2013-01-14 09:54:05
Δεν είναι καθόλου απίθανο να «πυροδοτηθεί» από την Ιαπωνία η παγκόσμια κρίση των κρίσεων – μέσα από την ραγδαία πτώση του νομίσματος της η οποία, σε συνδυασμό... με την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, θα οδηγούσε στην πανικόβλητη έξοδο των επενδυτών.
“Είναι βέβαιο πως εμείς ζούμε, κατά προσέγγιση βέβαια, δυνάμεις αστάθμητες, ανυπολόγιστες….εάν επιτρέπεται ο συλλογισμός, δρουν μόνες τους όλες αυτές οι δυνάμεις… αναπτύσσονται, κατά προσέγγιση πάντα, και σου φτιάχνουν μία παγίδα, την οποία εσύ δεν μπορείς να διακρίνεις αλλά, στο τέλος, σε τυλίγει, σε σφίγγει. Τότε βρίσκεσαι εγκλωβισμένος μέσα, έχεις πιαστεί στον ιστό της αράχνης, χωρίς να έχεις τη δυνατότητα να εξηγήσεις το πώς και το γιατί (Pirandello).
Σε σχέση με τα παραπάνω, ακολουθούν ορισμένα κείμενα, ανεξάρτητα μεταξύ τους, τα οποία όμως συμπληρώνουν τη μεγάλη εικόνα – η οποία δεν είναι η καλύτερη δυνατή για τον πλανήτη. Το τελευταίο κείμενο. «Η ανίατη ασθένεια της ελεύθερης οικονομίας», γράφτηκε το Μάρτιο του 2006 – πολύ πριν από το ξεκίνημα της κρίσης.
Ιαπωνία, ο επόμενος υποψήφιος;
“Έχει γίνει αλήθεια κατανοητό, το πόσο σημαντική είναι η «κατάληψη» της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας από την κυβέρνηση; Η κατάργηση της ανεξαρτησίας της δηλαδή, με στόχο την απ’ ευθείας παρέμβαση του κράτους στην πολιτική χρήματος; Ποια θα είναι τα επακόλουθα διεθνώς, στο ενδεχόμενο κατάρρευσης της Ιαπωνίας;
Τι θα μπορούσε να συμβεί στον πλανήτη. στην περίπτωση ενός μεγάλου πανικού στις αγορές ομολόγων, προκαλούμενου από την Ιαπωνία; Θα προσπαθούσαν όλες οι υπόλοιπες χώρες να την διασώσουν, κατά το παράδειγμα της Ελλάδας; Με το γεν σε τόσο χαμηλά επίπεδα, μήπως βιώνουμε το ξεκίνημα μίας μαζικής φυγής από το νόμισμα της χώρας;”
Ενώ ο πλανήτης απασχολείται με την κρίση χρέους της Ευρωζώνης, καθώς επίσης με την ανοησία του δημοσιονομικού γκρεμού στις Η.Π.Α., φαίνεται πως η Ιαπωνία ευρίσκεται στη στροφή του διαβόλου - έχοντας μάλλον ξεπεράσει το σημείο χωρίς επιστροφή.
Το δημόσιο χρέος της πλησιάζει το τρομακτικό ποσοστό του 240% του ΑΕΠ, η οικονομία της επιστρέφει ξανά στην ύφεση, το εμπορικό ισοζύγιο είναι πλέον αρνητικό και οι εξαγωγές της καταρρέουν – μεταξύ άλλων, σαν αποτέλεσμα του «εμπάργκο» εκ μέρους της Κίνας, όσον αφορά τα σπάνια μέταλλα, τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.
Τα γεγονότα αυτά, αργά ή γρήγορα, θα τοποθετήσουν την Ιαπωνία στο στόχαστρο των αγορών – με ανυπολόγιστες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη. Ειδικότερα, η αυξανόμενη εκτύπωση χρημάτων εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας, με στόχο την καταπολέμηση της ύφεσης, είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσει στην κατάρρευση της χώρας – μέσα από την αύξηση των μηδενικών σχεδόν σήμερα επιτοκίων δανεισμού της, η οποία φαίνεται από την κλιμάκωση της απόδοσης των δεκαετών ομολόγων τις τελευταίες ημέρες.
Με το γεν σε ελεύθερη πτώση, πολλοί υποθέτουν πως οι επενδυτές, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό της χώρας, θα χάσουν σύντομα την εμπιστοσύνη τους στη φερεγγυότητα της κυβέρνησης. Η ενδεχόμενη τότε μαζική απόδραση από τα ομόλογα του δημοσίου θα πίεζε ακόμη περισσότερο το γεν – με αποτέλεσμα να βυθιστεί η Ιαπωνία σε μία συναλλαγματική κρίση τέτοιου μεγέθους, ικανού να συμπαρασύρει ολόκληρο τον πλανήτη.
«Τι θα μπορούσε να συμβεί λοιπόν εάν η Ιαπωνία (όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Ελλάδα κλπ.)κινδύνευε να χρεοκοπήσει; Εναλλακτικά, τι αποτελέσματα θα είχε για τον υπόλοιπο πλανήτη τυχόν προσπάθεια της να αποφύγει τη χρεοκοπία, τυπώνοντας μεγάλες ποσότητες χρημάτων;»
Κατά την άποψη πολλών, ένα τέτοιου είδους συμβάν θα έκανε την κρίση του 2008 να μοιάζει με παιδικό παιχνίδι – αφού η αντιμετώπιση της, με στόχο να μην ξεσπάσει πανικός στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, θα απαιτούσε τη συντονισμένη διάσωση της Ιαπωνίας από το ΔΝΤ, τις Η.Π.Α., την Κίνα, τη Ρωσία, καθώς επίσης από όλες τις φερέγγυες χώρες του πλανήτη.Όλοι μαζί λοιπόν θα έπρεπε να εγγυηθούν για τα χρέη της Ιαπωνίας ή, έστω, για ένα μεγάλο μέρος τους.
