ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Κράτος στα όρια ανυποληψίας

Του Σάββα Ιακωβίδη

Η «μαύρη Δευτέρα», 17/12/2012, της Κυπριακής Δημοκρατίας - Γιατί το κυπριακό κράτος έφτασε στο σημερινό κατάντημα και στα πρόθυρα πτώχευσης; Ένας ακαδημαϊκός, ένας οικονομολόγος και ένας δικηγόρος καταθέτουν τις απόψεις τους

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ Δημοκρατία είναι, τελικά, κράτος ανεύθυνων, ευθυνόφοβων, ανεπαρκών, ανάξιων, ανίκανων, μέτριων και ιδιοτελών;

Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι, τελικά, κράτος ανεύθυνων, ευθυνόφοβων, ανεπαρκών, ανάξιων, ανίκανων, μέτριων και ιδιοτελών; Το ερώτημα είναι ορθολογιστικά ωμό και μας αφορά όλους. Ένα κράτος και μια οικονομία, όπως μια κοινωνία και ένα αξιακό σύστημα, δεν καταρρέουν ούτε αποσαθρώνονται τυχαία. Η Κύπρος δεν οδηγήθηκε στο σημερινό κατάντημα αναξιοπιστίας, ανυποληψίας και κατερείπωσης, ξαφνικά. Υπήρξε μια προϊούσα κατάσταση πραγμάτων που η ηγετική ελίτ του τόπου - πολιτειακή, κρατική, πολιτική, κομματική, συνδικαλιστική, εργοδοτική, τραπεζική - όφειλαν να διαβλέψουν και έγκαιρα να αντιμετωπίσουν. Όλοι, για λόγους που ο γράφων και πολλοί άλλοι έχουμε αναλύσει, έπαιξαν αδίστακτα και ανεύθυνα με το παρόν και το μέλλον του τόπου.

Η πραγματική τραγωδία, όμως, της Κύπρου οφείλεται στην κομμουνιστική διακυβέρνηση Χριστόφια και στην ενσυνείδητη και καλά οργανωμένη και μεθοδευμένη καταστροφή του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας, γενικότερα. Μπορεί να επικαλούνται την παγκόσμια κρίση και τις τράπεζες ως τις μόνες δήθεν αιτίες της οικονομικής κατάρρευσης. Η πραγματική αιτία είναι η ενσυνείδητη επιχείρηση από το ΑΚΕΛ και τον πρόεδρο Χριστόφια, με τη συνέργεια Σταυράκη, για να γονατίσει το τραπεζικό σύστημα ώστε να έχουν ένα βολικό και ισχυρό άλλοθι για τα εγκλήματά τους στην οικονομία. Ας προσεχθεί η ΑΚΕΛική προπαγάνδα: Ξεκίνησε από την επομένη των βουλευτικών εκλογών, το 2010 και έκτοτε κλιμακώθηκε. Μπορούσαν να πάρουν μέτρα για να ανακόψουν και να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της συστημικής κρίσης, όπως την αποκαλούσαν αρχικά. Ύστερα άλλαξαν αμανέ: Φταίνε οι «κλεφταράδες της υφηλίου», ο επάρατος καπιταλισμός, ο νεοφιλελευθερισμός και, τελευταία, η ΕΕ.

Θλιβερό κατάντημα

Εφτά προειδοποιήσεις διατύπωσε η ΕΕ για την οικονομία. Γιατί δεν εισακούστηκαν; Γιατί δεν λήφθηκαν υπόψη οι απανωτές υποβαθμίσεις; Γιατί δεν εισακούστηκαν οι εισηγήσεις των ξένων οίκων; Γιατί αγνοήθηκαν οι προειδοποιήσεις του ΔΝΤ; Γιατί φτάσαμε στο μνημόνιο; Γιατί τίποτε δεν διδαχθήκαμε από το πάθημα της Ελλάδας; Γιατί, προπάντων, οδηγηθήκαμε στο θλιβερό κατάντημα, ένα κράτος να ζητιανεύει απελπισμένο από Ημικρατικούς Οργανισμούς να το δανείσουν για να μην περιέλθει σε κατάσταση πτώχευσης; Γιατί το κράτος έφτασε στην ανυποληψία;Ένας ακαδημαϊκός, ο δρ Ανδρέας Θεοφάνους, ένας οικονομολόγος, ο Πρόδρομος Προδρόμου και ένας δικηγόρος, ο Χρήστος Τριανταφυλλίδης, καταθέτουν τις απόψεις τους για ένα κυπριακό κράτος, που κατάντησε ανυπόληπτο, ανεύθυνο, αναξιόπιστο και αναξιόχρεο.

