2012-11-08 12:08:57
Η καλύτερη κοινωνία είναι μια κοινωνία αλληλεγγύης, συντροφικότητας, συλλογικότητας, και όχι μια κοινωνία αποκλεισμών." ο διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών και διευθυντής του ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) Χαράλαμπος Πουλόπουλος, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη με αφορμή την πρόσφατη έρευνα του ΚΕΘΕΑ στα καταστήματα κράτησης ανηλίκων, τον περίφημο νόμο περί Ναρκωτικών αλλά και για την λογοκρισία στα ΜΜΕ, συμμετέχοντας στον δημόσιο διάλογο του tvxs.Κρ.Π.: Ποιές είναι οι εξελίξεις με το θέμα του νόμου περί ναρκωτικών;
Χ.Π.: To νομοσχέδιο του Κώδικα Ναρκωτικών, που προετοιμαζόταν για δύο χρόνια περίπου, θα επανέλθει σύντομα, με κάποιες αλλαγές σε ορισμένα άρθρα. Το σημείο τριβής αφορούσε το άρθρο 29 για την αποποινικοποίηση της χρήσης.
Όλη η αντιπαράθεση που είχε ξεσπάσει αφορούσε την αποποινικοποίηση της χρήσης και τις επιπτώσεις που μπορεί αυτή να είχε στη διάδοση της χρήσης, στη διακίνηση κ.λπ. Το άρθρο 29 τροποποιήθηκε, ώστε να διατηρηθεί ο αποτρεπτικός χαρακτήρας του νόμου και να περνάει το μήνυμα ότι δεν είναι η κοινωνία υπέρ της χρήσης ουσιών.
Σύμφωνα με τη νέα μορφή του, η προμήθεια και η κατοχή ψυχοτρόπων ουσιών για προσωπική χρήση τιμωρείται με κράτηση μέχρι 2 μήνες ή πρόστιμο μέχρι 1000€. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν θα φυλακίζεται κάποιος για χρήση ούτε θα «λερώνεται» το ποινικό του μητρώο, ενώ θα δίνεται η δυνατότητα και στην αστυνομία να ελέγχει τη διακίνηση των ναρκωτικών.
Επίσης μπήκαν άρθρα που αφορούν την εθνική στρατηγική και τον συντονισμό των φορέων αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Είναι γνωστό ότι η χώρα μας πάσχει στο σημείο αυτό, καθώς δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες διαδικασίες εθνικού σχεδιασμού με τη συμβολή όλων των εμπλεκόμενων φορέων, ενώ ένα σημαντικό πρόβλημα που είχε επισημανθεί επανειλημμένως είναι και ο διττός ρόλος του ΟΚΑΝΑ, τόσο ως φορέα σχεδιασμού όσο και ως φορέα υλοποίησης, δηλαδή τόσο ως ελεγκτή όσο και ως ελεγχόμενου.
Το άρθρα του νομοσχεδίου για τους φορείς και τα όργανα έρχονται να ρυθμίσουν το θέματα αυτά.
Τα σημαντικά σε αυτό το νόμο, λοιπόν, είναι ο εξορθολογισμός των ποινών, η θεραπεία ως εναλλακτική λύση αντί της φυλάκισης και η θεσμοθέτηση ενός μηχανισμού χάραξης στρατηγικής. Είναι ένας νόμος που μπορεί να βοηθήσει στην κοινωνική ένταξη των χρηστών, στην προστασία της δημόσιας ασφάλειας και στην αποσυμφόρηση των φυλακών.Παραμένει βέβαια ένα σοβαρό θέμα το να υιοθετηθούν μέτρα πρόληψης, έγκαιρης παρέμβασης, θεραπείας και κοινωνικής ένταξης, ανεξάρτητα από την ψήφιση του νόμου. Διότι, αν ο νόμος δεν συνοδευτεί με τα αντίστοιχα μέτρα, θα έχει πολύ μικρή εφαρμογή.
Μην ξεχνάμε ότι είμαστε σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης, με σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία πολλών ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων. Η ανεργία και η σημαντική μείωση του εισοδήματος, επιδεινώνουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας και οδηγούν κάποιους ανθρώπους στη χρήση νόμιμων ή παράνομων ουσιών.Κρ.Π.: Δηλαδή;
Χ.Π.: Όταν κάποιος δεν μπορεί να επιβιώσει ή δεν μπορεί να ζήσει την οικογένειά του βαθμιαία χάνει και την αυτοεκτίμησή του. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η άνεργοι έχουν υπερδιπλάσια ψυχολογικά προβλήματα σε σχέση με τους εργαζόμενους. Ειδικά μια παρατεταμένη ανεργία μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε αδιέξοδο, σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης και των επιπτώσεών της έχει μελετηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, έχουν γίνει μελέτες για την κρίση του 1929 στην Αμερική και την κρίση στην Ασία το 1990, όπως και σε άλλες χώρες.
Οι μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση 0,1% της ανεργίας συνδέεται με 0,8% αύξηση στις αυτοκτονίες, ενώ αύξηση της ανεργίας κατά 3% συνδέεται με αύξηση κατά 4,45% των αυτοκτονιών. Επιπλέον η κρίση συνδέεται με χειροτέρευση της διατροφής, προβλήματα στα παιδιά και τους νέους, υπο-εκπαίδευση, φαινόμενα βίας και ρατσισμού κ.ά.Κρ. Π.: Με τους εξαρτημένους χρήστες τί συμβαίνει;
Χ.Π.: Αν όλα αυτά συμβαίνουν στον γενικό πληθυσμό, ας δούμε τι μπορεί να συμβαίνει στους εξαρτημένους που βρίσκονται στον πάτο του καζανιού.
Έχουν πολλά προβλήματα υγείας, όπως ηπατίτιδα ή aids, άλλα λοιμώδη νοσήματα, οδοντιατρικά προβλήματα, έχουν συλληφθεί ή φυλακιστεί αρκετές φορές και έχουν προβλήματα με το νόμο, κάνουν πολύ περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας από το γενικό πληθυσμό. Γενικά, οι εξαρτημένοι έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα από την αντίστοιχη ηλικιακή ομάδα στο γενικό πληθυσμό.
Έτσι αν η κρίση πλήττει ανθρώπους που δεν είχαν πρόβλημα, για τους εξαρτημένους τα πράγματα είναι δυσκολότερα, γιατί θα βρεθούν σε ακόμη χειρότερη κατάσταση. Αυτό εμείς στο ΚΕΘΕΑ το βλέπουμε καθημερινά. Βλέπουμε, για παράδειγμα, μια τρομερή αύξηση στον υιό HIV (aids). Ενώ οι χώρα μας ήταν από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη σε κρούσματα HIV σε χρήστες ναρκωτικών, τα τελευταία χρόνια έχει χτυπήσει συναγερμός.Επίσης, νέες ουσίες έχουν μπει στην πιάτσα των εξαρτημένων, που είναι πιο καταστροφικές, όπως είναι το σίσα, το οποίο το παρασκευάζουν μόνοι τους στα σπίτια τους οι εξαρτημένοι. Επιπλέον, φτάνουν σε σημείο να «βαράνε» ό,τι βρουν, ενώ συγχρόνως δεν παίρνουν μέτρα προστασίας, π.χ. κάνουν ένεση με την ίδια σύριγγα κ.λπ.
Τέλος, μειώνονται τα κίνητρά τους για να μπουν σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα. Σήμερα ένας χρήστης μπορεί να σκέφτεται: «Γιατί να σταματήσω τα ναρκωτικά; Για να παραμείνω άνεργος και να μην μπορώ να ενταχθώ στην κοινωνία;». Με άλλα λόγια δεν βλέπουν στον ορίζοντα ελπίδα…Κρ. Π.: Οι οργανισμοί απεξάρτησης πώς αντιμετωπίζουν αυτή την κατάσταση;
Χ.Π.: Σε αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση, πλήττονται και οι οργανισμοί αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων, όπως οι οργανισμοί κοινωνικής φροντίδας, οι οργανισμοί υγείας, κ.λπ.
