημαίνει να εξαλειφθεί ο δημοσιονομικός γκρεμός, μαζί με ένα σχέδιο βραχυπρόθεσμης δημοσιονομικής στήριξης και διαρθρωτικής δημοσιονομικής βελτίωσης. Αυτός ο συνδυασμός θα προσφέρει δυνατή ανάπτυξη, δεδομένου ότι η αγορά ακινήτων εχει σταθεροποιηθει, η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα έχει προχωρήσει πολύ και η Federal Reserve έχει υποσχεθεί μακρά στήριξη για την ανάπτυξη.
Για την ευρωζώνη, βλέπω τρία βήματα.
Το πρώτο είναι να προχωρήσει με τις μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις, από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι η «τραπεζική ένωση», η προσπάθεια να κοπούν οι δεσμοί ανάμεσα σε αδύναμα κράτη και τράπεζες.
Το δεύτερο βήμα είναι να συμφωνηθεί ένα πρόγραμμα με την Ισπανία στο πολύ κοντινό μέλλον. Η ΕΚΤ θα πρέπει μετά να χρησιμοποιήσει το νέο εργαλείο των “outright monetary transactions”, δηλαδή των αγορών κρατικών ομολόγων, για να μειωθούν τα επιτόκια στα κρατικά ομόλογα στο περίπου 3%. Αυτή την στιγμή, η Γερμανία μοιάζει να κρατάει την Ισπανία όμηρο της προόδου στην Ελλάδα. Είναι λάθος αυτός ο τρόπος. Η ευρωζώνη θα μπορέσει να τα καταφέρει με την Ελλάδα, όταν ενισχύσει τις άμυνές της σε άλλες χώρες και ειδικά τις σημαντικές χώρες.
Για την ίδια την Ελλάδα απαιτείται κι άλλη μεγάλη αναδιάρθρωση χρέους. Αυτή την φορά πρέπει να περιλαμβάνει την αναδιάρθρωση και στα "επίσημα" δάνεια. Το ΔΝΤ δεν πρέπει να προχωρήσει με ένα νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα που δεν θα καταλήξει σε βιώσιμο προφίλ χρέους. Χωρίς αυτό, δεν μπορεί να γίνουν ιδιωτικές επενδύσεις.
Το τελευταίο βήμα πρέπει να είναι η προσαρμογή και η ανάπτυξη. Ένα σημαντικό μέγεθος στην έκθεση WEO δείχνει ότι οι τρέχουσες ανισορροπίες τρεχουσών συναλλαγών στις ελλειμματικές χώρες, προβλέπεται να εξαφανιστούν καθώς οι οικονομίες συρρικνώνονται. Όμως τα πλεονάσματα στις πιστώτριες χώρες δεν προβλέπεται να μειωθούν. Είναι ασυνείδητο να κάνεις τον γείτονά σου ζητιάνο. Εχει ουσιώδη σημασία για την ευρωζώνη και τον υπόλοιπο πλανήτη να διατηρηθεί ένα υγιές επίπεδο ζήτησης.
Το ΔΝΤ έχει, ως όφειλε, προειδοποιήσει και ενθαρρύνει. Η προειδοποίηση είναι ότι η παγκόσμια οικονομία είναι αδύναμη και θα αποδυναμωθει παραπάνω αν δεν επιβληθούν κατάλληλες δράσεις. Η ενθάρρυνση είναι η πεποίθηση ότι μπορεί να δυναμώσει, αν δράσουν όσοι έχουν την δύναμη. Η ευθύνη είναι το βάρος της εξουσίας. Γι’αυτό αναλάβετε δράση τώρα.
FT.com/Euro2Day
Στις σχέσεις με τους πλέον ισχυρούς πελάτες του, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ασκεί «το δικαίωμα να συμβουλεύει, το δικαίωμα να ενθαρρύνει και το δικαίωμα να προειδοποιεί».
Ο Walter Bagehot, ο μεγάλος βικτωριανός οικονομικός δημοσιογράφος, έκανε αυτή την περιγραφή για τον ρόλο της βρετανικής μοναρχίας τον 19ο αιώνα. Εχω χαρακτηρίσει με αυτή την φράση τον ρόλο του ΔΝΤ από το 2011 και το Ταμείο στις συναντήσεις στο Τόκιο έπαιξε αυτόν ακριβώς τον ρόλο. Εκείνο που έχει όμως σημασία είναι ότι τα μέλη του, και πάνω απ’όλα οι ΗΠΑ και η Γερμανία, αντιδρούν στις προειδοποιήσεις και τις ενθαρρύνσεις που τους δίνονται.
