2013-02-14 07:08:37
Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΟΡΕΖΗΣ*
Με την έναρξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου 1912-13, η Στρατιά Θεσσαλίας υπό τον Διάδοχο-Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, που αποτελούσε τον κύριο όγκο του Ελληνικού Στρατού, προέλασε προς Βορρά, ενώ η Στρατιά Ηπείρου υπό τον Αντιστράτηγο Σαπουντζάκη Κων/νο, συνολικής δυνάμεως περίπου Μεραρχίας είχε αρχική αποστολή «την παρακώληση πάσης παραβιάσεως της μεθορίου μεταξύ Μετσόβου, Άρτας και Αμβρακικού κόλπου». Την 6η Οκτωβρίου 1912 η Στρατιά Ηπείρου διέβη αιφνιδιαστικά τον Άραχθο ποταμό και ήχθη στην περιοχήΞηροβουνίου. Στη συνέχεια κατέλαβε τη Φιλιππιάδα και τις επί του Λούρου ποταμού γέφυρες, και εν συνεχεία την Πρέβεζα, που αποτέλεσε στη συνέχεια την βάση ανεφοδιασμού των επιχειρήσεων.
Μετά τις επιτυχίες αυτές και λόγω της ευμενούς εξελίξεως των επιχειρήσεων στην Μακεδονία, το Υπουργείο Στρατιωτικών ενίσχυσε την Στρατιά Ηπείρου την 17η Οκτωβρίου με ένα Σύνταγμα Κρητών και μετέβαλε την αποστολή της Στρατιάς Ηπείρου από αμυντική σε επιθετική
. Το τελευταίο δεκαήμερο του Νοεμβρίου η Στρατιά ενισχύεται με την ΙΙ Μεραρχία από το μέτωπο της Μακεδονίας, και ενεργεί από 1 έως 3 Δεκεμβρίου την πρώτη επίθεση κατά των υψ. Μπιζανίου και Μανωλιάσας, άνευ όμως αποτελέσματος. Την 14η Δεκεμβρίου αποβιβάζεται στη Πρέβεζα η ΙV Μεραρχία και την 28η του ιδίου η VIη Μεραρχία. Μετά τις ενισχύσεις αυτές από 7ης μέχρι 10ης Ιανουαρίου 1913 ενεργείται και πάλι ανεπιτυχής επίθεση κατά του Μπιζανίου, και το μέτωπο σταθεροποιείται προ της οχυρωμένης τοποθεσίας Μπιζανίου. Στις 10 Ιανουαρίου 1913 φθάνει στην Ήπειρο από τη Θεσσαλονίκη ο Αρχιστράτηγος-Διάδοχος Κωνσταντίνος με το Γενικό Στρατηγείο και αναλαμβάνει τη διεύθυνση των επιχειρήσεων.
Το Πεδίο της Μάχης
Η οχυρά τοποθεσία του Μπιζανίου παρουσίαζε μια εκτεταμένη περιφερειακή οργάνωση σε απόσταση 8-10 χλμ από τη πόλη των Ιωαννίνων. Περιελάμβανε μόνιμα και ημιμόνιμα οχυρωματικά έργα, μόνιμα πυροβολεία, πυροβολεία εκ σκυροδέματος και χαρακώματα, που σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν υπό την επίβλεψη της Γερμανικής Στρατιωτικής Αποστολής.
Η Διάταξη των αντιπάλων
α. Ελλήνων
Από Μονάδες που αρχικά αποτέλεσαν την Στρατιά Ηπείρου συγκροτήθηκε η Μεραρχία Ηπείρου (την 12η Δεκεμβρίου 1912 ονομάσθηκε VIIIη Μεραρχία ). Επίσης συγκροτήθηκαν η Μικτή Ταξιαρχία Μετσόβου, το Σύνταγμα Ιππικού Ηπείρου και τα αποσπάσματα Αχέροντα, Πρεβέζης και Χειμάρας. Οι δυνάμεις αυτές ενισχύθηκαν, όπως προαναφέρθηκε με τα Σύνταγμα Κρητών και τις ΙΙα, IVη και VIη Μεραρχίες. Το σύνολο των δυνάμεων ανήρχετο σε 51 Τάγματα, 33 διμοιρίες πολυβόλων, 14 πεδινές πυροβολαρχίες, 10 ορειβατικές, 2 βαρείες, 3 ίλες και 3 ημιλαρχίες. Αξιοσημείωτη ήταν η χρησιμοποίηση στολίσκου 4 πολεμικών αεροσκαφών στο πεδίο της μάχης.