Με τα μέτρα που παίρνονται συνεχώς για μείωση προσωπικού, μείωση των επιχορηγήσεων και όλα αυτά, αποδυναμώνονται οι φορείς την ώρα που αυξάνονται οι ανάγκες. Αυτό σημαίνει ότι θα ‘χουμε περισσότερα και εντονότερα προβλήματα το επόμενο διάστημα, σε όλους αυτούς τους τομείς που ανέφερα: Στην υγεία, στη διατροφή, στη χρήση ναρκωτικών, στην εμπλοκή με το νόμο, κλπ.
Υπάρχει και ο εξής παραλογισμός: Μέσα από μία έρευνα που έκανε το ΚΕΘΕΑ πριν από μερικούς μήνες, βρέθηκε ότι ένας χρήστης που βρίσκεται στην πιάτσα, κοστίζει έξι φορές περισσότερο από έναν χρήστη που βρίσκεται σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα! Γιατί; Λόγω της επιδείνωσης των προβλημάτων σωματικής υγείας, επειδή πολλές φορές χρειάζεται να πάει στο νοσοκομείο, επειδή απασχολεί της αστυνομία, επειδή η δίωξη, η σύλληψη, η προσαγωγή του σε δίκη και η φυλάκισή του επίσης κοστίζουν. Μια πολιτική, συνεπώς, που κρατάει τους χρήστες στο δρόμο, στοιχίζει περισσότερο στο ελληνικό κράτος από το να ήταν σε θεραπευτικά προγράμματα.Ακόμη, μια πολιτική που στέλνει τους χρήστες στη φυλακή στοιχίζει επίσης πολύ περισσότερο, διότι εάν ένας χρήστης, είτε είναι ανήλικος είτε είναι ενήλικος, μπει μέσα στη φυλακή, θα βγει από αυτήν σε χειρότερη κατάσταση –εάν δεν ακολουθήσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα- και αμέσως μετά την αποφυλάκισή του θα οδηγηθεί ξανά στη χρήση και στο έγκλημα.
Άρα κανείς δεν πρέπει να βλέπει όλη αυτή την κατάσταση κοντόφθαλμα, αλλά με μια μακροπρόθεσμη προοπτική, όπου θα έχει όφελος η κοινωνία μας, το οποίο μάλιστα μπορεί να το αποκομίσει άμεσα. Βλέπουμε, όμως, ότι με τα γενικότερα μέτρα έχουμε μία κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, ενώ θα έπρεπε, αντίθετα, να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη των πολιτών και των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν κάθε είδους προβλήματα.
Επίσης, οι εργαζόμενοι στους φορείς απεξάρτησης πλήττονται με σημαντικές μειώσεις στους μισθούς τους ενώ ταυτόχρονα καλούνται να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα στο δρόμο, στη φυλακή, βάζοντας σε κίνδυνο την προσωπική τους υγεία. Δυστυχώς, όπως έχει γίνει η κατάσταση σήμερα, οι φτωχοί καλούνται να βοηθήσουν τους φτωχότερους ενώ η κοινωνία αναπαράγει το πρόβλημα. Κρ.Π.: Αν θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα όλο και αυξανόμενα προβλήματα των ενήλικων χρηστών, πόσο μάλλον, θα συμβαίνουν τα ίδια και χειρότερα για τους ανήλικους χρήστες; Τι έδειξε η Έρευνα του ΚΕΘΕΑ για την φυλάκιση των ανηλίκων;
Χ.Π.: Πράγματι για τους ανήλικους και για τους νεαρούς ενήλικες χρειάζεται οπωσδήποτε να υπάρξουν διαφορετικά μέτρα. Η φυλακή και γενικά ο εγκλεισμός σε καμία περίπτωση δεν λύνει το πρόβλημα. Θα πρέπει να υπάρχει μια πολιτική προς την κατεύθυνση της ένταξης και όχι προς την κατεύθυνση του εγκλεισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Για τα νέα παιδιά θα πρέπει να εξαντλούνται τα μέτρα που τα φέρνουν στην κοινωνία και όχι σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα.
Αυτή τη στιγμή βρίσκονται στα σωφρονιστικά καταστήματα για ανήλικους στη χώρα μας 600 παιδιά. Από αυτά το 1/5 είναι έλληνες, το άλλο 1/5 είναι από την Αλβανία, το άλλο είναι από την Αλγερία, και οι υπόλοιποι από διάφορες άλλες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και των Βαλκανίων. Παρατηρούμε ότι διαγράφεται μια τάση συχνότερου εγκλεισμού των ανθρώπων που προέρχονται από άλλες χώρες. Αυτή είναι η εύκολη λύση ακόμη κι αν είναι ανήλικα παιδιά.
Πολλά από αυτά τα παιδιά δεν ξέρουν καν για ποιο λόγο έχουν προφυλακιστεί -ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς είναι υπόδικοι. Συλλαμβάνονται, δεν έχουν νομική στήριξη, είναι μόνοι τους, οδηγούνται μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεσή τους σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα, και παραμένουν εκεί μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης.Αυτό είναι πάρα πολύ σοβαρό. Το να μπαίνει ένα νέο παιδί σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα, σημαίνει π.χ. ότι μπορεί εκεί να δοκιμάσει ναρκωτικά. Μάλιστα, από έρευνες που έχουμε κάνει υπάρχουν πάρα πολλοί που δοκίμασαν πρώτη φορά τα ναρκωτικά μέσα στη φυλακή, και επίσης πολλοί από αυτούς μπαίνουν πιο βαθιά στο έγκλημα.
Δεν υπάρχει ένας διαχωρισμός των ανήλικων κρατουμένων, και επίσης φυλακίζονται με ασήμαντη αφορμή, ενώ ξέρουμε ότι η φυλακή είναι ένα φροντιστήριο για το έγκλημα.Οι συνθήκες όπως ξέρουμε, από την άλλη, στα καταστήματα κράτησης είναι επιεικώς ανεπαρκής, και σε σχέση με την κτιριακή υποδομή και σε σχέση με το προσωπικό -καθώς υπάρχει έλλειψη προσωπικού και έλλειψη στην εκπαίδευση του προσωπικού- και σε σχέση με τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων, οι οποίες είναι δυσχερείς. Γενικά υπάρχουν πάρα πολλά προβλήματα υγιεινής, ασφάλειας, καθαριότητας, θέρμανσης κ.λπ., στα περισσότερα από αυτά τα καταστήματα.
Στην έρευνα που κάναμε, είδαμε, εκτός των άλλων, ότι χρειάζεται οπωσδήποτε κυρίως για τους ανήλικους να υπάρχουν προγράμματα απασχόλησης, εκπαίδευσης, και κατάρτισης, που θα τα βοηθήσουν για την στοιχειώδη επανένταξή τους στην κοινωνία, μετά από την αποφυλάκισή τους. Αυτό, άλλωστε, ζητάνε και οι ίδιοι. Χρειάζεται, επίσης, οπωσδήποτε να υπάρξουν κάποιοι μηχανισμοί ελέγχου για να προλαμβάνεται και να ελέγχεται η καταπάτηση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που βρίσκονται στα σωφρονιστικά καταστήματα.Κρ.Π.: Για ποιά σωφρονιστικά καταστήματα; Μέχρι στιγμής υπάρχουν μόνο φυλακές. Όταν δημιουργηθούν σωφρονιστικά καταστήματα, τότε να τα ονομάζουμε έτσι Χ.Π.: Έτσι είναι ο όρος.
