2012-11-08 15:32:04
Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης, Δικηγόρος Αθηνών
Ο Συνήγορος του Πολίτη υπέβαλε μία συνοπτική έκθεση θεμάτων αρμοδιότητας του υπουργείου Εσωτερικών, με σκοπό την συνολική καταγραφή τους και την υποβολή προτάσεων για την επίλυσή τους -Σύγχυση μεταξύ των διαδικασιών ονοματοδοσίας και βάπτισης:
Με αφορμή αναφορές γονέων για ζητήματα ληξιαρχικής εγγραφής ονόματος, οΣυνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε συχνή σύγχυση μεταξύ ονοματοδοσίας και βάπτισης στην τρέχουσα ληξιαρχική πρακτική, καθώς βαπτίσεις καταχωρίζονται ως ονοματοδοσίες χωρίς να έχει τηρηθεί η θεμελιώδης προυπόθεση της συναίνεσης αμφοτέρων των γονέων. Ο Συνήγορος του Πολίτη, με αλλεπάλληλα έγγραφα, συνέστησε στο Υπουργείο Εσωτερικών την παροχή οδηγιών προς τα ληξιαρχεία, προκειμένου να καταστεί σαφής η διάκριση μεταξύ βάπτισης και ονοματοδοσίας και οι έννομες προυποθέσεις τους, καθώς και η έλλειψη νομικής
ισχύος του λεγομένου «βαπτιστικού ονόματος» αν τυχόν καταχωρίσθηκε χωρίς να
έχουν τηρηθεί οι νόμιμες προυποθέσεις ονοματοδοσίας. Ανταποκρινόμενο, το
Υπουργείο παρήγγειλε γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία
κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα με τον Συνήγορο του Πολίτη πλην όμως δεν φαίνεται
να έγινε αποδεκτή από τον Υπουργό. Έκτοτε, το Υπουργείο παρέχει μεν ακριβή
σχετική ενημέρωση σε όσα ληξιαρχεία υποβάλλουν σχετικό ερώτημα, χωρίς, ωστόσο,
να εκδώσει γενική εγκύκλιο όπως είχε προτείνει ο Συνήγορος του Πολίτη. Στην
πράξη, το πρόβλημα βαίνει συνεχώς αυξανόμενο.
- Διαδικασία διόρθωσης εσφαλμένων εγγραφών σε ληξιαρχικές πράξεις:
Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει δεχτεί αναφορές πολιτών, που διαμαρτύρονται για
σφάλματα καταχώρισης σε ληξιαρχικές πράξεις, για τα οποία δεν ευθύνονται οι ίδιοι.
Η σχετική νομοθεσία (άρθρο 13 ν. 344/1976) προβλέπει ότι για τη διόρθωση
ληξιαρχικών πράξεων απαιτείται απόφαση δικαστηρίου. Για το λόγο αυτό, στην
πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα ληξιαρχεία απαιτούν από τους πολίτες την
προσκόμιση σχετικής δικαστικής απόφασης, ή ειδικής άδειας αρμόδιου εισαγγελέα,
χωρίς να εξετάζεται πιθανή εναλλακτική λύση. Καθώς η διαδικασία βαρύνει
εξολοκλήρου τους πολίτες, τόσο σε κόστος όσο και σε χρόνο, εύλογα αυτοί θεωρούν
ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια γραφειοκρατική διοίκηση. Παρεμβαίνοντας, ο
Συνήγορος του Πολίτη υπενθύμισε στα ληξιαρχεία ότι η σχετική νομοθεσία επιτρέπει
την αυτεπάγγελτη διόρθωση σφαλμάτων εφόσον διαπιστωθεί ότι αυτά δεν είναι
ουσιώδη και παρεισέφρησαν εκ παραδρομής στη ληξιαρχική πράξη. Πράγματι, σε
συνέχεια της παρέμβασης του Συνηγόρου του Πολίτη, ληξιαρχεία προχώρησαν σε
διόρθωση στοιχείων ληξιαρχικής πράξης χωρίς να ζητήσουν από τους
ενδιαφερόμενους προσκόμιση σχετικής απόφασης δικαστηρίου. Προς εξασφάλιση
ενότητας, θα ήταν χρήσιμο να εκδοθεί σχετική εγκύκλιος.
-Δήλωση γέννησης τέκνου:
Σύμφωνα με το άρθρο 21 ν. 344/76, υπόχρεος να προβεί σε δήλωση γέννησης του
τέκνου στο ληξιαρχείο είναι μόνο ο πατέρας αυτού, ενώ για τη μητέρα προβλέπεται
απλή δυνατότητα να προβεί στη δήλωση αυτή. Ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε την
αναδιατύπωση του άρθρου αυτού, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στη
συνταγματικά κατοχυρωμένη ισότητα των φύλων, και των γονέων ειδικότερα, η
οποία ως αρχή διαπνέει μετά τη μεταρρύθμιση του 1983 το οικογενειακό δίκαιο.