Οι δυνάμεις αυτές για το συντονισμό τους συγκροτήθηκαν σε Διοικήσεις υπό τη Στρατιά και πήραν την εξής δάταξη:
(1) Α’ τμήμα Στρατιάς, με
(α) Τη Μικτή Ταξιαρχία Μετσόβου (4ο Σύνταγμα, 24ο Σύνταγμα (1 Τάγμα), 2 ανεξάρτητα Τάγματα και 2 Ορ. Πυροβολαρχίες), από το Μέτσοβο μέχρι τις Αν. υπώρειες του Δρίσκου.
(β) Την VIη Μεραρχία (1ο Σύνταγμα, 2 πεδινές πυροβολαρχίες, λόχο μηχανικού και μία ημιλαρχία) από τη γέφυρα Παπαδάκη μέχρι την οδό Αετοράχη - Κουτσελιό.
(γ) Την VIIIη Μεραρχία (2ο Σύνταγμα Ευζώνων, το Σύνταγμα Κρητών, 3 πεδινές πυροβολαρχίες και λόχο μηχανικού στην Αετοράχη.
Στο Α’ Τμήμα Στρατιάς διατέθηκαν επίσης 2 ταγμένα στο Ελληνικό πυροβόλα 105 χιλ και απόσπασμα μηχανικού των 100 ανδρών για την εκκαθάριση των εχθρικών συρματοπλεγμάτων.
(2) ΙΙα Μεραρχία
Με το 9ο Σύνταγμα (2 Τάγματα, λόχος Ευζώνων, λόχος Πεζικού, λόχο μηχανικού, 3 πεδινές πυροβολαρχίες και μία ημιλαρχία ) στο λόφο Αυγό μέχρι τα υψώματα Θεριακίσι, ιππαστί της οδού Πρέβεζα - Ιωάννινα.
(3) Β’ Τμήμα Στρατιάς, με τρείς Φάλαγγες.
(α) 1η Φάλαγγα (8ο Σύνταγμα, ΙΙΙο Τάγμα του 9ου Συντάγματος, δύο Τάγματα του 11ου Συντάγματος, 4 πολυβόλα, δύο ορειβατικές πυροβολαρχίες και λόχο μηχανικού) στα υψώματα της Μανωλιάσας.
(β) 2η Φάλαγγα (15ο Σύνταγμα, 1ο Σύνταγμα Ευζώνων, δύο Τάγματα του 3ου Συντάγματος, 1 Τάγμα του 17 Συντάγματος, 2 ορειβατικές πυροβολαρχίες και ουλαμό μηχανικού) στη στενωπό Μανωλιάσας.
(γ) 3η Φάλαγγα (7ο Σύνταγμα, 1ο Σύνταγμα, 2 πολυβόλα, δύο ορειβατικές πυροβολαρχίες, ουλαμό μηχανικού, μία ημιλαρχία και το Απόσπασμα Ολύτσικα δυνάμεως 2 Ταγμάτων και τμήματα εθελοντών) στο χωριό Μπαουσιοί.
(4) Λοιπές Δυνάμεις
Απόσπασμα Αχέροντα (4 Τάγματα, 4 πολυβόλα, 5 πυροβόλα) στη περιοχή Παραμυθιάς, Απoσπάσματα Πρέβεζας - Λούρου – Φιλιπιάδας (ανά 2 Τάγματα) στις αντίστοιχες περιοχές, Απόσπασμα Χειμάρας (1 Τάγμα, 2 Πυροβόλα) στη Χειμάρα, Σύνταγμα Ιππικού Ηπείρου (3 ίλες, δύο πολυβόλα) στη περιοχή Χάνι Εμίν Αγά, Πυροβολικό (6 πεδινές πυροβολαρχίες και 2 βαρειές (24 πεδινά πυροβόλα, 4 των 105 και 6 των 150 χιλιοστών) για Γενική Υποστήριξη, Αεροπορία (Στολίσκος 4 πολεμικών αεροσκαφών) προς Γενική Υποστήριξη Στρατιάς.