Κρ.Π.: Μα είναι παράλογος ο όρος. Όταν η φυλακή δεν έχει κανέναν σωφρονιστικό ρόλο -μάλλον τον αντίθετο έχει, όπως δείχνουν και οι έρευνες- δεν είναι λογικό να την ονομάζουμε έτσι. Μέχρι να αποκτήσουν κάποιον τέτοιον ρόλο θα τα ονομάζουμε "σκέτα" φυλακές. Που ούτε καν «φυλάνε». Ιδρύματα εγκλεισμού είναι...
Χ.Π.: Είναι τυπικός ο όρος. Το πρόβλημα αυτή τη στιγμή δεν σχετίζεται μόνο με το διάστημα του εγκλεισμού τους, αλλά και μετά αυτό που ακολουθεί την αποφυλάκισή τους.
Το ερώτημα είναι: Τι μηχανισμοί και υπηρεσίες υπάρχουν για όσους αποφυλακίζονται, ώστε να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο και να μην ξαναοδηγηθούν στο έγκλημα και στη φυλακή;
Σήμερα είναι περιορισμένες οι υπηρεσίες που παρέχονται για την επανένταξη και των φυλακισμένων και των αποφυλακισμένων, οι συνθήκες κράτησης είναι επιεικώς απαράδεκτες, ενώ συγχρόνως υπάρχει και υπερπληθυσμός στις φυλακές.Κρ.Π.: Ακούστηκε πρόσφατα, ότι επειδή υπάρχει συνωστισμός στα διάφορα ιδρύματα εγκλεισμού, τους κρατάνε στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων, ουσιαστικά τον έναν πάνω στον άλλον Χ.Π.: Αν σκεφτεί κανείς ότι η τάση είναι για εγκλεισμό πολλών ομάδων που σήμερα ζουν στην κοινωνία μας, η κατάσταση θα γίνεται όλο και χειρότερη.
Δηλαδή, από εκείνους που χρωστάνε και θα φυλακιστούν αν δεν πληρώσουν, από τους μετανάστες που συλλαμβάνονται και οδηγούνται σε μια φυλακή. μπορούμε να καταλάβουμε ότι η κατάσταση θα γίνεται όλο και χειρότερη. Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα.Κρ.Π.: Επειδή μιλάμε για ανήλικους, με αφορμή αυτή την έρευνα που σήμερα δημοσιεύτηκε από το ΚΕΘΕΑ, δεν θα πρέπει να αναφερθεί ότι όταν ένα ανήλικο παιδί διαπράττει οτιδήποτε παράνομο, ουσιαστικά καθρεφτίζει την κοινωνία του, και αν έπρεπε να δικαστεί κάποιος, αυτός θα ήταν η ίδια η κοινωνία που τον δημιούργησε; Και τέλος, ότι αυτά τα ανήλικα παιδιά, θα έπρεπε να φροντίζονται από την κοινωνία και όχι να φυλακίζονται;
Χ.Π.: Βέβαια, αν σκεφτεί κανείς ότι πράγματι η οικογένεια μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό προστατευτικό παράγοντα στην ανάπτυξη ενός παιδιού, για την χρήση ναρκωτικών, για την παραβατικότητα ή οτιδήποτε… ωστόσο, ας δούμε και σε ποια κοινωνία ζούμε! Ποια είναι εκείνα τα πρότυπα που μπορεί να προσφέρει αυτή η κοινωνία;
Αυτή τη στιγμή, πέρα από την οικονομική κρίση, περνάμε μία κρίση αξιών, ανεμπιστοσύνης και καχυποψίας απέναντι σε θεσμούς. Όταν όλα αυτά, έχουν γίνει… κουρέλια, στο σχολείο τα παιδιά, αντί να υποστηρίζονται στην ενσωμάτωση, πολύ εύκολα μπορεί να αποβάλλονται.Όταν η πρόσβαση στις ουσίες είναι τόσο εύκολη, όταν δεν υπάρχουν διέξοδοι, σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο, σε σχέση με δημιουργικές δραστηριότητες, κλπ., τα παιδιά απομονώνονται, γίνονται πιο ευάλωτα, και μπορεί να καταλήξουν πολύ πιο εύκολα, ενδεχομένως στη χρήση ουσιών ή και σε παραβατική συμπεριφορά.
Κρ.Π.: Ποιός είναι ο ρόλος των ενηλίκων, και ευθύνη τους, όχι μόνο των γονιών, αλλά όλων μας, απέναντι σε όλα αυτά;
Χ.Π.: Είναι πολύ εύκολο να πούμε ότι ένα παιδί δεν φροντίστηκε όπως έπρεπε από την οικογένειά του. Δεν είναι όμως εκεί το θέμα. Γιατί σήμερα, οι ίδιοι οι γονείς αντιμετωπίζουν πρόβλημα για να ζήσουν –και μόνο- τα παιδιά τους, αφού οι περισσότεροι δεν έχουν δουλειά, ή είναι υποαπασχολούμενοι, με ποια διάθεση θα φροντίσει κάποιος το παιδί του, όταν η ίδια η οικογένεια βρίσκεται σε κίνδυνο; Και αυτό δεν αποτελεί ευθύνη των γονέων, αποτελεί ευθύνη κάποιων άλλων.
Τώρα, ένα άλλο θέμα είναι από πότε πρέπει να έχει ποινική ευθύνη ένας ανήλικος; Η άποψή μου είναι ότι δεν μπορεί να έχει ποινική ευθύνη ένας ανήλικος, πριν από τα 16 χρόνια και επίσης δεν θα έπρεπε να επιβάλλεται ποινή εγκλεισμού πριν από τα 18.Υπάρχουν χώρες, για παράδειγμα η Σουηδία, που έχουν ως ηλικία έναρξης του εγκλεισμού τα 18 χρόνια. Αυτό τι σημαίνει; Σημαίνει ιδιαίτερη φροντίδα για τα νέα παιδιά. Επίσης ένα παιδί 12, 13, 14, 15 χρονών, τι ποινική ευθύνη μπορεί να έχει και τι σημαίνει να οδηγηθεί σε μία φυλακή;
Κρ.Π.: Δεν είναι απαράδεκτο ακόμα και να δικάζεται ένας ανήλικος, πόσο μάλλον να φυλακίζεται; Δεν είναι άλλο να επέμβουν κοινωνικοί λειτουργοί για να βοηθήσουν την ενσωμάτωση ενός παιδιού σε ένα κοινωνικό ή θεραπευτικό πρόγραμμα, και άλλο να φτάνουμε να δικάζουμε παιδιά που δεν έχουν ακόμα προλάβει να δομήσουν τη λογική συνείδησή τους και τον χαρακτήρα τους;
Χ.Π.: Μέχρι τα 18 χρόνια μπορούν να επιβάλλονται αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα, όπως επιμέλεια γονιών, κοινωνικών λειτουργών, να υπάρξει ενδεχομένως μία ανάδοχη οικογένεια, δηλαδή, να υπάρξουν τρόποι να παραμείνει το παιδί στην κοινωνία και όχι να οδηγηθεί σε μία φυλακή.
Αυτό προϋποθέτει από την άλλη πλευρά μία κοινωνία πιο ανοιχτή, μια κοινωνία ένταξης και όχι μια κοινωνία αποκλεισμού. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική στη χώρα μας. Η τάση το τελευταίο διάστημα γενικά, και όχι μόνο σε θέματα ναρκωτικών, είναι μια τάση δίωξης, εγκλεισμού και αποκλεισμού.Κρ. Π.: Το τελευταίο διάστημα αυξάνονται τα κρούσματα διώξεων και αυταρχισμού;
Χ.Π.: Το είδαμε αυτό ακόμα και στο χώρο της δημοσιογραφίας, το τελευταίο διάστημα. Πιο πρόσφατη περίπτωση αυτή του Κώστα Αρβανίτη και της Μαριλένας Κατσίμη που κόπηκαν από την εκπομπή που παρουσίαζαν στη δημόσια τηλεόραση γιατί ενόχλησαν κάποιους. Γι΄αυτό το θέμα υπήρξαν αντιδράσεις από πολλούς φορείς και άτομα, γιατί θεωρήθηκε ότι γίνεται μια προσπάθεια φίμωσης των δημοσιογράφων που ασκούν κριτική.