Ολοκληρώνοντας, εδώ θα έκλεινε ενδεχομένως ο παράλογος κύκλος των πολιτικών διάσωσης, οι οποίες ουσιαστικά «εγκαινιάστηκαν» το 2007 από τις Η.Π.Α. Στο τέλος του διαβολικού αυτού κύκλου, όλος ο πλανήτης θα βρισκόταν κάτω από μία «ομπρέλα διάσωσης», όπως σήμερα η Ελλάδα, η Ιρλανδία κλπ. - όπου η κάθε μία χώρα θα εγγυόταν για την άλλη και «τανάπαλιν». Κάποια στιγμή λοιπόν θα ακολουθούσε η μεγάλη έκρηξη – το αργότερο, όταν θα χανόταν πλέον εντελώς η εμπιστοσύνη όλων, σε όλους.
Ο χάρτινος πύργος
Οι Η.Π.Α. (δήθεν) αναζητούν κάποιον τρόπο για να αποφύγουν το «δημοσιονομικό γκρεμό», ενώ την ίδια στιγμή η κεντρική τράπεζα (Fed) πλημμυρίζει τις αγορές με «φρεσκοτυπωμένα», πληθωριστικά δολάρια – αποκρύπτοντας ουσιαστικά τα τεράστια προβλήματα της υπερδύναμης, τα οποία δεν είναι άλλα από τα δίδυμα ελλείμματα (προϋπολογισμός, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), καθώς επίσης από το δημόσιο χρέος (άνω του 110% του ΑΕΠ).
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην Ιαπωνία, όπου η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει περισσότερο την ποσότητα χρήματος, παρά το ότι το δημόσιο χρέος έχει ξεπεράσει το 230% του ΑΕΠ της – με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται οι δείκτες του χρηματιστηρίου της.
Στον τρίτο «πυλώνα» της Δύσης τώρα, στην Ευρώπη, η κρίση χρέους εντείνεται συνεχώς – με την ΕΚΤ να παράγει επίσης νέα χρήματα (αγορά ομολόγων των υπερχρεωμένων κρατών-μελών της, τριετής δανεισμός των τραπεζών), αν και με χαμηλότερο ρυθμό από τους δύο άλλους.
Πρόκειται λοιπόν για έναν χάρτινο πύργο, για ένα «σχήμα Ponzi» δηλαδή, όπως ονομάζεται η μέθοδος πληρωμής παλαιοτέρων χρεών, με τη βοήθεια της ανάληψης νέων – γεγονός που σημαίνει ότι, τόσο οι πολιτικοί, όσο και οι κεντρικοί τραπεζίτες συνεχίζουν να «κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί», αφού τα χρέη δεν πληρώνονται από τη δημιουργία κερδών, αλλά από το νέο δανεισμό.
Σε κάθε περίπτωση, τα συσωρευμένα χρέη της Δύσης δεν πρόκειται ποτέ να πληρωθούν – ενώ από τη φύση του, ένα «σχήμα Ponzi» καταρρέει ξαφνικά και χωρίς καμία προειδοποίηση.
Η αιτία της δημιουργίας του χάρτινου πύργου δεν είναι άλλη, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, από τα τεράστια χρέη – δημόσια και ιδιωτικά. Για παράδειγμα, τα συνολικά χρέη στις 18 μεγαλύτερες οικονομίες του ΟΟΣΑ ήταν στο 160% του ΑΕΠ τους το 1980 –σήμερα (2011) έχουν εκτοξευθεί στο 321% του ΑΕΠ τους. Αποπληθωρισμένα, οι κυβερνήσεις έχουν τετραπλάσια χρέη σε σχέση με το 1980, τα νοικοκυριά εξαπλάσια και οι επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας τριπλάσια.
Ολοκληρώνοντας, τα χρέη δεν είναι φυσικά αρνητικά, εφόσον χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη της οικονομίας. Εν τούτοις,τις τελευταίες δεκαετίες οδηγήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά στην κατανάλωση, στην κερδοσκοπία, καθώς επίσης στην αποπληρωμή παλαιοτέρων υποχρεώσεων - έτσι ώστε να μην καταρρεύσει ο χάρτινος πύργος.
Εάν τώρα στα επίσημα χρέη προσθέσουμε τα τεράστια κρυφά και ακάλυπτα χρέη, προερχόμενα κυρίως από τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα (τα οποία είναι αδύνατον να χρηματοδοτηθούν μελλοντικά, αφού δεν είναι προσαρμοσμένα στις νέες δημογραφικές συνθήκες), τότε θα διαπιστώσουμε πως υπάρχει μία δεύτερη ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του συστήματος – η οποία δεν θα αργήσει πολύ να εκραγεί, αφού η «απενεργοποίηση» της απαιτεί την επιβολή τόσο υψηλών φόρων, τους οποίους είναι αδύνατον ποτέ να εγκρίνουν οι κοινωνίες, χωρίς να επαναστατήσουν.
Μέχρι τότε, τα χρηματιστήρια πιθανότατα θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία – αφού «τρέφονται» από τα νέα χρήματα που διοχετεύουν οι κεντρικές τράπεζες στις αγορές, τα οποία φυσικά δεν κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία (γνωρίζοντας τους τεράστιους κινδύνους κατάρρευσης, με τους οποίους είναι αντιμέτωπη).
Σημείωση για τον δημοσιονομικό γκρεμό: Ουσιαστικά πρόκειται για μείωση των δαπανών του δημοσίου και για αύξηση των φόρων, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της κατανάλωσης (ενός από τους τέσσερις συντελεστές του ΑΕΠ), κατά περίπου 400 δις $ - ποσόν που ισοδυναμεί με το 3% του ΑΕΠ των Η.Π.Α., στις οποίες ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιβραδυνόταν στο 1%, χωρίς όμως να προκληθεί ύφεση.