- Δήλωση θρησκεύματος κατά τη συμπλήρωση ληξιαρχικής πράξης γέννησης:
Παρατηρείται συχνά, κατά τη δήλωση γέννησης τέκνου σε κατά τόπους
ληξιαρχεία, να διατίθενται έντυπα ληξιαρχικών πράξεων γέννησης με προτυπωμένη
καταχώριση «χριστιανός ορθόδοξος», καθώς και πρόβλεψη ότι στην περίπτωση
ηλεκτρονικής συμπλήρωσης πρέπει να απαντηθεί η ερώτηση «χριστιανός ορθόδοξος
ή άθεος» προκειμένου να γίνει μετάβαση σε επόμενη ερώτηση-καταχώριση. Ο
Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε να ληφθεί μέριμνα, όσον αφορά τα έντυπα ή το
πρόγραμμα που χρησιμοποιείται από τα ληξιαρχεία, ώστε να δίνεται ελεύθερα στον
δηλούντα η δυνατότητα να δηλώσει το θρήσκευμα αυτού του ιδίου ή του τέκνου του,
χωρίς να θεωρείται δεδομένη η ιδιότητα του ορθόδοξου χριστιανού και χωρίς να
αποκλείεται η επιλογή άλλου θρησκεύματος, αλλά ακόμη να διασφαλίζεται και η
δυνατότητα μη δήλωσης θρησκεύματος, εάν ο δηλών δεν έχει, ή προκειμένου περί
του τέκνου, για όσο χρονικό διάστημα παραμένει χωρίς θρήσκευμα.
-Αναγνώριση τέκνου γεννημένου χωρίς γάμο με δήλωση στο ληξιαρχείο:
Η αναγνώριση παιδιού γεννημένου χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης των
γονέων του μπορεί να γίνει με συμβολαιογραφική πράξη (άρθρο 1475 ΑΚ) ή
δικαστική απόφαση. Για εξοικονόμηση χρόνου και κόστους, και προκειμένου να
υπάρξει βέλτιστη κατοχύρωση του δικαιώματος του παιδιού στην ταυτότητά του
σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 1 της ιεθνούς Σύμβασης για τα ικαιώματα του
Παιδιού (ν. 2101/92), ο Συνήγορος του Πολίτη έχει προτείνει στα συναρμόδια
Υπουργεία Εσωτερικών και ικαιοσύνης να εξετάσουν τη δυνατότητα αλλαγής του
νόμου, ώστε η αναγνώριση να πραγματοποιείται και με απλή αυτοπρόσωπη δήλωση
στο ληξιαρχείο του πατέρα, με την παρουσία και συναίνεση της μητέρας.
-Εγκυρότητα θρησκευτικού γάμου ετεροδόξων:
Οι καθυστερήσεις στη διαδικασία αδειοδότησης ναών (αρμοδιότητας Υπουργείου
Παιδείας) δημιουργούν εμμέσως προσκόμματα και στη ληξιαρχική καταχώριση
γάμων, τελεσθέντων κατά το τυπικό ετεροδόξων θρησκευτικών κοινοτήτων, καθώς
πολλά ληξιαρχεία αμφισβητούν το κύρος γάμου τελεσθέντος σε ναό στερούμενο
αδείας. 3στόσο, κατά τον Αστικό Κώδικα, το ληξιαρχείο θα έπρεπε να ελέγχει μόνο
την ταυτότητα του θρησκευτικού λειτουργού που τέλεσε τον γάμο, καθώς το κύρος
του γάμου δεν εξαρτάται από τη νομιμότητα του ναού ως κτιρίου. Με έγγραφό του
από το 2009, ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε στο Υπουργείο Εσωτερικών την
έκδοση σχετικής εγκυκλίου. Αν και δεν υπήρξε ανταπόκριση, στην πράξη φαίνεται
ότι οι διαστάσεις του προβλήματος έχουν περισταλεί.