Υπήρξε και μία κοινή ανακοίνωση των φορέων αντιμετώπισης της εξάρτησης (ΚΕΘΕΑ, 18 Άνω, ΟΚΑΝΑ, ΑΡΓΩ) για το συγκεκριμένο θέμα γιατί αυτοί οι δημοσιογράφοι έδιναν φωνή στους κοινωνικά αδύναμους ανθρώπους, όπως είναι οι εξαρτημένοι και προέβαλαν αυτά τα θέματα με ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία.
Ένα πολύ σοβαρό θέμα σε μία περίοδο κρίσης, είναι αυτό που λέμε οριζόντια επιθετικότητα. Τι σημαίνει αυτό; Στην κρίση όπου οι άνθρωποι φοβούνται, αισθάνονται θυμό, υπάρχει αβεβαιότητα και ανασφάλεια, κάποιοι το εκμεταλλεύονται πολιτικά και εκτός των άλλων στοχοποιούν ομάδες. Συγκεκριμένα παραδείγματα αφορούν τους πρόσφυγες, τους μετανάστες ή, όπως είδαμε πριν λίγο καιρό, τη διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών, που οδηγηθήκαν στη φυλακή όχι με διαδικασία που όριζε ο νόμος, και χωρίς να υπάρχει καταγγέλλων μάρτυρας – θύμα, τους αποδόθηκε μια κατηγορία που μπορεί να οδηγήσει κάποιον μέχρι και 10 χρόνια φυλακή.Αύριο, μπορεί να στοχοποιηθούν οι εξαρτημένοι από ουσίες. Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχει η τάση οι άνθρωποι να οδηγούνται είτε στο περιθώριο είτε στη φυλακή. Βλέπουμε τα δικαστήρια πολύ συχνά να παίρνουν αποφάσεις για εξοντωτικές ποινές ενώ θα έπρεπε να δίνεται η δυνατότητα σε αυτούς τους ανθρώπους να είναι στην κοινωνία.
Βέβαια, ένας δικαστής μπορεί να κατηγορηθεί εάν βάλει μικρή ποινή σε κάποιον παραβάτη, ενώ αν βάλει μία αυστηρή ποινή θα πουν ότι έκανε τη δουλειά του. Αυτός είναι ο παραλογισμός. Και οι ίδιοι οι δικαστές δέχονται πίεση προς την κατεύθυνση των εξοντωτικών ποινών, και όχι της ένταξης στην κοινωνία. Όλη αυτή η κατάσταση, αναπαράγει τα προβλήματα που έχουμε.
Κρ.Π.: Με λίγα λόγια, ακόμα ζούμε στο... Μεσαίωνα; Γιατί, ενώ έχουμε τις γνώσεις, ξέρουμε πάρα πολύ καλά τι πρέπει να κάνουμε ως κοινωνία, δεν το κάνουμε. Και δεν έχουμε καμία δικαιολογία…
Χ.Π.: Και επιπλέον κοστίζει. Το να είναι κανείς μέσα στη φυλακή κοστίζει περισσότερο, όπως ανέφερα ήδη, από το να βρίσκεται στην κοινωνία.
Πολύ εύκολα χτίζονται φυλακές, έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των κρατουμένων (νομίζω είναι 12.000), και με ένα μαγικό τρόπο μπορεί να ψηφίζεται ένας νόμος που δίνει τη δυνατότητα σε κάποιους ανθρώπους να αποφυλακιστούν, και σε ένα σύντομο διάστημα ξαναπιάνει ταβάνι… ο αριθμός των φυλακισμένων. Ε, αυτό είναι τραγικό.Κρ.Π.: Σε σχέση με την έρευνα για τον εγκληματικό από την πλευρά μιας κοινωνίας –για μένα- παράλογο φυλακισμό ενηλίκων, ποιό είναι το πιο σημαντικό που θα ήθελες να υπογραμμίσεις;
Χ.Π.: Νομίζω ότι το σημαντικό από αυτή την έρευνα είναι το εξής:
Να δημιουργηθεί, όπως προτείνει και το ΚΕΘΕΑ, ένα κέντρο για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων, που σχετίζεται με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.Ένα ανοιχτό κέντρο όπου θα δίνεται η δυνατότητα σε παιδιά που έχουν προβλήματα παραβατικότητας να παρακολουθήσουν προγράμματα θεραπείας, απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης.
Το σημαντικό, λοιπόν, συμπέρασμα από αυτή την έρευνα, είναι ότι οι ανάγκες των ανηλίκων που είναι φυλακισμένοι μπορούν να αντιμετωπιστούν από ένα ανάλογο κέντρο, με στόχο την αλλαγή, την εκπαίδευση, και την υποστήριξη για επανένταξη.Αυτό το κέντρο θα μπορούσε να λειτουργήσει και θα μπορούσε να ενταχθεί και στην αλλαγή που γίνεται αυτή τη στιγμή στην νομοθεσία μας, δίνοντας τη δυνατότητα για λειτουργία συμβουλευτικών σταθμών στα δικαστήρια ανηλίκων αλλά και στα δικαστήρια ενηλίκων (για νέους ενήλικους), όπου θα μπορούσαν οι νέοι ενήλικες ως 25 ετών, να ακολουθήσουν έναν δρόμο απεξάρτησης, και κοινωνικής ένταξης.
Κρ.Π.: Είναι το Κέντρο απεξάρτησης Κασσάνδρα; Γιατί το έχετε ονομάσει έτσι;
Χ.Π.: Κασσάνδρα λέγεται η περιοχή που φτιάχτηκε το Κέντρο.
Κρ.Π.: Ναι, αλλά, γιατί το κρατήσατε σαν όνομα;
Χ.Π.: Το κρατήσαμε το όνομα και βάλαμε τον τίτλο: «Διαψεύδοντας την Κασσάνδρα» , διότι η Κασσάνδρα προέβλεπε συνήθως τα κακά μαντάτα…
Και τα κακά μαντάτα είναι ο αποκλεισμός, τα κακά μαντάτα είναι η παραβατικότητα, είναι η χρήση ουσιών. Αυτό το Κέντρο μπορεί να διαψεύσει την Κασσάνδρα, έστω κι αν λέγεται Κασσάνδρα.Kρ.Π.: Το θέμα της ελευθερίας, της ανεξαρτητοποίησης, είναι το σημαντικότερο, και αφορά όλους μας, όχι μόνον τους εξαρτημένους από ουσίες. Τί θα ανέφερες γι' αυτό;
Χ.Π.: Ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί η εξάρτηση και οι εξαρτήσεις, είναι μια καλύτερη κοινωνία.
Μια καλύτερη κοινωνία προϋποθέτει να βλέπουμε τι κάνουμε εμείς οι ίδιοι, να βλέπουμε τον εαυτό μας, τη σχέση μας με τους άλλους ανθρώπους και τη σχέση μας για το περιβάλλον. Δηλαδή, φροντίδα για τον εαυτό μας, για τους ανθρώπους δίπλα μας, φροντίδα για την κοινωνία και το κοινωνικό όπως και το φυσικό της περιβάλλον. Η καλύτερη κοινωνία είναι μια κοινωνία αλληλεγγύης, συντροφικότητας, συλλογικότητας, και όχι μια κοινωνία αποκλεισμών. -*Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) . Εργάζεται στον τομέα της αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης από το 1983. Είναι πρόεδρος της Επιστημονικής και Συμβουλευτικής Επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (World Federation of Therapeutic Communities) και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (EFTC).
anarxikostrapezitis
Χ.Π.: To νομοσχέδιο του Κώδικα Ναρκωτικών, που προετοιμαζόταν για δύο χρόνια περίπου, θα επανέλθει σύντομα, με κάποιες αλλαγές σε ορισμένα άρθρα. Το σημείο τριβής αφορούσε το άρθρο 29 για την αποποινικοποίηση της χρήσης.