Η ανίατη ασθένεια της ελεύθερης οικονομίας
Οι «πατέρες» του δόγματος της Ελεύθερης Οικονομίας, ίσως του καλύτερου δυνατού οικονομικού συστήματος που «συνέλαβε» ποτέ ο άνθρωπος, δεν είναι άλλοι από τους Adam Smith (του Σκωτσέζου ο οποίος το 1776 εξέδωσε το θαυμάσιο έργο του «Inquiry in the Causes of the Wealth of Nations») και David Ricardo (του γιου ενός τραπεζίτη πορτογαλικής καταγωγής εγκατεστημένου στο Λονδίνο, ο οποίος το 1817 εξέδωσε την κλασσική πραγματεία «Principles of Political Economy andTaxation»).
Οι αρχές του συγκεκριμένου δόγματος είναι απλούστατες και συνοψίζονται σε μία βασική θεώρηση, η οποία υποστηρίζει τα παρακάτω:
“Επαφιόμενο στον εαυτό του και απελευθερωμένο από εμπόδια και ελέγχους το Κεφάλαιο, θα κατευθύνεται αυτόματα και οποιαδήποτε στιγμή εκεί που τα κέρδη είναι τα υψηλότερα δυνατά. Κατά συνέπεια και όσον αφορά τα εμπορεύματα (την παραγωγή), το «σχετικό ύψος» του κόστους παραγωγής θα καθορίζει τον τόπο παραγωγής των προϊόντων”.
Από τη χρονική στιγμή και μετά που εφαρμόσθηκε σωστά το παραπάνω Οικονομικό Δόγμα, διαπιστώθηκε ότι προκαλεί στην κυριολεξία θαύματα. Ειδικότερα, μεταξύ των ετών 1960 και 2000 εξαπλασιάστηκε ο οικονομικός πλούτος του πλανήτη και οι χρηματιστηριακές αξίες στη Νέα Υόρκη αυξήθηκαν σχεδόν κατά 1000%. Η δημιουργικότητα, η δύναμη και η ανεξάντλητη ενέργεια που προσφέρει στον άνθρωπο η Ελεύθερη Οικονομία απεδείχθη μοναδική στο είδος της, πηγή της τεράστιας ανθρώπινης ανάπτυξης και εξέλιξης που «χαρακτήρισε» το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα.
Ο «αιώνιος δυϊσμός» όμως που διέπει τη Φύση στο σύνολο της, ο οποίος μας διδάσκει ότι όλα τα αντικείμενα και οι έννοιες συνοδεύονται πάντοτε από το αντίθετο τους (ημέρα – νύχτα, κρύο – ζέστη, ομορφιά – ασχήμια, Θεός - διάβολος κοκ), δεν μπορούσε παρά να έχει εφαρμογή και στο συγκεκριμένο «Οικονομικό δόγμα». Το πρόβλημα του, το οποίο ήταν απόλυτα γνωστό στους δύο «ιδρυτές» της Ελεύθερης Οικονομίας, δεν είναι άλλο από την «κατανομή των πόρων» που προέρχονται από την εξαιρετικά αποτελεσματική αυτή «δραστηριοποίηση» του Κεφαλαίου. Η λύση που έδωσαν («απάντηση» στο πρόβλημα) ήταν δυστυχώς ανάλογη του υψηλού ήθους (θρησκευόμενοι αμφότεροι), του χώρου (Μεγάλη Βρετανία, με πλήθος φτωχούς κατοίκους τότε) και του χρόνου που έζησαν (περί το 1800).
Η συνταγή τους, κάτω από τις παραπάνω συνθήκες, ήταν επίσης απλή και επικεντρώθηκε στο αξίωμα «Trickle down effect», το οποίο στηρίζεται στην έννοια της ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών και «θέλει» να ισχύει τόσο για τους ανθρώπους, όσο και για τις επιχειρήσεις. Το αξίωμα «ισχυρίζεται» ότι:
“Όταν ο πλούτος φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο «κορεσμού» (υπέρ-ικανοποίησης των αναγκών των πλουσίων), τότε η αναδιανομή από τους πλούσιους στους φτωχούς ακολουθεί αυτόματα («μοιράζεται» ο πλούτος)”.
Δυστυχώς, τόσο ο Adam Smith όσο και ο David Ricardo, συνέδεσαν τις Ανάγκες με τη Χρήση, γεγονός που αποδεδειγμένα στερείται κάθε ανθρώπινης λογικής - αν και πιθανόν να κατέληξαν σε αυτό από την παρατήρηση των «φυσικών κανόνων» (όπου τα ζώα σκοτώνουν κυρίως για να εξασφαλίσουν την τροφή τους), μη δίνοντας σημασία στην εντελώς αντίθετη ανθρώπινη συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση όμως και ανεξάρτητα από το που στηρίχθηκε, το αξίωμα δεν έχει απολύτως καμία ισχύ και επομένως το πρόβλημα παραμένει άλυτο.
Ακριβώς λόγω του «εγγενούς» αυτού προβλήματος (η Οικονομία και η Επιχείρηση είναι ζωντανοί οργανισμοί, «καθ’ εικόνα και ομοίωση» του ανθρώπου - δημιουργού τους», ενώ διαθέτουν σώμα, λογική και συναίσθημα σε πλήρη αναλογία με το μέγεθός τους – οι μεγαλύτερες κυρίως σώμα και οι μικρότερες κυρίως συναίσθημα), δημιουργήθηκε και «ανδρώθηκε» η ανίατη ασθένεια του Καπιταλισμού (υπέρ-συγκέντρωση Κεφαλαίων σε λίγους, με απώτερο «ουτοπικό» στόχο την επίτευξη μίας και μοναδικής παγκόσμιας επιχείρησης, ενός και μοναδικού ιδιόκτητου παγκόσμιου πλούτου), η οποία δυστυχώς απειλεί με τις διαρκείς «μεταστάσεις» της να καταστρέψει τον κατά τα άλλα υγιέστατο, «παραδειγματικό» «οργανισμό» της Ελεύθερης Οικονομίας.