Ο δρ Θεοφάνους επισημαίνει ότι τα σημερινά προβλήματα είναι αποτέλεσμα του ευρύτερου πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικού συστήματος και των επιλογών του. Είναι δυνατόν, λέγει, να υπάρξει αναστροφή με αλλαγή υποδείγματος και σκληρή και σοβαρή δουλειά.

Ο Πρόδρομος Προδρόμου υποστηρίζει ότι η ανυποληψία και η πτώχευση του κράτους οφείλεται σε τρεις παράγοντες και καταγγέλλει την κυβέρνηση Χριστόφια ότι ευθύνεται απόλυτα για ένα θανατηφόρο συνδυασμό αδράνειας και ανάποδων κινήσεων.

Ο Χρήστος Τριανταφυλλίδης εκτιμά ότι από την ώρα που έφυγαν οι φωτεινές εξαιρέσεις, που λειτούργησαν το κράτος, και ακολούθως επικράτησαν οι μετριότητες, οδηγήθηκαμε στη σημερινή κατάντια και απαξίωση.

Μετά τις φωτεινές εξαιρέσεις επικράτησαν οι μετριότητες

Ο ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Χρήστος Τριανταφυλλίδης επισημαίνει ότι «η Κυπριακή Δημοκρατία, από τη γένεσή της, πέρασε πολλές, δυσκολίες. Ο τρόπος δημιουργίας της - ένα δοτό Σύνταγμα προσαρμοσμένο πάνω στα συμφέροντα και τις επιβουλεύσεις τρίτων χωρών - συνέτεινε σε μεγάλο βαθμό στις δυσκολίες αυτές. Το αποκορύφωμα βεβαίως ήταν το προδοτικό πραξικόπημα και η Τουρκική εισβολή το 1974 και η συνεχιζόμενη έκτοτε κατοχή. Όλα αυτά τα χρόνια, με εξαίρεση την τελευταία πενταετία, ο Κυπριακός λαός κατάφερε να διατηρήσει σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης και θαυμαστή δημιουργικότητα. Αυτό επιτεύχθηκε αφ΄ ενός μεν διότι οι άνθρωποι οι οποίοι ζούν σ΄ αυτό τον τρόπο επέδειξαν εργατικότητα και αντοχές στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν και αφ΄ ετέρου, κατά καιρούς, διεθνή δεδομένα λειτουργούσαν ευνοϊκά προς αυτήν την κατεύθυνση.

»Ταυτόχρονα με τα πιο πάνω, η Κυπριακή Δημοκρατία επέδειξε και μία σταθερότητα και πρόοδο καθ΄ όσον αφορά τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Οι τελευταίοι ευρίσκοντο το 1960 σε νηπιακή μορφή, διαμέσου όμως των χρόνων δοκιμάστηκαν ποικιλοτρόπως και σχεδόν πάντοτε έβγαιναν πιο δυνατοί. Σταδιακά άρχισε να κτίζεται ένα κράτος δικαίου όπου τουλάχιστον οι θεσμοί φαινόντουσαν να λειτουργούν. Κορωνίδα των θεσμών αυτών είναι, κατά τη γνώμη μου, η Δικαιοσύνη, που αποτελεί σήμερα το μοναδικό από τους θεσμούς που δεν έχει περιέλθει σε απαξίωση από τη Κοινωνία.

»Τη Δευτέρα, 17/12/2012, ήρθαμε αντιμέτωποι με μία οικτρά πραγματικότητα. Το κράτος ευρίσκετο εις τα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης και ζητούσε απεγνωσμένα χρήματα από τα Ταμεία Συντάξεως των εργαζομένων για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Αυτή η κατάσταση απέχει έτη φωτός από την Κύπρο που πιστεύαμε όλα αυτά τα χρόνια ότι είχαμε και γνωρίζαμε. Εγείρεται, λοιπόν, το μέγα ερώτημα, πώς φθάσαμε ως εδώ;

Κοινωνική απαξίωση

»Βλέποντας τα πράγματα με τον φακό της ψυχρής λογικής καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα η ευμάρεια και η δημοκρατία που απολαμβάναμε να μας 'τύφλωσε' και να μην είδαμε το κακό που ερχόταν. Να μην είδαμε πως η αξιοκρατία σιγά αλλά σταθερά υποχώρησε στην ανάγκη που ένιωθαν τα πολιτικά κόμματα να ικανοποιούν τους ημέτερους με αποτέλεσμα να μην προωθούνται οι άξιοι αλλά οι 'δικοί μας'. Να μην είδαμε ότι οι διαχρονικές αξίες της κοινωνίας, που αποτελούσαν το θεμέλιό της, υποχώρησαν και αντικαταστάθηκαν από άλλα κριτήρια όπως το χρήμα, το πολυτελές αυτοκίνητο, το μεγάλο σπίτι και την εξουσία ως αυτοσκοπό.