Όλη η αντιπαράθεση που είχε ξεσπάσει αφορούσε την αποποινικοποίηση της χρήσης και τις επιπτώσεις που μπορεί αυτή να είχε στη διάδοση της χρήσης, στη διακίνηση κ.λπ. Το άρθρο 29 τροποποιήθηκε, ώστε να διατηρηθεί ο αποτρεπτικός χαρακτήρας του νόμου και να περνάει το μήνυμα ότι δεν είναι η κοινωνία υπέρ της χρήσης ουσιών.
Σύμφωνα με τη νέα μορφή του, η προμήθεια και η κατοχή ψυχοτρόπων ουσιών για προσωπική χρήση τιμωρείται με κράτηση μέχρι 2 μήνες ή πρόστιμο μέχρι 1000€. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν θα φυλακίζεται κάποιος για χρήση ούτε θα «λερώνεται» το ποινικό του μητρώο, ενώ θα δίνεται η δυνατότητα και στην αστυνομία να ελέγχει τη διακίνηση των ναρκωτικών.
Επίσης μπήκαν άρθρα που αφορούν την εθνική στρατηγική και τον συντονισμό των φορέων αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Είναι γνωστό ότι η χώρα μας πάσχει στο σημείο αυτό, καθώς δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες διαδικασίες εθνικού σχεδιασμού με τη συμβολή όλων των εμπλεκόμενων φορέων, ενώ ένα σημαντικό πρόβλημα που είχε επισημανθεί επανειλημμένως είναι και ο διττός ρόλος του ΟΚΑΝΑ, τόσο ως φορέα σχεδιασμού όσο και ως φορέα υλοποίησης, δηλαδή τόσο ως ελεγκτή όσο και ως ελεγχόμενου.
Το άρθρα του νομοσχεδίου για τους φορείς και τα όργανα έρχονται να ρυθμίσουν το θέματα αυτά.
Τα σημαντικά σε αυτό το νόμο, λοιπόν, είναι ο εξορθολογισμός των ποινών, η θεραπεία ως εναλλακτική λύση αντί της φυλάκισης και η θεσμοθέτηση ενός μηχανισμού χάραξης στρατηγικής. Είναι ένας νόμος που μπορεί να βοηθήσει στην κοινωνική ένταξη των χρηστών, στην προστασία της δημόσιας ασφάλειας και στην αποσυμφόρηση των φυλακών.Παραμένει βέβαια ένα σοβαρό θέμα το να υιοθετηθούν μέτρα πρόληψης, έγκαιρης παρέμβασης, θεραπείας και κοινωνικής ένταξης, ανεξάρτητα από την ψήφιση του νόμου. Διότι, αν ο νόμος δεν συνοδευτεί με τα αντίστοιχα μέτρα, θα έχει πολύ μικρή εφαρμογή.
Μην ξεχνάμε ότι είμαστε σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης, με σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία πολλών ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων. Η ανεργία και η σημαντική μείωση του εισοδήματος, επιδεινώνουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας και οδηγούν κάποιους ανθρώπους στη χρήση νόμιμων ή παράνομων ουσιών.Κρ.Π.: Δηλαδή;
Χ.Π.: Όταν κάποιος δεν μπορεί να επιβιώσει ή δεν μπορεί να ζήσει την οικογένειά του βαθμιαία χάνει και την αυτοεκτίμησή του. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι η άνεργοι έχουν υπερδιπλάσια ψυχολογικά προβλήματα σε σχέση με τους εργαζόμενους. Ειδικά μια παρατεταμένη ανεργία μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε αδιέξοδο, σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης και των επιπτώσεών της έχει μελετηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, έχουν γίνει μελέτες για την κρίση του 1929 στην Αμερική και την κρίση στην Ασία το 1990, όπως και σε άλλες χώρες.
Οι μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση 0,1% της ανεργίας συνδέεται με 0,8% αύξηση στις αυτοκτονίες, ενώ αύξηση της ανεργίας κατά 3% συνδέεται με αύξηση κατά 4,45% των αυτοκτονιών. Επιπλέον η κρίση συνδέεται με χειροτέρευση της διατροφής, προβλήματα στα παιδιά και τους νέους, υπο-εκπαίδευση, φαινόμενα βίας και ρατσισμού κ.ά.Κρ. Π.: Με τους εξαρτημένους χρήστες τί συμβαίνει;
Χ.Π.: Αν όλα αυτά συμβαίνουν στον γενικό πληθυσμό, ας δούμε τι μπορεί να συμβαίνει στους εξαρτημένους που βρίσκονται στον πάτο του καζανιού.
Έχουν πολλά προβλήματα υγείας, όπως ηπατίτιδα ή aids, άλλα λοιμώδη νοσήματα, οδοντιατρικά προβλήματα, έχουν συλληφθεί ή φυλακιστεί αρκετές φορές και έχουν προβλήματα με το νόμο, κάνουν πολύ περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας από το γενικό πληθυσμό. Γενικά, οι εξαρτημένοι έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα από την αντίστοιχη ηλικιακή ομάδα στο γενικό πληθυσμό.
Έτσι αν η κρίση πλήττει ανθρώπους που δεν είχαν πρόβλημα, για τους εξαρτημένους τα πράγματα είναι δυσκολότερα, γιατί θα βρεθούν σε ακόμη χειρότερη κατάσταση. Αυτό εμείς στο ΚΕΘΕΑ το βλέπουμε καθημερινά. Βλέπουμε, για παράδειγμα, μια τρομερή αύξηση στον υιό HIV (aids). Ενώ οι χώρα μας ήταν από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη σε κρούσματα HIV σε χρήστες ναρκωτικών, τα τελευταία χρόνια έχει χτυπήσει συναγερμός.Επίσης, νέες ουσίες έχουν μπει στην πιάτσα των εξαρτημένων, που είναι πιο καταστροφικές, όπως είναι το σίσα, το οποίο το παρασκευάζουν μόνοι τους στα σπίτια τους οι εξαρτημένοι. Επιπλέον, φτάνουν σε σημείο να «βαράνε» ό,τι βρουν, ενώ συγχρόνως δεν παίρνουν μέτρα προστασίας, π.χ. κάνουν ένεση με την ίδια σύριγγα κ.λπ.
Τέλος, μειώνονται τα κίνητρά τους για να μπουν σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα. Σήμερα ένας χρήστης μπορεί να σκέφτεται: «Γιατί να σταματήσω τα ναρκωτικά; Για να παραμείνω άνεργος και να μην μπορώ να ενταχθώ στην κοινωνία;». Με άλλα λόγια δεν βλέπουν στον ορίζοντα ελπίδα…Κρ. Π.: Οι οργανισμοί απεξάρτησης πώς αντιμετωπίζουν αυτή την κατάσταση;
Χ.Π.: Σε αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση, πλήττονται και οι οργανισμοί αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων, όπως οι οργανισμοί κοινωνικής φροντίδας, οι οργανισμοί υγείας, κ.λπ.