Οι αυτόνομες, αυτόβουλες, πανίσχυρες και εντελώς ανεξέλεγκτες πλέον Αγορές Κεφαλαίου, επιβοηθούμενες από την πρόσφατα παγκοσμιοποιημένη «αντιμετώπιση» του συστήματος, τείνουν να εξουσιάσουν απόλυτα τους ανθρώπους και τα κράτη, εξουδετερώνοντας την Πολιτεία και επιβάλλοντας τους δικούς τους όρους και κανόνες. Είναι χαρακτηριστική εδώ η τελευταία φράση του προέδρου της γερμανικής κεντρικής τράπεζας Hans Tietmeyer το 1996 στο Νταβός της Ελβετίας, ενώπιον των 1.000 περίπου συγκεντρωμένων, «αντιπροσώπων» της ελίτ του πλανήτη:
“Από τώρα και στο εξής θα είσαστε όλοι κάτω από τον Έλεγχο των Χρηματαγορών”, όπως και ο τίτλος του Spiegelτην εβδομάδα της τρομοκρατικής επίθεσης (στις 11.9.2001) στη Νέα Υόρκη “Η παγκοσμιοποίηση είναι η καθημερινή Τρομοκρατία”.
Οι συνεχείς συγχωνεύσεις των μεγάλων ιδιωτικών Ομίλων (αν και ποτέ δεν επιτυγχάνουν τις «συνεργίες» που επικαλούνται, αλλά απλά «καταστρέφουν» θέσεις εργασίας – σύμφωνα με έρευνα της γαλλικής Le Monde, η οποία ανέλυσε 12 μεγάλες συγχωνεύεις εισηγμένων εταιρειών, όχι μόνο δεν αυξήθηκαν τα μεγέθη τους αλλά, αντίθετα, «απέδωσαν» συνολική ζημία άνω των 720 εκατ. δολαρίων), καθώς επίσης οι διαρκείς επεκτάσεις τους σε όλο τον κόσμο, αναδεικνύουν καθαρά το ένα σκέλος του προβλήματος (της καπιταλιστικής «ασθένειας» της Ελεύθερης Οικονομίας).
Το άλλο σκέλος αφορά την «προσέγγιση» των χρηματαγορών με τα κράτη, η οποία δυστυχώς έχει «μεταλλαχθεί» σε σχέση «εντολοδόχου – υποτελούς». Στην περίπτωση που ένα κράτος δηλαδή «τολμήσει» να αυξήσει τις φορολογικές επιβαρύνσεις των «μεγάλων», αμέσως «αποχωρεί» το χρηματοοικονομικό Κεφάλαιο (εσωτερικό και διεθνές) και εγκαθίσταται σε κάποια άλλη γειτονική χώρα, η οποία του εξασφαλίζει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις. Η κυριότερη από αυτές είναι σήμερα η ιδιωτικοποίηση όλων των δημοσίων (συνήθως κοινωφελών) εταιρειών, οι οποίες στη συνέχεια «υπηρετούν» το δόγμα της «μεγιστοποίησης του κέρδους»
Μία χώρα όμως, η οποία με τη θέληση της «παραδίδει» στο διεθνές (και άπατρις) Κεφάλαιο της σημαντικότερες δημόσιες Υπηρεσίες της, οι οποίες αγγίζουν και εξυπηρετούν «συλλογικά» συμφέροντα, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει την τεράστια συγκέντρωση Κεφαλαίου και Δύναμης σε λίγους, μέσω των συγχωνεύσεων των ιδιωτικών Ομίλων (οι επιτροπές ανταγωνισμού σπάνια απαγορεύουν συγχωνεύσεις, ευρισκόμενες πιθανότατα ακόμη στην προ-παγκοσμιοποίησης εποχή), δεν μπορεί παρά να απολέσει τελικά την Εθνική κυριαρχία της και να αδρανοποιήσει εντελώς το Πολιτικό της σύστημα.
Στην τελική «μορφή» της «εξέλιξης» αυτής, επί των Κυβερνήσεων, των Κοινοβουλίων, των Δικαστών, των Συνδικάτων, του Τύπου, της Εκκλησίας, του Στρατού, των Διανοουμένων και των Επιστημόνων θα κυριαρχούν οι Αγορές Κεφαλαίου, στις οποίες εμπιστευόμαστε τη διαχείριση της Ελεύθερης Οικονομίας, «βιώνοντας νοερά» όχι τη σημερινή, αλλά την προ-παγκοσμιοποίησης εποχή.
Η Ελεύθερη Οικονομία, η οποία είναι κατά την άποψή μας το μοναδικό «λειτουργικό» Κοινωνικό σύστημα, εφόσον βέβαια στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις μικρομεσαίες εταιρείες και στον επιτυχημένο Δημόσιο τομέα, οφείλει να προστατευθεί από όλους μας, μέσω της προστασίας των ανεξάρτητων ιδιωτικών επιχειρήσεων και των δημοσίων κοινωφελών.
Οι άνθρωποι θυσίασαν μέρος της ελευθερίας τους, αποδεχόμενοι κανόνες συμπεριφοράς και νόμους, με αντάλλαγμα την κοινωνική οργάνωση και την ασφάλεια τους - όχι την ανασφάλεια ή την υποτέλεια σε ένα απρόσωπο χρηματιστηριακό Κεφάλαιο, το οποίο απειλεί να αποσυντονίσει την Ελεύθερη Οικονομία και να καταστρέψει κάθε κοινωνικό θεσμό.
Η Ελεύθερη Οικονομία, από τη στιγμή που εφαρμόσθηκε σωστά, προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες στις ανθρώπινες Κοινωνίες. Οι ανεξέλεγκτες Αγορές Κεφαλαίου και οι «πολύ-ηπειρωτικές» πλέον υπέρ-επιχειρήσεις αποτελούν μία ασθένεια της, η οποία τείνει να εξελιχθεί σε παγκόσμια, θανατηφόρα επιδημία.
