2013-02-01 09:26:56
Του Βασίλη Κυρατζόπουλου
Οι τελευταίες μέρες της τρίτης εβδομάδας του Ιανουαρίου μας επιφύλαξαν πολλές εκπλήξεις. Οι αντιθέσεις των γεγονότων παρέλυσαν κάθε τάση αντίδρασης. Ας ξεκινήσουμε από τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης:
Ø Έκπληκτοι είδαμε, το πώς οι αντιπρόσωποί μας στην Ελληνική Βουλή κατάργησαν κάθε έννοια μυστικής ψηφοφορίας, αποδεχόμενοι την αντισυνταγματική επιβολή της κομματικής πειθαρχίας (70 Βουλευτές αποκαλύπτοντας την πρόθεση της ψήφου, ψήφισαν μόνο σε μία κάλπη, από τις τέσσερις που είχαν τοποθετηθεί).
Ø Έκπληκτοι ακούσαμε έναν τέως Υπουργό, Μεταφορών και Επικοινωνίας, Δικαιοσύνης, Πολιτισμού, Ανάπτυξης, Εθνικής Αμύνης και Οικονομικών, να καταγγέλλει ότι γερμανικές εταιρείες (ονομάτισε αρκετές) από την μεταπολεμική περίοδο μέχρι χθες (δηλαδή 18/1/2013), ήταν διαπλεκόμενες σ’ ότι αφορά τις κρατικές προμήθειες. Δε μας αποκάλυψε όμως, ο ίδιος ως ένας από τους αρμοδιότερους Έλληνες Πολίτες, τι προσπάθειες κατέβαλε για να προστατέψει το δημόσιο συμφέρον;
Ø Στενάχωρα αφουγκραστήκαμε: Πότε θα μας εξηγήσουν αναλυτικά για το χρηματιστηριακό σκάνδαλο; Πότε θα έχουμε τον πλήρη απολογισμό των Ολυμπιακών Αγώνων και το κόστος ανά Υπουργείο; Πότε θα συζητηθεί η αλλοίωση των στατιστικών δεδομένων σε βάρος της Ελλάδος, που μας παρέσυρε στο δράμα που ζούμε; Πότε θα ανοίξει ο Φάκελος της Κύπρου; που στην πραγματικότητα ήταν η αφετηρία του σημερινού «συστήματος»;
Πριν αντιληφθούμε τις επεκτάσεις των τεκταινόμενων, ο Υπουργός των Οικονομικών, στις 19/1/2013 στον τηλεοπτικό σταθμό CNN δήλωνε ότι είναι οπαδός της «χωρίς όρια πλήρους παγκοσμιοποίησης» και δεν έχει κανένα πρόβλημα να πουληθούν τομείς της Ελλάδος στην Τουρκία. Το κερασάκι στην τούρτα το τοποθέτησε ο Άρχοντας Έξαρχος και μακροβιότερος πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Δημήτρης Χ. Παξινός, ο οποίος στις 20/1/2012 μας ενημέρωσε ότι ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Βελιγραδίου το 1989 του εκμυστηρεύτηκε τα: «… συμφωνίες διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας υπήρχαν και περίμεναν την ώρα. Υπάρχουν όμως και για σας!» (δηλαδή και για την Ελλάδα)[1].
Η Γενική Συνέλευση της Οι. Ομ. Κω.
Ανηφορίζοντας τη Σούτσου, Σάββατο πρωί την 19η Ιανουαρίου, συλλογιζόμαστε κατά πόσο θα επηρεαστούν οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενόψει της ανακήρυξης Α.Ο.Ζ. (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), ως μία οικονομική ανάσα για την Ελλάδα και των Ε.Ο.Ζ. (Ελεύθερες Οικονομικές Ζώνες), ως μία επικίνδυνη κίνηση στην Θράκη, που επιφυλάσσει κινδύνους συνοχής της Ελληνικής Επικράτειας. Ιστορικά είναι γνωστό ότι κάθε είδους όξυνση των σχέσεων τιμολογείται τελικά στην ελληνική (εθνοτική) μειονότητα σε Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο. Το γεγονός έχει συζητηθεί στο Δ.Σ. της Ομοσπονδία; Μεριμνήθηκαν μέτρα προφύλαξης;
Στην αίθουσα της συνέλευσης παραβρέθηκαν 64 από 110 εκλέκτορες. Ο φόβος το να μην αρχίσουν από νωρίς οι διαπληκτισμοί μεταξύ των επάνω (δηλαδή των σωματείων της Σούτσου) με τους κάτω (του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών, που εδρεύει στην Καλλιθέα και φαίνεται να απομονώνεται), ευτυχώς δεν επαληθεύτηκαν και έτσι βρέθηκε περιθώριο συζήτησης των πεπραγμένων και διαλευκάνθηκαν μερικές απόψεις των διοικούντων της Οι.Ομ.Κω.
Σχέσεις με τις τουρκικές αρχές
Κατά την διάρκεια του 2012, τα μέλη της Ομοσπονδίας επικρίθηκαν σ’ ότι αφορά τις ανοικτές συζητήσεις που είχαν με τον Υπ.Εξ. της Τουρκίας, Ahmet Davutoğlu. Βέβαια το να συζητάς τα προβλήματά σου με τον κατ’ εξοχήν υπεύθυνο, δεν θεωρείται αρνητικό. Όμως το πραγματικό ζήτημα είναι το «τι συζητάς;». Έχοντας υπ’ όψιν ότι συνδυαζόμενες οι αγγλικές και τουρκικές υπηρεσίες είχαν παγιδέψει τις δύο αλεπούδες της σύγχρονης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ’ και τον Υπ.Εξ. Ευάγγελο Αβέρωφ, με αποτέλεσμα να καταλήξει «το Κυπριακό» στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, οι διοικούντες της Ομοσπονδίας θα ήταν καλύτερα να κινηθούν με περισσότερη προσοχή και με ενυπόγραφα πρακτικά.