Με τα μέτρα που παίρνονται συνεχώς για μείωση προσωπικού, μείωση των επιχορηγήσεων και όλα αυτά, αποδυναμώνονται οι φορείς την ώρα που αυξάνονται οι ανάγκες. Αυτό σημαίνει ότι θα ‘χουμε περισσότερα και εντονότερα προβλήματα το επόμενο διάστημα, σε όλους αυτούς τους τομείς που ανέφερα: Στην υγεία, στη διατροφή, στη χρήση ναρκωτικών, στην εμπλοκή με το νόμο, κλπ.
Υπάρχει και ο εξής παραλογισμός: Μέσα από μία έρευνα που έκανε το ΚΕΘΕΑ πριν από μερικούς μήνες, βρέθηκε ότι ένας χρήστης που βρίσκεται στην πιάτσα, κοστίζει έξι φορές περισσότερο από έναν χρήστη που βρίσκεται σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα! Γιατί; Λόγω της επιδείνωσης των προβλημάτων σωματικής υγείας, επειδή πολλές φορές χρειάζεται να πάει στο νοσοκομείο, επειδή απασχολεί της αστυνομία, επειδή η δίωξη, η σύλληψη, η προσαγωγή του σε δίκη και η φυλάκισή του επίσης κοστίζουν. Μια πολιτική, συνεπώς, που κρατάει τους χρήστες στο δρόμο, στοιχίζει περισσότερο στο ελληνικό κράτος από το να ήταν σε θεραπευτικά προγράμματα.Ακόμη, μια πολιτική που στέλνει τους χρήστες στη φυλακή στοιχίζει επίσης πολύ περισσότερο, διότι εάν ένας χρήστης, είτε είναι ανήλικος είτε είναι ενήλικος, μπει μέσα στη φυλακή, θα βγει από αυτήν σε χειρότερη κατάσταση –εάν δεν ακολουθήσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα- και αμέσως μετά την αποφυλάκισή του θα οδηγηθεί ξανά στη χρήση και στο έγκλημα.
Άρα κανείς δεν πρέπει να βλέπει όλη αυτή την κατάσταση κοντόφθαλμα, αλλά με μια μακροπρόθεσμη προοπτική, όπου θα έχει όφελος η κοινωνία μας, το οποίο μάλιστα μπορεί να το αποκομίσει άμεσα. Βλέπουμε, όμως, ότι με τα γενικότερα μέτρα έχουμε μία κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, ενώ θα έπρεπε, αντίθετα, να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη των πολιτών και των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν κάθε είδους προβλήματα.
Επίσης, οι εργαζόμενοι στους φορείς απεξάρτησης πλήττονται με σημαντικές μειώσεις στους μισθούς τους ενώ ταυτόχρονα καλούνται να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα στο δρόμο, στη φυλακή, βάζοντας σε κίνδυνο την προσωπική τους υγεία. Δυστυχώς, όπως έχει γίνει η κατάσταση σήμερα, οι φτωχοί καλούνται να βοηθήσουν τους φτωχότερους ενώ η κοινωνία αναπαράγει το πρόβλημα. Κρ.Π.: Αν θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα όλο και αυξανόμενα προβλήματα των ενήλικων χρηστών, πόσο μάλλον, θα συμβαίνουν τα ίδια και χειρότερα για τους ανήλικους χρήστες; Τι έδειξε η Έρευνα του ΚΕΘΕΑ για την φυλάκιση των ανηλίκων;
Χ.Π.: Πράγματι για τους ανήλικους και για τους νεαρούς ενήλικες χρειάζεται οπωσδήποτε να υπάρξουν διαφορετικά μέτρα. Η φυλακή και γενικά ο εγκλεισμός σε καμία περίπτωση δεν λύνει το πρόβλημα. Θα πρέπει να υπάρχει μια πολιτική προς την κατεύθυνση της ένταξης και όχι προς την κατεύθυνση του εγκλεισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Για τα νέα παιδιά θα πρέπει να εξαντλούνται τα μέτρα που τα φέρνουν στην κοινωνία και όχι σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα.
Αυτή τη στιγμή βρίσκονται στα σωφρονιστικά καταστήματα για ανήλικους στη χώρα μας 600 παιδιά. Από αυτά το 1/5 είναι έλληνες, το άλλο 1/5 είναι από την Αλβανία, το άλλο είναι από την Αλγερία, και οι υπόλοιποι από διάφορες άλλες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και των Βαλκανίων. Παρατηρούμε ότι διαγράφεται μια τάση συχνότερου εγκλεισμού των ανθρώπων που προέρχονται από άλλες χώρες. Αυτή είναι η εύκολη λύση ακόμη κι αν είναι ανήλικα παιδιά.
Πολλά από αυτά τα παιδιά δεν ξέρουν καν για ποιο λόγο έχουν προφυλακιστεί -ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς είναι υπόδικοι. Συλλαμβάνονται, δεν έχουν νομική στήριξη, είναι μόνοι τους, οδηγούνται μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεσή τους σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα, και παραμένουν εκεί μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης.Αυτό είναι πάρα πολύ σοβαρό. Το να μπαίνει ένα νέο παιδί σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα, σημαίνει π.χ. ότι μπορεί εκεί να δοκιμάσει ναρκωτικά. Μάλιστα, από έρευνες που έχουμε κάνει υπάρχουν πάρα πολλοί που δοκίμασαν πρώτη φορά τα ναρκωτικά μέσα στη φυλακή, και επίσης πολλοί από αυτούς μπαίνουν πιο βαθιά στο έγκλημα.
Δεν υπάρχει ένας διαχωρισμός των ανήλικων κρατουμένων, και επίσης φυλακίζονται με ασήμαντη αφορμή, ενώ ξέρουμε ότι η φυλακή είναι ένα φροντιστήριο για το έγκλημα.Οι συνθήκες όπως ξέρουμε, από την άλλη, στα καταστήματα κράτησης είναι επιεικώς ανεπαρκής, και σε σχέση με την κτιριακή υποδομή και σε σχέση με το προσωπικό -καθώς υπάρχει έλλειψη προσωπικού και έλλειψη στην εκπαίδευση του προσωπικού- και σε σχέση με τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων, οι οποίες είναι δυσχερείς. Γενικά υπάρχουν πάρα πολλά προβλήματα υγιεινής, ασφάλειας, καθαριότητας, θέρμανσης κ.λπ., στα περισσότερα από αυτά τα καταστήματα.
Στην έρευνα που κάναμε, είδαμε, εκτός των άλλων, ότι χρειάζεται οπωσδήποτε κυρίως για τους ανήλικους να υπάρχουν προγράμματα απασχόλησης, εκπαίδευσης, και κατάρτισης, που θα τα βοηθήσουν για την στοιχειώδη επανένταξή τους στην κοινωνία, μετά από την αποφυλάκισή τους. Αυτό, άλλωστε, ζητάνε και οι ίδιοι. Χρειάζεται, επίσης, οπωσδήποτε να υπάρξουν κάποιοι μηχανισμοί ελέγχου για να προλαμβάνεται και να ελέγχεται η καταπάτηση των δικαιωμάτων των ανθρώπων που βρίσκονται στα σωφρονιστικά καταστήματα.Κρ.Π.: Για ποιά σωφρονιστικά καταστήματα; Μέχρι στιγμής υπάρχουν μόνο φυλακές. Όταν δημιουργηθούν σωφρονιστικά καταστήματα, τότε να τα ονομάζουμε έτσι Χ.Π.: Έτσι είναι ο όρος.
Κρ.Π.: Μα είναι παράλογος ο όρος. Όταν η φυλακή δεν έχει κανέναν σωφρονιστικό ρόλο -μάλλον τον αντίθετο έχει, όπως δείχνουν και οι έρευνες- δεν είναι λογικό να την ονομάζουμε έτσι. Μέχρι να αποκτήσουν κάποιον τέτοιον ρόλο θα τα ονομάζουμε "σκέτα" φυλακές. Που ούτε καν «φυλάνε». Ιδρύματα εγκλεισμού είναι...