-Άδειες γάμου αιτούντων άσυλο:
Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει δεχθεί αναφορές σχετικά με νομικά κωλύματα, στα
οποία προσκρούουν αναγνωρισμένοι πολιτικοί πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο,
προτιθέμενοι να συνάψουν γάμο με έλληνες ή αλλοδαπούς, καθώς οι δήμοι, αρμόδιοι
για την έκδοση αδειών γάμου, αρνούνται λόγω έλλειψης του λεγομένου
«πιστοποιητικού αγαμίας». Απευθυνόμενος στο Υπουργείο Εσωτερικών ήδη από το
2007, ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε ότι το «πιστοποιητικό αγαμίας» είναι
αδύνατο να προσκομισθεί από πρόσωπα που έχουν κατά τεκμήριο διαρρήξει τις
σχέσεις τους με το κράτος της ιθαγενείας τους, οπότε θα πρέπει να αρκεί η υποβολή
υπεύθυνης δήλωσης. Το Υπουργείο ενέμεινε στην απορριπτική του θέση, η οποία στο
μεταξύ ενισχύθηκε με τη γνωμοδότηση 78/2009 του Νομικού Συμβουλίου του
Κράτους. Στη συνέχεια, ωστόσο, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε ότι ακόμη και
τελεσθέντες γάμοι αιτούντων άσυλο δεν καταχωρίζονται στα ληξιαρχεία, καθώς
εκείνα, εφαρμόζοντας άτυπες οδηγίες του Υπουργείου Εσωτερικών, προβαίνουν σε
εκ των υστέρων έλεγχο νομιμότητας, είτε ζητώντας «πιστοποιητικό αγαμίας» είτε
αξιώνοντας επανεπιβεβαίωση της γνησιότητας αλλοδαπών εγγράφων. Η πρακτική
αυτή είναι παράνομη, καθώς μετά την τέλεσή του ο γάμος είναι έγκυρος ακόμη και
αν δεν είχε καν εκδοθεί προηγούμενη άδεια, οπότε σε κάθε περίπτωση η ληξιαρχική
καταχώρισή του είναι υποχρεωτική, μέχρις ότου τυχόν προκύψει δικαστική ακύρωση.
-Δημοτολογική τακτοποίηση Ελλήνων τσιγγάνων:
Σε Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (2009) παρουσιάζεται το
αποτέλεσμα διερεύνησης αναφορών που δέχθηκε η Αρχή από την αρχή της
λειτουργίας της, σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες
τσιγγάνοι λόγω της μη εγγραφής τους, ή μη ορθής ή ελλιπούς καταχώρισης τους, στα
δημοτολόγια του τόπου διαμονής τους. Σήμερα πολλοί Έλληνες τσιγγάνοι δεν
διαθέτουν κανένα τεκμήριο ιθαγένειας ή επίσημο στοιχείο της ταυτότητάς τους. Με
βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, οι αρμόδιοι δήμοι αποκτούν στην πράξη
απεριόριστη σχεδόν διακριτική ευχέρεια εκτίμησης περί της συνδρομής των
προϋποθέσεων για την εγγραφή των τσιγγάνων στα δημοτολόγια και τη χορήγηση σε
αυτούς βεβαίωσης μονίμου κατοίκου, με αποτέλεσμα ορατούς κινδύνους
καταχρήσεων. Στην έκθεση προτάσσονται τρεις συγκεκριμένες εναλλακτικές εκδοχές
βελτίωσης του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, προκειμένου να υπάρξει
διευθέτηση των δημοτολογικών εκκρεμοτήτων των Ελλήνων τσιγγάνων, ώστε να
υπάρξει κοινωνική ενσωμάτωση, απρόσκοπτη άσκηση των ατομικών και συλλογικών
δικαιωμάτων τους καθώς και αποτελεσματική εγρήγορση του κράτους προκειμένου
να εκπληρούνται υπό όρους ισότητας οι προς αυτό υποχρεώσεις (φορολογικές,
στρατολογικές κ.ο.κ.).
-Πιστοποίηση αστικής κατάστασης ανηλίκων αλλοδαπών:
Μετά από αναφορές μεταναστών, των οποίων τα παιδιά έχουν γεννηθεί στην
Ελλάδα, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες, ιδιαίτερα
στα πεδία της εκπαίδευσης, της ασφάλισης και της κοινωνικής προστασίας, συχνά
αξιώνουν την κατάθεση του λεγόμενου «πιστοποιητικού γέννησης», δηλαδή
δημοτολογικής εγγραφής. Το έγγραφο αυτό, ένας αλλοδαπός είναι εξ ορισμού
αδύνατο να εκδώσει σε ελληνικό δήμο και υποχρεούται να προσκομίσει από τη χώρα
της ιθαγένειάς του, κάτι εξαιρετικά δυσχερές ή χρονοβόρο όταν το παιδί δεν έχει
γεννηθεί σε εκείνη τη χώρα. Συνεκτιμώντας συγκριτικά στοιχεία από τη νομοθεσία
άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε, ήδη από το 2009,βραχυπρόθεσμα μεν την έκδοση εγκυκλίου με την οποία να διευκρινίζεται ότι,
προκειμένου περί αλλοδαπών ανηλίκων, η ληξιαρχική πράξη γέννησης γίνεται δεκτή
από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες ως έγγραφο ισοδύναμο προς το «πιστοποιητικό
γέννησης», τουλάχιστον για τις διαδικασίες που εμπίπτουν στην άσκηση και
απόλαυση δικαιωμάτων του παιδιού, μακροπρόθεσμα δε τη θέσπιση ειδικού
«δημοτικού μητρώου αλλοδαπών μόνιμων κατοίκων», η εγγραφή στο οποίο θα πρέπει
να εξομοιώνεται με την εγγραφή σε δημοτολόγιο, εκτός φυσικά από τις περιπτώσεις
δικαιωμάτων που συνδέονται με την κτήση ελληνικής ή ευρωπαϊκής ιθαγένειας.
