2012-12-19 17:18:40
By Ruchir Sharma*
Παρακολουθώντας την κρίση στην Ευρώπη δεν μπορώ να αποφύγω τη σύγκριση με το δράμα που εξελίχθηκε στην Ασία το 1997 και το 1998. Ο φόβος κατάρρευσης επικράτησε στην Μπανγκόγκ και διαχύθηκε στην Τζακάρτα, στη Σεούλ και στην Κουάλα Λουμπούρ, πυροδοτώντας έντονες διαμαρτυρίες και κατακραυγή των επενδυτών. Συνολικά, η αξία του χρηματιστηρίου της Ταϊλάνδης μειώθηκε στα 30 δισ. δολ., λιγότερο από την κεφαλαιοποίηση της Chrysler.
Σήμερα, στις χρηματιστηριακές αγορές τουλάχιστον, η περιφέρεια της Ευρώπης αντιμετωπίζει την ίδια μοίρα. Στα 42 δισ. δολ., η συνολική κεφαλαιοποίηση του ελληνικού χρηματιστηρίου είναι μικρότερη από αυτήν της Costco, της αμερικανικής εταιρείας εκπτωτικών καταστημάτων.
Παρόμοια είναι η κατάσταση γα την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, ακόμη και για την Ιταλία, όπου η συνολική κεφαλαιοποίηση της χρηματιστηριακής αγοράς είναι σχεδόν ισάξια με εκείνη της Apple.
Στόχος δεν είναι να δυσφημήσω τις χώρες της Ευρώπης που υποφέρουν. Ακριβώς το αντίθετο. Υπάρχει αξία σε αρκετές από αυτές τις αγορές. Οι αγορές της ανατολικής Ασίας, από τότε που έφτασαν στον πάτο το 1998, εκτινάχθηκαν σε επίπεδα δεκαπλάσια σε όρους δολαρίου, με αποτέλεσμα εκείνη η χρονιά να αναδειχθεί σε τεράστια ευκαιρία. Το ερώτημα είναι εάν η περιφέρεια της Ευρώπης βρίσκεται τώρα σε αντίστοιχο σημείο καμπής.
Σε στατιστικούς όρους, οι ευρωπαϊκές αγορές έχουν περάσει τα κατώτατα επίπεδα που συνήθως καταγράφονται στις τοπικές κρίσεις, ξεκινώντας από όσα συνέβησαν στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1990. Σε μέσο όρο, η μέγιστη μείωση της χρηματιστηριακής αγοράς ανέρχεται στο 85% στη χώρα όπου ξεσπά η κρίση και στο 65% στην ευρύτερη περιοχή συνολικά. Η ελληνική αγορά, όπου ξεκίνησε η κρίση της ευρωζώνης, στο χαμηλότερό της επίπεδο κατέγραφε πτώση 90%, ενώ η μέση πτώση για τις αγορές της ευρωπαϊκής περιφέρειας άγγιξε το 70%.
Η ασιατική κρίση δεν απηχεί μόνο στατιστικά τη σημερινή κρίση στην ευρωζώνη. Και οι δύο περιοχές, προκειμένου να δείξουν πιο ασφαλείς για επενδύσεις και να διευκολυνθεί ο δανεισμός, είχαν μηχανισμό σταθερό συναλλαγματικό ισοτιμιών - στην Ασία τα νομίσματα ήταν συνδεδεμένα με το δολάριο και στην Ευρώπη υπάρχει το ευρώ. Το σχέδιο λειτούργησε πολύ καλά. Με τη μείωση των επιτοκίων, οι ντόπιοι δανείστηκαν για να καταναλώσουν, να αγοράσουν σπίτια, να δημιουργήσουν εργοστάσια και επιχειρήσεις.
Η σημαντική αύξηση του χρέους οδήγησε τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών -που είναι και το ευρύτερο μέτρο αποτίμησης του εμπορίου- σε έλλειμμα, προκαλώντας φόβους για τη δυνατότητα αποπληρωμής των χρεών. Με την κορύφωση των φόβων σε μία χώρα -είτε πρόκειται για την Ταϊλάνδη στην ασιατική κρίση είτε για την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή- διαχέεται ο κίνδυνος μετάδοσης.