Χ.Π.: Είναι τυπικός ο όρος. Το πρόβλημα αυτή τη στιγμή δεν σχετίζεται μόνο με το διάστημα του εγκλεισμού τους, αλλά και μετά αυτό που ακολουθεί την αποφυλάκισή τους.
Το ερώτημα είναι: Τι μηχανισμοί και υπηρεσίες υπάρχουν για όσους αποφυλακίζονται, ώστε να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο και να μην ξαναοδηγηθούν στο έγκλημα και στη φυλακή;
Σήμερα είναι περιορισμένες οι υπηρεσίες που παρέχονται για την επανένταξη και των φυλακισμένων και των αποφυλακισμένων, οι συνθήκες κράτησης είναι επιεικώς απαράδεκτες, ενώ συγχρόνως υπάρχει και υπερπληθυσμός στις φυλακές.Κρ.Π.: Ακούστηκε πρόσφατα, ότι επειδή υπάρχει συνωστισμός στα διάφορα ιδρύματα εγκλεισμού, τους κρατάνε στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων, ουσιαστικά τον έναν πάνω στον άλλον Χ.Π.: Αν σκεφτεί κανείς ότι η τάση είναι για εγκλεισμό πολλών ομάδων που σήμερα ζουν στην κοινωνία μας, η κατάσταση θα γίνεται όλο και χειρότερη.
Δηλαδή, από εκείνους που χρωστάνε και θα φυλακιστούν αν δεν πληρώσουν, από τους μετανάστες που συλλαμβάνονται και οδηγούνται σε μια φυλακή. μπορούμε να καταλάβουμε ότι η κατάσταση θα γίνεται όλο και χειρότερη. Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα.Κρ.Π.: Επειδή μιλάμε για ανήλικους, με αφορμή αυτή την έρευνα που σήμερα δημοσιεύτηκε από το ΚΕΘΕΑ, δεν θα πρέπει να αναφερθεί ότι όταν ένα ανήλικο παιδί διαπράττει οτιδήποτε παράνομο, ουσιαστικά καθρεφτίζει την κοινωνία του, και αν έπρεπε να δικαστεί κάποιος, αυτός θα ήταν η ίδια η κοινωνία που τον δημιούργησε; Και τέλος, ότι αυτά τα ανήλικα παιδιά, θα έπρεπε να φροντίζονται από την κοινωνία και όχι να φυλακίζονται;
Χ.Π.: Βέβαια, αν σκεφτεί κανείς ότι πράγματι η οικογένεια μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό προστατευτικό παράγοντα στην ανάπτυξη ενός παιδιού, για την χρήση ναρκωτικών, για την παραβατικότητα ή οτιδήποτε… ωστόσο, ας δούμε και σε ποια κοινωνία ζούμε! Ποια είναι εκείνα τα πρότυπα που μπορεί να προσφέρει αυτή η κοινωνία;
Αυτή τη στιγμή, πέρα από την οικονομική κρίση, περνάμε μία κρίση αξιών, ανεμπιστοσύνης και καχυποψίας απέναντι σε θεσμούς. Όταν όλα αυτά, έχουν γίνει… κουρέλια, στο σχολείο τα παιδιά, αντί να υποστηρίζονται στην ενσωμάτωση, πολύ εύκολα μπορεί να αποβάλλονται.Όταν η πρόσβαση στις ουσίες είναι τόσο εύκολη, όταν δεν υπάρχουν διέξοδοι, σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο, σε σχέση με δημιουργικές δραστηριότητες, κλπ., τα παιδιά απομονώνονται, γίνονται πιο ευάλωτα, και μπορεί να καταλήξουν πολύ πιο εύκολα, ενδεχομένως στη χρήση ουσιών ή και σε παραβατική συμπεριφορά.
Κρ.Π.: Ποιός είναι ο ρόλος των ενηλίκων, και ευθύνη τους, όχι μόνο των γονιών, αλλά όλων μας, απέναντι σε όλα αυτά;
Χ.Π.: Είναι πολύ εύκολο να πούμε ότι ένα παιδί δεν φροντίστηκε όπως έπρεπε από την οικογένειά του. Δεν είναι όμως εκεί το θέμα. Γιατί σήμερα, οι ίδιοι οι γονείς αντιμετωπίζουν πρόβλημα για να ζήσουν –και μόνο- τα παιδιά τους, αφού οι περισσότεροι δεν έχουν δουλειά, ή είναι υποαπασχολούμενοι, με ποια διάθεση θα φροντίσει κάποιος το παιδί του, όταν η ίδια η οικογένεια βρίσκεται σε κίνδυνο; Και αυτό δεν αποτελεί ευθύνη των γονέων, αποτελεί ευθύνη κάποιων άλλων.
Τώρα, ένα άλλο θέμα είναι από πότε πρέπει να έχει ποινική ευθύνη ένας ανήλικος; Η άποψή μου είναι ότι δεν μπορεί να έχει ποινική ευθύνη ένας ανήλικος, πριν από τα 16 χρόνια και επίσης δεν θα έπρεπε να επιβάλλεται ποινή εγκλεισμού πριν από τα 18.Υπάρχουν χώρες, για παράδειγμα η Σουηδία, που έχουν ως ηλικία έναρξης του εγκλεισμού τα 18 χρόνια. Αυτό τι σημαίνει; Σημαίνει ιδιαίτερη φροντίδα για τα νέα παιδιά. Επίσης ένα παιδί 12, 13, 14, 15 χρονών, τι ποινική ευθύνη μπορεί να έχει και τι σημαίνει να οδηγηθεί σε μία φυλακή;
Κρ.Π.: Δεν είναι απαράδεκτο ακόμα και να δικάζεται ένας ανήλικος, πόσο μάλλον να φυλακίζεται; Δεν είναι άλλο να επέμβουν κοινωνικοί λειτουργοί για να βοηθήσουν την ενσωμάτωση ενός παιδιού σε ένα κοινωνικό ή θεραπευτικό πρόγραμμα, και άλλο να φτάνουμε να δικάζουμε παιδιά που δεν έχουν ακόμα προλάβει να δομήσουν τη λογική συνείδησή τους και τον χαρακτήρα τους;
Χ.Π.: Μέχρι τα 18 χρόνια μπορούν να επιβάλλονται αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα, όπως επιμέλεια γονιών, κοινωνικών λειτουργών, να υπάρξει ενδεχομένως μία ανάδοχη οικογένεια, δηλαδή, να υπάρξουν τρόποι να παραμείνει το παιδί στην κοινωνία και όχι να οδηγηθεί σε μία φυλακή.
Αυτό προϋποθέτει από την άλλη πλευρά μία κοινωνία πιο ανοιχτή, μια κοινωνία ένταξης και όχι μια κοινωνία αποκλεισμού. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική στη χώρα μας. Η τάση το τελευταίο διάστημα γενικά, και όχι μόνο σε θέματα ναρκωτικών, είναι μια τάση δίωξης, εγκλεισμού και αποκλεισμού.Κρ. Π.: Το τελευταίο διάστημα αυξάνονται τα κρούσματα διώξεων και αυταρχισμού;
Χ.Π.: Το είδαμε αυτό ακόμα και στο χώρο της δημοσιογραφίας, το τελευταίο διάστημα. Πιο πρόσφατη περίπτωση αυτή του Κώστα Αρβανίτη και της Μαριλένας Κατσίμη που κόπηκαν από την εκπομπή που παρουσίαζαν στη δημόσια τηλεόραση γιατί ενόχλησαν κάποιους. Γι΄αυτό το θέμα υπήρξαν αντιδράσεις από πολλούς φορείς και άτομα, γιατί θεωρήθηκε ότι γίνεται μια προσπάθεια φίμωσης των δημοσιογράφων που ασκούν κριτική.