Απέναντι της μπορούν να τοποθετηθούν μόνο οι υγιείς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η ανάπτυξη των οποίων σταματάει όταν επέλθει ο «κορεσμός». Το «δόγμα» της Ελεύθερης Οικονομίας είναι αδύνατον να εγγυηθεί αυτήν την «ασφαλιστική δικλίδα», η «διαχείριση» της οποίας αποτελεί το αντικείμενο και την ουσιαστικότερη απασχόληση της εκάστοτε Πολιτείας
sofokleous10.gr
“Είναι βέβαιο πως εμείς ζούμε, κατά προσέγγιση βέβαια, δυνάμεις αστάθμητες, ανυπολόγιστες….εάν επιτρέπεται ο συλλογισμός, δρουν μόνες τους όλες αυτές οι δυνάμεις… αναπτύσσονται, κατά προσέγγιση πάντα, και σου φτιάχνουν μία παγίδα, την οποία εσύ δεν μπορείς να διακρίνεις αλλά, στο τέλος, σε τυλίγει, σε σφίγγει. Τότε βρίσκεσαι εγκλωβισμένος μέσα, έχεις πιαστεί στον ιστό της αράχνης, χωρίς να έχεις τη δυνατότητα να εξηγήσεις το πώς και το γιατί (Pirandello).
Σε σχέση με τα παραπάνω, ακολουθούν ορισμένα κείμενα, ανεξάρτητα μεταξύ τους, τα οποία όμως συμπληρώνουν τη μεγάλη εικόνα – η οποία δεν είναι η καλύτερη δυνατή για τον πλανήτη. Το τελευταίο κείμενο. «Η ανίατη ασθένεια της ελεύθερης οικονομίας», γράφτηκε το Μάρτιο του 2006 – πολύ πριν από το ξεκίνημα της κρίσης.
Ιαπωνία, ο επόμενος υποψήφιος;
“Έχει γίνει αλήθεια κατανοητό, το πόσο σημαντική είναι η «κατάληψη» της κεντρικής τράπεζας της Ιαπωνίας από την κυβέρνηση; Η κατάργηση της ανεξαρτησίας της δηλαδή, με στόχο την απ’ ευθείας παρέμβαση του κράτους στην πολιτική χρήματος; Ποια θα είναι τα επακόλουθα διεθνώς, στο ενδεχόμενο κατάρρευσης της Ιαπωνίας;
Τι θα μπορούσε να συμβεί στον πλανήτη. στην περίπτωση ενός μεγάλου πανικού στις αγορές ομολόγων, προκαλούμενου από την Ιαπωνία; Θα προσπαθούσαν όλες οι υπόλοιπες χώρες να την διασώσουν, κατά το παράδειγμα της Ελλάδας; Με το γεν σε τόσο χαμηλά επίπεδα, μήπως βιώνουμε το ξεκίνημα μίας μαζικής φυγής από το νόμισμα της χώρας;”
Ενώ ο πλανήτης απασχολείται με την κρίση χρέους της Ευρωζώνης, καθώς επίσης με την ανοησία του δημοσιονομικού γκρεμού στις Η.Π.Α., φαίνεται πως η Ιαπωνία ευρίσκεται στη στροφή του διαβόλου - έχοντας μάλλον ξεπεράσει το σημείο χωρίς επιστροφή.
Το δημόσιο χρέος της πλησιάζει το τρομακτικό ποσοστό του 240% του ΑΕΠ, η οικονομία της επιστρέφει ξανά στην ύφεση, το εμπορικό ισοζύγιο είναι πλέον αρνητικό και οι εξαγωγές της καταρρέουν – μεταξύ άλλων, σαν αποτέλεσμα του «εμπάργκο» εκ μέρους της Κίνας, όσον αφορά τα σπάνια μέταλλα, τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.
Τα γεγονότα αυτά, αργά ή γρήγορα, θα τοποθετήσουν την Ιαπωνία στο στόχαστρο των αγορών – με ανυπολόγιστες συνέπειες για ολόκληρο τον πλανήτη. Ειδικότερα, η αυξανόμενη εκτύπωση χρημάτων εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας, με στόχο την καταπολέμηση της ύφεσης, είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσει στην κατάρρευση της χώρας – μέσα από την αύξηση των μηδενικών σχεδόν σήμερα επιτοκίων δανεισμού της, η οποία φαίνεται από την κλιμάκωση της απόδοσης των δεκαετών ομολόγων τις τελευταίες ημέρες.
Με το γεν σε ελεύθερη πτώση, πολλοί υποθέτουν πως οι επενδυτές, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό της χώρας, θα χάσουν σύντομα την εμπιστοσύνη τους στη φερεγγυότητα της κυβέρνησης. Η ενδεχόμενη τότε μαζική απόδραση από τα ομόλογα του δημοσίου θα πίεζε ακόμη περισσότερο το γεν – με αποτέλεσμα να βυθιστεί η Ιαπωνία σε μία συναλλαγματική κρίση τέτοιου μεγέθους, ικανού να συμπαρασύρει ολόκληρο τον πλανήτη.
«Τι θα μπορούσε να συμβεί λοιπόν εάν η Ιαπωνία (όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Ελλάδα κλπ.)κινδύνευε να χρεοκοπήσει; Εναλλακτικά, τι αποτελέσματα θα είχε για τον υπόλοιπο πλανήτη τυχόν προσπάθεια της να αποφύγει τη χρεοκοπία, τυπώνοντας μεγάλες ποσότητες χρημάτων;»
Κατά την άποψη πολλών, ένα τέτοιου είδους συμβάν θα έκανε την κρίση του 2008 να μοιάζει με παιδικό παιχνίδι – αφού η αντιμετώπιση της, με στόχο να μην ξεσπάσει πανικός στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, θα απαιτούσε τη συντονισμένη διάσωση της Ιαπωνίας από το ΔΝΤ, τις Η.Π.Α., την Κίνα, τη Ρωσία, καθώς επίσης από όλες τις φερέγγυες χώρες του πλανήτη.Όλοι μαζί λοιπόν θα έπρεπε να εγγυηθούν για τα χρέη της Ιαπωνίας ή, έστω, για ένα μεγάλο μέρος τους.