-Διόρθωση ονοματεπωνυμικών στοιχείων πολιτογραφηθέντων Ελλήνων
σε Δημοτολόγια:
Προκειμένου να γίνει δεκτή αίτησή τους για αλλαγή ονοματεπωνυμικών
στοιχείων, τους ζητείται είτε να διορθώσουν, τη ληξιαρχική πράξη γέννησης στη
χώρα που αυτή έχει συνταχθεί (παρόλο που πλέον πρόκειται για Έλληνες πολίτες),
είτε εκφράζεται η άποψη ότι δεν είναι αποδεκτή καμία αλλαγή, και αυτοί
καταγράφονται αποκλειστικά με βάση τα στοιχεία που αναγράφονται στις πράξεις
πολιτογράφησης ή διαπίστωσης ιθαγένειας. Με την παντελή έλλειψη ευελιξίας, από
πλευράς υπηρεσιών, παρόλη την ύπαρξη θετικών προθέσεων, οδηγούμαστε σε
παράλογα αποτελέσματα (ιδίως διαφορετικό επώνυμο γονέων και τέκνων αυτών, σε
διάφορες μερίδες στα ημοτολόγια), με κίνδυνο πολλές φορές για την ασφάλεια του
δικαίου (π.χ. σε περιπτώσεις κληρονομικής διαδοχής) και αποστέρησης ακόμη και
της δυνατότητας δικαστικής προστασίας (μέσω διαδικασίας διόρθωσης στοιχείων
ληξιαρχικών πράξεων) για τους ενδιαφερομένους.
Το νομικό πλαίσιο με το οποίο προβλέπονται οι αλλαγές στα ονοματεπωνυμικά
στοιχεία στα δημοτολόγια είναι πλέον παρωχημένο, δημιουργεί σύγχυση στις
υπηρεσίες και δεν ανταποκρίνεται στα δεδομένα της εποχής, με τον μεγάλο αριθμό
πολιτογραφηθέντων, παλιννοστησάντων ομογενών, ελλήνων του εξωτερικού, οι
οποίοι εγγράφονται στα ελληνικά δημοτολόγια, χωρίς να έχουν συνταχθεί γι΄ αυτούς
ληξιαρχικές πράξεις στην ημεδαπή. Θεωρούμε ότι, σκόπιμο θα ήταν να εξεταστεί από
πλευράς Υπουργείου η ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας, με στόχο την υιοθέτηση
μιας πιο ευέλικτης διαδικασίας διόρθωσης- αλλαγής των ονοματεπωνυμικών
στοιχείων των συγκεκριμένων κατηγοριών συμπολιτών μας, ειδικά στις περιπτώσεις
εξελληνισμού του ονόματος (π.χ Γκεβόργκ Στεπανιάν- Γεώργιος Στεφανιάν).
ωστόσο, τα ελαττώματα του ισχύοντος κανονιστικού καθεστώτος, δεν σημαίνουν ότι
η επίλυση του προβλήματος μπορεί να παραπέμπεται επ’ άπειρον στις νομοθετικές
καλένδες. Αντίθετα, μέχρις ότου αναληφθεί πρωτοβουλία εκσυγχρονισμού του
σχετικού νομικού πλαισίου, η διοίκηση καλείται και υποχρεούται να εφαρμόσει τα
ήδη ισχύοντα με την αναγκαία ερμηνευτική ευελιξία, προκειμένου να αποτρέπονται
καταστάσεις ακραίας ανισότητας και παραλογισμού, τις οποίες, εν τέλει, είναι
προφανές ότι ούτε ο ίδιος ο νομοθέτης είχε θελήσει.
