2012-11-10 17:26:20
Οι κίνδυνοι από το τρίτο μνημόνιο, διεθνείς απόψεις για την κρίση, οι συνέπειες εξόδου της πατρίδας μας ή ολόκληρου του Νότου από το Ευρώ, Γαλλία ή Ιταλία, η πολιτική των σκόπιμων καθυστερήσεων, καθώς επίσης η ανάγκη να είμαστε όλοι ενωμένοι
"Η ζωή είναι ένα απέραντο ναρκοπέδιο, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο - επίσης, σε όλες τις «εκφάνσεις» της (ανθρώπινες σχέσεις, κοινωνία, οικονομία, πολιτική κοκ.). Από τις αναρίθμητες παγίδες που κρύβονται σε κάθε βήμα μας, σκοπός είναι να αποφύγουμε όσο γίνεται περισσότερες, με στόχο τις λιγότερο δυνατές απώλειες, δυστυχία και πόνους - παράλληλα, με τη μεγαλύτερη δυνατή ηρεμία, ευτυχία και αξιοπρέπεια.
Εάν ξεφύγουμε από τη «χρυσή μεσότητα», τότε θα πρέπει να είμαστε αφενός μεν πρόθυμοι, αφετέρου προετοιμασμένοι, να πληρώσουμε τον αντίστοιχο λογαριασμό - ο οποίος πολύ δύσκολα αποφεύγεται. Στα πλαίσια αυτά, οφείλουμε να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί με όλα όσα στοχεύουμε ή/και επιθυμούμε - αφού αποτελούν τα βασικά κριτήρια του ύψους των εκάστοτε «τιμολογίων», τα οποία θα κληθούμε από τη ζωή, αργά ή γρήγορα, να εξοφλήσουμε".
Ανάλυση
Η Ευρώπη, η Γερμανία δηλαδή, δεν ανταμείβει ποτέ την πολιτική της υποτέλειας και των υποκλίσεων, η οποία συνεχίζεται στην Ελλάδα από το 2009 – αποτελώντας το «διαπραγματευτικό χαρτί» όλων των κυβερνήσεων έκτοτε, με δήθεν «όπλο» την απειλή της χρεοκοπίας (ένα όπλο που βρίσκεται πάντοτε τυπικά στο τραπέζι, χωρίς δυστυχώς ποτέ να χρησιμοποιείται).
Από την άλλη πλευρά, η προσβλητική για όλους μας εικόνα, την οποία είδαμε στο Κοινοβούλιο, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης για την ψήφιση των μέτρων λεηλασίας και εξαθλίωσης των Ελλήνων, σύντομα θα εμφανισθεί και στους δρόμους – με τις εξεγέρσεις να τοποθετούνται στις αρχές του 2013, εάν παρ’ ελπίδα δεν ληφθούν οι σωστές αποφάσεις από την ΕΕκαι όταν αρχίσουν να εφαρμόζονται αυτά που υπέγραψαν οι 153 «Έλληνες» βουλευτές.
Ειδικότερα, με κριτήριο το πρόγραμμα λιτότητας (Μνημόνιο ΙΙΙ), η ύφεση που θα προκληθεί (υπολογίζεται από τη Γερμανία στο 7,9% για το 2012, οπότε το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 17 δις € περίπου, στα 198 δις € - με τα έσοδα του δημοσίου να περιορίζονται περί τα 4,25 δις €), θα ξεπεράσει τα ανώτατα όρια του ανεκτού – με αποτέλεσμα το κλείσιμο ακόμη περισσότερων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την εκτόξευση της ανεργίας, την αδυναμία των νοικοκυριών να ανταπεξέλθουν, την, επικίνδυνη για τις καταθέσεις, κατακόρυφη άνοδο των επισφαλειών των τραπεζών, την κατάρρευση των δημοσίων εσόδων, καθώς επίσης την «απορρύθμιση» του κράτους.
Με κριτήριο δε το ΑΕΠ του 2011, όπως αναγράφεται στο προσχέδιο του ελληνικού προϋπολογισμού (215 δις €), καθώς επίσης το ποσοστό της ύφεσης λόγω του Μνημονίου ΙΙΙ που υπολογίζουμε για το 2013 (8-9%), το ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στα 180 δις € ή σε ακόμη λιγότερα – οπότε τα έσοδα του δημοσίου, «καλώς εχόντων των πραγμάτων» (εάν συνεχίσουν δηλαδή να πληρώνουν οι Έλληνες φόρους κλπ.), θα περιορισθούν κατά τουλάχιστον 4,5 δις €.
Επομένως, ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ θα φτάσει στα ύψη – σε επίπεδα δηλαδή εντελώς εκτός πραγματικότητας (συμπεριλαμβανομένης της πιθανής ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, εάν αυτή δεν γίνει μέσω του ESM, μάλλον θα ξεπεράσει το 200%).
Ειδικά όσον αφορά το δημόσιο χρέος, την εξέλιξη και τη βιωσιμότητα του, η παραπληροφόρηση έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Η «υπερβάλλουσα» αύξηση του, αυτή δηλαδή η οποία δεν προέρχεται από την πρόσθεση των ελλειμμάτων, οφείλεται κυρίως στα χρέη των τραπεζών - με τα οποία επιβαρύνονται εν αγνοία τους οι Έλληνες, για να μην χρεοκοπήσουν οι τράπεζες και χαθούν οι καταθέσεις τους (άρθρο μας).
Αναλυτικότερα, εάν στη διαγραφή μέρους της αξίας των ομολόγων του δημοσίου (PSI), τα οποία κατέχουν οι τράπεζες, προσθέσουμε τα κόκκινα δάνεια τους (επισφάλειες), τα οποία υπολογίζεται ότι σύντομα θα ανέλθουν στο 30% των συνολικών δανείων τους προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, τότε οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών θα ξεπεράσουν τα 100 δις € - τα οποία, εάν προστεθούν στο δημόσιο χρέος, όπως συμβαίνει σήμερα, θα το καταστήσουν φυσικά μη βιώσιμο.
Όσα εξαντλητικά προγράμματα λιτότητας λοιπόν και αν εφαρμοσθούν, όσο και αν φορολογηθούν οι Έλληνες, ακόμη και αν ξεπουλήσουν ολόκληρη τη δημόσια περιουσία τους, η οικονομική κατάσταση της χώρας τους θα επιδεινώνεται συνεχώς. Αυτό σημαίνει ότι, αργά ή γρήγορα, λόγω μηδενικών προοπτικών καλυτέρευσης, το καπάκι που κρατάει κλειστή την κατσαρόλα που βράζει, θα φύγει ανεξέλεγκτα από τη θέση του - με ανυπολόγιστες συνέπειες για την Ελλάδα, την Ευρώπη και ολόκληρο τον πλανήτη.
Απλούστερα, χωρίς ανάπτυξη δεν υπάρχει καμία απολύτως προοπτική για το μέλλον – με αποτέλεσμα την «κατάλυση» της κοινωνικής συνοχής καθώς επίσης της ειρήνης.
ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ
Περαιτέρω, έχουν σίγουρα ενδιαφέρον οι απόψεις (επιγραμματικά) ορισμένων πολιτικών, οικονομολόγων, επενδυτών και κομμάτων, όσον αφορά την ΕΕ, τη Γερμανία και την Ελλάδα. Ειδικότερα τα παρακάτω:
Ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας και θερμός υποστηρικτής της ένωσης κ. H. Schmidt, είναι πάρα πολύ σκεπτικός, όσον αφορά το μέλλον της Ευρώπης. «Πιθανότατα βρισκόμαστε στα πρόθυρα μίας κοινωνικής επανάστασης», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Εάν όμως κάνουμε τα σωστά βήματα», συνεχίζει, «τότε ίσως η Ευρώπη, στα επόμενα τέσσερα χρόνια, να αναδυθεί όπως ο Φοίνικας από τις στάχτες». Κάτι ανάλογο ισχύει και για την Ελλάδα, κατά την άποψη μας, η οποία θα μπορούσε πολύ εύκολα να ξεφύγει από την κρίση, εάν έκανε τα σωστά βήματα.
«Η Γερμανία πρέπει να εγκαταλείψει το Ευρώ», ισχυρίζεται ένας οικονομολόγος (S.Homburg) από το Ανόβερο. «Τα δάνεια προς τις ελλειμματικές οικονομίες», τεκμηριώνει τη θέση του, «δεν ωφελούν τις χώρες, αλλά τους δανειστές τους, τους οποίους δεν έχουν κανένα λόγο να ενισχύουν οι Γερμανοί φορολογούμενοι».