Η προειδοποίηση που έκανε το ΔΝΤ στην Παγκόσμια Οικονομική Έκθεση (WEO) ήταν η εξής: «Η ανάκαμψη συνεχίζεται, αλλά έχει αποδυναμωθεί. Στις προηγμένες χώρες, η ανάπτυξη είναι πλέον πολύ χαμηλή για να μπορέσει να μειώσει αρκετά την ανεργία. Και στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες η ανάπτυξη που ήταν παλιότερα πιο δυνατή, έχει επίσης αποδυναμωθεί».
Το ΔΝΤ υποβάθμισε τις προβλέψεις για την ανάπτυξη 2013 στις ανεπτυγμένες οικονομίες στο 1,5% από 2%. Στις αναπτυσσόμενες στο 5,6% από 6%. Η ανάπτυξη των ΗΠΑ (+2,1%) προβλέπεται να είναι πολύ καλύτερη της ευρωζώνης (+0,2%). Ακόμη και η οικονομία της Γερμανίας προβλέπεται να αναπτυχθεί μόλις 0,9% ενώ της Ισπανίας να συρρικνωθεί 1,3%. Η ευρωζώνη είναι ένα κλουβί για μαζοχιστές.
Δεν είναι μυστικό το γιατί επιβραδύνεται η ανάπτυξη στις υψηλού εισοδήματος χώρες. Αιτία είναι η δημοσιονομική λιτότητα, τα αδύναμα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και η "πανίσχυρη" αβεβαιότητα.
Αυτός ο τοξικός συνδυασμός είναι ιδιαίτερα απειλητικός εντός της ευρωζώνης, όπου οι χώρες που εξαρτώνται από εξαγωγές επηρεάζονται από την συρρίκνωση των μεγάλων εμπορικών εταίρων τους.
Όπως έδειξε το πιο πρόσφατο Global Financial Stability Report, η αθροιστική έξοδος κεφαλαίων από τις οικονομίες της ευρω-περιφέρειας ξεπερνά το 10% του ΑΕΠ. Είναι γεγονός ότι αν δεν υπήρχε η υποστήριξη από την ΕΚΤ, κυρίως, οι περιφερειακές οικονομίες θα έπρεπε να επιβάλλουν ελέγχους κεφαλαίων. Ισως έπρεπε ακόμη και να φύγουν από την ευρωζώνη. Ο φόβος της διάλυσης παραμένει επίμονος: Πάντα ήταν πολύ δύσκολο να περάσει ο μαζοχισμός ως αξιόπιστη στρατηγική.
Μέχρις εδώ, όλα κακά. Κι όμως, ακόμη και αυτές οι καταθλιπτικές προβλέψεις περιλαμβάνουν δύο πιθανές ευνοϊκές προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι ότι οι ΗΠΑ αποφεύγουν τον «δημοσιονομικό γκρεμό» που δημιουργούν οι πολιτικοί καυγάδες. Αν δεν τον αποφύγουν, θα υπάρξει μείωση 4% στο ΑΕΠ.
Κάθε λογικός άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι το αποτέλεσμα θα είναι βαθιά ύφεση και, πιθανόν, επιθετικός αποπληθωρισμός. Μπορεί να είναι τόσο ανόητοι οι Αμερικανοί πολιτικοί;
Υποθέτουμε πως όχι. Η δεύτερη ευνοϊκή προϋπόθεση είναι ότι «οι Ευρωπαίοι ρυθμιστές θα αναλάβουν πρόσθετη δράση για να προωθήσουν την προσαρμογή σε εθνικό επίπεδο και την ενοποίηση σε επίπεδο ευρωζώνης. Το αποτέλεσμα θα είναι σταδιακή βελτίωση της αξιοπιστίας της στρατηγικής και της εμπιστοσύνης». Θα είναι τόσο αποτελεσματικοί οι Ευρωπαίοι; Υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες, αν και τελευταία δείχνουν πιο αποφασιστικοί.
Αυτές είναι οι προειδοποιήσεις. Οσο για την ενθάρρυνση, το ΔΝΤ ισχυρίζεται, με αμφιλεγόμενο αλλά δριμύ τρόπο, ότι οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές είναι πολύ μεγαλύτεροι από τους συνήθεις στην Μεγάλη Υφεση. Συμπεραίνει ότι οι πολλαπλασιαστές κινούνται στο 0,9 με 1,7 αντί για το σύνηθες 0,5.
Αυτό σημαίνει ότι μια ύφεση της τάξης του 5% στο ΑΕΠ –λιγότερο από όσο αναμένεται για την Ισπανία στην περίοδο 2009 με 2013- θα μειώσει το ΑΕΠ κατά 5% με 9%, ceteris paribus. Αν συμβεί κάτι τέτοιο έστω και κατά προσέγγιση, τότε το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν μπορεί να βελτιωθεί, καθώς τα έσοδα μειώνονται και οι δαπάνες αυξάνονται.