Tromaktiko
Ο Συνήγορος του Πολίτη υπέβαλε μία συνοπτική έκθεση θεμάτων αρμοδιότητας του υπουργείου Εσωτερικών, με σκοπό την συνολική καταγραφή τους και την υποβολή προτάσεων για την επίλυσή τους -Σύγχυση μεταξύ των διαδικασιών ονοματοδοσίας και βάπτισης:
Με αφορμή αναφορές γονέων για ζητήματα ληξιαρχικής εγγραφής ονόματος, οΣυνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε συχνή σύγχυση μεταξύ ονοματοδοσίας και βάπτισης στην τρέχουσα ληξιαρχική πρακτική, καθώς βαπτίσεις καταχωρίζονται ως ονοματοδοσίες χωρίς να έχει τηρηθεί η θεμελιώδης προυπόθεση της συναίνεσης αμφοτέρων των γονέων. Ο Συνήγορος του Πολίτη, με αλλεπάλληλα έγγραφα, συνέστησε στο Υπουργείο Εσωτερικών την παροχή οδηγιών προς τα ληξιαρχεία, προκειμένου να καταστεί σαφής η διάκριση μεταξύ βάπτισης και ονοματοδοσίας και οι έννομες προυποθέσεις τους, καθώς και η έλλειψη νομικής
ισχύος του λεγομένου «βαπτιστικού ονόματος» αν τυχόν καταχωρίσθηκε χωρίς να
έχουν τηρηθεί οι νόμιμες προυποθέσεις ονοματοδοσίας. Ανταποκρινόμενο, το
Υπουργείο παρήγγειλε γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η οποία
κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα με τον Συνήγορο του Πολίτη πλην όμως δεν φαίνεται
να έγινε αποδεκτή από τον Υπουργό. Έκτοτε, το Υπουργείο παρέχει μεν ακριβή
σχετική ενημέρωση σε όσα ληξιαρχεία υποβάλλουν σχετικό ερώτημα, χωρίς, ωστόσο,
να εκδώσει γενική εγκύκλιο όπως είχε προτείνει ο Συνήγορος του Πολίτη. Στην
πράξη, το πρόβλημα βαίνει συνεχώς αυξανόμενο.
- Διαδικασία διόρθωσης εσφαλμένων εγγραφών σε ληξιαρχικές πράξεις:
Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει δεχτεί αναφορές πολιτών, που διαμαρτύρονται για
σφάλματα καταχώρισης σε ληξιαρχικές πράξεις, για τα οποία δεν ευθύνονται οι ίδιοι.
Η σχετική νομοθεσία (άρθρο 13 ν. 344/1976) προβλέπει ότι για τη διόρθωση
ληξιαρχικών πράξεων απαιτείται απόφαση δικαστηρίου. Για το λόγο αυτό, στην
πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα ληξιαρχεία απαιτούν από τους πολίτες την
προσκόμιση σχετικής δικαστικής απόφασης, ή ειδικής άδειας αρμόδιου εισαγγελέα,
χωρίς να εξετάζεται πιθανή εναλλακτική λύση. Καθώς η διαδικασία βαρύνει
εξολοκλήρου τους πολίτες, τόσο σε κόστος όσο και σε χρόνο, εύλογα αυτοί θεωρούν
ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια γραφειοκρατική διοίκηση. Παρεμβαίνοντας, ο
Συνήγορος του Πολίτη υπενθύμισε στα ληξιαρχεία ότι η σχετική νομοθεσία επιτρέπει
την αυτεπάγγελτη διόρθωση σφαλμάτων εφόσον διαπιστωθεί ότι αυτά δεν είναι
ουσιώδη και παρεισέφρησαν εκ παραδρομής στη ληξιαρχική πράξη. Πράγματι, σε
συνέχεια της παρέμβασης του Συνηγόρου του Πολίτη, ληξιαρχεία προχώρησαν σε
διόρθωση στοιχείων ληξιαρχικής πράξης χωρίς να ζητήσουν από τους
ενδιαφερόμενους προσκόμιση σχετικής απόφασης δικαστηρίου. Προς εξασφάλιση
ενότητας, θα ήταν χρήσιμο να εκδοθεί σχετική εγκύκλιος.
-Δήλωση γέννησης τέκνου:
Σύμφωνα με το άρθρο 21 ν. 344/76, υπόχρεος να προβεί σε δήλωση γέννησης του
τέκνου στο ληξιαρχείο είναι μόνο ο πατέρας αυτού, ενώ για τη μητέρα προβλέπεται
απλή δυνατότητα να προβεί στη δήλωση αυτή. Ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε την
αναδιατύπωση του άρθρου αυτού, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στη
συνταγματικά κατοχυρωμένη ισότητα των φύλων, και των γονέων ειδικότερα, η
οποία ως αρχή διαπνέει μετά τη μεταρρύθμιση του 1983 το οικογενειακό δίκαιο.