«Εάν η Γερμανία εκδιωχθεί από την Ευρωζώνη», τονίζει αντίθετα ο G.Soros, «τότε το πρόβλημα της ένωσης θα λυθεί αμέσως. Στην περίπτωση αυτή, το ευρώ θα υποτιμηθεί και ο πληθωρισμός θα αυξηθεί, οπότε η κρίση χρέους και ανταγωνιστικότητας θα αποτελέσει παρελθόν. Δεν μπορεί να υπάρξει νομισματική ένωση, χωρίς μεταφορά χρημάτων από τις πλεονασματικές προς τις ελλειμματικές χώρες της», ολοκληρώνει, εννοώντας την ανάγκη «αμοιβαιοποίησης» του χρέους.
«Περιμένουμε ότι η Γερμανία θα πάψει σύντομα να αποτελεί το σίγουρο λιμάνι των επενδυτών», αναφέρει ο διευθυντής της μεγάλης επενδυτικής εταιρείας Pimco. «Εάν επιβιώσει η Ευρωζώνη, τότε η Γερμανία θα υπερχρεωθεί - με τα πακέτα διάσωσης και με τα ευρωομόλογα. Εάν διαλυθεί η Ευρωζώνη, τότε η Γερμανία θα υπερχρεωθεί επίσης, με τα χρήματα που θα πρέπει να διαθέσει για τη διάσωση των τραπεζών της – ενώ η οικονομία της θα έχει μεγάλες απώλειες, λόγω της ύφεσης που θα ακολουθήσει».
«Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι τυλιγμένο στις φλόγες», διαπιστώνει ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας J.Fischer συνεχίζοντας «Η Ευρώπη, καθοδηγούμενη από τη Γερμανία, επιλέγει να συνεχίζει ανόητα την προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς, χρησιμοποιώντας κηροζίνη αντί για νερό».
«Το σύστημα είναι το εξής», αναφέρει ο J.Stieglitz, πρώην οικονομολόγος του ΔΝΤ. «Η ισπανική κυβέρνηση σώζει τις ισπανικές τράπεζες και οι ισπανικές τράπεζες σώζουν την ισπανική κυβέρνηση. Αυτή είναι μία οικονομία Βουντού».
«Οι Ευρωπαίοι έχουν ένα κοινό νόμισμα», τον συμπληρώνει ο W.Buffett, «Δεν έχουν όμως ούτε κοινή δημοσιονομική πολιτική, ούτε κοινή κουλτούρα, ούτε κοινές συνθήκες/προϋποθέσεις εργασίας. Θα πρέπει λοιπόν να συνδυάσουν ορισμένα πράγματα μεταξύ τους, εάν δεν θέλουν να καταστραφούν».
«Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ ευρίσκεται σε πολύ μεγάλο κίνδυνο», ισχυρίζεται ένας άλλος Αμερικανός οικονομολόγος, ο N.Roubini, ολοκληρώνοντας «Οι πιθανότητες μετάδοσης της κρίσης, στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια, είναι τεράστιες».
«Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα είναι πολύ ακριβή, ενώ θα προκαλέσει χάος», πιστεύει ο γνωστός επενδυτής M. El-Erian. «Εν τούτοις, εμείς πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι».
«Η πιθανότερη λύση του προβλήματος της Ελλάδας είναι η εισαγωγή ενός, παράλληλου στο ευρώ, δεύτερου νομίσματος», είναι η άποψη του οικονομολόγου της Deutsche Bank, την οποία συmπληρώνει ως εξής ο πρώην διευθυντής της J.Ackermann «Η έξοδος της Ελλάδας είναι κάτι που δεν πρέπει ούτε καν να σκεφτόμαστε».
«Η κρίση χρέους και δανεισμού της Ευρωζώνης πλησιάζει σε ένα κρίσιμο σημείο», διαπιστώνει ο διευθυντής της HSBC, συνεχίζοντας «Η έξοδος της Ελλάδας θα οδηγούσε αμέσως στην ερώτηση, πως και αν θα μπορούσαμε να στηρίξουμε την Ισπανία».
«Η επαναφορά της δραχμής στη Ελλάδα, θα ήταν οικονομική αυτοκτονία», είναι η άποψη του διευθυντή της Commerzbank, την οποία συμπληρώνει ως εξής ένα στέλεχος της Allianz: «Όταν μία χώρα δεν έχει την ευκαιρία να βγει από την κρίση με τη βοήθεια της ανάπτυξης, τότε την αποφεύγουμε – αποσύρουμε δηλαδή όλες τις επενδύσεις μας και δεν σκεφτόμαστε καν για καινούργιες».
«Θα ήταν επιθυμητό να είχε διώξει η Ευρώπη την Ελλάδα πριν από τρία χρόνια», έχει την άποψη ο Ελβετός χρηματιστής M.Faber ολοκληρώνοντας «Μία τέτοια ενέργεια, θα μας είχε προστατέψει από πολλές επώδυνες καταστάσεις».
«Οι συνέπειες τυχόν εξόδου της Ελλάδας δεν θα περιοριζόταν στην ευρωπαϊκή περιφέρεια», τονίζει ο προϊστάμενος της επιτροπής ανατολικών υποθέσεων της Γερμανίας, πρώην γενικός διευθυντής της Metro (Makro) E.Cordes, συνεχίζοντας «Θα επιβάρυνε σε μεγάλο βαθμό ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο πλανήτη».
«Με το ευρώ δεν θα δουν ποτέ οι Έλληνες μία άσπρη ημέρα», πιστεύει ο εθνικιστής Γερμανός οικονομολόγος H.W.Sinn. «Η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα ήταν το μικρότερο κακό, συγκριτικά με άλλα», συμπεραίνει.
«Ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ», λέει ο γνωστός οικονομολόγος P.Krugman, «θα είχε τρομακτικές συνέπειες. Στις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας θα οδηγούσε σε ένα καταστροφικό bank run, καθώς επίσης σε μία μαζική εκροή κεφαλαίων».
«Δεν μπορώ καν να φανταστώ την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη», τονίζει χαρακτηριστικά ο πρώην διοικητής της ΕΚΤ J.C.Trichtet. «Θα ήταν η χειρότερη δυνατή επιλογή από όλες τις άλλες».
«Ευρώ ή χάος», φαίνεται να πιστεύει η Ελληνική κυβέρνηση. «Ευρώ με κάθε θυσία, με όποια μέτρα λιτότητας ζητηθούν - ακόμη και αν κάτι τέτοιο σημαίνει εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, υπερβολική φορολόγηση των πολιτών, εξαθλίωση, φτώχεια ή ολοκληρωτική απώλεια της εθνικής μας κυριαρχίας. Ας ελπίσουμε δε ότι οι εταίροι μας θα φροντίσουν έτσι ώστε, το δηλητήριο να μην είναι ακαριαία θανατηφόρο - συνοδεύοντας το με κάποια μέτρα ανάπτυξης».
«Το ευρώ ασφαλώς και δεν είναι φετίχ», αναφέρεται ως η πιθανότερη άποψη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία μάλλον θέλει την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη, παράλληλα με τη διαγραφή του επαχθούς χρέους, ότι και αν αυτό σημαίνει - αφηρημένο, απροσδιόριστο, εφικτό ή ανέφικτο, ουτοπικό ή μη.
«Ευρώ, διαγραφή του επαχθούς χρέους, χαμηλά επιτόκια δανεισμού και εθνική κυριαρχία - καμία δημοσιονομική ή πολιτική ένωση της Ευρωζώνης», είναι η επιθυμία των επομένων, όσο «αιθεροβατούσα» και αν ακούγεται.
«Άμεση έξοδος από την Ευρωζώνη, επίσης από την ΕΕ, άρνηση του συνολικού χρέους, λαϊκή κυριαρχία και κλείσιμο (ουσιαστικά) των συνόρων», συμπληρώνει η «αυθεντική» αριστερά, ολοκληρώνοντας το παζλ.
Η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ
Ανεξάρτητα από τις παραπάνω τοποθετήσεις οι οποίες, όσο και αν διαφέρουν μεταξύ τους, έχουν ορισμένα κοινά σημεία, κρίνουμε σκόπιμη την αναφορά μίας ακόμη άποψης – η οποία στηρίζεται σε ένα οικονομικό μοντέλο. Με τη βοήθεια του μοντέλου «προσομοιώθηκε» από ένα γερμανικό ινστιτούτο η τυχόν χρεοκοπία της Ελλάδας - «ατομικά» και μαζί με τα επόμενα «υποψήφια θύματα» του Νότου.
«Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα ήταν πια διαχειρίσιμη», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του γερμανικού ινστιτούτου, η οποία ουσιαστικά τεκμηριώνει τα τεράστια διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας το 2010 – όταν οδηγήθηκε, χωρίς κανέναν απολύτως οικονομικό λόγο, στα νύχια του ΔΝΤ.