Ολοκληρώνοντας, εδώ θα έκλεινε ενδεχομένως ο παράλογος κύκλος των πολιτικών διάσωσης, οι οποίες ουσιαστικά «εγκαινιάστηκαν» το 2007 από τις Η.Π.Α. Στο τέλος του διαβολικού αυτού κύκλου, όλος ο πλανήτης θα βρισκόταν κάτω από μία «ομπρέλα διάσωσης», όπως σήμερα η Ελλάδα, η Ιρλανδία κλπ. - όπου η κάθε μία χώρα θα εγγυόταν για την άλλη και «τανάπαλιν». Κάποια στιγμή λοιπόν θα ακολουθούσε η μεγάλη έκρηξη – το αργότερο, όταν θα χανόταν πλέον εντελώς η εμπιστοσύνη όλων, σε όλους.
Ο χάρτινος πύργος
Οι Η.Π.Α. (δήθεν) αναζητούν κάποιον τρόπο για να αποφύγουν το «δημοσιονομικό γκρεμό», ενώ την ίδια στιγμή η κεντρική τράπεζα (Fed) πλημμυρίζει τις αγορές με «φρεσκοτυπωμένα», πληθωριστικά δολάρια – αποκρύπτοντας ουσιαστικά τα τεράστια προβλήματα της υπερδύναμης, τα οποία δεν είναι άλλα από τα δίδυμα ελλείμματα (προϋπολογισμός, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), καθώς επίσης από το δημόσιο χρέος (άνω του 110% του ΑΕΠ).
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην Ιαπωνία, όπου η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει περισσότερο την ποσότητα χρήματος, παρά το ότι το δημόσιο χρέος έχει ξεπεράσει το 230% του ΑΕΠ της – με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται οι δείκτες του χρηματιστηρίου της.
Στον τρίτο «πυλώνα» της Δύσης τώρα, στην Ευρώπη, η κρίση χρέους εντείνεται συνεχώς – με την ΕΚΤ να παράγει επίσης νέα χρήματα (αγορά ομολόγων των υπερχρεωμένων κρατών-μελών της, τριετής δανεισμός των τραπεζών), αν και με χαμηλότερο ρυθμό από τους δύο άλλους.
Πρόκειται λοιπόν για έναν χάρτινο πύργο, για ένα «σχήμα Ponzi» δηλαδή, όπως ονομάζεται η μέθοδος πληρωμής παλαιοτέρων χρεών, με τη βοήθεια της ανάληψης νέων – γεγονός που σημαίνει ότι, τόσο οι πολιτικοί, όσο και οι κεντρικοί τραπεζίτες συνεχίζουν να «κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί», αφού τα χρέη δεν πληρώνονται από τη δημιουργία κερδών, αλλά από το νέο δανεισμό.
Σε κάθε περίπτωση, τα συσωρευμένα χρέη της Δύσης δεν πρόκειται ποτέ να πληρωθούν – ενώ από τη φύση του, ένα «σχήμα Ponzi» καταρρέει ξαφνικά και χωρίς καμία προειδοποίηση.
Η αιτία της δημιουργίας του χάρτινου πύργου δεν είναι άλλη, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, από τα τεράστια χρέη – δημόσια και ιδιωτικά. Για παράδειγμα, τα συνολικά χρέη στις 18 μεγαλύτερες οικονομίες του ΟΟΣΑ ήταν στο 160% του ΑΕΠ τους το 1980 –σήμερα (2011) έχουν εκτοξευθεί στο 321% του ΑΕΠ τους. Αποπληθωρισμένα, οι κυβερνήσεις έχουν τετραπλάσια χρέη σε σχέση με το 1980, τα νοικοκυριά εξαπλάσια και οι επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας τριπλάσια.
Ολοκληρώνοντας, τα χρέη δεν είναι φυσικά αρνητικά, εφόσον χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη της οικονομίας. Εν τούτοις,τις τελευταίες δεκαετίες οδηγήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά στην κατανάλωση, στην κερδοσκοπία, καθώς επίσης στην αποπληρωμή παλαιοτέρων υποχρεώσεων - έτσι ώστε να μην καταρρεύσει ο χάρτινος πύργος.
Εάν τώρα στα επίσημα χρέη προσθέσουμε τα τεράστια κρυφά και ακάλυπτα χρέη, προερχόμενα κυρίως από τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα (τα οποία είναι αδύνατον να χρηματοδοτηθούν μελλοντικά, αφού δεν είναι προσαρμοσμένα στις νέες δημογραφικές συνθήκες), τότε θα διαπιστώσουμε πως υπάρχει μία δεύτερη ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του συστήματος – η οποία δεν θα αργήσει πολύ να εκραγεί, αφού η «απενεργοποίηση» της απαιτεί την επιβολή τόσο υψηλών φόρων, τους οποίους είναι αδύνατον ποτέ να εγκρίνουν οι κοινωνίες, χωρίς να επαναστατήσουν.
Μέχρι τότε, τα χρηματιστήρια πιθανότατα θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία – αφού «τρέφονται» από τα νέα χρήματα που διοχετεύουν οι κεντρικές τράπεζες στις αγορές, τα οποία φυσικά δεν κατευθύνονται στην πραγματική οικονομία (γνωρίζοντας τους τεράστιους κινδύνους κατάρρευσης, με τους οποίους είναι αντιμέτωπη).
Σημείωση για τον δημοσιονομικό γκρεμό: Ουσιαστικά πρόκειται για μείωση των δαπανών του δημοσίου και για αύξηση των φόρων, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της κατανάλωσης (ενός από τους τέσσερις συντελεστές του ΑΕΠ), κατά περίπου 400 δις $ - ποσόν που ισοδυναμεί με το 3% του ΑΕΠ των Η.Π.Α., στις οποίες ο ρυθμός ανάπτυξης θα επιβραδυνόταν στο 1%, χωρίς όμως να προκληθεί ύφεση.
Η ανίατη ασθένεια της ελεύθερης οικονομίας
Οι «πατέρες» του δόγματος της Ελεύθερης Οικονομίας, ίσως του καλύτερου δυνατού οικονομικού συστήματος που «συνέλαβε» ποτέ ο άνθρωπος, δεν είναι άλλοι από τους Adam Smith (του Σκωτσέζου ο οποίος το 1776 εξέδωσε το θαυμάσιο έργο του «Inquiry in the Causes of the Wealth of Nations») και David Ricardo (του γιου ενός τραπεζίτη πορτογαλικής καταγωγής εγκατεστημένου στο Λονδίνο, ο οποίος το 1817 εξέδωσε την κλασσική πραγματεία «Principles of Political Economy andTaxation»).