- Δήλωση θρησκεύματος κατά τη συμπλήρωση ληξιαρχικής πράξης γέννησης:
Παρατηρείται συχνά, κατά τη δήλωση γέννησης τέκνου σε κατά τόπους
ληξιαρχεία, να διατίθενται έντυπα ληξιαρχικών πράξεων γέννησης με προτυπωμένη
καταχώριση «χριστιανός ορθόδοξος», καθώς και πρόβλεψη ότι στην περίπτωση
ηλεκτρονικής συμπλήρωσης πρέπει να απαντηθεί η ερώτηση «χριστιανός ορθόδοξος
ή άθεος» προκειμένου να γίνει μετάβαση σε επόμενη ερώτηση-καταχώριση. Ο
Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε να ληφθεί μέριμνα, όσον αφορά τα έντυπα ή το
πρόγραμμα που χρησιμοποιείται από τα ληξιαρχεία, ώστε να δίνεται ελεύθερα στον
δηλούντα η δυνατότητα να δηλώσει το θρήσκευμα αυτού του ιδίου ή του τέκνου του,
χωρίς να θεωρείται δεδομένη η ιδιότητα του ορθόδοξου χριστιανού και χωρίς να
αποκλείεται η επιλογή άλλου θρησκεύματος, αλλά ακόμη να διασφαλίζεται και η
δυνατότητα μη δήλωσης θρησκεύματος, εάν ο δηλών δεν έχει, ή προκειμένου περί
του τέκνου, για όσο χρονικό διάστημα παραμένει χωρίς θρήσκευμα.
-Αναγνώριση τέκνου γεννημένου χωρίς γάμο με δήλωση στο ληξιαρχείο:
Η αναγνώριση παιδιού γεννημένου χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης των
γονέων του μπορεί να γίνει με συμβολαιογραφική πράξη (άρθρο 1475 ΑΚ) ή
δικαστική απόφαση. Για εξοικονόμηση χρόνου και κόστους, και προκειμένου να
υπάρξει βέλτιστη κατοχύρωση του δικαιώματος του παιδιού στην ταυτότητά του
σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 1 της ιεθνούς Σύμβασης για τα ικαιώματα του
Παιδιού (ν. 2101/92), ο Συνήγορος του Πολίτη έχει προτείνει στα συναρμόδια
Υπουργεία Εσωτερικών και ικαιοσύνης να εξετάσουν τη δυνατότητα αλλαγής του
νόμου, ώστε η αναγνώριση να πραγματοποιείται και με απλή αυτοπρόσωπη δήλωση
στο ληξιαρχείο του πατέρα, με την παρουσία και συναίνεση της μητέρας.
-Εγκυρότητα θρησκευτικού γάμου ετεροδόξων:
Οι καθυστερήσεις στη διαδικασία αδειοδότησης ναών (αρμοδιότητας Υπουργείου
Παιδείας) δημιουργούν εμμέσως προσκόμματα και στη ληξιαρχική καταχώριση
γάμων, τελεσθέντων κατά το τυπικό ετεροδόξων θρησκευτικών κοινοτήτων, καθώς
πολλά ληξιαρχεία αμφισβητούν το κύρος γάμου τελεσθέντος σε ναό στερούμενο
αδείας. 3στόσο, κατά τον Αστικό Κώδικα, το ληξιαρχείο θα έπρεπε να ελέγχει μόνο
την ταυτότητα του θρησκευτικού λειτουργού που τέλεσε τον γάμο, καθώς το κύρος
του γάμου δεν εξαρτάται από τη νομιμότητα του ναού ως κτιρίου. Με έγγραφό του
από το 2009, ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε στο Υπουργείο Εσωτερικών την
έκδοση σχετικής εγκυκλίου. Αν και δεν υπήρξε ανταπόκριση, στην πράξη φαίνεται
ότι οι διαστάσεις του προβλήματος έχουν περισταλεί.