Ο Πίνακας Ι που ακολουθεί, στο οποίο αναγράφεται το κόστος εξόδου μίας χώρας (δύο, τριών και τεσσάρων μαζί) για τη Γερμανία, είναι χαρακτηριστικός:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Κόστος Γερμανίας, σε περίπτωση εξόδου του Νότου από το Ευρώ - σε δις €
Χώρα
Χαμένη ανάπτυξη
**Χαμένες απαιτήσεις
Ελλάδα
73
64
Ελλάδα και Πορτογαλία
225
99
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία
850
266
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία
1.707
455
* Χαμένη ανάπτυξη συνολικά για τα έτη 2013 - 2020
** Δημόσιες και ιδιωτικές
Πηγή: Bertelsmann-Stiftung
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Στον επόμενο Πίνακα ΙΙ τώρα φαίνονται οι επιπτώσεις, όσον αφορά τις 42 οικονομίες που συμπεριλήφθηκαν στη μελάτη - οικονομίες οι οποίες παράγουν περισσότερο από το 90% του παγκοσμίου ΑΕΠ:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Επιπτώσεις στο ΑΕΠ των 42 σημαντικότερων οικονομιών για τα έτη 2013 έως 2020 σε δις €, χαμένες απαιτήσεις (ζημίες) ως προς το ΑΕΠ
Χώρα
Απώλειες σε ΑΕΠ
ΑΠΏΛΕΙΕΣ/ΑΕΠ
Ελλάδα
674
-1,7%
Ελλάδα και Πορτογαλία
2.377
-6,1%
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία
7.897
-20,3%
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία
17.157
-44,0%
Σημείωση: H «υπόθεση εργασίας» των ερευνητών ήταν ότι, οι χώρες που θα εξέρχονταν θα διέγραφαν το 60% των χρεών τους
Πηγή: Bertelsmann-Stiftung
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Η Ελλάδα, πάντοτε κατά το ινστιτούτο, θα ερχόταν αντιμέτωπη με ζημίες ίσες με το 94% του ΑΕΠ της - γεγονός που θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη από όλους αυτούς στην πατρίδα μας, οι οποίοι «συνηγορούν» υπέρ της εξόδου της από την Ευρωζώνη.
ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ
Ανεξάρτητα από τις προηγούμενες απόψεις των «ειδικών» η χώρα, η οποία θα είχε τις μεγαλύτερες ζημίες από τυχόν κατάρρευση του Νότου, θα ήταν η Γαλλία - αφού οι απώλειες της θα ήταν της τάξης του 154,4% του ετησίου ΑΕΠ της. Οι αιτίες είναι αφενός μεν η αυξημένη συμμετοχή των τραπεζών της στο Νότο, αφετέρου οι υποτιμήσεις των νομισμάτων που θα συνόδευαν την ενδεχόμενη έξοδο από το Ευρώ (υπολογίζεται άνω του 50% για την Ελλάδα).
Με βάση τα παραπάνω, η δυσχερής θέση της Γαλλίας και η «εκβιασιμότητα» της από τη Γερμανία, αποκτούν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον - κάτι που ίσως ερμηνεύει καλύτερα τη στάση του προέδρου της, ο οποίος ευρίσκεται σε πραγματικά δύσκολη θέση. Ίσως αυτή να είναι η αιτία, για την οποία πλέον οι αγορές αναρωτιούνται, ψάχνοντας το επόμενο θύμα τους: Ιταλία ή Γαλλία;
Στον Πίνακα ΙΙΙ τώρα που ακολουθεί, καταγράφεται το πρόσφατο ΑΕΠ των πλέον σημαντικών οικονομιών του πλανήτη, για να αντιληφθούμε καλύτερα τα μεγέθη τους:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: ΑΕΠ σε δις δολάρια, πληθυσμός τον Ιούνιο του 2012
Χώρα
ΑΕΠ
Πληθυσμός
Η.Π.Α.
15.094,0
313.847.465
Κίνα*
7.298,1
1.343.239.923
Ιαπωνία
5.869,5
127.368.088
Γερμανία
3.577,0
81.305.856
Γαλλία
2.776,3
65.630.692
Βραζιλία
2.492,9
199.321.413
Μ. Βρετανία
2.417,6
63.047.182
Ιταλία
2.198,7
61.261.254
Ρωσία
1.850,4
142.517.670
Καναδάς
1.736,9
34.300.083
Ινδία
1.676,1
1.205.073.612
Ισπανία (πρόγνωση)
1.493,5
47.042.984
Αυστραλία
1.488,2
22.015.576
* Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ, η Κίνα θα ξεπεράσει το ΑΕΠ των Η.Π.Α. το 2016 – ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον γεγονός για το μέλλον της Δύσης.
Πηγή: IMF, CIA
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Περαιτέρω, σύμφωνα με τη WSJ, η στρατηγική των αγορών το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι η αγορά ομολόγων των βορείων χωρών της Ευρώπης, με τα έσοδα από την πώληση ομολόγων του Νότου. Στα πλαίσια αυτά, προτιμούν μέχρι σήμερα τα δεκαετή ομόλογα της Γαλλίας, παρά το ότι η απόδοση τους είναι 2,7% χαμηλότερη από τα ιταλικά (4,9%).
Η αιτία της αυξημένης απόδοσης των ιταλικών ομολόγων (υψηλότερο επιτόκιο δανεισμού της Ιταλίας), είναι κυρίως το μεγάλο δημόσιο χρέος της χώρας – το οποίο υπολογίζεται στο 126,1% του ΑΕΠ, έναντι 91% της Γαλλίας (αν και τυχόν εισβολή του ΔΝΤ θα πολλαπλασίαζε το χρέος τους, όπως συνέβη στην Ελλάδα). Παράλληλα, θεωρείται αβέβαιο το πολιτικό μέλλον της Ιταλίας, αφού θα διεξαχθούν εκλογές το επόμενο έτος.
Εάν όμως ερευνήσει κανείς τα υπόλοιπα στοιχεία των δύο χωρών, θα διαπιστώσει ότι η Ιταλία ευρίσκεται σε καλύτερη θέση από τη Γαλλία – αφού το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ιταλίας είναι χαμηλότερο, το εξωτερικό ισοζύγιο καλύτερο, η ανεργία σχετικά μικρή, ενώ οι ανάγκες χρηματοδότησης της για το 2013 είναι πολύ πιο περιορισμένες, από αυτές της Γαλλίας.
Εκτός αυτού, η Ιταλία έχει αποδείξει στο παρελθόν ότι, μπορεί να ανταπεξέρχεται σχετικά εύκολα με το δημόσιο χρέος της, αφού στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εσωτερική χρηματοδότηση του (αγορά των ομολόγων από τους πολίτες της).
Η μεγάλη πρόκληση για την Ιταλία είναι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της – όπου όμως οι προοπτικές της δεν είναι αρνητικές, αφού έχει σημειώσει πρόοδο, όσον αφορά τις διαρθρωτικές αλλαγές.
Αντίθετα, η Γαλλία μόλις ξεκινάει με τα μέτρα για την οικονομία της, τα οποία θα προκαλέσουν ύφεση, ενώ η πιστοληπτική αξιολόγηση της (ΑΑΑ) είναι ουσιαστικά αυτή που διευκολύνει το δανεισμό της, με χαμηλά επιτόκια – κάτι που όμως θα μπορούσε να πάψει να υφίσταται, ιδίως μετά τις τελευταίες επιθέσεις της Γερμανίας (δήθεν «ανησυχία» για την οικονομική της κατάσταση εκ μέρους της καγκελαρίου, καθώς επίσης του υπουργού οικονομικών κλπ.).
ΜΕΡΚΙΑΒΕΛΙ, Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΩΝ
"Ο Thomas Mann το 1953, κατά τη διάρκεια της φημισμένης ομιλίας του στο Αμβούργο, είχε προειδοποιήσει τους Γερμανούς λέγοντας τους ότι, δεν θα έπρεπε ποτέ ξανά να επιδιώξουν μία γερμανική Ευρώπη. Στα πλαίσια όμως της Ευρωπαϊκής κρίσης χρέους συνέβη ακριβώς αυτό - η προσπάθεια γερμανοποίησης της Ευρώπης.
Το αποτέλεσμα ήταν να τραυματιστούν σοβαρά οι αρχές της ισότητας, της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης μεταξύ των κρατών-μελών, οι οποίες αποτελούν τα θεμέλια στήριξης του κοινού νομίσματος. Στις ηγεμονικές βλέψεις των ισχυρών κρατών της ΕΕ, θα πρέπει να τοποθετηθούν σταθερά και ασφαλή «φρένα» - αυτό θα έπρεπε να είναι η πρώτη εντολή της ευρωπαϊκής ένωσης" (Die Zeit, σε ελεύθερη μετάφραση).