Δείγμα των συζητήσεων έδωσε ο Γεν. Γραμ. της Ομοσπονδίας, λέγοντας ότι η εθνότητά μας στην Τουρκία δεν επιθυμεί να εφαρμόζεται η αρχή της αμοιβαιότητας [2]. Όμως δεν διευκρίνισε εάν η «αποδοχή κατάργησης» ετέθη με την προϋπόθεση της αποκατάστασης όλων των παράνομων και απάνθρωπων πράξεων, που είχαν εφαρμοστεί στο παρελθόν κατά της εθνότητάς μας, ή είναι αντίδωρο στις παροχές της σημερινής τουρκικής κυβέρνησης. Εξ άλλου μια προσεχτική ανάγνωση της Συνθήκης Λοζάννης θα μας επιβεβαίωνε ότι το εν λόγω δικαίωμα το είχε μόνο η ελληνική πλευρά. Σήμερα ούτε τα δικαιώματα που χαίρουν οι αντίστοιχες μειονοτικές ομάδες αλλά ούτε και οι απολαβές μπορούν να συγκριθούν. Θα δούμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.
Θετικό το βήμα περί πολιτογράφησης. Εξ’ άλλου η Τουρκία δεν έχει να χάσει τίποτα με το να επαναπολιτογραφήσει τους ελάχιστους εν ζωή συμπολίτες μας, που έχασαν ή τους αφαιρέθηκε η τουρκική υπηκοότητα. Βέβαια εάν με την ίδια ευκολία διευθετείται και ο επαναπατρισμός της 2ης και 3ης γενιάς στην Κωνσταντινούπολη, δίνοντας νομικά δικαιώματα στους νέους Πολίτες, θα είναι ένα θετικό βήμα για την επανασύσταση των κοινοτήτων μας στην Κωνσταντινούπολη. Αρκεί να είναι ενήμεροι όλοι οι Διεθνείς Οργανισμοί για κάθε είδους αλλαγή κατεστημένου σ’ ότι αφορά τις συνθήκες διαβίωσης της εθνοτικής μας μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη. Ο απολογισμός της 19/1 δείχνει ότι επί των ημερών μας γίνονται θετικές προσπάθειες απ’ όλες τις πλευρές.
Η κατάργηση του μαθήματος «Εθνικής Ασφάλειας» στα μειονοτικά σχολεία δεν πρέπει να θεωρηθεί επιτυχία. Διότι από την μία όταν τα μέλη της ελληνικής εθνοτικής ομάδας, θα κληθούν να εκτίσουν την στρατιωτική τους θητεία, πρέπει να γνωρίζουν τις πληροφορίες που αποκομίζουν από το εν λόγω μάθημα. Από την άλλη η γενική αποδοχή στην Πολιτιστική Σύμβαση Γ. Παπανδρέου – İ. Cem İpekçi ήταν να αφαιρεθεί «το μίσος και το αίμα» από όλα τα σχολικά βιβλία και όχι επιλεκτικά. Στην Ελλάδα η ομάδα Ρεπούση – Δραγώνα (για δικούς της σκοπούς) με υπερβάλλοντα ζήλο εκτέλεσης της εν λόγω κατευθυντήριας γραμμής ήλθαν στο επίπεδο παραχάραξης της Ελληνικής Ιστορίας, χωρίς καμία ανταπόκριση από την τουρκική πλευρά.
Η εκπαίδευση στην Γενέτειρα
Στην Τουρκία η εκπαίδευση, με το νέο εκπαιδευτικό σύστημα, επανήλθε σε μορφή (4+4+4, δηλαδή 4 χρόνια δημοτικό 4 χρόνια Γυμνάσιο και 4 χρόνια Λύκειο). Σήμερα στην γενέτειρά μας λειτουργούν αντίστοιχα 3+3+3 εκπαιδευτήρια. Στα Ελληνόφωνα Μειονοτικά σχολεία το ποσοστό των Ελληνικών Μαθημάτων ξεπέρασε το 72% σ’ όλες τις βαθμίδες, σημειώνοντας το μεγαλύτερο ποσοστό μετά την δεκαετία του 1950. Αν λάβουμε υπ’ όψη ότι το εβδομαδιαίο πρόγραμμα μαθημάτων στα μειονοτικά σχολεία ανέρχεται σε 38 ώρες[3], θα είναι επακόλουθο με μία καλή οργάνωση να επέλθει και η «ποιοτική εκπαίδευση», που είναι το ζητούμενο στην περίπτωσή μας. Η θετικότατη απόφαση το να μπορούν τα παιδιά «ξένων» να παρακολουθούν μαθήματα στα σχολεία μας, ανοίγει τον ορίζοντα εγγραφής στα μειονοτικά μας σχολεία μαθητών, τέκνων Ελλήνων εργαζομένων στην Κωνσταντινούπολη με ξένη υπηκοότητα (γεγονός που ίσχυε πριν το 1967).
Προφανώς, η ποιοτική εκπαίδευση θα επαναφέρει στα ελληνόφωνα μειονοτικά σχολεία, όλους τους μαθητές της εθνότητάς μας, που επί των ημερών μας εκπαιδεύονται σε τουρκόφωνα ιδιωτικά σχολεία (ο αριθμός αυτών ανέρχεται τουλάχιστον σε 40). Εδώ ακριβώς σημειώνονται οι ατυχείς χειρισμοί των εν Κωνσταντινούπολη και εν Ελλάδι διοικούντων. Ο αποχαρακτηρισμός των σχολείων στα τελευταία έτη, δυστυχώς η εν λόγω μανία συνεχίζεται, δεν δίνει περιθώρια γεωγραφικής προσπέλασης σ’ όλους τους μαθητές στα ελληνικά σχολεία. Ως γνωστό, η Κωνσταντινούπολη των 20 εκ. κατοίκων επεκτείνεται σ’ ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο μήκους 120 χλμ. και πλάτους 9 χλμ. Η νέα Κωνσταντινούπολη προφανώς διαθέτει και όλα τα προβλήματα μίας γιγαντούπολης. Μέσα στο κυκλοφοριακό κομφούζιο θα είναι δύσκολο να μετακινηθούν παιδιά 7-11 ετών για 2 και 3 ώρες ανά ημέρα. Ως προς αυτό το δεδομένο, πρέπει να σχεδιαστεί «στρατηγική μετακίνησης μαθητών» και να κρατηθούν πάση θυσία σε λειτουργία σχολεία σε στρατηγικές τοποθεσίες. Παράλληλα οι υπεύθυνοι των Βακουφιών που στηρίζουν τα σχολεία, πρέπει να αναζητήσουν στα κτηματολόγια τα ακίνητα που ανήκουν στα ιδρύματά τους. Ενοικιάζοντας αυτά τα ακίνητα θα αποκτήσουν εισοδήματα προς κάλυψη λειτουργικών εξόδων των σχολείων, αποφεύγοντας τον αποχαρακτηρισμό και την ενοικίαση των ίδιων των σχολικών εγκαταστάσεων. Οι προθεσμίες για να επανακτηθούν τα εν λόγω ακίνητα στενεύουν. Οι δε δικαστικοί αγώνες θα είναι μακρόχρονοι και τα σχολεία θα πρέπει να είναι λειτουργήσιμα σ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα.
Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης
Ήταν ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο του αείμνηστου Νεοκλή Σαρρή. Τα τελευταία δέκα χρόνια προσπαθούσε να μεταλαμπαδεύσει το εν λόγω όνειρό του, στους νεότερους Ρωμιούς Ακαδημαϊκούς. Όμως, απ’ όσο τον γνώριζα, ποτέ δεν θα δέχονταν να υλοποιηθεί αυτό, αποχαρακτηρίζοντας ένα εν λειτουργία Ελληνικό Λύκειο. «Δεν θα χαλάσουμε πόρτες για να φτιάξουμε παράθυρα» θα έλεγε. Και έτσι είναι. Προτείνουμε στους Ελλαδίτες Ακαδημαϊκούς που εργάζονται στα Τουρκικά Πανεπιστήμια της Κωνσταντινούπολης να επικεντρωθούν στην επαναλειτουργία του ήδη υπάρχοντος (και απαράδεχτα παυμένου) Θεολογικού Πανεπιστήμιου της Χάλκης, που έχει ζωτική σημασία για την ύπαρξη της εθνότητάς μας. Εν συνεχεία με την Ευλογία του Μεγαλοδύναμου, θα βρεθεί και ο χώρος και τα απαιτούμενα κτίρια για τα υπόλοιπα τμήματα. Όμως το σχέδιο μπορεί να πετύχει με συνεργασία όλων το φορέων και όχι υπονομεύοντας ο ένας τον άλλον.
Προφανώς, κατά σύμπτωση, την ίδια ημερομηνία διεξαγωγής της Γενικής Συνέλευσης της Οι.Ομ.Κω στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη κυκλοφόρησε έγγραφο περί του Ελληνικού Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, του οποίου το περιεχόμενο θα σχολιαστεί όταν θα το γνωρίζουμε αναλυτικά.
Οι εκπαιδευτικοί
Όταν θα οξυνθούν οι σχέσεις που προαναφέρθηκαν, όλοι οι εκπαιδευτικοί θα ζήσουν διαφορετικής έντασης προβλήματα. Όμως όλοι πρέπει να προκαταβάλουν προσπάθειες προς την κατεύθυνση της «ποιοτικής εκπαίδευσης», γεγονός που τονίστηκε και στην Γενική Συνέλευση. Για την υλοποίηση χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό. Όμως το ατυχέστατο γεγονός της Γενικής Συνέλευσης ήταν η δήλωση του Γεν. Γραμματέα «στην Κωνσταντινούπολη για 212 μαθητές έχουμε 84 εκπαιδευτικούς..»[4]. Βέβαια, κατόπιν αυτής της δήλωσης η διοίκηση της Οι.Ομ.Κω εκτός του ότι δεσμεύεται να δημοσιοποιήσει, ποιος εκπαιδευτικός σε ποιο ίδρυμα πόσες ώρες διδάσκει, επίσης πρέπει να προτείνει και τρόπους επιθεώρησης της καλής λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος (κοίτα σημ. 3) στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως, με την παρούσα κατάσταση, οι απαιτήσεις των Ελληνόφωνων μαθημάτων ανέρχονται συνολικά στις 1146 διδαχτικές ώρες ανά εβδομάδα και απαιτούνται 14 ειδικότητες (έχοντας υπ’ όψιν το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα). Οι μαχόμενοι εκπαιδευτικοί στα μειονοτικά σχολεία ανέρχονται στους 68 (κοίτα σημ.4). Η διαφορά των απόψεων ελπίζουμε να διαλευκανθεί με την ανακοίνωση της Οι.Ομ.Κω., που περιμένουμε εναγωνίως!
Στην ίδια τοποθέτηση ο Γεν. Γραμματέας προέβη και σε δεύτερη ατυχέστατη δήλωση, λέγοντας «οι μεγαλύτερες αντιστάσεις των προτάσεων υλοποίησης της Οι.Ομ.Κω. προέρχονται από τους εκπαιδευτικούς της Κωνσταντινούπολης». Βέβαια αν και το θέμα είναι υποκειμενικό, εδώ πρέπει να τονιστεί ότι στην πρώτη διοίκηση του ΣΥΡΚΙ[5] υπηρέτησαν τέσσερις εκπαιδευτικοί και στο νεοεκλεγμένο διοικητικό, υπηρετούν πέντε. Βέβαια ο Γεν. Γραμματέας δεν διευκρίνισε ποιοι και πώς αντιστέκονται.