»Το κυριότερο, όμως, που δεν αντιληφθήκαμε κατά τη γνώμη μου, είναι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία από το 1960 και μετά και οι διάφοροι θεσμοί της βασίζονταν πάνω σε φωτεινές εξαιρέσεις ορισμένων ανθρώπων που κράτησαν εις τους ώμους τους το βάρος να πάνε τον τόπο μπροστά, ο καθένας στον τομέα του. Και όταν αυτές οι φωτεινές εξαιρέσεις έπαυσαν βιολογικά να υπάρχουν και το σύστημα δεν έδωσε την ευκαιρία σε νέες να αναδειχθούν, επικράτησαν οι μετριότητες, με αποτέλεσμα να φθάσουμε εις την κοινωνική απαξίωση του συστήματος και την κατάντια της 17/12/2012. Κρίμα πραγματικά για ό,τι κτίστηκε από το 1960 και μετά και για όλους αυτούς που μόχθησαν για να το κτίσουν».

Παραμερισμός της αξιοκρατίας και επικράτηση της μετριοκρατίας

Ο ΔΡ Ανδρέας Θεοφάνους, Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, παρατηρεί πως «τους τελευταίους μήνες διάφορα γεγονότα έπληξαν την αξιοπιστία του κράτους και ταυτόχρονα έχουν επηρεάσει σοβαρά την καθημερινότητα των πολιτών. Για χρόνια τώρα γίνεται λόγος για την αξιοκρατία, για τη χρηστή διοίκηση, για την ανάγκη αναβάθμισης του πολιτικού βίου και της αποτελεσματικότητας του κράτους. Όλα αυτά, όμως, δεν λαμβάνονταν υπόψη - η έγνοια ήταν η ικανοποίηση συγκεκριμένων συμφερόντων και σκοπιμοτήτων.

»Η ωμή πραγματικότητα είναι ότι τον τελευταίο καιρό έχουν ξεπεράσει κάθε όριο τα αρνητικά δεδομένα. Η αταξία στην οικονομική μας πολιτική, η απρονοησία της κυβέρνησης ήταν άνευ προηγουμένου. Η έκρηξη στο Μαρί αποτέλεσε καίριο πλήγμα - ήταν αποτέλεσμα ανθρώπινων λαθών και παραλείψεων στα ψηλότερα επίπεδα της πολιτικής ιεραρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε ένα συμβολικό επίπεδο ήταν επίσης προειδοποίηση για περισσότερα δεινά. Πριν λίγες μέρες το κράτος έφθασε κοντά στη μερική στάση πληρωμών. Ταυτόχρονα η ανεργία έφθασε σε υπερβολικά επίπεδα. Η Κύπρος έχει ήδη εισέλθει στην εποχή του Μνημονίου αλλά επί του παρόντος δεν φαίνεται φως στην άκρη της σήραγγας.

»Πρέπει να κατανοηθεί ότι, εν πολλοίς, τα υφιστάμενα προβλήματα είναι αποτέλεσμα του ευρύτερου πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικού συστήματος και των επιλογών του. Μεταξύ άλλων, η θεσμοθετημένη ανισότητα, ο παραμερισμός της αξιοκρατίας και η διαιώνιση της μετριοκρατίας συνεπάγονται βαρύτατο κόστος. Να μην ξεχνούμε ότι ο απερχόμενος Πρόεδρος ποικιλοτρόπως και κατ’ επανάληψιν έφερε σε δύσκολη θέση τη χώρα του. Τα οργανωμένα σύνολα καθώς και οι πολίτες δεν είναι άμοιροι ευθυνών γι' αυτά που συμβαίνουν, υπό την έννοια ότι είτε με τις επιλογές τους είτε με τις παραλείψεις τους και την ανοχή τους συνέτειναν σε αυτή την κατάσταση.

»Παρά τα προβλήματα είναι δυνατό να υπάρχει αναστροφή εάν υπάρξει αλλαγή υποδείγματος με σκληρή και σοβαρή δουλειά. Όμως πρέπει να κατανοηθεί ότι απαιτείται ουσιαστική αναβάθμιση της πολιτικής και παραμερισμός του επαρχιωτισμού. Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η αξιοπιστία των πολιτών προς το σύστημα, αυτό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να πάμε μπροστά. Θα πρέπει να αφυπνισθούμε και να δούμε πώς πορευόμεθα την επόμενη μέρα. Πρέπει να παραμερίσουμε όλες τις στρεβλώσεις, να πάψει να είναι η κοινωνία μας δύο και τριών ταχυτήτων. Να υπάρξει στρατηγικός προγραμματισμός και όραμα».