Εάν δούμε τα στοιχεία κατά τη δεκαετία προ της κρίσης, για το ελληνικό ΑΕΠ βρίσκεται σε επίπεδα κατά 28% χαμηλότερα από αυτά που θα είχε πετύχει εάν συνεχιζόταν η τάση. Στην Ταϊλάνδη η αντίστοιχη διαφορά είχε ανέλθει στο 30%. Η Ιρλανδία επλήγη όσο η Ινδονησία, ενώ η Ισπανία (που απέχει 16% από την τάση) είναι 3 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από ό,τι είχε βρεθεί τότε η Μαλαισία.
Η μεγάλη διαφορά αφορά την ταχύτητα της ανάκαμψης. Η Ασία ξεπέρασε τα επίπεδα της παραγωγής προ κρίσης μέσα σε τέσσερα χρόνια. Όχι, όμως, η Ευρώπη. Γιατί;
Επειδή απλούστατα η Ασία εγκατέλειψε τη σύνδεση των νομισμάτων με το δολάριο. Καθώς κατέρρεαν τα νομίσματα της περιοχής, οι ασιατικές εξαγωγές έγιναν πιο ανταγωνιστικές πυροδοτώντας την ανάκαμψη. Η Ασία είχε επίσης το πλεονέκτημα μιας σταθερής διεθνούς ανάπτυξης. Η περιφερειακή Ευρώπη δεν έχει αυτόν τον διεθνή ούριο άνεμο και δεν μπορεί να εγκαταλείψει το ευρώ. Μπορεί να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της μόνο μέσω της κατάρρευσης των μισθών και της απασχόλησης. Η διαδικασία είναι αργή και δύσκολη.
Το παράδειγμα της Ασίας δείχνει ότι το ισχυρότερο σήμα για την ανάκαμψη στις χώρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης είναι η καταγραφή πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Σε αυτό το σημείο, η οικονομία δημιουργεί αρκετό εισόδημα για να αποπληρώσει το εξωτερικό χρέος. Στις αρχές του 1998 -όταν οι ειδήμονες προειδοποιούσαν ότι τα προβλήματα στην Ασία απειλούν την παγκόσμια οικονομία- φαινόταν ήδη το φως στο τούνελ επειδή τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών είχαν επιστρέψει σε πλεόνασμα.
Η περιφερειακή Ευρώπη πλησιάζει σε αυτό το σημείο. Η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα και η Ιταλία πλησιάζουν την καταγραφή πλεονάσματος στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τον επόμενο χρόνο. Η Ευρώπη πραγματοποιεί επίσης την απαραίτητη, αν και επώδυνη, προσαρμογή στο κόστος εργασίας. Σε σύγκριση με τα πρόσφατα υψηλά επίπεδα. Το κόστος εργασίας έχει μειωθεί κατά περίπου 7% στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα. Πρωταγωνιστής, ωστόσο, είναι η Ιρλανδία όπου μία κίνηση 17 ποσοστιαίων μονάδων έφερε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε πλεόνασμα. Το κόστος εργασίας παράλληλα, μειώθηκε κατά 18% από τα υψηλά.
Στην Ασία, οι χώρες όπου έγιναν οι πιο σκληρές μεταρρυθμίσεις, η Ινδονησία και η Νότιος Κορέα, απόλαυσαν και την ισχυρότερη ανάκαμψη. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το ίδιο θα ισχύσει και στην Ευρώπη. Η Ιρλανδία είναι η μόνη χώρα της περιφέρειας της ευρωζώνης όπου φέτος αναμένεται να καταγραφεί ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Η ανάκαμψη στην Ευρώπη θα έρθει. Ο μέσος λόγος της αξίας των χρηματιστηρίων προς ΑΕΠ διεθνώς διαμορφώνεται σήμερα περίπου στο 80%. Στην περιφέρεια της ευρωζώνης, ο λόγος αυτός κυμαίνεται από 23% στην Ελλάδα μέχρι 38% στην Πορτογαλία. Σε επίπεδα δηλαδή κοντινά με όσα ίσχυαν στην Ασία το 1998.
Για να εκτιμήσει κανείς το μέλλον της Ευρώπης θα μπορούσε απλούστατα να αναρωτηθεί: «Μπορεί η Ιταλία αξίζει λιγότερο από την Apple;».