Οικονομικός Συντονισμός των Ιδρυμάτων στην Κωνσταντινούπολη
Εάν αποδεχόμαστε να τερματιστούν οι πράξεις αποχαρακτηρισμού των κτιριακών εγκαταστάσεων των Ελληνικών μειονοτικών σχολείων, εμφανίζεται το πρόβλημα της άμεσης επίλυσης κάλυψης εξόδων. Ενόψει της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας αλλά και εν γένει του Δυτικού Κόσμου, είναι αναγκαίο στην Κωνσταντινούπολη να εδραιωθεί ένα οικονομικά αυτοσυντηρούμενο σύστημα διαχείρισης των ευαγών ιδρυμάτων (συγκαταλέγοντας και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Ο ενδεδειγμένος τρόπος με τον οποίο η Ρωμιοσύνη κατόρθωσε να ακμάζει για αιώνες σε όποιες συνθήκες και αν βρίσκονταν, έχει καταγραφεί από τους Πατέρες[6]. Το ζητούμενο είναι η εφαρμογή του τρόπου με τα σύγχρονα εργαλεία που διαθέτουμε, γεγονός που ανέλαβαν να συντονίσουν οι ΣΥΡΚΙ και Οι.Ομ.Κω. Επειδή το «πουγκί» αγγίζει πολλά δισεκατομμύρια, απαραίτητες προϋποθέσεις είναι να παραμείνουν μόνο συντονιστές υπό τον ήλιο και συμβουλάτορες εν τω δήμω.
Η εφαρμογή του τρόπου και η χρήση των εργαλείων αποδίδουν μόνο με την συσπείρωση όλων των παραγόντων. Όμως το θέμα περιπλέκεται όταν απέχει από όλες τις διαδικασίες το πλουσιότερο ίδρυμα (αυτό του Βαλουκλή) και οι παράγοντές του εμπλέκονται σε «κομματικά παίγνια». Η προσπάθεια ανάμιξης του τουρκικού κράτους στα πλουσιότερα Ρωμαίικα Βακούφια (Βαλουκλή, Γαλατά, Σταυροδρομιού) της Κωνσταντινούπολης έχει μακρύ παρελθόν (από το 1930). Το βαθύ κράτος χρησιμοποιώντας ή την ίδια την θρησκεία (Τουρκορθόδοξο Πατριαρχείο) ή με νομικά τεχνάσματα (διορίζοντας διοικητικά της αρεσκείας του με διάφορες προφάσεις) μέχρι και αρχές του 21ου αιώνα, απογύμνωνε τα ιδρύματα και τους πόρους αυτών. Εάν επιστραφούν όλα τα ακίνητα των εν λόγω ιδρυμάτων, με σωστή κατανομή προφανώς θα έχει επιλυθεί το οικονομικό πρόβλημα όλων των ευαγών ιδρυμάτων της Κωνσταντινούπολης, ακόμα και αυτών που βρίσκονται «εν υπνώσει». Σ’ ότι αφορά το θέμα αυτό η απραξία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών δημιουργεί ερωτηματικά.
Παγκόσμια Απογραφή Κωνσταντινουπολιτών
Η προσπάθεια πιστεύουμε ότι ξεκίνησε με αγαθές προθέσεις χωρίς όμως να μελετηθεί σε βάθος. Μετά την επίσημη ανακοίνωση της Αλβανικής Κυβέρνησης, ότι οι Ορθόδοξοι Αλβανοί πολίτες ανέρχονται μόλις στο 6,75% του πληθυσμού, η απογραφή παίρνει άμεσα και σοβαρές πολιτικές διαστάσεις. Μετά τις αμοιβαίες διευκρινήσεις, που έγιναν στην Γεν. Συνέλευση, ορθώς συμφωνήθηκε το εγχείρημα να τιτλοποιηθεί ως «Παγκόσμια δειγματοληπτική καταγραφή Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης».
Βέβαια αν κάποιοι είχαν πολιτικές βλέψεις από το αποτέλεσμα της απογραφής, ας λάβουν υπ’ όψιν τις δηλώσεις του Α.Θ.Π. Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου: «… Συρρικνώθηκε το στοιχείο μας, είμαστε λίγοι εν σχέσει με το παρελθόν αλλά είμαστε αποφασισμένοι να μείνουμε και μόνοι και μετά πολλών και να συνεχίσουμε τον αγώνα μας. ‘Ταχ αύριον εσσετ’ άμεινον’. Πάντοτε μ’ αυτήν την πίστη και την προσδοκία συνεχίζουμε …», «... δεν έχουμε ούτε πνεύμα εκδικήσεως, ούτε πνεύμα εχθρότητος σε κανέναν, σ’ αυτούς οι οποίοι φανερά μας έβλαψαν, και αυτούς τους αγκαλιάζουμε με την προσευχή μας και με την αγάπη μας και με την ανεξικακία την οποία μας διδάσκει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας».
Σημειώσεις
[1] Κοίτα www.olympia.gr 20/1/2013.
[2] Ως προς τις σύγχρονες αρχές φύλαξης δικαιωμάτων των μειονοτήτων του καταστατικού χάρτη του Ο.Η.Ε., δεν μπορούν ανεξάρτητα κράτη να θεωρούν ομήρους πολίτες τους, που εθνοτικά ανήκουν σε κυρίαρχη ομάδα άλλης χώρας.
[3] Κοίτα περιοδικό ανακοινώσεων του Υπουργείου Παιδείας της Τουρκίας Τόμος:73, Αριθ. Φύλ.2639 της 10/12/2010.
[4] Από ότι πληροφορηθήκαμε από τον εκπρόσωπο των εκπαιδευτικών της Κωνσταντινούπολης, οι εν δράσει εκπαιδευτικοί στα ελληνικά μειονοτικά σχολεία ανέρχονται σε: 9 στην πρωτοβάθμια, 42 στην δευτεροβάθμια, 12 Μετακλητοί, 5 καλύπτονται από κοινότητες. Σύνολο 68 [5] Σύλλογος Υποστήριξης Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων, τουρκιστί RUMVADER, Rum Vakıflar Derneği.
[6] Κοίτα Ιωάννου Χρυσοστόμου, Λόγοι «Περί ελεημοσύνης» και «Εις το Λάζαρων». Όπως Μ. Βασιλείου, ομιλία «Προς τους πλουσίους», ομιλία «Περιόδους Πείνας και Ξηρασίας», ομιλία «Περί πλεονεξίας».
