2013-01-26 10:08:35
ANDRES S.CURRAN
«Aν επιτρέψεις σε ένα παιδί να μεγαλώσει χωρίς καμία εκπαίδευση, εν καιρώ θα συνδυάζει τη λογική νηπίου με τα πάθη ενήλικα και θα στραγγάλιζε τον πατέρα του και θα κοιμόταν με την μητέρα του»,
ΤΟ ΒΗΜΑ - THE NEW YORK TIMES
Φέτος συμπληρώνονται 300 χρόνια από τη γέννηση του πολυμαθούς και κορυφαίου διαφωτιστή Ντενί Ντιντερό και η επέτειος των γενεθλίων του τον Οκτώβριο αναμένεται να είναι ξεχωριστή. Ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να τιμήσει τον φιλόσοφο και συγγραφέα με την μεγαλύτερη ίσως τιμή στη Γαλλία, την συμβολική του ταφή στο Πάνθεον. Τους τελευταίους περίπου δύο αιώνες μόλις 80 άτομα έχουν κριθεί άξια αυτής της τιμής.
Όπως πολλοί διαφωτιστές συγγραφείς, ο Ντιντερό δίδασκε το δικαίωμα του ατόμου να καθορίζει την πορεία της ζωής του. όμως το είδος της ελευθερίας που περιγράφει διαφέρει σημαντικά από την σημερινή κοινότοπη κατανόηση της ελευθερίας. Το μήνυμά του αφορούσε στην διανοητική χειραφέτηση από τις δεδομένες αυθεντίες - θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές- και πάντα υπέρ του γενικότερου συμφέροντος της κοινωνίας.
Πολύ περισσότερο από ότι ο Ζαν Ζακ Ρουσό και ο Βολτέρος, ο Ντιντερό ενσάρκωνε την πιο προοδευτική πτέρυγα της σκέψης του Διαφωτισμού, μια θέση που προερχόταν από την πεποίθησή του ότι ο σκεπτικισμός για όλα τα θέμα «είναι το πρώτο βήμα προς την αλήθεια.»
Οι συγγραφείς η φήμη των οποίων έχει κάνει τόσο θεαματική «στροφή» μετά τον θάνατό τους σπανίζουν. Ενώ εν ζωή φυλακίστηκε για ορισμένα βιβλία του και αμέσως μετά τον θάνατό του το μεγαλύτερο μέρος του έργου καταχωνιάστηκε ως «αιρετικό» και προκλητικό, σήμερα γνωρίζουμε έναν διαφορετικό Ντιντερό. Από τον 19ο αιώνα, τα «ανακαλυφθέντα» κείμενα άρχισαν να εμπνέουν προσωπικότητες όπως ο Γκαίτε, ο Χέγκελ και ο Νίτσε. Ο Μαρξ τον ανέφερ ως τον αγαπημένο του συγγραφέα. Το ίδιο και ο Φρόιντ που ήταν μεγάλος του θαυμαστής.
Ο Ντιντερό ήταν που είπε ότι αν επιτρέψεις σε ένα παιδί να μεγαλώσει χωρίς καμία εκπαίδευση «εν καιρώ θα συνδυάζει τη λογική νηπίου με τα πάθη ενήλικα και θα στραγγάλιζε τον πατέρα του και θα κοιμόταν με την μητέρα του». Σας θυμίζει κάτι ;
Οι σύγχρονοι αναγνώστες συνεχίζουν να εντυπωσιάζονται από την προθυμία του Ντιντερό να αντιμετωπίσει τόσο το παράλογο όσο και το άβολο, διαπραγματευόμενος συχνά θέματα που οι συνάδελφοί του απέφευγαν. Καταδίκαζε δια βδελυγμίας την υποδούλωση Αφρικανών (έδινε μια φιλοσοφική φωνή στους σκλάβους), προκαλούσε τις αντιλήψεις της εποχής περί θρησκευτικής αγαμίας και επιβεβλημένης αφιέρωσης στον Θεό, ενώ διασκέδαζε με την πιθανότητα ο αγαπημένος του υλισμός ίσως να μας αρνούνταν την ελεύθερη βούληση.
