2013-02-05 15:29:34
Οι οικονομικές κρίσεις έχουν την τάση να ξεκινούν απότομα και να τελειώνουν με εκπλήξεις. Πριν από τρία χρόνια ξεκίνησε η κρίση του ευρώ, όταν η Ελλάδα έγινε η αιτία ανησυχίας ανάμεσα στους πολιτικούς και μια αιτία ενθουσιασμού για τους διαχειριστές κεφαλαίων. Από το τέλος του 2012, ένα είδος ανακωχής έχει επικρατήσει. Μήπως αυτό σημαίνει ότι «η κρίση έχει τελείωσε;» αναρωτιέται ο Jean Pisani-Ferry, διευθυντής του think tank Bruegel, με έδρα τις Βρυξέλλες και καθηγητής Οικονομικών στο Université Paris-Dauphine.
Με τα συνήθη πρότυπα των οικονομικών κρίσεων, τρία χρόνια είναι μεγάλο χρονικό διάστημα. Ένα χρόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008, η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών είχε αποκατασταθεί και η ανάκαμψη είχε αρχίσει. Σχεδόν ένα χρόνο μετά την πανωλεθρία των συναλλαγματικών ισοτιμιών του 1997, που προκάλεσε τη χειρότερη ύφεση των οικονομιών της Ασίας εδώ και δεκαετίες, άρχισε να ακμάζει και πάλι. Έφτασε, επιτέλους, η ευρωζώνη στο σημείο καμπής;
Πολλοί αγώνες έγιναν τα τελευταία τρία χρόνια – στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ισπανία και την Ιταλία, για να αναφέρουμε τους κυριότερους. Οι οικονομικοί πολεμιστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαντλήθηκαν. Τα hedge funds κέρδισαν πρώτα χρήματα, στοιχηματίζοντας ότι η κρίση θα επιδεινωθεί, αλλά στη συνέχεια έχασαν τα στοιχήματα για τη διάλυση της ευρωζώνης. Οι πολιτικοί φορείς αρχικά έμειναν πίσω και στη συνέχεια επανέκτησαν το έδαφος εν μέρει, λαμβάνοντας τολμηρές πρωτοβουλίες. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το κεφάλαιο έχει αρχίσει να επιστρέφει στη νότια Ευρώπη.
Η τρέχουσα αλλαγή του κλίματος στην αγορά οφείλεται επίσης σε δύο σημαντικές αλλαγές πολιτικής. Πρώτον, οι ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν τον Ιούνιο του 2012 σε μια σημαντική αναθεώρηση της ευρωζώνης. Αρχής γενομένης με την τραπεζική ένωση, η οποία θα μεταφέρει σε ευρωπαϊκό επίπεδο την ευθύνη για την εποπτεία των τραπεζών και, τελικά, την ανάλυση και την ανακεφαλαιοποίηση, έδειξαν την ετοιμότητά τους να αντιμετωπίσουν μια συστημική αδυναμία στο σχεδιασμό της νομισματικής ένωσης.
Δεύτερον, με τη δρομολόγηση του νέου προγράμματος «οριστικών χρηματικών συναλλαγών», το Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανέλαβε την ευθύνη για τη διατήρηση της ακεραιότητας της ευρωζώνης. Το πρόγραμμα OMT ήταν μια σοβαρή δέσμευση και έτσι την ερμήνευσαν οι αγορές, ιδίως αφού η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ το υποστήριξε, παρά την αντίθεση της Bundesbank. Επιπλέον, η Μέρκελ επισκέφθηκε την Αθήνα, φιμώνοντας τις φωνές του κυβερνητικούς συνασπισμού της, ο οποίος ζήτησε ανοιχτά την έξοδο της Ελλάδα από το ευρώ.
Δυστυχώς, ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν τρεις λόγοι για να ανησυχούμε στο μέλλον. Για τους αρχάριους, η οικονομία προέχει της πολιτικής και η ανάπτυξη της αγοράς προέχει της οικονομίας. Η αίσθηση στα γραφεία των συναλλαγών στη Νέα Υόρκη ή το Χονγκ Κονγκ μπορεί να έχει βελτιωθεί, αλλά έχει επιδεινωθεί στους δρόμους της Μαδρίτης και της Αθήνας.