InfoGnomon
Οι τελευταίες μέρες της τρίτης εβδομάδας του Ιανουαρίου μας επιφύλαξαν πολλές εκπλήξεις. Οι αντιθέσεις των γεγονότων παρέλυσαν κάθε τάση αντίδρασης. Ας ξεκινήσουμε από τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης:
Ø Έκπληκτοι είδαμε, το πώς οι αντιπρόσωποί μας στην Ελληνική Βουλή κατάργησαν κάθε έννοια μυστικής ψηφοφορίας, αποδεχόμενοι την αντισυνταγματική επιβολή της κομματικής πειθαρχίας (70 Βουλευτές αποκαλύπτοντας την πρόθεση της ψήφου, ψήφισαν μόνο σε μία κάλπη, από τις τέσσερις που είχαν τοποθετηθεί).
Ø Έκπληκτοι ακούσαμε έναν τέως Υπουργό, Μεταφορών και Επικοινωνίας, Δικαιοσύνης, Πολιτισμού, Ανάπτυξης, Εθνικής Αμύνης και Οικονομικών, να καταγγέλλει ότι γερμανικές εταιρείες (ονομάτισε αρκετές) από την μεταπολεμική περίοδο μέχρι χθες (δηλαδή 18/1/2013), ήταν διαπλεκόμενες σ’ ότι αφορά τις κρατικές προμήθειες. Δε μας αποκάλυψε όμως, ο ίδιος ως ένας από τους αρμοδιότερους Έλληνες Πολίτες, τι προσπάθειες κατέβαλε για να προστατέψει το δημόσιο συμφέρον;
Ø Στενάχωρα αφουγκραστήκαμε: Πότε θα μας εξηγήσουν αναλυτικά για το χρηματιστηριακό σκάνδαλο; Πότε θα έχουμε τον πλήρη απολογισμό των Ολυμπιακών Αγώνων και το κόστος ανά Υπουργείο; Πότε θα συζητηθεί η αλλοίωση των στατιστικών δεδομένων σε βάρος της Ελλάδος, που μας παρέσυρε στο δράμα που ζούμε; Πότε θα ανοίξει ο Φάκελος της Κύπρου; που στην πραγματικότητα ήταν η αφετηρία του σημερινού «συστήματος»;
Πριν αντιληφθούμε τις επεκτάσεις των τεκταινόμενων, ο Υπουργός των Οικονομικών, στις 19/1/2013 στον τηλεοπτικό σταθμό CNN δήλωνε ότι είναι οπαδός της «χωρίς όρια πλήρους παγκοσμιοποίησης» και δεν έχει κανένα πρόβλημα να πουληθούν τομείς της Ελλάδος στην Τουρκία. Το κερασάκι στην τούρτα το τοποθέτησε ο Άρχοντας Έξαρχος και μακροβιότερος πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών Δημήτρης Χ. Παξινός, ο οποίος στις 20/1/2012 μας ενημέρωσε ότι ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Βελιγραδίου το 1989 του εκμυστηρεύτηκε τα: «… συμφωνίες διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας υπήρχαν και περίμεναν την ώρα. Υπάρχουν όμως και για σας!» (δηλαδή και για την Ελλάδα)[1].
Η Γενική Συνέλευση της Οι. Ομ. Κω.
Ανηφορίζοντας τη Σούτσου, Σάββατο πρωί την 19η Ιανουαρίου, συλλογιζόμαστε κατά πόσο θα επηρεαστούν οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενόψει της ανακήρυξης Α.Ο.Ζ. (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), ως μία οικονομική ανάσα για την Ελλάδα και των Ε.Ο.Ζ. (Ελεύθερες Οικονομικές Ζώνες), ως μία επικίνδυνη κίνηση στην Θράκη, που επιφυλάσσει κινδύνους συνοχής της Ελληνικής Επικράτειας. Ιστορικά είναι γνωστό ότι κάθε είδους όξυνση των σχέσεων τιμολογείται τελικά στην ελληνική (εθνοτική) μειονότητα σε Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο και Τένεδο. Το γεγονός έχει συζητηθεί στο Δ.Σ. της Ομοσπονδία; Μεριμνήθηκαν μέτρα προφύλαξης;
Στην αίθουσα της συνέλευσης παραβρέθηκαν 64 από 110 εκλέκτορες. Ο φόβος το να μην αρχίσουν από νωρίς οι διαπληκτισμοί μεταξύ των επάνω (δηλαδή των σωματείων της Σούτσου) με τους κάτω (του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών, που εδρεύει στην Καλλιθέα και φαίνεται να απομονώνεται), ευτυχώς δεν επαληθεύτηκαν και έτσι βρέθηκε περιθώριο συζήτησης των πεπραγμένων και διαλευκάνθηκαν μερικές απόψεις των διοικούντων της Οι.Ομ.Κω.
Σχέσεις με τις τουρκικές αρχές
Κατά την διάρκεια του 2012, τα μέλη της Ομοσπονδίας επικρίθηκαν σ’ ότι αφορά τις ανοικτές συζητήσεις που είχαν με τον Υπ.Εξ. της Τουρκίας, Ahmet Davutoğlu. Βέβαια το να συζητάς τα προβλήματά σου με τον κατ’ εξοχήν υπεύθυνο, δεν θεωρείται αρνητικό. Όμως το πραγματικό ζήτημα είναι το «τι συζητάς;». Έχοντας υπ’ όψιν ότι συνδυαζόμενες οι αγγλικές και τουρκικές υπηρεσίες είχαν παγιδέψει τις δύο αλεπούδες της σύγχρονης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, δηλαδή τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ’ και τον Υπ.Εξ. Ευάγγελο Αβέρωφ, με αποτέλεσμα να καταλήξει «το Κυπριακό» στο σημείο που βρίσκεται σήμερα, οι διοικούντες της Ομοσπονδίας θα ήταν καλύτερα να κινηθούν με περισσότερη προσοχή και με ενυπόγραφα πρακτικά.