Ένθερμος εμπειριστής, ο Ντιντερό υπερηφανευόταν επίσης ότι αμφέβαλε και για τις δικές του πεποιθήσεις ! Ένας από τους πιο αξιομνημόνευτους εκκεντρικούς ολόκληρης της λογοτεχνίας, μιλούσε προκλητικά με τον τρόπο του για την ομορφιά του κακού, τις χαρές του κοινωνικού παρασιστισμού και το δικαίωμα να αναζητεί κανείς τον εαυτό του όπως επιθυμεί.
Ο Ντιντερό, αφότου του αρνήθηκαν μια θέση στο Πάνθεον πριν από 100 χρόνια εξαιτίας της αθεΐας του, τώρα ετοιμάζεται να δεχτεί από τους συμπολίτες του την υψηλή τιμή που επί μακρόν άξιζε.
Αναμφίβολα, ο ίδιος ο Ντιντερό θα ήταν ευχαριστημένος. «Η υστεροφημία είναι για τον φιλόσοφο ότι ο άλλος κόσμος για τον άνθρωπο της θρησκείας», έγραψε κάποτε. Όμως όλοι θα πρέπει να είμαστε περήφανοι - διότι αν τελικά γίνει δεκτός ο Ντιντερό στο Πάνθεον αυτό θα αποτελεί συλλογική αναγνώριση ότι αυτό που καθιστά έναν καλλιτέχνη σπουδαίο είναι να έχει το θάρρος να προκαλεί.
Αυτό το μήνυμα οφείλει να αντηχήσει και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ενώ μερικές φορές είναι εύκολο για τους σημερινούς Αμερικανούς να ξεχνούν, το να χώνει κανείς την μύτη του στο κατεστημένο ήταν πάντα κεντρικό κομμάτι των πολιτισμικών και πολιτικών μας παραδόσεων, από την εποχή του Ντιντερό - κάπως έτσι γίναμε εξαρχής Αμερικανοί.
* Ο Άντριου Κιουράν είναι πρύτανης της σχολής Τεχνών και Ανθρωπιστικών Σπουδών και καθηγητής Γαλλικών στο πανεπιστήμιο Γουεσλέιαν.
Αναδημοσιευσα Από Βημα
molibixarti
«Aν επιτρέψεις σε ένα παιδί να μεγαλώσει χωρίς καμία εκπαίδευση, εν καιρώ θα συνδυάζει τη λογική νηπίου με τα πάθη ενήλικα και θα στραγγάλιζε τον πατέρα του και θα κοιμόταν με την μητέρα του»,
ΤΟ ΒΗΜΑ - THE NEW YORK TIMES
Φέτος συμπληρώνονται 300 χρόνια από τη γέννηση του πολυμαθούς και κορυφαίου διαφωτιστή Ντενί Ντιντερό και η επέτειος των γενεθλίων του τον Οκτώβριο αναμένεται να είναι ξεχωριστή. Ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να τιμήσει τον φιλόσοφο και συγγραφέα με την μεγαλύτερη ίσως τιμή στη Γαλλία, την συμβολική του ταφή στο Πάνθεον. Τους τελευταίους περίπου δύο αιώνες μόλις 80 άτομα έχουν κριθεί άξια αυτής της τιμής.
Όπως πολλοί διαφωτιστές συγγραφείς, ο Ντιντερό δίδασκε το δικαίωμα του ατόμου να καθορίζει την πορεία της ζωής του. όμως το είδος της ελευθερίας που περιγράφει διαφέρει σημαντικά από την σημερινή κοινότοπη κατανόηση της ελευθερίας. Το μήνυμά του αφορούσε στην διανοητική χειραφέτηση από τις δεδομένες αυθεντίες - θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές- και πάντα υπέρ του γενικότερου συμφέροντος της κοινωνίας.
Πολύ περισσότερο από ότι ο Ζαν Ζακ Ρουσό και ο Βολτέρος, ο Ντιντερό ενσάρκωνε την πιο προοδευτική πτέρυγα της σκέψης του Διαφωτισμού, μια θέση που προερχόταν από την πεποίθησή του ότι ο σκεπτικισμός για όλα τα θέμα «είναι το πρώτο βήμα προς την αλήθεια.»