Υπήρξε και μία κοινή ανακοίνωση των φορέων αντιμετώπισης της εξάρτησης (ΚΕΘΕΑ, 18 Άνω, ΟΚΑΝΑ, ΑΡΓΩ) για το συγκεκριμένο θέμα γιατί αυτοί οι δημοσιογράφοι έδιναν φωνή στους κοινωνικά αδύναμους ανθρώπους, όπως είναι οι εξαρτημένοι και προέβαλαν αυτά τα θέματα με ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία.
Ένα πολύ σοβαρό θέμα σε μία περίοδο κρίσης, είναι αυτό που λέμε οριζόντια επιθετικότητα. Τι σημαίνει αυτό; Στην κρίση όπου οι άνθρωποι φοβούνται, αισθάνονται θυμό, υπάρχει αβεβαιότητα και ανασφάλεια, κάποιοι το εκμεταλλεύονται πολιτικά και εκτός των άλλων στοχοποιούν ομάδες. Συγκεκριμένα παραδείγματα αφορούν τους πρόσφυγες, τους μετανάστες ή, όπως είδαμε πριν λίγο καιρό, τη διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών, που οδηγηθήκαν στη φυλακή όχι με διαδικασία που όριζε ο νόμος, και χωρίς να υπάρχει καταγγέλλων μάρτυρας – θύμα, τους αποδόθηκε μια κατηγορία που μπορεί να οδηγήσει κάποιον μέχρι και 10 χρόνια φυλακή.Αύριο, μπορεί να στοχοποιηθούν οι εξαρτημένοι από ουσίες. Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχει η τάση οι άνθρωποι να οδηγούνται είτε στο περιθώριο είτε στη φυλακή. Βλέπουμε τα δικαστήρια πολύ συχνά να παίρνουν αποφάσεις για εξοντωτικές ποινές ενώ θα έπρεπε να δίνεται η δυνατότητα σε αυτούς τους ανθρώπους να είναι στην κοινωνία.
Βέβαια, ένας δικαστής μπορεί να κατηγορηθεί εάν βάλει μικρή ποινή σε κάποιον παραβάτη, ενώ αν βάλει μία αυστηρή ποινή θα πουν ότι έκανε τη δουλειά του. Αυτός είναι ο παραλογισμός. Και οι ίδιοι οι δικαστές δέχονται πίεση προς την κατεύθυνση των εξοντωτικών ποινών, και όχι της ένταξης στην κοινωνία. Όλη αυτή η κατάσταση, αναπαράγει τα προβλήματα που έχουμε.
Κρ.Π.: Με λίγα λόγια, ακόμα ζούμε στο... Μεσαίωνα; Γιατί, ενώ έχουμε τις γνώσεις, ξέρουμε πάρα πολύ καλά τι πρέπει να κάνουμε ως κοινωνία, δεν το κάνουμε. Και δεν έχουμε καμία δικαιολογία…
Χ.Π.: Και επιπλέον κοστίζει. Το να είναι κανείς μέσα στη φυλακή κοστίζει περισσότερο, όπως ανέφερα ήδη, από το να βρίσκεται στην κοινωνία.
Πολύ εύκολα χτίζονται φυλακές, έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των κρατουμένων (νομίζω είναι 12.000), και με ένα μαγικό τρόπο μπορεί να ψηφίζεται ένας νόμος που δίνει τη δυνατότητα σε κάποιους ανθρώπους να αποφυλακιστούν, και σε ένα σύντομο διάστημα ξαναπιάνει ταβάνι… ο αριθμός των φυλακισμένων. Ε, αυτό είναι τραγικό.Κρ.Π.: Σε σχέση με την έρευνα για τον εγκληματικό από την πλευρά μιας κοινωνίας –για μένα- παράλογο φυλακισμό ενηλίκων, ποιό είναι το πιο σημαντικό που θα ήθελες να υπογραμμίσεις;
Χ.Π.: Νομίζω ότι το σημαντικό από αυτή την έρευνα είναι το εξής:
Να δημιουργηθεί, όπως προτείνει και το ΚΕΘΕΑ, ένα κέντρο για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων, που σχετίζεται με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.Ένα ανοιχτό κέντρο όπου θα δίνεται η δυνατότητα σε παιδιά που έχουν προβλήματα παραβατικότητας να παρακολουθήσουν προγράμματα θεραπείας, απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης.
Το σημαντικό, λοιπόν, συμπέρασμα από αυτή την έρευνα, είναι ότι οι ανάγκες των ανηλίκων που είναι φυλακισμένοι μπορούν να αντιμετωπιστούν από ένα ανάλογο κέντρο, με στόχο την αλλαγή, την εκπαίδευση, και την υποστήριξη για επανένταξη.Αυτό το κέντρο θα μπορούσε να λειτουργήσει και θα μπορούσε να ενταχθεί και στην αλλαγή που γίνεται αυτή τη στιγμή στην νομοθεσία μας, δίνοντας τη δυνατότητα για λειτουργία συμβουλευτικών σταθμών στα δικαστήρια ανηλίκων αλλά και στα δικαστήρια ενηλίκων (για νέους ενήλικους), όπου θα μπορούσαν οι νέοι ενήλικες ως 25 ετών, να ακολουθήσουν έναν δρόμο απεξάρτησης, και κοινωνικής ένταξης.
Κρ.Π.: Είναι το Κέντρο απεξάρτησης Κασσάνδρα; Γιατί το έχετε ονομάσει έτσι;
Χ.Π.: Κασσάνδρα λέγεται η περιοχή που φτιάχτηκε το Κέντρο.
Κρ.Π.: Ναι, αλλά, γιατί το κρατήσατε σαν όνομα;
Χ.Π.: Το κρατήσαμε το όνομα και βάλαμε τον τίτλο: «Διαψεύδοντας την Κασσάνδρα» , διότι η Κασσάνδρα προέβλεπε συνήθως τα κακά μαντάτα…
Και τα κακά μαντάτα είναι ο αποκλεισμός, τα κακά μαντάτα είναι η παραβατικότητα, είναι η χρήση ουσιών. Αυτό το Κέντρο μπορεί να διαψεύσει την Κασσάνδρα, έστω κι αν λέγεται Κασσάνδρα.Kρ.Π.: Το θέμα της ελευθερίας, της ανεξαρτητοποίησης, είναι το σημαντικότερο, και αφορά όλους μας, όχι μόνον τους εξαρτημένους από ουσίες. Τί θα ανέφερες γι' αυτό;
Χ.Π.: Ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί η εξάρτηση και οι εξαρτήσεις, είναι μια καλύτερη κοινωνία.
Μια καλύτερη κοινωνία προϋποθέτει να βλέπουμε τι κάνουμε εμείς οι ίδιοι, να βλέπουμε τον εαυτό μας, τη σχέση μας με τους άλλους ανθρώπους και τη σχέση μας για το περιβάλλον. Δηλαδή, φροντίδα για τον εαυτό μας, για τους ανθρώπους δίπλα μας, φροντίδα για την κοινωνία και το κοινωνικό όπως και το φυσικό της περιβάλλον. Η καλύτερη κοινωνία είναι μια κοινωνία αλληλεγγύης, συντροφικότητας, συλλογικότητας, και όχι μια κοινωνία αποκλεισμών. -*Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών, διευθυντής του ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) . Εργάζεται στον τομέα της αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης από το 1983. Είναι πρόεδρος της Επιστημονικής και Συμβουλευτικής Επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (World Federation of Therapeutic Communities) και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (EFTC).
anarxikostrapezitis
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΑΝΕΚΔΟΤΟ: Τυχεροί άτυχοι...
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η Ινδονησία αγόρασε 38 A/K πυροβόλα Caezar
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