Η υπερβολικά ταχεία δημοσιονομική λιτότητα πιθανότατα θα επιφέρει τεράστιες καταστροφές. Σε έναν λογικό κόσμο, οι ρυθμιστές θα εφάρμοζαν δυναμικές δημοσιονομικές στηρίξεις στην οικονομία και αποφασιστικές προσπάθειες για να γιατρέψουν βραχυπρόθεσμα τους αδύναμους και υπερχρεωμένους ιδιωτικούς τομείς. Θα προσπαθούν επίσης έντονα να επιβάλλουν διαρθρωτικές προσαρμογές, μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, θα επέβαλαν δημοσιονομικούς στόχους με διαρθρωτικούς, όχι ονομαστικούς, όρους.
Πέρα από αυτό, ποια ενθάρρυνση προσφέρει το ΔΝΤ; Μια απάντηση είναι να περιορίσει τους «ανυπολόγιστους κινδύνους».
Για τις ΗΠΑ, αυτό σημαίνει να εξαλειφθεί ο δημοσιονομικός γκρεμός, μαζί με ένα σχέδιο βραχυπρόθεσμης δημοσιονομικής στήριξης και διαρθρωτικής δημοσιονομικής βελτίωσης. Αυτός ο συνδυασμός θα προσφέρει δυνατή ανάπτυξη, δεδομένου ότι η αγορά ακινήτων εχει σταθεροποιηθει, η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα έχει προχωρήσει πολύ και η Federal Reserve έχει υποσχεθεί μακρά στήριξη για την ανάπτυξη.
Για την ευρωζώνη, βλέπω τρία βήματα.
Το πρώτο είναι να προχωρήσει με τις μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις, από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι η «τραπεζική ένωση», η προσπάθεια να κοπούν οι δεσμοί ανάμεσα σε αδύναμα κράτη και τράπεζες.
Το δεύτερο βήμα είναι να συμφωνηθεί ένα πρόγραμμα με την Ισπανία στο πολύ κοντινό μέλλον. Η ΕΚΤ θα πρέπει μετά να χρησιμοποιήσει το νέο εργαλείο των “outright monetary transactions”, δηλαδή των αγορών κρατικών ομολόγων, για να μειωθούν τα επιτόκια στα κρατικά ομόλογα στο περίπου 3%. Αυτή την στιγμή, η Γερμανία μοιάζει να κρατάει την Ισπανία όμηρο της προόδου στην Ελλάδα. Είναι λάθος αυτός ο τρόπος. Η ευρωζώνη θα μπορέσει να τα καταφέρει με την Ελλάδα, όταν ενισχύσει τις άμυνές της σε άλλες χώρες και ειδικά τις σημαντικές χώρες.
Για την ίδια την Ελλάδα απαιτείται κι άλλη μεγάλη αναδιάρθρωση χρέους. Αυτή την φορά πρέπει να περιλαμβάνει την αναδιάρθρωση και στα "επίσημα" δάνεια. Το ΔΝΤ δεν πρέπει να προχωρήσει με ένα νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα που δεν θα καταλήξει σε βιώσιμο προφίλ χρέους. Χωρίς αυτό, δεν μπορεί να γίνουν ιδιωτικές επενδύσεις.
Το τελευταίο βήμα πρέπει να είναι η προσαρμογή και η ανάπτυξη. Ένα σημαντικό μέγεθος στην έκθεση WEO δείχνει ότι οι τρέχουσες ανισορροπίες τρεχουσών συναλλαγών στις ελλειμματικές χώρες, προβλέπεται να εξαφανιστούν καθώς οι οικονομίες συρρικνώνονται. Όμως τα πλεονάσματα στις πιστώτριες χώρες δεν προβλέπεται να μειωθούν. Είναι ασυνείδητο να κάνεις τον γείτονά σου ζητιάνο. Εχει ουσιώδη σημασία για την ευρωζώνη και τον υπόλοιπο πλανήτη να διατηρηθεί ένα υγιές επίπεδο ζήτησης.
Το ΔΝΤ έχει, ως όφειλε, προειδοποιήσει και ενθαρρύνει. Η προειδοποίηση είναι ότι η παγκόσμια οικονομία είναι αδύναμη και θα αποδυναμωθει παραπάνω αν δεν επιβληθούν κατάλληλες δράσεις. Η ενθάρρυνση είναι η πεποίθηση ότι μπορεί να δυναμώσει, αν δράσουν όσοι έχουν την δύναμη. Η ευθύνη είναι το βάρος της εξουσίας. Γι’αυτό αναλάβετε δράση τώρα.
FT.com/Euro2Day
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΑΔΙΣΤΑΚΤΟΙ – ΞΕΠΕΡΑΣΑΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Βρέθηκε πλανήτης που περιβάλλεται από τέσσερα αστέρια
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