Οι αρχές του συγκεκριμένου δόγματος είναι απλούστατες και συνοψίζονται σε μία βασική θεώρηση, η οποία υποστηρίζει τα παρακάτω:
“Επαφιόμενο στον εαυτό του και απελευθερωμένο από εμπόδια και ελέγχους το Κεφάλαιο, θα κατευθύνεται αυτόματα και οποιαδήποτε στιγμή εκεί που τα κέρδη είναι τα υψηλότερα δυνατά. Κατά συνέπεια και όσον αφορά τα εμπορεύματα (την παραγωγή), το «σχετικό ύψος» του κόστους παραγωγής θα καθορίζει τον τόπο παραγωγής των προϊόντων”.
Από τη χρονική στιγμή και μετά που εφαρμόσθηκε σωστά το παραπάνω Οικονομικό Δόγμα, διαπιστώθηκε ότι προκαλεί στην κυριολεξία θαύματα. Ειδικότερα, μεταξύ των ετών 1960 και 2000 εξαπλασιάστηκε ο οικονομικός πλούτος του πλανήτη και οι χρηματιστηριακές αξίες στη Νέα Υόρκη αυξήθηκαν σχεδόν κατά 1000%. Η δημιουργικότητα, η δύναμη και η ανεξάντλητη ενέργεια που προσφέρει στον άνθρωπο η Ελεύθερη Οικονομία απεδείχθη μοναδική στο είδος της, πηγή της τεράστιας ανθρώπινης ανάπτυξης και εξέλιξης που «χαρακτήρισε» το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα.
Ο «αιώνιος δυϊσμός» όμως που διέπει τη Φύση στο σύνολο της, ο οποίος μας διδάσκει ότι όλα τα αντικείμενα και οι έννοιες συνοδεύονται πάντοτε από το αντίθετο τους (ημέρα – νύχτα, κρύο – ζέστη, ομορφιά – ασχήμια, Θεός - διάβολος κοκ), δεν μπορούσε παρά να έχει εφαρμογή και στο συγκεκριμένο «Οικονομικό δόγμα». Το πρόβλημα του, το οποίο ήταν απόλυτα γνωστό στους δύο «ιδρυτές» της Ελεύθερης Οικονομίας, δεν είναι άλλο από την «κατανομή των πόρων» που προέρχονται από την εξαιρετικά αποτελεσματική αυτή «δραστηριοποίηση» του Κεφαλαίου. Η λύση που έδωσαν («απάντηση» στο πρόβλημα) ήταν δυστυχώς ανάλογη του υψηλού ήθους (θρησκευόμενοι αμφότεροι), του χώρου (Μεγάλη Βρετανία, με πλήθος φτωχούς κατοίκους τότε) και του χρόνου που έζησαν (περί το 1800).
Η συνταγή τους, κάτω από τις παραπάνω συνθήκες, ήταν επίσης απλή και επικεντρώθηκε στο αξίωμα «Trickle down effect», το οποίο στηρίζεται στην έννοια της ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών και «θέλει» να ισχύει τόσο για τους ανθρώπους, όσο και για τις επιχειρήσεις. Το αξίωμα «ισχυρίζεται» ότι:
“Όταν ο πλούτος φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο «κορεσμού» (υπέρ-ικανοποίησης των αναγκών των πλουσίων), τότε η αναδιανομή από τους πλούσιους στους φτωχούς ακολουθεί αυτόματα («μοιράζεται» ο πλούτος)”.
Δυστυχώς, τόσο ο Adam Smith όσο και ο David Ricardo, συνέδεσαν τις Ανάγκες με τη Χρήση, γεγονός που αποδεδειγμένα στερείται κάθε ανθρώπινης λογικής - αν και πιθανόν να κατέληξαν σε αυτό από την παρατήρηση των «φυσικών κανόνων» (όπου τα ζώα σκοτώνουν κυρίως για να εξασφαλίσουν την τροφή τους), μη δίνοντας σημασία στην εντελώς αντίθετη ανθρώπινη συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση όμως και ανεξάρτητα από το που στηρίχθηκε, το αξίωμα δεν έχει απολύτως καμία ισχύ και επομένως το πρόβλημα παραμένει άλυτο.
Ακριβώς λόγω του «εγγενούς» αυτού προβλήματος (η Οικονομία και η Επιχείρηση είναι ζωντανοί οργανισμοί, «καθ’ εικόνα και ομοίωση» του ανθρώπου - δημιουργού τους», ενώ διαθέτουν σώμα, λογική και συναίσθημα σε πλήρη αναλογία με το μέγεθός τους – οι μεγαλύτερες κυρίως σώμα και οι μικρότερες κυρίως συναίσθημα), δημιουργήθηκε και «ανδρώθηκε» η ανίατη ασθένεια του Καπιταλισμού (υπέρ-συγκέντρωση Κεφαλαίων σε λίγους, με απώτερο «ουτοπικό» στόχο την επίτευξη μίας και μοναδικής παγκόσμιας επιχείρησης, ενός και μοναδικού ιδιόκτητου παγκόσμιου πλούτου), η οποία δυστυχώς απειλεί με τις διαρκείς «μεταστάσεις» της να καταστρέψει τον κατά τα άλλα υγιέστατο, «παραδειγματικό» «οργανισμό» της Ελεύθερης Οικονομίας.