Πράγματι, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη νότια Ευρώπη είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει ζοφερή για αρκετά χρόνια. Όπως έχουν τα πράγματα, όλες οι χώρες της νότιας Ευρώπης αντιμετωπίζουν την προοπτική μιας πραγματικά χαμένης δεκαετίας: σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους θα είναι χαμηλότερο το 2017 από ό,τι ήταν το 2007. Όσο η βιώσιμη οικονομική βελτίωση δεν έχει υλοποιηθεί, θα κυριαρχεί το πολιτικό ρίσκο.
Η πολιτική αναστάτωση σε οποιαδήποτε από τις χώρες του Νότου θα είναι αρκετή για να αναζωπυρώσει τις αμφιβολίες σχετικά με το μέλλον της ευρωζώνης. Επιπλέον, η γαλλική ανταγωνιστικότητα, και η διαφορά μεταξύ της απόδοσής της σε σχέση με της Γερμανίας, είναι μια αυξανόμενη αιτία ανησυχίας.
Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας είναι ότι υπάρχει περιορισμένη συναίνεση στην Ευρώπη για το τι ακριβώς χρειάζεται για να καταστεί η νομισματική ένωση ανθεκτική και ευημερούσα πάλι. Η τραπεζική ένωση είναι μια θετική εξέλιξη, αλλά δεν υπάρχει καμία συμφωνία για πρόσθετες μεταρρυθμίσεις, όπως η δημιουργία μιας κοινής δημοσιονομικής λειτουργίας ή ένα κοινό ταμείο.
Ειδικότερα, η βόρεια Ευρώπη συνεχίζει να ερμηνεύει την κρίση ως αποτέλεσμα κυρίως της αδυναμίας να επιβάλει τους ισχύοντες κανόνες, όπως είναι τα φορολογικά κριτήρια σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η νότια Ευρώπης είναι περισσότερο διατεθειμένη να αντιμετωπίσει την κρίση ως αποτέλεσμα συστηματικών ατελειών. Επιπλέον, η Βόρεια Ευρώπη αντιμετωπίζει τη λιτότητα σα τη μητέρα όλων των μεταρρυθμίσεων, ενώ η νότια Ευρώπη φοβάται ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να έχουν αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να κάνουν τα πάντα ταυτόχρονα.
Τελικά, τα τελευταία τρία χρόνια έχουν αποκαλύψει ένα σαφές σχέδιο για τη διαχείριση των κρίσεων: σχεδόν κανένα αποτέλεσμα δεν απορρέει από την γαλήνια συζήτηση και οι περισσότερες λαμβάνονται στο πλαίσιο της πίεσης των χρηματοπιστωτικών αγορών, σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν τα χειρότερα. Κάθε φορά που η πίεση υποχωρεί, τα σχέδια για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής αναβάλλονται – μια στάση που γίνεται αντιληπτή καλύτερα στο περίφημο ultima ratio της Μέρκελ: η δράση λαμβάνεται μόνο αν είναι απολύτως απαραίτητη για την επιβίωση του ευρώ. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη εμφανίζει μια ισχυρή αίσθηση της επιβίωσης, αλλά όχι μια ισχυρή αίσθηση του κοινού σκοπού.
Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι το ευρώ θα καταρρεύσει. Η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι αν αφήσουν τη νομισματική ένωση να διασπαστεί θα ισοδυναμούσε με ομαδική οικονομική αυτοκτονία, παρέχει ένα ισχυρό κίνητρο για να ξεπεράσουν τις θύελλες και τα εμπόδια. Επιπλέον, τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής μπορεί να αποδειχθούν επαρκή για τον περιορισμό των κινδύνων στο εγγύς μέλλον, ενώ τα σχέδια για δημοσιονομική δυναμική, κοινά ομόλογα, καθώς και τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου εξακολουθούν να δημιουργούνται. Έτσι, στην πράξη, η διαφορά μεταξύ των μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και εκείνων που υπάρχουν ή θα υλοποιηθούν είναι λιγότερο σημαντική από ό,τι φαίνεται.