Με βάση τώρα έναν γνωστό κοινωνιολόγο, κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους που βιώνουμε, έχουν δημιουργηθεί νέες συνθήκες στην Ευρώπη - με την ισχύ κάποιων κρατών να έχει αυξηθεί, παράλληλα με τον περιορισμό της δύναμης κάποιων άλλων. Αναλυτικότερα τα εξής:
(α) Υφίσταται ένας σαφέστατος διαχωρισμός, μεταξύ των χωρών που έχουν στην κατοχή τους το κοινό νόμισμα, καθώς επίσης των υπολοίπων.
(β) Εντός της Ευρωζώνης, υπάρχει επίσης ένας διαχωρισμός - μεταξύ των χωρών, οι οποίες εξαρτώνται από τις πιστώσεις (δάνεια) των άλλων, καθώς επίσης αυτών που τις δανείζουν.
(γ) Ο τρίτος διαχωρισμός αφορά τα κράτη, τα οποία ωφελούνται από την κρίση ή/και έχουν ξεφύγει από την ύφεση, καθώς επίσης όλα τα υπόλοιπα.
(δ) Τέλος, διαπιστώνεται η σημαντικότατη διαφορά μεταξύ των πλεονασματικών κρατών, καθώς επίσης των ελλειμματικών, με κριτήριο το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών - με τα πρώτα να αναπτύσσονται πλέον εις βάρος των τελευταίων, εξάγοντας τους ανεργία και εισάγοντας ρευστότητα (πρόκειται ουσιαστικά για μερκαντιλιστικές συνθήκες μηδενικού αθροίσματος).
Οι αποφάσεις για το μέλλον της Ευρώπης λαμβάνονται κυρίως από τα κράτη της Ευρωζώνης - στα οποία όμως οι δανείστριες χώρες, με ηγέτη τη Γερμανία, επιβάλλουν (ει) απολυταρχικά τις απόψεις τους. Ο ρόλος της Γερμανίας εδώ είναι πλέον εξαιρετικά σημαντικός - εάν υποθέσουμε ότι δεν είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Στα πλαίσια αυτά, η καγκελάριος της Γερμανίας έχει υιοθετήσει μία μέθοδο, η οποία χαρακτηρίζεται ως «Μερκιαβελική», από τον κοινωνιολόγο που αναφέραμε (σύνδεση του ονόματος της με τον Machiavelli).
Ειδικότερα, θεωρείται ότι αντλεί τη δύναμη της από ένα βασικό χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς της: από την αναβλητικότητα, από τη σκόπιμη καθυστέρηση, από τάση της να μην αποφασίζει ή «να μην αποφασίζει ακόμη» - να ενεργεί αργότερα, να διστάζει να ενεργήσει ή να μη δίνει καμία απάντηση (ελπίζουμε να έχει γίνει πλέον κατανοητό από την Ελληνική κυβέρνηση).
Το τυπικότερο παράδειγμα αυτής της (μη) συμπεριφοράς της είναι το ότι, δεν έχει λάβει ακόμη θέση υπέρ ή κατά αυτών που επιθυμούν την πολιτική ένωση της Ευρωζώνης – σε σχέση με αυτούς που τοποθετούνται εναντίον της ομοσπονδιοποίησης της, επιλέγοντας την ένωση ανεξάρτητων κρατών μεταξύ τους (εθνική κυριαρχία). Παράλληλα, η Γερμανία έχει καταστήσει σαφές ότι, χωρίς τη δική της συμφωνία, δεν θα αποφασίζεται τίποτα στην Ευρωζώνη.
Με τον συγκεκριμένο τρόπο, η Γερμανία έχει κερδίσει πάρα πολλά από την ευρωπαϊκή κρίση – αφού έχει ουσιαστικά αναδειχθεί στον ηγεμόνα, στην κεντρική δύναμη καλύτερα της ΕΕ, από κάθε πλευρά (πολιτική, οικονομική κλπ.). Σύμφωνα δε με γνωστή βρετανική εφημερίδα, η Γερμανία έχει δημιουργήσει «τυχαία» μία αυτοκρατορία (Germany, the accidental empire).
Ολοκληρώνοντας έχουμε την άποψη ότι, οι πραγματικές προθέσεις της Γερμανίας μόλις τώρα έγιναν αντιληπτές από τις Η.Π.Α. και την Κίνα – ιδίως μετά τις τελευταίες ανόητες επιθέσεις του γερμανικού «κυβερνητικού τύπου», ο οποίος χαρακτήρισε τις Η.Π.Α. ως τον «Αμερικανό ασθενή», ενώ οι τίτλοι για την Κίνα ήταν «The Firm» («η Μαφία» ουσιαστικά, κατηγορώντας την κινεζική ηγεσία για διαφθορά κα.).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Όπως έχουμε διαπιστώσει η Ελλάδα, παρά τα μεγάλα προβλήματα της, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στη (δυσ)λειτουργία του κράτους, έχει πάρα πολλά πλεονεκτήματα, καθώς επίσης ισχυρότατα διαπραγματευτικά χαρτιά στη διάθεση της – τόσο από οικονομικής πλευράς, όσο και από γεωπολιτικής.
Μεταξύ άλλων, η εξασφάλιση της βοήθειας εκ μέρους των Η.Π.Α., της Ρωσίας ή της Κίνας, είναι εντός των πλαισίων των δυνατοτήτων της – όπως επίσης η αλληλεγγύη των υπολοίπων «εταίρων» της στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ, οι οποίοι απειλούνται τα μέγιστα από τη Γερμανία.
Οι διαφαινόμενες προσπάθειες της καγκελαρίου να δημιουργήσει μία γερμανική αυτοκρατορία, με πραγματική έδρα το Βερολίνο και τυπική τις Βρυξέλλες, για την οποία μάλλον θα επιλεγόταν το, μη δημοκρατικό φυσικά, καθεστώς της Κίνας (μονοκομματικός καπιταλισμός),διευκολύνουν τις κινήσεις της πατρίδας μας – αφού ακόμη και τα παιδιά του Σικάγου, το ΔΝΤ δηλαδή, είναι πλέον εν μέρει υπέρ της κατάργησης της πολιτικής λιτότητας, υπέρ της διαγραφής χρέους της Ελλάδας, υπέρ της επιμήκυνσης και των χαμηλών επιτοκίων.
Οφείλει λοιπόν η κυβέρνηση να εντείνει τις προσπάθειες της προς όλες αυτές τις κατευθύνσεις, χρησιμοποιώντας όλα μαζί τα διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα που έχει στη διάθεση της, πριν είναι πολύ αργά – πριν ακόμη δηλαδή οδηγηθεί η χώρα μας σε εξεγέρσεις και σε εσωτερικούς εμφυλίους πολέμους, οι οποίοι θα επεκταθούν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, καταλήγοντας ενδεχομένως στην επανάληψη των διακρατικών πολέμων εντός της Ευρώπης, με σοβαρότατες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη.
Στα πλαίσια αυτά έχουμε την άποψη ότι, δεν υπάρχει καθόλου διαθέσιμος χρόνος για τη διενέργεια νέων εκλογών στην Ελλάδα - όχι μόνο επειδή δεν είναι έτοιμη η αντιπολίτευση. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως η σημερινή κυβέρνηση, όσο ανεπαρκής, αδύναμη ή οτιδήποτε άλλο θεωρήσει κανείς ότι είναι, πρέπει να φέρει εις πέρας την αποστολή της – φυσικά, χωρίς καμία άλλη παραχώρηση της εθνικής μας κυριαρχίας (ιδιωτικοποίηση των κοινωφελών επιχειρήσεων, εκποίηση της δημόσιας περιουσίας κλπ.).
Αυτό προϋποθέτει βέβαια ότι οφείλουμε να την πιέσουμε όλοι μαζί, όσο το δυνατόν περισσότερο και ανεξάρτητα από τις εκάστοτε πολιτικές μας πεποιθήσεις – επειδή, απέναντι στην ολοκληρωτική καταστροφή και στον εχθρό που επιβουλεύεται την πατρίδα μας, πρέπει να είμαστε όλοι ενωμένοι. Άλλωστε, αφού «αντιμετωπισθεί» ο εξωτερικός κίνδυνος, γεγονός για το οποίο είμαστε αισιόδοξοι, θα έχουμε όλο το χρόνο στη διάθεση μας, για την επίλυση των εσωτερικών προβλημάτων μας.