Δείγμα των συζητήσεων έδωσε ο Γεν. Γραμ. της Ομοσπονδίας, λέγοντας ότι η εθνότητά μας στην Τουρκία δεν επιθυμεί να εφαρμόζεται η αρχή της αμοιβαιότητας [2]. Όμως δεν διευκρίνισε εάν η «αποδοχή κατάργησης» ετέθη με την προϋπόθεση της αποκατάστασης όλων των παράνομων και απάνθρωπων πράξεων, που είχαν εφαρμοστεί στο παρελθόν κατά της εθνότητάς μας, ή είναι αντίδωρο στις παροχές της σημερινής τουρκικής κυβέρνησης. Εξ άλλου μια προσεχτική ανάγνωση της Συνθήκης Λοζάννης θα μας επιβεβαίωνε ότι το εν λόγω δικαίωμα το είχε μόνο η ελληνική πλευρά. Σήμερα ούτε τα δικαιώματα που χαίρουν οι αντίστοιχες μειονοτικές ομάδες αλλά ούτε και οι απολαβές μπορούν να συγκριθούν. Θα δούμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.
Θετικό το βήμα περί πολιτογράφησης. Εξ’ άλλου η Τουρκία δεν έχει να χάσει τίποτα με το να επαναπολιτογραφήσει τους ελάχιστους εν ζωή συμπολίτες μας, που έχασαν ή τους αφαιρέθηκε η τουρκική υπηκοότητα. Βέβαια εάν με την ίδια ευκολία διευθετείται και ο επαναπατρισμός της 2ης και 3ης γενιάς στην Κωνσταντινούπολη, δίνοντας νομικά δικαιώματα στους νέους Πολίτες, θα είναι ένα θετικό βήμα για την επανασύσταση των κοινοτήτων μας στην Κωνσταντινούπολη. Αρκεί να είναι ενήμεροι όλοι οι Διεθνείς Οργανισμοί για κάθε είδους αλλαγή κατεστημένου σ’ ότι αφορά τις συνθήκες διαβίωσης της εθνοτικής μας μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη. Ο απολογισμός της 19/1 δείχνει ότι επί των ημερών μας γίνονται θετικές προσπάθειες απ’ όλες τις πλευρές.
Η κατάργηση του μαθήματος «Εθνικής Ασφάλειας» στα μειονοτικά σχολεία δεν πρέπει να θεωρηθεί επιτυχία. Διότι από την μία όταν τα μέλη της ελληνικής εθνοτικής ομάδας, θα κληθούν να εκτίσουν την στρατιωτική τους θητεία, πρέπει να γνωρίζουν τις πληροφορίες που αποκομίζουν από το εν λόγω μάθημα. Από την άλλη η γενική αποδοχή στην Πολιτιστική Σύμβαση Γ. Παπανδρέου – İ. Cem İpekçi ήταν να αφαιρεθεί «το μίσος και το αίμα» από όλα τα σχολικά βιβλία και όχι επιλεκτικά. Στην Ελλάδα η ομάδα Ρεπούση – Δραγώνα (για δικούς της σκοπούς) με υπερβάλλοντα ζήλο εκτέλεσης της εν λόγω κατευθυντήριας γραμμής ήλθαν στο επίπεδο παραχάραξης της Ελληνικής Ιστορίας, χωρίς καμία ανταπόκριση από την τουρκική πλευρά.
Η εκπαίδευση στην Γενέτειρα
Στην Τουρκία η εκπαίδευση, με το νέο εκπαιδευτικό σύστημα, επανήλθε σε μορφή (4+4+4, δηλαδή 4 χρόνια δημοτικό 4 χρόνια Γυμνάσιο και 4 χρόνια Λύκειο). Σήμερα στην γενέτειρά μας λειτουργούν αντίστοιχα 3+3+3 εκπαιδευτήρια. Στα Ελληνόφωνα Μειονοτικά σχολεία το ποσοστό των Ελληνικών Μαθημάτων ξεπέρασε το 72% σ’ όλες τις βαθμίδες, σημειώνοντας το μεγαλύτερο ποσοστό μετά την δεκαετία του 1950. Αν λάβουμε υπ’ όψη ότι το εβδομαδιαίο πρόγραμμα μαθημάτων στα μειονοτικά σχολεία ανέρχεται σε 38 ώρες[3], θα είναι επακόλουθο με μία καλή οργάνωση να επέλθει και η «ποιοτική εκπαίδευση», που είναι το ζητούμενο στην περίπτωσή μας. Η θετικότατη απόφαση το να μπορούν τα παιδιά «ξένων» να παρακολουθούν μαθήματα στα σχολεία μας, ανοίγει τον ορίζοντα εγγραφής στα μειονοτικά μας σχολεία μαθητών, τέκνων Ελλήνων εργαζομένων στην Κωνσταντινούπολη με ξένη υπηκοότητα (γεγονός που ίσχυε πριν το 1967).
Προφανώς, η ποιοτική εκπαίδευση θα επαναφέρει στα ελληνόφωνα μειονοτικά σχολεία, όλους τους μαθητές της εθνότητάς μας, που επί των ημερών μας εκπαιδεύονται σε τουρκόφωνα ιδιωτικά σχολεία (ο αριθμός αυτών ανέρχεται τουλάχιστον σε 40). Εδώ ακριβώς σημειώνονται οι ατυχείς χειρισμοί των εν Κωνσταντινούπολη και εν Ελλάδι διοικούντων. Ο αποχαρακτηρισμός των σχολείων στα τελευταία έτη, δυστυχώς η εν λόγω μανία συνεχίζεται, δεν δίνει περιθώρια γεωγραφικής προσπέλασης σ’ όλους τους μαθητές στα ελληνικά σχολεία. Ως γνωστό, η Κωνσταντινούπολη των 20 εκ. κατοίκων επεκτείνεται σ’ ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο μήκους 120 χλμ. και πλάτους 9 χλμ. Η νέα Κωνσταντινούπολη προφανώς διαθέτει και όλα τα προβλήματα μίας γιγαντούπολης. Μέσα στο κυκλοφοριακό κομφούζιο θα είναι δύσκολο να μετακινηθούν παιδιά 7-11 ετών για 2 και 3 ώρες ανά ημέρα. Ως προς αυτό το δεδομένο, πρέπει να σχεδιαστεί «στρατηγική μετακίνησης μαθητών» και να κρατηθούν πάση θυσία σε λειτουργία σχολεία σε στρατηγικές τοποθεσίες. Παράλληλα οι υπεύθυνοι των Βακουφιών που στηρίζουν τα σχολεία, πρέπει να αναζητήσουν στα κτηματολόγια τα ακίνητα που ανήκουν στα ιδρύματά τους. Ενοικιάζοντας αυτά τα ακίνητα θα αποκτήσουν εισοδήματα προς κάλυψη λειτουργικών εξόδων των σχολείων, αποφεύγοντας τον αποχαρακτηρισμό και την ενοικίαση των ίδιων των σχολικών εγκαταστάσεων. Οι προθεσμίες για να επανακτηθούν τα εν λόγω ακίνητα στενεύουν. Οι δε δικαστικοί αγώνες θα είναι μακρόχρονοι και τα σχολεία θα πρέπει να είναι λειτουργήσιμα σ’ όλο αυτό το χρονικό διάστημα.
Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης
Ήταν ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο του αείμνηστου Νεοκλή Σαρρή. Τα τελευταία δέκα χρόνια προσπαθούσε να μεταλαμπαδεύσει το εν λόγω όνειρό του, στους νεότερους Ρωμιούς Ακαδημαϊκούς. Όμως, απ’ όσο τον γνώριζα, ποτέ δεν θα δέχονταν να υλοποιηθεί αυτό, αποχαρακτηρίζοντας ένα εν λειτουργία Ελληνικό Λύκειο. «Δεν θα χαλάσουμε πόρτες για να φτιάξουμε παράθυρα» θα έλεγε. Και έτσι είναι. Προτείνουμε στους Ελλαδίτες Ακαδημαϊκούς που εργάζονται στα Τουρκικά Πανεπιστήμια της Κωνσταντινούπολης να επικεντρωθούν στην επαναλειτουργία του ήδη υπάρχοντος (και απαράδεχτα παυμένου) Θεολογικού Πανεπιστήμιου της Χάλκης, που έχει ζωτική σημασία για την ύπαρξη της εθνότητάς μας. Εν συνεχεία με την Ευλογία του Μεγαλοδύναμου, θα βρεθεί και ο χώρος και τα απαιτούμενα κτίρια για τα υπόλοιπα τμήματα. Όμως το σχέδιο μπορεί να πετύχει με συνεργασία όλων το φορέων και όχι υπονομεύοντας ο ένας τον άλλον.
Προφανώς, κατά σύμπτωση, την ίδια ημερομηνία διεξαγωγής της Γενικής Συνέλευσης της Οι.Ομ.Κω στην Αθήνα, στην Κωνσταντινούπολη κυκλοφόρησε έγγραφο περί του Ελληνικού Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, του οποίου το περιεχόμενο θα σχολιαστεί όταν θα το γνωρίζουμε αναλυτικά.
Οι εκπαιδευτικοί
Όταν θα οξυνθούν οι σχέσεις που προαναφέρθηκαν, όλοι οι εκπαιδευτικοί θα ζήσουν διαφορετικής έντασης προβλήματα. Όμως όλοι πρέπει να προκαταβάλουν προσπάθειες προς την κατεύθυνση της «ποιοτικής εκπαίδευσης», γεγονός που τονίστηκε και στην Γενική Συνέλευση. Για την υλοποίηση χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό. Όμως το ατυχέστατο γεγονός της Γενικής Συνέλευσης ήταν η δήλωση του Γεν. Γραμματέα «στην Κωνσταντινούπολη για 212 μαθητές έχουμε 84 εκπαιδευτικούς..»[4]. Βέβαια, κατόπιν αυτής της δήλωσης η διοίκηση της Οι.Ομ.Κω εκτός του ότι δεσμεύεται να δημοσιοποιήσει, ποιος εκπαιδευτικός σε ποιο ίδρυμα πόσες ώρες διδάσκει, επίσης πρέπει να προτείνει και τρόπους επιθεώρησης της καλής λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος (κοίτα σημ. 3) στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως, με την παρούσα κατάσταση, οι απαιτήσεις των Ελληνόφωνων μαθημάτων ανέρχονται συνολικά στις 1146 διδαχτικές ώρες ανά εβδομάδα και απαιτούνται 14 ειδικότητες (έχοντας υπ’ όψιν το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα). Οι μαχόμενοι εκπαιδευτικοί στα μειονοτικά σχολεία ανέρχονται στους 68 (κοίτα σημ.4). Η διαφορά των απόψεων ελπίζουμε να διαλευκανθεί με την ανακοίνωση της Οι.Ομ.Κω., που περιμένουμε εναγωνίως!
Στην ίδια τοποθέτηση ο Γεν. Γραμματέας προέβη και σε δεύτερη ατυχέστατη δήλωση, λέγοντας «οι μεγαλύτερες αντιστάσεις των προτάσεων υλοποίησης της Οι.Ομ.Κω. προέρχονται από τους εκπαιδευτικούς της Κωνσταντινούπολης». Βέβαια αν και το θέμα είναι υποκειμενικό, εδώ πρέπει να τονιστεί ότι στην πρώτη διοίκηση του ΣΥΡΚΙ[5] υπηρέτησαν τέσσερις εκπαιδευτικοί και στο νεοεκλεγμένο διοικητικό, υπηρετούν πέντε. Βέβαια ο Γεν. Γραμματέας δεν διευκρίνισε ποιοι και πώς αντιστέκονται.