Αλλά, αποφεύγοντας συνειδητά τη συζήτηση σχετικά με το ποιες μεταρρυθμίσεις θα καταστήσουν τη συμμετοχή στην ευρωζώνη λιγότερο επικίνδυνη και πιο επωφελή για όλους, οι Ευρωπαίοι ηγέτες χάνουν την ευκαιρία να επισημάνουν ότι το ευρώ είναι ένα σκαλοπάτι προς μια ευημερούσα, ανθεκτική και συνεκτική ένωση. Και χάνουν την ευκαιρία να επισημάνουν ότι η σκληρή οικονομική προσαρμογή, που εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική ατζέντα ενός μεγάλου μέρος της ηπείρου, δεν είναι αυτοσκοπός.
project-syndicate
πηγή: antinews.gr
Με τα συνήθη πρότυπα των οικονομικών κρίσεων, τρία χρόνια είναι μεγάλο χρονικό διάστημα. Ένα χρόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το Σεπτέμβριο του 2008, η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών είχε αποκατασταθεί και η ανάκαμψη είχε αρχίσει. Σχεδόν ένα χρόνο μετά την πανωλεθρία των συναλλαγματικών ισοτιμιών του 1997, που προκάλεσε τη χειρότερη ύφεση των οικονομιών της Ασίας εδώ και δεκαετίες, άρχισε να ακμάζει και πάλι. Έφτασε, επιτέλους, η ευρωζώνη στο σημείο καμπής;
Πολλοί αγώνες έγιναν τα τελευταία τρία χρόνια – στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ισπανία και την Ιταλία, για να αναφέρουμε τους κυριότερους. Οι οικονομικοί πολεμιστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαντλήθηκαν. Τα hedge funds κέρδισαν πρώτα χρήματα, στοιχηματίζοντας ότι η κρίση θα επιδεινωθεί, αλλά στη συνέχεια έχασαν τα στοιχήματα για τη διάλυση της ευρωζώνης. Οι πολιτικοί φορείς αρχικά έμειναν πίσω και στη συνέχεια επανέκτησαν το έδαφος εν μέρει, λαμβάνοντας τολμηρές πρωτοβουλίες. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το κεφάλαιο έχει αρχίσει να επιστρέφει στη νότια Ευρώπη.
Η τρέχουσα αλλαγή του κλίματος στην αγορά οφείλεται επίσης σε δύο σημαντικές αλλαγές πολιτικής. Πρώτον, οι ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν τον Ιούνιο του 2012 σε μια σημαντική αναθεώρηση της ευρωζώνης. Αρχής γενομένης με την τραπεζική ένωση, η οποία θα μεταφέρει σε ευρωπαϊκό επίπεδο την ευθύνη για την εποπτεία των τραπεζών και, τελικά, την ανάλυση και την ανακεφαλαιοποίηση, έδειξαν την ετοιμότητά τους να αντιμετωπίσουν μια συστημική αδυναμία στο σχεδιασμό της νομισματικής ένωσης.
Δεύτερον, με τη δρομολόγηση του νέου προγράμματος «οριστικών χρηματικών συναλλαγών», το Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανέλαβε την ευθύνη για τη διατήρηση της ακεραιότητας της ευρωζώνης. Το πρόγραμμα OMT ήταν μια σοβαρή δέσμευση και έτσι την ερμήνευσαν οι αγορές, ιδίως αφού η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ το υποστήριξε, παρά την αντίθεση της Bundesbank. Επιπλέον, η Μέρκελ επισκέφθηκε την Αθήνα, φιμώνοντας τις φωνές του κυβερνητικούς συνασπισμού της, ο οποίος ζήτησε ανοιχτά την έξοδο της Ελλάδα από το ευρώ.
Δυστυχώς, ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν τρεις λόγοι για να ανησυχούμε στο μέλλον. Για τους αρχάριους, η οικονομία προέχει της πολιτικής και η ανάπτυξη της αγοράς προέχει της οικονομίας. Η αίσθηση στα γραφεία των συναλλαγών στη Νέα Υόρκη ή το Χονγκ Κονγκ μπορεί να έχει βελτιωθεί, αλλά έχει επιδεινωθεί στους δρόμους της Μαδρίτης και της Αθήνας.
Πράγματι, η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη νότια Ευρώπη είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει ζοφερή για αρκετά χρόνια. Όπως έχουν τα πράγματα, όλες οι χώρες της νότιας Ευρώπης αντιμετωπίζουν την προοπτική μιας πραγματικά χαμένης δεκαετίας: σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους θα είναι χαμηλότερο το 2017 από ό,τι ήταν το 2007. Όσο η βιώσιμη οικονομική βελτίωση δεν έχει υλοποιηθεί, θα κυριαρχεί το πολιτικό ρίσκο.