Βασίλης Βιλιάρδος (copyright)
Αθήνα, 10. Νοεμβρίου 2012
Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος (μακροοικονομία), πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
Πηγή
InfoGnomon
"Η ζωή είναι ένα απέραντο ναρκοπέδιο, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο - επίσης, σε όλες τις «εκφάνσεις» της (ανθρώπινες σχέσεις, κοινωνία, οικονομία, πολιτική κοκ.). Από τις αναρίθμητες παγίδες που κρύβονται σε κάθε βήμα μας, σκοπός είναι να αποφύγουμε όσο γίνεται περισσότερες, με στόχο τις λιγότερο δυνατές απώλειες, δυστυχία και πόνους - παράλληλα, με τη μεγαλύτερη δυνατή ηρεμία, ευτυχία και αξιοπρέπεια.
Εάν ξεφύγουμε από τη «χρυσή μεσότητα», τότε θα πρέπει να είμαστε αφενός μεν πρόθυμοι, αφετέρου προετοιμασμένοι, να πληρώσουμε τον αντίστοιχο λογαριασμό - ο οποίος πολύ δύσκολα αποφεύγεται. Στα πλαίσια αυτά, οφείλουμε να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί με όλα όσα στοχεύουμε ή/και επιθυμούμε - αφού αποτελούν τα βασικά κριτήρια του ύψους των εκάστοτε «τιμολογίων», τα οποία θα κληθούμε από τη ζωή, αργά ή γρήγορα, να εξοφλήσουμε".
Ανάλυση
Η Ευρώπη, η Γερμανία δηλαδή, δεν ανταμείβει ποτέ την πολιτική της υποτέλειας και των υποκλίσεων, η οποία συνεχίζεται στην Ελλάδα από το 2009 – αποτελώντας το «διαπραγματευτικό χαρτί» όλων των κυβερνήσεων έκτοτε, με δήθεν «όπλο» την απειλή της χρεοκοπίας (ένα όπλο που βρίσκεται πάντοτε τυπικά στο τραπέζι, χωρίς δυστυχώς ποτέ να χρησιμοποιείται).
Από την άλλη πλευρά, η προσβλητική για όλους μας εικόνα, την οποία είδαμε στο Κοινοβούλιο, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης για την ψήφιση των μέτρων λεηλασίας και εξαθλίωσης των Ελλήνων, σύντομα θα εμφανισθεί και στους δρόμους – με τις εξεγέρσεις να τοποθετούνται στις αρχές του 2013, εάν παρ’ ελπίδα δεν ληφθούν οι σωστές αποφάσεις από την ΕΕκαι όταν αρχίσουν να εφαρμόζονται αυτά που υπέγραψαν οι 153 «Έλληνες» βουλευτές.
Ειδικότερα, με κριτήριο το πρόγραμμα λιτότητας (Μνημόνιο ΙΙΙ), η ύφεση που θα προκληθεί (υπολογίζεται από τη Γερμανία στο 7,9% για το 2012, οπότε το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 17 δις € περίπου, στα 198 δις € - με τα έσοδα του δημοσίου να περιορίζονται περί τα 4,25 δις €), θα ξεπεράσει τα ανώτατα όρια του ανεκτού – με αποτέλεσμα το κλείσιμο ακόμη περισσότερων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την εκτόξευση της ανεργίας, την αδυναμία των νοικοκυριών να ανταπεξέλθουν, την, επικίνδυνη για τις καταθέσεις, κατακόρυφη άνοδο των επισφαλειών των τραπεζών, την κατάρρευση των δημοσίων εσόδων, καθώς επίσης την «απορρύθμιση» του κράτους.
Με κριτήριο δε το ΑΕΠ του 2011, όπως αναγράφεται στο προσχέδιο του ελληνικού προϋπολογισμού (215 δις €), καθώς επίσης το ποσοστό της ύφεσης λόγω του Μνημονίου ΙΙΙ που υπολογίζουμε για το 2013 (8-9%), το ΑΕΠ θα διαμορφωθεί στα 180 δις € ή σε ακόμη λιγότερα – οπότε τα έσοδα του δημοσίου, «καλώς εχόντων των πραγμάτων» (εάν συνεχίσουν δηλαδή να πληρώνουν οι Έλληνες φόρους κλπ.), θα περιορισθούν κατά τουλάχιστον 4,5 δις €.
Επομένως, ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ θα φτάσει στα ύψη – σε επίπεδα δηλαδή εντελώς εκτός πραγματικότητας (συμπεριλαμβανομένης της πιθανής ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, εάν αυτή δεν γίνει μέσω του ESM, μάλλον θα ξεπεράσει το 200%).
Ειδικά όσον αφορά το δημόσιο χρέος, την εξέλιξη και τη βιωσιμότητα του, η παραπληροφόρηση έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Η «υπερβάλλουσα» αύξηση του, αυτή δηλαδή η οποία δεν προέρχεται από την πρόσθεση των ελλειμμάτων, οφείλεται κυρίως στα χρέη των τραπεζών - με τα οποία επιβαρύνονται εν αγνοία τους οι Έλληνες, για να μην χρεοκοπήσουν οι τράπεζες και χαθούν οι καταθέσεις τους (άρθρο μας).
Αναλυτικότερα, εάν στη διαγραφή μέρους της αξίας των ομολόγων του δημοσίου (PSI), τα οποία κατέχουν οι τράπεζες, προσθέσουμε τα κόκκινα δάνεια τους (επισφάλειες), τα οποία υπολογίζεται ότι σύντομα θα ανέλθουν στο 30% των συνολικών δανείων τους προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, τότε οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών θα ξεπεράσουν τα 100 δις € - τα οποία, εάν προστεθούν στο δημόσιο χρέος, όπως συμβαίνει σήμερα, θα το καταστήσουν φυσικά μη βιώσιμο.
Όσα εξαντλητικά προγράμματα λιτότητας λοιπόν και αν εφαρμοσθούν, όσο και αν φορολογηθούν οι Έλληνες, ακόμη και αν ξεπουλήσουν ολόκληρη τη δημόσια περιουσία τους, η οικονομική κατάσταση της χώρας τους θα επιδεινώνεται συνεχώς. Αυτό σημαίνει ότι, αργά ή γρήγορα, λόγω μηδενικών προοπτικών καλυτέρευσης, το καπάκι που κρατάει κλειστή την κατσαρόλα που βράζει, θα φύγει ανεξέλεγκτα από τη θέση του - με ανυπολόγιστες συνέπειες για την Ελλάδα, την Ευρώπη και ολόκληρο τον πλανήτη.
Απλούστερα, χωρίς ανάπτυξη δεν υπάρχει καμία απολύτως προοπτική για το μέλλον – με αποτέλεσμα την «κατάλυση» της κοινωνικής συνοχής καθώς επίσης της ειρήνης.
ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ
Περαιτέρω, έχουν σίγουρα ενδιαφέρον οι απόψεις (επιγραμματικά) ορισμένων πολιτικών, οικονομολόγων, επενδυτών και κομμάτων, όσον αφορά την ΕΕ, τη Γερμανία και την Ελλάδα. Ειδικότερα τα παρακάτω:
Ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας και θερμός υποστηρικτής της ένωσης κ. H. Schmidt, είναι πάρα πολύ σκεπτικός, όσον αφορά το μέλλον της Ευρώπης. «Πιθανότατα βρισκόμαστε στα πρόθυρα μίας κοινωνικής επανάστασης», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Εάν όμως κάνουμε τα σωστά βήματα», συνεχίζει, «τότε ίσως η Ευρώπη, στα επόμενα τέσσερα χρόνια, να αναδυθεί όπως ο Φοίνικας από τις στάχτες». Κάτι ανάλογο ισχύει και για την Ελλάδα, κατά την άποψη μας, η οποία θα μπορούσε πολύ εύκολα να ξεφύγει από την κρίση, εάν έκανε τα σωστά βήματα.
«Η Γερμανία πρέπει να εγκαταλείψει το Ευρώ», ισχυρίζεται ένας οικονομολόγος (S.Homburg) από το Ανόβερο. «Τα δάνεια προς τις ελλειμματικές οικονομίες», τεκμηριώνει τη θέση του, «δεν ωφελούν τις χώρες, αλλά τους δανειστές τους, τους οποίους δεν έχουν κανένα λόγο να ενισχύουν οι Γερμανοί φορολογούμενοι».
«Εάν η Γερμανία εκδιωχθεί από την Ευρωζώνη», τονίζει αντίθετα ο G.Soros, «τότε το πρόβλημα της ένωσης θα λυθεί αμέσως. Στην περίπτωση αυτή, το ευρώ θα υποτιμηθεί και ο πληθωρισμός θα αυξηθεί, οπότε η κρίση χρέους και ανταγωνιστικότητας θα αποτελέσει παρελθόν. Δεν μπορεί να υπάρξει νομισματική ένωση, χωρίς μεταφορά χρημάτων από τις πλεονασματικές προς τις ελλειμματικές χώρες της», ολοκληρώνει, εννοώντας την ανάγκη «αμοιβαιοποίησης» του χρέους.