Οι συγγραφείς η φήμη των οποίων έχει κάνει τόσο θεαματική «στροφή» μετά τον θάνατό τους σπανίζουν. Ενώ εν ζωή φυλακίστηκε για ορισμένα βιβλία του και αμέσως μετά τον θάνατό του το μεγαλύτερο μέρος του έργου καταχωνιάστηκε ως «αιρετικό» και προκλητικό, σήμερα γνωρίζουμε έναν διαφορετικό Ντιντερό. Από τον 19ο αιώνα, τα «ανακαλυφθέντα» κείμενα άρχισαν να εμπνέουν προσωπικότητες όπως ο Γκαίτε, ο Χέγκελ και ο Νίτσε. Ο Μαρξ τον ανέφερ ως τον αγαπημένο του συγγραφέα. Το ίδιο και ο Φρόιντ που ήταν μεγάλος του θαυμαστής.
Ο Ντιντερό ήταν που είπε ότι αν επιτρέψεις σε ένα παιδί να μεγαλώσει χωρίς καμία εκπαίδευση «εν καιρώ θα συνδυάζει τη λογική νηπίου με τα πάθη ενήλικα και θα στραγγάλιζε τον πατέρα του και θα κοιμόταν με την μητέρα του». Σας θυμίζει κάτι ;
Οι σύγχρονοι αναγνώστες συνεχίζουν να εντυπωσιάζονται από την προθυμία του Ντιντερό να αντιμετωπίσει τόσο το παράλογο όσο και το άβολο, διαπραγματευόμενος συχνά θέματα που οι συνάδελφοί του απέφευγαν. Καταδίκαζε δια βδελυγμίας την υποδούλωση Αφρικανών (έδινε μια φιλοσοφική φωνή στους σκλάβους), προκαλούσε τις αντιλήψεις της εποχής περί θρησκευτικής αγαμίας και επιβεβλημένης αφιέρωσης στον Θεό, ενώ διασκέδαζε με την πιθανότητα ο αγαπημένος του υλισμός ίσως να μας αρνούνταν την ελεύθερη βούληση.
Ένθερμος εμπειριστής, ο Ντιντερό υπερηφανευόταν επίσης ότι αμφέβαλε και για τις δικές του πεποιθήσεις ! Ένας από τους πιο αξιομνημόνευτους εκκεντρικούς ολόκληρης της λογοτεχνίας, μιλούσε προκλητικά με τον τρόπο του για την ομορφιά του κακού, τις χαρές του κοινωνικού παρασιστισμού και το δικαίωμα να αναζητεί κανείς τον εαυτό του όπως επιθυμεί.
Ο Ντιντερό, αφότου του αρνήθηκαν μια θέση στο Πάνθεον πριν από 100 χρόνια εξαιτίας της αθεΐας του, τώρα ετοιμάζεται να δεχτεί από τους συμπολίτες του την υψηλή τιμή που επί μακρόν άξιζε.
Αναμφίβολα, ο ίδιος ο Ντιντερό θα ήταν ευχαριστημένος. «Η υστεροφημία είναι για τον φιλόσοφο ότι ο άλλος κόσμος για τον άνθρωπο της θρησκείας», έγραψε κάποτε. Όμως όλοι θα πρέπει να είμαστε περήφανοι - διότι αν τελικά γίνει δεκτός ο Ντιντερό στο Πάνθεον αυτό θα αποτελεί συλλογική αναγνώριση ότι αυτό που καθιστά έναν καλλιτέχνη σπουδαίο είναι να έχει το θάρρος να προκαλεί.
Αυτό το μήνυμα οφείλει να αντηχήσει και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ενώ μερικές φορές είναι εύκολο για τους σημερινούς Αμερικανούς να ξεχνούν, το να χώνει κανείς την μύτη του στο κατεστημένο ήταν πάντα κεντρικό κομμάτι των πολιτισμικών και πολιτικών μας παραδόσεων, από την εποχή του Ντιντερό - κάπως έτσι γίναμε εξαρχής Αμερικανοί.
* Ο Άντριου Κιουράν είναι πρύτανης της σχολής Τεχνών και Ανθρωπιστικών Σπουδών και καθηγητής Γαλλικών στο πανεπιστήμιο Γουεσλέιαν.
Αναδημοσιευσα Από Βημα
molibixarti
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Συνταγή της Ημέρας!
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ψάχνουν τους...μπροστινούς του Άκη στην Κρήτη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