Η πολιτική αναστάτωση σε οποιαδήποτε από τις χώρες του Νότου θα είναι αρκετή για να αναζωπυρώσει τις αμφιβολίες σχετικά με το μέλλον της ευρωζώνης. Επιπλέον, η γαλλική ανταγωνιστικότητα, και η διαφορά μεταξύ της απόδοσής της σε σχέση με της Γερμανίας, είναι μια αυξανόμενη αιτία ανησυχίας.
Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας είναι ότι υπάρχει περιορισμένη συναίνεση στην Ευρώπη για το τι ακριβώς χρειάζεται για να καταστεί η νομισματική ένωση ανθεκτική και ευημερούσα πάλι. Η τραπεζική ένωση είναι μια θετική εξέλιξη, αλλά δεν υπάρχει καμία συμφωνία για πρόσθετες μεταρρυθμίσεις, όπως η δημιουργία μιας κοινής δημοσιονομικής λειτουργίας ή ένα κοινό ταμείο.
Ειδικότερα, η βόρεια Ευρώπη συνεχίζει να ερμηνεύει την κρίση ως αποτέλεσμα κυρίως της αδυναμίας να επιβάλει τους ισχύοντες κανόνες, όπως είναι τα φορολογικά κριτήρια σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η νότια Ευρώπης είναι περισσότερο διατεθειμένη να αντιμετωπίσει την κρίση ως αποτέλεσμα συστηματικών ατελειών. Επιπλέον, η Βόρεια Ευρώπη αντιμετωπίζει τη λιτότητα σα τη μητέρα όλων των μεταρρυθμίσεων, ενώ η νότια Ευρώπη φοβάται ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να έχουν αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να κάνουν τα πάντα ταυτόχρονα.
Τελικά, τα τελευταία τρία χρόνια έχουν αποκαλύψει ένα σαφές σχέδιο για τη διαχείριση των κρίσεων: σχεδόν κανένα αποτέλεσμα δεν απορρέει από την γαλήνια συζήτηση και οι περισσότερες λαμβάνονται στο πλαίσιο της πίεσης των χρηματοπιστωτικών αγορών, σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν τα χειρότερα. Κάθε φορά που η πίεση υποχωρεί, τα σχέδια για τη μεταρρύθμιση της πολιτικής αναβάλλονται – μια στάση που γίνεται αντιληπτή καλύτερα στο περίφημο ultima ratio της Μέρκελ: η δράση λαμβάνεται μόνο αν είναι απολύτως απαραίτητη για την επιβίωση του ευρώ. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη εμφανίζει μια ισχυρή αίσθηση της επιβίωσης, αλλά όχι μια ισχυρή αίσθηση του κοινού σκοπού.
Τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι το ευρώ θα καταρρεύσει. Η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι αν αφήσουν τη νομισματική ένωση να διασπαστεί θα ισοδυναμούσε με ομαδική οικονομική αυτοκτονία, παρέχει ένα ισχυρό κίνητρο για να ξεπεράσουν τις θύελλες και τα εμπόδια. Επιπλέον, τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής μπορεί να αποδειχθούν επαρκή για τον περιορισμό των κινδύνων στο εγγύς μέλλον, ενώ τα σχέδια για δημοσιονομική δυναμική, κοινά ομόλογα, καθώς και τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ταμείου εξακολουθούν να δημιουργούνται. Έτσι, στην πράξη, η διαφορά μεταξύ των μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και εκείνων που υπάρχουν ή θα υλοποιηθούν είναι λιγότερο σημαντική από ό,τι φαίνεται.
Αλλά, αποφεύγοντας συνειδητά τη συζήτηση σχετικά με το ποιες μεταρρυθμίσεις θα καταστήσουν τη συμμετοχή στην ευρωζώνη λιγότερο επικίνδυνη και πιο επωφελή για όλους, οι Ευρωπαίοι ηγέτες χάνουν την ευκαιρία να επισημάνουν ότι το ευρώ είναι ένα σκαλοπάτι προς μια ευημερούσα, ανθεκτική και συνεκτική ένωση. Και χάνουν την ευκαιρία να επισημάνουν ότι η σκληρή οικονομική προσαρμογή, που εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική ατζέντα ενός μεγάλου μέρος της ηπείρου, δεν είναι αυτοσκοπός.
project-syndicate
πηγή: antinews.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πύργος: Απαγχονίστηκε 29χρονος στην Συνοικία Τραγανό (νεότερο)
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μια εβδομάδα εκτός ο Κουίνσι
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