«Περιμένουμε ότι η Γερμανία θα πάψει σύντομα να αποτελεί το σίγουρο λιμάνι των επενδυτών», αναφέρει ο διευθυντής της μεγάλης επενδυτικής εταιρείας Pimco. «Εάν επιβιώσει η Ευρωζώνη, τότε η Γερμανία θα υπερχρεωθεί - με τα πακέτα διάσωσης και με τα ευρωομόλογα. Εάν διαλυθεί η Ευρωζώνη, τότε η Γερμανία θα υπερχρεωθεί επίσης, με τα χρήματα που θα πρέπει να διαθέσει για τη διάσωση των τραπεζών της – ενώ η οικονομία της θα έχει μεγάλες απώλειες, λόγω της ύφεσης που θα ακολουθήσει».
«Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι τυλιγμένο στις φλόγες», διαπιστώνει ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας J.Fischer συνεχίζοντας «Η Ευρώπη, καθοδηγούμενη από τη Γερμανία, επιλέγει να συνεχίζει ανόητα την προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς, χρησιμοποιώντας κηροζίνη αντί για νερό».
«Το σύστημα είναι το εξής», αναφέρει ο J.Stieglitz, πρώην οικονομολόγος του ΔΝΤ. «Η ισπανική κυβέρνηση σώζει τις ισπανικές τράπεζες και οι ισπανικές τράπεζες σώζουν την ισπανική κυβέρνηση. Αυτή είναι μία οικονομία Βουντού».
«Οι Ευρωπαίοι έχουν ένα κοινό νόμισμα», τον συμπληρώνει ο W.Buffett, «Δεν έχουν όμως ούτε κοινή δημοσιονομική πολιτική, ούτε κοινή κουλτούρα, ούτε κοινές συνθήκες/προϋποθέσεις εργασίας. Θα πρέπει λοιπόν να συνδυάσουν ορισμένα πράγματα μεταξύ τους, εάν δεν θέλουν να καταστραφούν».
«Η συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ ευρίσκεται σε πολύ μεγάλο κίνδυνο», ισχυρίζεται ένας άλλος Αμερικανός οικονομολόγος, ο N.Roubini, ολοκληρώνοντας «Οι πιθανότητες μετάδοσης της κρίσης, στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή περιφέρεια, είναι τεράστιες».
«Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα είναι πολύ ακριβή, ενώ θα προκαλέσει χάος», πιστεύει ο γνωστός επενδυτής M. El-Erian. «Εν τούτοις, εμείς πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι».
«Η πιθανότερη λύση του προβλήματος της Ελλάδας είναι η εισαγωγή ενός, παράλληλου στο ευρώ, δεύτερου νομίσματος», είναι η άποψη του οικονομολόγου της Deutsche Bank, την οποία συmπληρώνει ως εξής ο πρώην διευθυντής της J.Ackermann «Η έξοδος της Ελλάδας είναι κάτι που δεν πρέπει ούτε καν να σκεφτόμαστε».
«Η κρίση χρέους και δανεισμού της Ευρωζώνης πλησιάζει σε ένα κρίσιμο σημείο», διαπιστώνει ο διευθυντής της HSBC, συνεχίζοντας «Η έξοδος της Ελλάδας θα οδηγούσε αμέσως στην ερώτηση, πως και αν θα μπορούσαμε να στηρίξουμε την Ισπανία».
«Η επαναφορά της δραχμής στη Ελλάδα, θα ήταν οικονομική αυτοκτονία», είναι η άποψη του διευθυντή της Commerzbank, την οποία συμπληρώνει ως εξής ένα στέλεχος της Allianz: «Όταν μία χώρα δεν έχει την ευκαιρία να βγει από την κρίση με τη βοήθεια της ανάπτυξης, τότε την αποφεύγουμε – αποσύρουμε δηλαδή όλες τις επενδύσεις μας και δεν σκεφτόμαστε καν για καινούργιες».
«Θα ήταν επιθυμητό να είχε διώξει η Ευρώπη την Ελλάδα πριν από τρία χρόνια», έχει την άποψη ο Ελβετός χρηματιστής M.Faber ολοκληρώνοντας «Μία τέτοια ενέργεια, θα μας είχε προστατέψει από πολλές επώδυνες καταστάσεις».
«Οι συνέπειες τυχόν εξόδου της Ελλάδας δεν θα περιοριζόταν στην ευρωπαϊκή περιφέρεια», τονίζει ο προϊστάμενος της επιτροπής ανατολικών υποθέσεων της Γερμανίας, πρώην γενικός διευθυντής της Metro (Makro) E.Cordes, συνεχίζοντας «Θα επιβάρυνε σε μεγάλο βαθμό ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο πλανήτη».
«Με το ευρώ δεν θα δουν ποτέ οι Έλληνες μία άσπρη ημέρα», πιστεύει ο εθνικιστής Γερμανός οικονομολόγος H.W.Sinn. «Η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα ήταν το μικρότερο κακό, συγκριτικά με άλλα», συμπεραίνει.
«Ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ», λέει ο γνωστός οικονομολόγος P.Krugman, «θα είχε τρομακτικές συνέπειες. Στις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας θα οδηγούσε σε ένα καταστροφικό bank run, καθώς επίσης σε μία μαζική εκροή κεφαλαίων».
«Δεν μπορώ καν να φανταστώ την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη», τονίζει χαρακτηριστικά ο πρώην διοικητής της ΕΚΤ J.C.Trichtet. «Θα ήταν η χειρότερη δυνατή επιλογή από όλες τις άλλες».
«Ευρώ ή χάος», φαίνεται να πιστεύει η Ελληνική κυβέρνηση. «Ευρώ με κάθε θυσία, με όποια μέτρα λιτότητας ζητηθούν - ακόμη και αν κάτι τέτοιο σημαίνει εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, υπερβολική φορολόγηση των πολιτών, εξαθλίωση, φτώχεια ή ολοκληρωτική απώλεια της εθνικής μας κυριαρχίας. Ας ελπίσουμε δε ότι οι εταίροι μας θα φροντίσουν έτσι ώστε, το δηλητήριο να μην είναι ακαριαία θανατηφόρο - συνοδεύοντας το με κάποια μέτρα ανάπτυξης».
«Το ευρώ ασφαλώς και δεν είναι φετίχ», αναφέρεται ως η πιθανότερη άποψη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία μάλλον θέλει την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη, παράλληλα με τη διαγραφή του επαχθούς χρέους, ότι και αν αυτό σημαίνει - αφηρημένο, απροσδιόριστο, εφικτό ή ανέφικτο, ουτοπικό ή μη.
«Ευρώ, διαγραφή του επαχθούς χρέους, χαμηλά επιτόκια δανεισμού και εθνική κυριαρχία - καμία δημοσιονομική ή πολιτική ένωση της Ευρωζώνης», είναι η επιθυμία των επομένων, όσο «αιθεροβατούσα» και αν ακούγεται.
«Άμεση έξοδος από την Ευρωζώνη, επίσης από την ΕΕ, άρνηση του συνολικού χρέους, λαϊκή κυριαρχία και κλείσιμο (ουσιαστικά) των συνόρων», συμπληρώνει η «αυθεντική» αριστερά, ολοκληρώνοντας το παζλ.
Η ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ
Ανεξάρτητα από τις παραπάνω τοποθετήσεις οι οποίες, όσο και αν διαφέρουν μεταξύ τους, έχουν ορισμένα κοινά σημεία, κρίνουμε σκόπιμη την αναφορά μίας ακόμη άποψης – η οποία στηρίζεται σε ένα οικονομικό μοντέλο. Με τη βοήθεια του μοντέλου «προσομοιώθηκε» από ένα γερμανικό ινστιτούτο η τυχόν χρεοκοπία της Ελλάδας - «ατομικά» και μαζί με τα επόμενα «υποψήφια θύματα» του Νότου.
«Τυχόν έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα ήταν πια διαχειρίσιμη», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του γερμανικού ινστιτούτου, η οποία ουσιαστικά τεκμηριώνει τα τεράστια διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας το 2010 – όταν οδηγήθηκε, χωρίς κανέναν απολύτως οικονομικό λόγο, στα νύχια του ΔΝΤ.