*Ο Ruchir Sharma είναι επικεφαλής αναδυόμενων αγορών και του τμήματος διεθνούς μακροοικονομίας της Morgan Stanley Investment Management.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Παρακολουθώντας την κρίση στην Ευρώπη δεν μπορώ να αποφύγω τη σύγκριση με το δράμα που εξελίχθηκε στην Ασία το 1997 και το 1998. Ο φόβος κατάρρευσης επικράτησε στην Μπανγκόγκ και διαχύθηκε στην Τζακάρτα, στη Σεούλ και στην Κουάλα Λουμπούρ, πυροδοτώντας έντονες διαμαρτυρίες και κατακραυγή των επενδυτών. Συνολικά, η αξία του χρηματιστηρίου της Ταϊλάνδης μειώθηκε στα 30 δισ. δολ., λιγότερο από την κεφαλαιοποίηση της Chrysler.
Σήμερα, στις χρηματιστηριακές αγορές τουλάχιστον, η περιφέρεια της Ευρώπης αντιμετωπίζει την ίδια μοίρα. Στα 42 δισ. δολ., η συνολική κεφαλαιοποίηση του ελληνικού χρηματιστηρίου είναι μικρότερη από αυτήν της Costco, της αμερικανικής εταιρείας εκπτωτικών καταστημάτων.
Παρόμοια είναι η κατάσταση γα την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, ακόμη και για την Ιταλία, όπου η συνολική κεφαλαιοποίηση της χρηματιστηριακής αγοράς είναι σχεδόν ισάξια με εκείνη της Apple.
Στόχος δεν είναι να δυσφημήσω τις χώρες της Ευρώπης που υποφέρουν. Ακριβώς το αντίθετο. Υπάρχει αξία σε αρκετές από αυτές τις αγορές. Οι αγορές της ανατολικής Ασίας, από τότε που έφτασαν στον πάτο το 1998, εκτινάχθηκαν σε επίπεδα δεκαπλάσια σε όρους δολαρίου, με αποτέλεσμα εκείνη η χρονιά να αναδειχθεί σε τεράστια ευκαιρία. Το ερώτημα είναι εάν η περιφέρεια της Ευρώπης βρίσκεται τώρα σε αντίστοιχο σημείο καμπής.
Σε στατιστικούς όρους, οι ευρωπαϊκές αγορές έχουν περάσει τα κατώτατα επίπεδα που συνήθως καταγράφονται στις τοπικές κρίσεις, ξεκινώντας από όσα συνέβησαν στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1990. Σε μέσο όρο, η μέγιστη μείωση της χρηματιστηριακής αγοράς ανέρχεται στο 85% στη χώρα όπου ξεσπά η κρίση και στο 65% στην ευρύτερη περιοχή συνολικά. Η ελληνική αγορά, όπου ξεκίνησε η κρίση της ευρωζώνης, στο χαμηλότερό της επίπεδο κατέγραφε πτώση 90%, ενώ η μέση πτώση για τις αγορές της ευρωπαϊκής περιφέρειας άγγιξε το 70%.
Η ασιατική κρίση δεν απηχεί μόνο στατιστικά τη σημερινή κρίση στην ευρωζώνη. Και οι δύο περιοχές, προκειμένου να δείξουν πιο ασφαλείς για επενδύσεις και να διευκολυνθεί ο δανεισμός, είχαν μηχανισμό σταθερό συναλλαγματικό ισοτιμιών - στην Ασία τα νομίσματα ήταν συνδεδεμένα με το δολάριο και στην Ευρώπη υπάρχει το ευρώ. Το σχέδιο λειτούργησε πολύ καλά. Με τη μείωση των επιτοκίων, οι ντόπιοι δανείστηκαν για να καταναλώσουν, να αγοράσουν σπίτια, να δημιουργήσουν εργοστάσια και επιχειρήσεις.
Η σημαντική αύξηση του χρέους οδήγησε τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών -που είναι και το ευρύτερο μέτρο αποτίμησης του εμπορίου- σε έλλειμμα, προκαλώντας φόβους για τη δυνατότητα αποπληρωμής των χρεών. Με την κορύφωση των φόβων σε μία χώρα -είτε πρόκειται για την Ταϊλάνδη στην ασιατική κρίση είτε για την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή- διαχέεται ο κίνδυνος μετάδοσης.