-Άδειες γάμου αιτούντων άσυλο:
Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει δεχθεί αναφορές σχετικά με νομικά κωλύματα, στα
οποία προσκρούουν αναγνωρισμένοι πολιτικοί πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο,
προτιθέμενοι να συνάψουν γάμο με έλληνες ή αλλοδαπούς, καθώς οι δήμοι, αρμόδιοι
για την έκδοση αδειών γάμου, αρνούνται λόγω έλλειψης του λεγομένου
«πιστοποιητικού αγαμίας». Απευθυνόμενος στο Υπουργείο Εσωτερικών ήδη από το
2007, ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε ότι το «πιστοποιητικό αγαμίας» είναι
αδύνατο να προσκομισθεί από πρόσωπα που έχουν κατά τεκμήριο διαρρήξει τις
σχέσεις τους με το κράτος της ιθαγενείας τους, οπότε θα πρέπει να αρκεί η υποβολή
υπεύθυνης δήλωσης. Το Υπουργείο ενέμεινε στην απορριπτική του θέση, η οποία στο
μεταξύ ενισχύθηκε με τη γνωμοδότηση 78/2009 του Νομικού Συμβουλίου του
Κράτους. Στη συνέχεια, ωστόσο, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε ότι ακόμη και
τελεσθέντες γάμοι αιτούντων άσυλο δεν καταχωρίζονται στα ληξιαρχεία, καθώς
εκείνα, εφαρμόζοντας άτυπες οδηγίες του Υπουργείου Εσωτερικών, προβαίνουν σε
εκ των υστέρων έλεγχο νομιμότητας, είτε ζητώντας «πιστοποιητικό αγαμίας» είτε
αξιώνοντας επανεπιβεβαίωση της γνησιότητας αλλοδαπών εγγράφων. Η πρακτική
αυτή είναι παράνομη, καθώς μετά την τέλεσή του ο γάμος είναι έγκυρος ακόμη και
αν δεν είχε καν εκδοθεί προηγούμενη άδεια, οπότε σε κάθε περίπτωση η ληξιαρχική
καταχώρισή του είναι υποχρεωτική, μέχρις ότου τυχόν προκύψει δικαστική ακύρωση.
-Δημοτολογική τακτοποίηση Ελλήνων τσιγγάνων:
Σε Ειδική Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (2009) παρουσιάζεται το
αποτέλεσμα διερεύνησης αναφορών που δέχθηκε η Αρχή από την αρχή της
λειτουργίας της, σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες
τσιγγάνοι λόγω της μη εγγραφής τους, ή μη ορθής ή ελλιπούς καταχώρισης τους, στα
δημοτολόγια του τόπου διαμονής τους. Σήμερα πολλοί Έλληνες τσιγγάνοι δεν
διαθέτουν κανένα τεκμήριο ιθαγένειας ή επίσημο στοιχείο της ταυτότητάς τους. Με
βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, οι αρμόδιοι δήμοι αποκτούν στην πράξη
απεριόριστη σχεδόν διακριτική ευχέρεια εκτίμησης περί της συνδρομής των
προϋποθέσεων για την εγγραφή των τσιγγάνων στα δημοτολόγια και τη χορήγηση σε
αυτούς βεβαίωσης μονίμου κατοίκου, με αποτέλεσμα ορατούς κινδύνους
καταχρήσεων. Στην έκθεση προτάσσονται τρεις συγκεκριμένες εναλλακτικές εκδοχές
βελτίωσης του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, προκειμένου να υπάρξει
διευθέτηση των δημοτολογικών εκκρεμοτήτων των Ελλήνων τσιγγάνων, ώστε να
υπάρξει κοινωνική ενσωμάτωση, απρόσκοπτη άσκηση των ατομικών και συλλογικών
δικαιωμάτων τους καθώς και αποτελεσματική εγρήγορση του κράτους προκειμένου
να εκπληρούνται υπό όρους ισότητας οι προς αυτό υποχρεώσεις (φορολογικές,
στρατολογικές κ.ο.κ.).
-Πιστοποίηση αστικής κατάστασης ανηλίκων αλλοδαπών:
Μετά από αναφορές μεταναστών, των οποίων τα παιδιά έχουν γεννηθεί στην
Ελλάδα, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε ότι οι δημόσιες υπηρεσίες, ιδιαίτερα
στα πεδία της εκπαίδευσης, της ασφάλισης και της κοινωνικής προστασίας, συχνά
αξιώνουν την κατάθεση του λεγόμενου «πιστοποιητικού γέννησης», δηλαδή
δημοτολογικής εγγραφής. Το έγγραφο αυτό, ένας αλλοδαπός είναι εξ ορισμού
αδύνατο να εκδώσει σε ελληνικό δήμο και υποχρεούται να προσκομίσει από τη χώρα
της ιθαγένειάς του, κάτι εξαιρετικά δυσχερές ή χρονοβόρο όταν το παιδί δεν έχει
γεννηθεί σε εκείνη τη χώρα. Συνεκτιμώντας συγκριτικά στοιχεία από τη νομοθεσία
άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε, ήδη από το 2009,βραχυπρόθεσμα μεν την έκδοση εγκυκλίου με την οποία να διευκρινίζεται ότι,
προκειμένου περί αλλοδαπών ανηλίκων, η ληξιαρχική πράξη γέννησης γίνεται δεκτή
από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες ως έγγραφο ισοδύναμο προς το «πιστοποιητικό
γέννησης», τουλάχιστον για τις διαδικασίες που εμπίπτουν στην άσκηση και
απόλαυση δικαιωμάτων του παιδιού, μακροπρόθεσμα δε τη θέσπιση ειδικού
«δημοτικού μητρώου αλλοδαπών μόνιμων κατοίκων», η εγγραφή στο οποίο θα πρέπει
να εξομοιώνεται με την εγγραφή σε δημοτολόγιο, εκτός φυσικά από τις περιπτώσεις
δικαιωμάτων που συνδέονται με την κτήση ελληνικής ή ευρωπαϊκής ιθαγένειας.