Το καράβι που έμπαζε νερά Ο Πρόδρομος Προδρόμου, οικονομολόγος, εξηγεί πως «το κράτος έφτασε σε πτώχευση εξαιτίας τριών παραγόντων και των ταυτόχρονων επιδράσεών τους.»Πρωταρχικό αίτιο είναι η εγγενής και «διαρθρωτική» δημοσιονομική ανισορροπία. Ότι, δηλαδή, έχει μόνιμα ψηλότερες δαπάνες από όσα έσοδα μπορεί να δημιουργήσει. Αυτό, μάλιστα, συμβαίνει με μεγάλο μέρος των δαπανών να είχαν καταλήξει να θεωρούνται «ανελαστικές». Δηλαδή κάτι σαν «αδιάβροχες» έναντι τις γενικότερης οικονομικής συγκυρίας. Τα τελευταία χρόνια, σε συνθήκες βαθιάς κρίσης και υστέρησης των εσόδων, παροχές, μισθοί και άλλες δαπάνες αυξάνονταν με εντελώς αταίριαστο ρυθμό.

»Ταυτόχρονα, δραστικό ρόλο έπαιξε η πρωτοφανής διεθνής ύφεση, με ακαριαίο αντίκτυπο σε μια μείωση των κρατικών εσόδων (από οικονομία που γνώριζε πολύ χαμηλό ή και αρνητικό ρυθμό μεγέθυνσης).

»Τρίτος παράγοντας ήταν η νεοφανής αδυναμία να δανειστεί το κράτος από τις αγορές, εξαιτίας και του μεγάλου προβλήματος του τραπεζικού τομέα.»Η πορεία προς την πτώχευση ήταν προβλέψιμη και σχεδόν 'προδιαγεγραμμένη' από τη στιγμή που είχε κλείσει η πρόσβαση στις αγορές, ενώ η κυβέρνηση άφηνε τις κρατικές δαπάνες να 'αυτονομούνται' και να τρέχουν. Προειδοποιήσεις υπήρξαν, τόσο στο εσωτερικό όσο και από το Δ.Ν.Τ. (που είχε επισημάνει από το 2010 την αδυναμία του κυπριακού κράτους να στηρίξει, αν χρειαζόταν, τις τράπεζές του -και τότε γινόταν λόγος για πιθανές ανάγκες 'μόνο' 3 δις!).

»Σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, από το 2009 μέχρι το 2011, η απερχόμενη κυβέρνηση 'έτρεξε' προϋπολογισμούς με δαπάνες, που ακολουθούσαν εντελώς παράλογο ρυθμό. Μέσα σε μόλις τρία χρόνια προκάλεσε ελλείμματα 3,1 δις! Πρόσθετος παράγοντας ήταν και μια κοντόφθαλμη πολιτική δανεισμού. Αφού, όσο η Κύπρος μπορούσε ακόμα να δανείζεται, δεν εκτιμήθηκαν σωστά οι επερχόμενες ανάγκες και προτιμήθηκε τακτική βραχυπρόθεσμου δανεισμού (που έδινε 'αυταπάτη' χαμηλότερων επιτοκίων). Χαριστική βολή στο εύθραυστο οικοδόμημα μπορεί να θεωρηθεί η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για το 'κούρεμα' του χρέους της Ελλάδας, χωρίς τότε η κυπριακή πλευρά να ανακινήσει θέμα συλλογικής (από τους εταίρους) αντιμετώπισης του ιδιαίτερου προβλήματος των δυο κυπριακών τραπεζών.

»Με δυο λόγια, μπορεί η κυβέρνηση Χριστόφια-ΑΚΕΛ να μην έχει ολόκληρη την ευθύνη της στρεβλής δημοσιονομικής αρχιτεκτονικής της Κύπρου, αλλά έχει την απόλυτη ευθύνη για ένα 'θανατηφόρο' συνδυασμό αδράνειας και 'ανάποδων' κινήσεων μέσα ακριβώς στην κρίσιμη περίοδο. Είναι ωσάν να είχαμε ένα καράβι που έμπαζε νερά καταμεσίς σε φουρτουνιασμένο πέλαγος κι ο καπετάνιος, αντί να κάνει κάτι άλλο, φόρτωνε διαρκώς με πρόσθετο φορτίο το πλοίο. Μέχρι που εκείνο βυθίστηκε...».
InfoGnomon