Εάν δούμε τα στοιχεία κατά τη δεκαετία προ της κρίσης, για το ελληνικό ΑΕΠ βρίσκεται σε επίπεδα κατά 28% χαμηλότερα από αυτά που θα είχε πετύχει εάν συνεχιζόταν η τάση. Στην Ταϊλάνδη η αντίστοιχη διαφορά είχε ανέλθει στο 30%. Η Ιρλανδία επλήγη όσο η Ινδονησία, ενώ η Ισπανία (που απέχει 16% από την τάση) είναι 3 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από ό,τι είχε βρεθεί τότε η Μαλαισία.
Η μεγάλη διαφορά αφορά την ταχύτητα της ανάκαμψης. Η Ασία ξεπέρασε τα επίπεδα της παραγωγής προ κρίσης μέσα σε τέσσερα χρόνια. Όχι, όμως, η Ευρώπη. Γιατί;
Επειδή απλούστατα η Ασία εγκατέλειψε τη σύνδεση των νομισμάτων με το δολάριο. Καθώς κατέρρεαν τα νομίσματα της περιοχής, οι ασιατικές εξαγωγές έγιναν πιο ανταγωνιστικές πυροδοτώντας την ανάκαμψη. Η Ασία είχε επίσης το πλεονέκτημα μιας σταθερής διεθνούς ανάπτυξης. Η περιφερειακή Ευρώπη δεν έχει αυτόν τον διεθνή ούριο άνεμο και δεν μπορεί να εγκαταλείψει το ευρώ. Μπορεί να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της μόνο μέσω της κατάρρευσης των μισθών και της απασχόλησης. Η διαδικασία είναι αργή και δύσκολη.
Το παράδειγμα της Ασίας δείχνει ότι το ισχυρότερο σήμα για την ανάκαμψη στις χώρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο της κρίσης είναι η καταγραφή πλεονάσματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Σε αυτό το σημείο, η οικονομία δημιουργεί αρκετό εισόδημα για να αποπληρώσει το εξωτερικό χρέος. Στις αρχές του 1998 -όταν οι ειδήμονες προειδοποιούσαν ότι τα προβλήματα στην Ασία απειλούν την παγκόσμια οικονομία- φαινόταν ήδη το φως στο τούνελ επειδή τα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών είχαν επιστρέψει σε πλεόνασμα.
Η περιφερειακή Ευρώπη πλησιάζει σε αυτό το σημείο. Η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα και η Ιταλία πλησιάζουν την καταγραφή πλεονάσματος στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τον επόμενο χρόνο. Η Ευρώπη πραγματοποιεί επίσης την απαραίτητη, αν και επώδυνη, προσαρμογή στο κόστος εργασίας. Σε σύγκριση με τα πρόσφατα υψηλά επίπεδα. Το κόστος εργασίας έχει μειωθεί κατά περίπου 7% στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ελλάδα. Πρωταγωνιστής, ωστόσο, είναι η Ιρλανδία όπου μία κίνηση 17 ποσοστιαίων μονάδων έφερε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε πλεόνασμα. Το κόστος εργασίας παράλληλα, μειώθηκε κατά 18% από τα υψηλά.
Στην Ασία, οι χώρες όπου έγιναν οι πιο σκληρές μεταρρυθμίσεις, η Ινδονησία και η Νότιος Κορέα, απόλαυσαν και την ισχυρότερη ανάκαμψη. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το ίδιο θα ισχύσει και στην Ευρώπη. Η Ιρλανδία είναι η μόνη χώρα της περιφέρειας της ευρωζώνης όπου φέτος αναμένεται να καταγραφεί ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Η ανάκαμψη στην Ευρώπη θα έρθει. Ο μέσος λόγος της αξίας των χρηματιστηρίων προς ΑΕΠ διεθνώς διαμορφώνεται σήμερα περίπου στο 80%. Στην περιφέρεια της ευρωζώνης, ο λόγος αυτός κυμαίνεται από 23% στην Ελλάδα μέχρι 38% στην Πορτογαλία. Σε επίπεδα δηλαδή κοντινά με όσα ίσχυαν στην Ασία το 1998.
Για να εκτιμήσει κανείς το μέλλον της Ευρώπης θα μπορούσε απλούστατα να αναρωτηθεί: «Μπορεί η Ιταλία αξίζει λιγότερο από την Apple;».
*Ο Ruchir Sharma είναι επικεφαλής αναδυόμενων αγορών και του τμήματος διεθνούς μακροοικονομίας της Morgan Stanley Investment Management.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Fitch: Προειδοποίηση για πιθανή υποβάθμιση των ΗΠΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