-Διόρθωση ονοματεπωνυμικών στοιχείων πολιτογραφηθέντων Ελλήνων
σε Δημοτολόγια:
Προκειμένου να γίνει δεκτή αίτησή τους για αλλαγή ονοματεπωνυμικών
στοιχείων, τους ζητείται είτε να διορθώσουν, τη ληξιαρχική πράξη γέννησης στη
χώρα που αυτή έχει συνταχθεί (παρόλο που πλέον πρόκειται για Έλληνες πολίτες),
είτε εκφράζεται η άποψη ότι δεν είναι αποδεκτή καμία αλλαγή, και αυτοί
καταγράφονται αποκλειστικά με βάση τα στοιχεία που αναγράφονται στις πράξεις
πολιτογράφησης ή διαπίστωσης ιθαγένειας. Με την παντελή έλλειψη ευελιξίας, από
πλευράς υπηρεσιών, παρόλη την ύπαρξη θετικών προθέσεων, οδηγούμαστε σε
παράλογα αποτελέσματα (ιδίως διαφορετικό επώνυμο γονέων και τέκνων αυτών, σε
διάφορες μερίδες στα ημοτολόγια), με κίνδυνο πολλές φορές για την ασφάλεια του
δικαίου (π.χ. σε περιπτώσεις κληρονομικής διαδοχής) και αποστέρησης ακόμη και
της δυνατότητας δικαστικής προστασίας (μέσω διαδικασίας διόρθωσης στοιχείων
ληξιαρχικών πράξεων) για τους ενδιαφερομένους.
Το νομικό πλαίσιο με το οποίο προβλέπονται οι αλλαγές στα ονοματεπωνυμικά
στοιχεία στα δημοτολόγια είναι πλέον παρωχημένο, δημιουργεί σύγχυση στις
υπηρεσίες και δεν ανταποκρίνεται στα δεδομένα της εποχής, με τον μεγάλο αριθμό
πολιτογραφηθέντων, παλιννοστησάντων ομογενών, ελλήνων του εξωτερικού, οι
οποίοι εγγράφονται στα ελληνικά δημοτολόγια, χωρίς να έχουν συνταχθεί γι΄ αυτούς
ληξιαρχικές πράξεις στην ημεδαπή. Θεωρούμε ότι, σκόπιμο θα ήταν να εξεταστεί από
πλευράς Υπουργείου η ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας, με στόχο την υιοθέτηση
μιας πιο ευέλικτης διαδικασίας διόρθωσης- αλλαγής των ονοματεπωνυμικών
στοιχείων των συγκεκριμένων κατηγοριών συμπολιτών μας, ειδικά στις περιπτώσεις
εξελληνισμού του ονόματος (π.χ Γκεβόργκ Στεπανιάν- Γεώργιος Στεφανιάν).
ωστόσο, τα ελαττώματα του ισχύοντος κανονιστικού καθεστώτος, δεν σημαίνουν ότι
η επίλυση του προβλήματος μπορεί να παραπέμπεται επ’ άπειρον στις νομοθετικές
καλένδες. Αντίθετα, μέχρις ότου αναληφθεί πρωτοβουλία εκσυγχρονισμού του
σχετικού νομικού πλαισίου, η διοίκηση καλείται και υποχρεούται να εφαρμόσει τα
ήδη ισχύοντα με την αναγκαία ερμηνευτική ευελιξία, προκειμένου να αποτρέπονται
καταστάσεις ακραίας ανισότητας και παραλογισμού, τις οποίες, εν τέλει, είναι
προφανές ότι ούτε ο ίδιος ο νομοθέτης είχε θελήσει.
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Απαράδεκτη και προκλητική η ενέργεια του British Council
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