Ο Πίνακας Ι που ακολουθεί, στο οποίο αναγράφεται το κόστος εξόδου μίας χώρας (δύο, τριών και τεσσάρων μαζί) για τη Γερμανία, είναι χαρακτηριστικός:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Κόστος Γερμανίας, σε περίπτωση εξόδου του Νότου από το Ευρώ - σε δις €
Χώρα
Χαμένη ανάπτυξη
**Χαμένες απαιτήσεις
Ελλάδα
73
64
Ελλάδα και Πορτογαλία
225
99
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία
850
266
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία
1.707
455
* Χαμένη ανάπτυξη συνολικά για τα έτη 2013 - 2020
** Δημόσιες και ιδιωτικές
Πηγή: Bertelsmann-Stiftung
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Στον επόμενο Πίνακα ΙΙ τώρα φαίνονται οι επιπτώσεις, όσον αφορά τις 42 οικονομίες που συμπεριλήφθηκαν στη μελάτη - οικονομίες οι οποίες παράγουν περισσότερο από το 90% του παγκοσμίου ΑΕΠ:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Επιπτώσεις στο ΑΕΠ των 42 σημαντικότερων οικονομιών για τα έτη 2013 έως 2020 σε δις €, χαμένες απαιτήσεις (ζημίες) ως προς το ΑΕΠ
Χώρα
Απώλειες σε ΑΕΠ
ΑΠΏΛΕΙΕΣ/ΑΕΠ
Ελλάδα
674
-1,7%
Ελλάδα και Πορτογαλία
2.377
-6,1%
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία
7.897
-20,3%
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία
17.157
-44,0%
Σημείωση: H «υπόθεση εργασίας» των ερευνητών ήταν ότι, οι χώρες που θα εξέρχονταν θα διέγραφαν το 60% των χρεών τους
Πηγή: Bertelsmann-Stiftung
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Η Ελλάδα, πάντοτε κατά το ινστιτούτο, θα ερχόταν αντιμέτωπη με ζημίες ίσες με το 94% του ΑΕΠ της - γεγονός που θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη από όλους αυτούς στην πατρίδα μας, οι οποίοι «συνηγορούν» υπέρ της εξόδου της από την Ευρωζώνη.
ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ
Ανεξάρτητα από τις προηγούμενες απόψεις των «ειδικών» η χώρα, η οποία θα είχε τις μεγαλύτερες ζημίες από τυχόν κατάρρευση του Νότου, θα ήταν η Γαλλία - αφού οι απώλειες της θα ήταν της τάξης του 154,4% του ετησίου ΑΕΠ της. Οι αιτίες είναι αφενός μεν η αυξημένη συμμετοχή των τραπεζών της στο Νότο, αφετέρου οι υποτιμήσεις των νομισμάτων που θα συνόδευαν την ενδεχόμενη έξοδο από το Ευρώ (υπολογίζεται άνω του 50% για την Ελλάδα).
Με βάση τα παραπάνω, η δυσχερής θέση της Γαλλίας και η «εκβιασιμότητα» της από τη Γερμανία, αποκτούν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον - κάτι που ίσως ερμηνεύει καλύτερα τη στάση του προέδρου της, ο οποίος ευρίσκεται σε πραγματικά δύσκολη θέση. Ίσως αυτή να είναι η αιτία, για την οποία πλέον οι αγορές αναρωτιούνται, ψάχνοντας το επόμενο θύμα τους: Ιταλία ή Γαλλία;
Στον Πίνακα ΙΙΙ τώρα που ακολουθεί, καταγράφεται το πρόσφατο ΑΕΠ των πλέον σημαντικών οικονομιών του πλανήτη, για να αντιληφθούμε καλύτερα τα μεγέθη τους:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: ΑΕΠ σε δις δολάρια, πληθυσμός τον Ιούνιο του 2012
Χώρα
ΑΕΠ
Πληθυσμός
Η.Π.Α.
15.094,0
313.847.465
Κίνα*
7.298,1
1.343.239.923
Ιαπωνία
5.869,5
127.368.088
Γερμανία
3.577,0
81.305.856
Γαλλία
2.776,3
65.630.692
Βραζιλία
2.492,9
199.321.413
Μ. Βρετανία
2.417,6
63.047.182
Ιταλία
2.198,7
61.261.254
Ρωσία
1.850,4
142.517.670
Καναδάς
1.736,9
34.300.083
Ινδία
1.676,1
1.205.073.612
Ισπανία (πρόγνωση)
1.493,5
47.042.984
Αυστραλία
1.488,2
22.015.576
* Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ, η Κίνα θα ξεπεράσει το ΑΕΠ των Η.Π.Α. το 2016 – ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον γεγονός για το μέλλον της Δύσης.
Πηγή: IMF, CIA
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Περαιτέρω, σύμφωνα με τη WSJ, η στρατηγική των αγορών το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι η αγορά ομολόγων των βορείων χωρών της Ευρώπης, με τα έσοδα από την πώληση ομολόγων του Νότου. Στα πλαίσια αυτά, προτιμούν μέχρι σήμερα τα δεκαετή ομόλογα της Γαλλίας, παρά το ότι η απόδοση τους είναι 2,7% χαμηλότερη από τα ιταλικά (4,9%).
Η αιτία της αυξημένης απόδοσης των ιταλικών ομολόγων (υψηλότερο επιτόκιο δανεισμού της Ιταλίας), είναι κυρίως το μεγάλο δημόσιο χρέος της χώρας – το οποίο υπολογίζεται στο 126,1% του ΑΕΠ, έναντι 91% της Γαλλίας (αν και τυχόν εισβολή του ΔΝΤ θα πολλαπλασίαζε το χρέος τους, όπως συνέβη στην Ελλάδα). Παράλληλα, θεωρείται αβέβαιο το πολιτικό μέλλον της Ιταλίας, αφού θα διεξαχθούν εκλογές το επόμενο έτος.
Εάν όμως ερευνήσει κανείς τα υπόλοιπα στοιχεία των δύο χωρών, θα διαπιστώσει ότι η Ιταλία ευρίσκεται σε καλύτερη θέση από τη Γαλλία – αφού το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ιταλίας είναι χαμηλότερο, το εξωτερικό ισοζύγιο καλύτερο, η ανεργία σχετικά μικρή, ενώ οι ανάγκες χρηματοδότησης της για το 2013 είναι πολύ πιο περιορισμένες, από αυτές της Γαλλίας.
Εκτός αυτού, η Ιταλία έχει αποδείξει στο παρελθόν ότι, μπορεί να ανταπεξέρχεται σχετικά εύκολα με το δημόσιο χρέος της, αφού στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εσωτερική χρηματοδότηση του (αγορά των ομολόγων από τους πολίτες της).
Η μεγάλη πρόκληση για την Ιταλία είναι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της – όπου όμως οι προοπτικές της δεν είναι αρνητικές, αφού έχει σημειώσει πρόοδο, όσον αφορά τις διαρθρωτικές αλλαγές.
Αντίθετα, η Γαλλία μόλις ξεκινάει με τα μέτρα για την οικονομία της, τα οποία θα προκαλέσουν ύφεση, ενώ η πιστοληπτική αξιολόγηση της (ΑΑΑ) είναι ουσιαστικά αυτή που διευκολύνει το δανεισμό της, με χαμηλά επιτόκια – κάτι που όμως θα μπορούσε να πάψει να υφίσταται, ιδίως μετά τις τελευταίες επιθέσεις της Γερμανίας (δήθεν «ανησυχία» για την οικονομική της κατάσταση εκ μέρους της καγκελαρίου, καθώς επίσης του υπουργού οικονομικών κλπ.).
ΜΕΡΚΙΑΒΕΛΙ, Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΩΝ
"Ο Thomas Mann το 1953, κατά τη διάρκεια της φημισμένης ομιλίας του στο Αμβούργο, είχε προειδοποιήσει τους Γερμανούς λέγοντας τους ότι, δεν θα έπρεπε ποτέ ξανά να επιδιώξουν μία γερμανική Ευρώπη. Στα πλαίσια όμως της Ευρωπαϊκής κρίσης χρέους συνέβη ακριβώς αυτό - η προσπάθεια γερμανοποίησης της Ευρώπης.
Το αποτέλεσμα ήταν να τραυματιστούν σοβαρά οι αρχές της ισότητας, της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης μεταξύ των κρατών-μελών, οι οποίες αποτελούν τα θεμέλια στήριξης του κοινού νομίσματος. Στις ηγεμονικές βλέψεις των ισχυρών κρατών της ΕΕ, θα πρέπει να τοποθετηθούν σταθερά και ασφαλή «φρένα» - αυτό θα έπρεπε να είναι η πρώτη εντολή της ευρωπαϊκής ένωσης" (Die Zeit, σε ελεύθερη μετάφραση).