Οι αυτόνομες, αυτόβουλες, πανίσχυρες και εντελώς ανεξέλεγκτες πλέον Αγορές Κεφαλαίου, επιβοηθούμενες από την πρόσφατα παγκοσμιοποιημένη «αντιμετώπιση» του συστήματος, τείνουν να εξουσιάσουν απόλυτα τους ανθρώπους και τα κράτη, εξουδετερώνοντας την Πολιτεία και επιβάλλοντας τους δικούς τους όρους και κανόνες. Είναι χαρακτηριστική εδώ η τελευταία φράση του προέδρου της γερμανικής κεντρικής τράπεζας Hans Tietmeyer το 1996 στο Νταβός της Ελβετίας, ενώπιον των 1.000 περίπου συγκεντρωμένων, «αντιπροσώπων» της ελίτ του πλανήτη:
“Από τώρα και στο εξής θα είσαστε όλοι κάτω από τον Έλεγχο των Χρηματαγορών”, όπως και ο τίτλος του Spiegelτην εβδομάδα της τρομοκρατικής επίθεσης (στις 11.9.2001) στη Νέα Υόρκη “Η παγκοσμιοποίηση είναι η καθημερινή Τρομοκρατία”.
Οι συνεχείς συγχωνεύσεις των μεγάλων ιδιωτικών Ομίλων (αν και ποτέ δεν επιτυγχάνουν τις «συνεργίες» που επικαλούνται, αλλά απλά «καταστρέφουν» θέσεις εργασίας – σύμφωνα με έρευνα της γαλλικής Le Monde, η οποία ανέλυσε 12 μεγάλες συγχωνεύεις εισηγμένων εταιρειών, όχι μόνο δεν αυξήθηκαν τα μεγέθη τους αλλά, αντίθετα, «απέδωσαν» συνολική ζημία άνω των 720 εκατ. δολαρίων), καθώς επίσης οι διαρκείς επεκτάσεις τους σε όλο τον κόσμο, αναδεικνύουν καθαρά το ένα σκέλος του προβλήματος (της καπιταλιστικής «ασθένειας» της Ελεύθερης Οικονομίας).
Το άλλο σκέλος αφορά την «προσέγγιση» των χρηματαγορών με τα κράτη, η οποία δυστυχώς έχει «μεταλλαχθεί» σε σχέση «εντολοδόχου – υποτελούς». Στην περίπτωση που ένα κράτος δηλαδή «τολμήσει» να αυξήσει τις φορολογικές επιβαρύνσεις των «μεγάλων», αμέσως «αποχωρεί» το χρηματοοικονομικό Κεφάλαιο (εσωτερικό και διεθνές) και εγκαθίσταται σε κάποια άλλη γειτονική χώρα, η οποία του εξασφαλίζει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις. Η κυριότερη από αυτές είναι σήμερα η ιδιωτικοποίηση όλων των δημοσίων (συνήθως κοινωφελών) εταιρειών, οι οποίες στη συνέχεια «υπηρετούν» το δόγμα της «μεγιστοποίησης του κέρδους»
Μία χώρα όμως, η οποία με τη θέληση της «παραδίδει» στο διεθνές (και άπατρις) Κεφάλαιο της σημαντικότερες δημόσιες Υπηρεσίες της, οι οποίες αγγίζουν και εξυπηρετούν «συλλογικά» συμφέροντα, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει την τεράστια συγκέντρωση Κεφαλαίου και Δύναμης σε λίγους, μέσω των συγχωνεύσεων των ιδιωτικών Ομίλων (οι επιτροπές ανταγωνισμού σπάνια απαγορεύουν συγχωνεύσεις, ευρισκόμενες πιθανότατα ακόμη στην προ-παγκοσμιοποίησης εποχή), δεν μπορεί παρά να απολέσει τελικά την Εθνική κυριαρχία της και να αδρανοποιήσει εντελώς το Πολιτικό της σύστημα.
Στην τελική «μορφή» της «εξέλιξης» αυτής, επί των Κυβερνήσεων, των Κοινοβουλίων, των Δικαστών, των Συνδικάτων, του Τύπου, της Εκκλησίας, του Στρατού, των Διανοουμένων και των Επιστημόνων θα κυριαρχούν οι Αγορές Κεφαλαίου, στις οποίες εμπιστευόμαστε τη διαχείριση της Ελεύθερης Οικονομίας, «βιώνοντας νοερά» όχι τη σημερινή, αλλά την προ-παγκοσμιοποίησης εποχή.
Η Ελεύθερη Οικονομία, η οποία είναι κατά την άποψή μας το μοναδικό «λειτουργικό» Κοινωνικό σύστημα, εφόσον βέβαια στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στις μικρομεσαίες εταιρείες και στον επιτυχημένο Δημόσιο τομέα, οφείλει να προστατευθεί από όλους μας, μέσω της προστασίας των ανεξάρτητων ιδιωτικών επιχειρήσεων και των δημοσίων κοινωφελών.
Οι άνθρωποι θυσίασαν μέρος της ελευθερίας τους, αποδεχόμενοι κανόνες συμπεριφοράς και νόμους, με αντάλλαγμα την κοινωνική οργάνωση και την ασφάλεια τους - όχι την ανασφάλεια ή την υποτέλεια σε ένα απρόσωπο χρηματιστηριακό Κεφάλαιο, το οποίο απειλεί να αποσυντονίσει την Ελεύθερη Οικονομία και να καταστρέψει κάθε κοινωνικό θεσμό.
Η Ελεύθερη Οικονομία, από τη στιγμή που εφαρμόσθηκε σωστά, προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες στις ανθρώπινες Κοινωνίες. Οι ανεξέλεγκτες Αγορές Κεφαλαίου και οι «πολύ-ηπειρωτικές» πλέον υπέρ-επιχειρήσεις αποτελούν μία ασθένεια της, η οποία τείνει να εξελιχθεί σε παγκόσμια, θανατηφόρα επιδημία.
Απέναντι της μπορούν να τοποθετηθούν μόνο οι υγιείς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, η ανάπτυξη των οποίων σταματάει όταν επέλθει ο «κορεσμός». Το «δόγμα» της Ελεύθερης Οικονομίας είναι αδύνατον να εγγυηθεί αυτήν την «ασφαλιστική δικλίδα», η «διαχείριση» της οποίας αποτελεί το αντικείμενο και την ουσιαστικότερη απασχόληση της εκάστοτε Πολιτείας
sofokleous10.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πραγματογνωμοσύνη θα ζητήσει ο Ι. Διώτης για το επίμαχο στικ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