Οικονομικός Συντονισμός των Ιδρυμάτων στην Κωνσταντινούπολη
Εάν αποδεχόμαστε να τερματιστούν οι πράξεις αποχαρακτηρισμού των κτιριακών εγκαταστάσεων των Ελληνικών μειονοτικών σχολείων, εμφανίζεται το πρόβλημα της άμεσης επίλυσης κάλυψης εξόδων. Ενόψει της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας αλλά και εν γένει του Δυτικού Κόσμου, είναι αναγκαίο στην Κωνσταντινούπολη να εδραιωθεί ένα οικονομικά αυτοσυντηρούμενο σύστημα διαχείρισης των ευαγών ιδρυμάτων (συγκαταλέγοντας και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα). Ο ενδεδειγμένος τρόπος με τον οποίο η Ρωμιοσύνη κατόρθωσε να ακμάζει για αιώνες σε όποιες συνθήκες και αν βρίσκονταν, έχει καταγραφεί από τους Πατέρες[6]. Το ζητούμενο είναι η εφαρμογή του τρόπου με τα σύγχρονα εργαλεία που διαθέτουμε, γεγονός που ανέλαβαν να συντονίσουν οι ΣΥΡΚΙ και Οι.Ομ.Κω. Επειδή το «πουγκί» αγγίζει πολλά δισεκατομμύρια, απαραίτητες προϋποθέσεις είναι να παραμείνουν μόνο συντονιστές υπό τον ήλιο και συμβουλάτορες εν τω δήμω.
Η εφαρμογή του τρόπου και η χρήση των εργαλείων αποδίδουν μόνο με την συσπείρωση όλων των παραγόντων. Όμως το θέμα περιπλέκεται όταν απέχει από όλες τις διαδικασίες το πλουσιότερο ίδρυμα (αυτό του Βαλουκλή) και οι παράγοντές του εμπλέκονται σε «κομματικά παίγνια». Η προσπάθεια ανάμιξης του τουρκικού κράτους στα πλουσιότερα Ρωμαίικα Βακούφια (Βαλουκλή, Γαλατά, Σταυροδρομιού) της Κωνσταντινούπολης έχει μακρύ παρελθόν (από το 1930). Το βαθύ κράτος χρησιμοποιώντας ή την ίδια την θρησκεία (Τουρκορθόδοξο Πατριαρχείο) ή με νομικά τεχνάσματα (διορίζοντας διοικητικά της αρεσκείας του με διάφορες προφάσεις) μέχρι και αρχές του 21ου αιώνα, απογύμνωνε τα ιδρύματα και τους πόρους αυτών. Εάν επιστραφούν όλα τα ακίνητα των εν λόγω ιδρυμάτων, με σωστή κατανομή προφανώς θα έχει επιλυθεί το οικονομικό πρόβλημα όλων των ευαγών ιδρυμάτων της Κωνσταντινούπολης, ακόμα και αυτών που βρίσκονται «εν υπνώσει». Σ’ ότι αφορά το θέμα αυτό η απραξία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών δημιουργεί ερωτηματικά.
Παγκόσμια Απογραφή Κωνσταντινουπολιτών
Η προσπάθεια πιστεύουμε ότι ξεκίνησε με αγαθές προθέσεις χωρίς όμως να μελετηθεί σε βάθος. Μετά την επίσημη ανακοίνωση της Αλβανικής Κυβέρνησης, ότι οι Ορθόδοξοι Αλβανοί πολίτες ανέρχονται μόλις στο 6,75% του πληθυσμού, η απογραφή παίρνει άμεσα και σοβαρές πολιτικές διαστάσεις. Μετά τις αμοιβαίες διευκρινήσεις, που έγιναν στην Γεν. Συνέλευση, ορθώς συμφωνήθηκε το εγχείρημα να τιτλοποιηθεί ως «Παγκόσμια δειγματοληπτική καταγραφή Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης».
Βέβαια αν κάποιοι είχαν πολιτικές βλέψεις από το αποτέλεσμα της απογραφής, ας λάβουν υπ’ όψιν τις δηλώσεις του Α.Θ.Π. Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου: «… Συρρικνώθηκε το στοιχείο μας, είμαστε λίγοι εν σχέσει με το παρελθόν αλλά είμαστε αποφασισμένοι να μείνουμε και μόνοι και μετά πολλών και να συνεχίσουμε τον αγώνα μας. ‘Ταχ αύριον εσσετ’ άμεινον’. Πάντοτε μ’ αυτήν την πίστη και την προσδοκία συνεχίζουμε …», «... δεν έχουμε ούτε πνεύμα εκδικήσεως, ούτε πνεύμα εχθρότητος σε κανέναν, σ’ αυτούς οι οποίοι φανερά μας έβλαψαν, και αυτούς τους αγκαλιάζουμε με την προσευχή μας και με την αγάπη μας και με την ανεξικακία την οποία μας διδάσκει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας».
Σημειώσεις
[1] Κοίτα www.olympia.gr 20/1/2013.
[2] Ως προς τις σύγχρονες αρχές φύλαξης δικαιωμάτων των μειονοτήτων του καταστατικού χάρτη του Ο.Η.Ε., δεν μπορούν ανεξάρτητα κράτη να θεωρούν ομήρους πολίτες τους, που εθνοτικά ανήκουν σε κυρίαρχη ομάδα άλλης χώρας.
[3] Κοίτα περιοδικό ανακοινώσεων του Υπουργείου Παιδείας της Τουρκίας Τόμος:73, Αριθ. Φύλ.2639 της 10/12/2010.
[4] Από ότι πληροφορηθήκαμε από τον εκπρόσωπο των εκπαιδευτικών της Κωνσταντινούπολης, οι εν δράσει εκπαιδευτικοί στα ελληνικά μειονοτικά σχολεία ανέρχονται σε: 9 στην πρωτοβάθμια, 42 στην δευτεροβάθμια, 12 Μετακλητοί, 5 καλύπτονται από κοινότητες. Σύνολο 68 [5] Σύλλογος Υποστήριξης Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων, τουρκιστί RUMVADER, Rum Vakıflar Derneği.
[6] Κοίτα Ιωάννου Χρυσοστόμου, Λόγοι «Περί ελεημοσύνης» και «Εις το Λάζαρων». Όπως Μ. Βασιλείου, ομιλία «Προς τους πλουσίους», ομιλία «Περιόδους Πείνας και Ξηρασίας», ομιλία «Περί πλεονεξίας».
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