Με βάση τώρα έναν γνωστό κοινωνιολόγο, κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους που βιώνουμε, έχουν δημιουργηθεί νέες συνθήκες στην Ευρώπη - με την ισχύ κάποιων κρατών να έχει αυξηθεί, παράλληλα με τον περιορισμό της δύναμης κάποιων άλλων. Αναλυτικότερα τα εξής:
(α) Υφίσταται ένας σαφέστατος διαχωρισμός, μεταξύ των χωρών που έχουν στην κατοχή τους το κοινό νόμισμα, καθώς επίσης των υπολοίπων.
(β) Εντός της Ευρωζώνης, υπάρχει επίσης ένας διαχωρισμός - μεταξύ των χωρών, οι οποίες εξαρτώνται από τις πιστώσεις (δάνεια) των άλλων, καθώς επίσης αυτών που τις δανείζουν.
(γ) Ο τρίτος διαχωρισμός αφορά τα κράτη, τα οποία ωφελούνται από την κρίση ή/και έχουν ξεφύγει από την ύφεση, καθώς επίσης όλα τα υπόλοιπα.
(δ) Τέλος, διαπιστώνεται η σημαντικότατη διαφορά μεταξύ των πλεονασματικών κρατών, καθώς επίσης των ελλειμματικών, με κριτήριο το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών - με τα πρώτα να αναπτύσσονται πλέον εις βάρος των τελευταίων, εξάγοντας τους ανεργία και εισάγοντας ρευστότητα (πρόκειται ουσιαστικά για μερκαντιλιστικές συνθήκες μηδενικού αθροίσματος).
Οι αποφάσεις για το μέλλον της Ευρώπης λαμβάνονται κυρίως από τα κράτη της Ευρωζώνης - στα οποία όμως οι δανείστριες χώρες, με ηγέτη τη Γερμανία, επιβάλλουν (ει) απολυταρχικά τις απόψεις τους. Ο ρόλος της Γερμανίας εδώ είναι πλέον εξαιρετικά σημαντικός - εάν υποθέσουμε ότι δεν είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού.
Στα πλαίσια αυτά, η καγκελάριος της Γερμανίας έχει υιοθετήσει μία μέθοδο, η οποία χαρακτηρίζεται ως «Μερκιαβελική», από τον κοινωνιολόγο που αναφέραμε (σύνδεση του ονόματος της με τον Machiavelli).
Ειδικότερα, θεωρείται ότι αντλεί τη δύναμη της από ένα βασικό χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς της: από την αναβλητικότητα, από τη σκόπιμη καθυστέρηση, από τάση της να μην αποφασίζει ή «να μην αποφασίζει ακόμη» - να ενεργεί αργότερα, να διστάζει να ενεργήσει ή να μη δίνει καμία απάντηση (ελπίζουμε να έχει γίνει πλέον κατανοητό από την Ελληνική κυβέρνηση).
Το τυπικότερο παράδειγμα αυτής της (μη) συμπεριφοράς της είναι το ότι, δεν έχει λάβει ακόμη θέση υπέρ ή κατά αυτών που επιθυμούν την πολιτική ένωση της Ευρωζώνης – σε σχέση με αυτούς που τοποθετούνται εναντίον της ομοσπονδιοποίησης της, επιλέγοντας την ένωση ανεξάρτητων κρατών μεταξύ τους (εθνική κυριαρχία). Παράλληλα, η Γερμανία έχει καταστήσει σαφές ότι, χωρίς τη δική της συμφωνία, δεν θα αποφασίζεται τίποτα στην Ευρωζώνη.
Με τον συγκεκριμένο τρόπο, η Γερμανία έχει κερδίσει πάρα πολλά από την ευρωπαϊκή κρίση – αφού έχει ουσιαστικά αναδειχθεί στον ηγεμόνα, στην κεντρική δύναμη καλύτερα της ΕΕ, από κάθε πλευρά (πολιτική, οικονομική κλπ.). Σύμφωνα δε με γνωστή βρετανική εφημερίδα, η Γερμανία έχει δημιουργήσει «τυχαία» μία αυτοκρατορία (Germany, the accidental empire).
Ολοκληρώνοντας έχουμε την άποψη ότι, οι πραγματικές προθέσεις της Γερμανίας μόλις τώρα έγιναν αντιληπτές από τις Η.Π.Α. και την Κίνα – ιδίως μετά τις τελευταίες ανόητες επιθέσεις του γερμανικού «κυβερνητικού τύπου», ο οποίος χαρακτήρισε τις Η.Π.Α. ως τον «Αμερικανό ασθενή», ενώ οι τίτλοι για την Κίνα ήταν «The Firm» («η Μαφία» ουσιαστικά, κατηγορώντας την κινεζική ηγεσία για διαφθορά κα.).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Όπως έχουμε διαπιστώσει η Ελλάδα, παρά τα μεγάλα προβλήματα της, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στη (δυσ)λειτουργία του κράτους, έχει πάρα πολλά πλεονεκτήματα, καθώς επίσης ισχυρότατα διαπραγματευτικά χαρτιά στη διάθεση της – τόσο από οικονομικής πλευράς, όσο και από γεωπολιτικής.
Μεταξύ άλλων, η εξασφάλιση της βοήθειας εκ μέρους των Η.Π.Α., της Ρωσίας ή της Κίνας, είναι εντός των πλαισίων των δυνατοτήτων της – όπως επίσης η αλληλεγγύη των υπολοίπων «εταίρων» της στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ, οι οποίοι απειλούνται τα μέγιστα από τη Γερμανία.
Οι διαφαινόμενες προσπάθειες της καγκελαρίου να δημιουργήσει μία γερμανική αυτοκρατορία, με πραγματική έδρα το Βερολίνο και τυπική τις Βρυξέλλες, για την οποία μάλλον θα επιλεγόταν το, μη δημοκρατικό φυσικά, καθεστώς της Κίνας (μονοκομματικός καπιταλισμός),διευκολύνουν τις κινήσεις της πατρίδας μας – αφού ακόμη και τα παιδιά του Σικάγου, το ΔΝΤ δηλαδή, είναι πλέον εν μέρει υπέρ της κατάργησης της πολιτικής λιτότητας, υπέρ της διαγραφής χρέους της Ελλάδας, υπέρ της επιμήκυνσης και των χαμηλών επιτοκίων.
Οφείλει λοιπόν η κυβέρνηση να εντείνει τις προσπάθειες της προς όλες αυτές τις κατευθύνσεις, χρησιμοποιώντας όλα μαζί τα διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα που έχει στη διάθεση της, πριν είναι πολύ αργά – πριν ακόμη δηλαδή οδηγηθεί η χώρα μας σε εξεγέρσεις και σε εσωτερικούς εμφυλίους πολέμους, οι οποίοι θα επεκταθούν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, καταλήγοντας ενδεχομένως στην επανάληψη των διακρατικών πολέμων εντός της Ευρώπης, με σοβαρότατες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη.
Στα πλαίσια αυτά έχουμε την άποψη ότι, δεν υπάρχει καθόλου διαθέσιμος χρόνος για τη διενέργεια νέων εκλογών στην Ελλάδα - όχι μόνο επειδή δεν είναι έτοιμη η αντιπολίτευση. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως η σημερινή κυβέρνηση, όσο ανεπαρκής, αδύναμη ή οτιδήποτε άλλο θεωρήσει κανείς ότι είναι, πρέπει να φέρει εις πέρας την αποστολή της – φυσικά, χωρίς καμία άλλη παραχώρηση της εθνικής μας κυριαρχίας (ιδιωτικοποίηση των κοινωφελών επιχειρήσεων, εκποίηση της δημόσιας περιουσίας κλπ.).
Αυτό προϋποθέτει βέβαια ότι οφείλουμε να την πιέσουμε όλοι μαζί, όσο το δυνατόν περισσότερο και ανεξάρτητα από τις εκάστοτε πολιτικές μας πεποιθήσεις – επειδή, απέναντι στην ολοκληρωτική καταστροφή και στον εχθρό που επιβουλεύεται την πατρίδα μας, πρέπει να είμαστε όλοι ενωμένοι. Άλλωστε, αφού «αντιμετωπισθεί» ο εξωτερικός κίνδυνος, γεγονός για το οποίο είμαστε αισιόδοξοι, θα έχουμε όλο το χρόνο στη διάθεση μας, για την επίλυση των εσωτερικών προβλημάτων μας.
Βασίλης Βιλιάρδος (copyright)
Αθήνα, 10. Νοεμβρίου 2012
Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος (μακροοικονομία), πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου.
Πηγή
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το ΣΔΟΕ γίνεται ο «Μεγάλος Αδελφός» των επωνύμων
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Οι «απαντήσεις» του Ολυμπιακού...
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