β. Τούρκων
Ο τουρκικός Στρατός είχε αρχιστράτηγο τον Εσάτ Πασά και η δύναμη του ανήρχετο σε 27.500 άνδρες. Η δύναμη αυτή υποστηρίζονταν με 83 πυροβόλα στη περιοχή Μπιζανίου – Καστρίτσης - Κουτσελιού, 19 στο μέτωπο Μανωλιάσης - Αγίου Νικολάου - Καστρίτσας και 10 στη περιοχή Δουρούτη - Σαδοβίτσας.
Τα Σχέδια Ενεργείας
α. Ελλήνων
Το σχέδιο ενεργείας των Ελλήνων προέβλεπε την αιφνιδιαστική επίθεση στο δεξιό της εχθρικής διατάξεως για την υπερκέραση της οχυρωμένης τοποθεσίας των Ιωαννίνων και συγχρόνως καθήλωση του υπολοίπου εχθρικού μετώπου με παραπλανητικές κινήσεις και βολές πυροβολικού και πεζικού. Η απόφαση για την υπερκέραση του δεξιού του εχθρού ελήφθη την 15η του μηνός Φεβρουαρίου, ενώ μέχρι τότε προεβλέπετο υπερκέραση του εχθρού από τα αριστερά του.
Η κυρία προσπάθεια θα ενεργείτο κατά του Δυτικού μετώπου της οχυρωμένης τοποθεσίας την πρωία της 20ης Φεβρουαρίου από το Β’ Τμήμα Στρατιάς, που θα επετίθετο κατά του μετώπου Αγίου Νικολάου - Τσούκας. Εντεύθεν προεβλέπετο συνέχιση της προελάσεως προς Δουρούτη και Σαδοβίτσα είτε υπό μόνης της 3ης Φάλαγγος είτε υπό της 2ας και 3ης, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του Τμήματος Στρατιάς θα εκινούντο στη πεδιάδα, στα νώτα του Μπιζανίου.
β. Τούρκων
Το σχέδιο των Τούρκων συνίστατο σε σθεναρά αντίσταση πάνω στη φύσει και θέσει οχυρά τοποθεσία των Ιωαννίνων για τη παρεμπόδιση της κατάληψης της πόλεως των Ιωαννίνων από τον Ελληνικό Στρατό.
Η Διεξαγωγή της Μάχης
α. Από την 16η μέχρι την 19η έλαβαν χώρα οι εξής ενέργειες:
Η Μοίρα του Ιονίου την 18η και 19η Φεβρουαρίου έκανε παραπλανητική απόβαση στους Αγ. Σαράντα.
Η Ταξιαρχία Μετσόβου έλαβε επαφή με την τοποθεσία Δρίσκος - Κοντοβράκι.
Το πυροβολικό, από της 10ης Φεβρουαρίου και εντονώτερα από την πρωία 19ης Φεβρουαρίου άρχισε σφοδρά πυρά προπαρασκευής, σύμφωνα με το καταρτισθέν σχέδιο.
β. Την 20η Φεβρουαρίου έλαβαν χώρα τα εξής:
(1) 3η Φάλαγξ
(α) Το απόσπασμα Ολύτσικα, επιτεθέν από της πρωίας, κατέλαβε τον αυχένα Μουσπίνας - Αγίου Βλασίου.
(β) Διλοχία από τους λόχους 5/1 και 3/11 κατέλαβε τον αυχένα Τσαβίδα, και πληροφορηθείσα ότι τα οχυρά Τσούκας και Αγ. Νικολάου είχαν καταληφθεί, αποσύρθηκε και εγκαταστάθηκε στην Κοσμηρά.
(γ) Το I/11 Τάγμα και διλοχία 7oυ Συντάγματος κατόπιν σκληρού αγώνος κατέλαβαν υψ. Αγ. Νικολάου, Νοτίως Κοσμηρά. Οι Τούρκοι ετράπησαν εις φυγή και κυριεύθηκαν 10 πυροβόλα και αρκετό υλικό.
(2) 1η Φάλαγξ
Κατόπιν σκληρού αγώνα, μέχρι την μεσημβρία επετεύχθη η κατάληψη όλων των περί την Μανωλιάσα τουρκικών θέσεων. Οι Τούρκοι ετράπησαν εις φυγή προς Πεδινή - Αγ. Ιωάννη, αφήσαντες στο πεδίο της μάχης 6 πυροβόλα και αρκετό υλικό. Ο Διοικητής της Φάλαγγας εγκαταστάθηκε στη Μανωλιάσα.
(3) 2α Φάλαγξ
(α) Επιτέθηκε από το πρωί, κατέλαβε με την εμπροσθοφυλακή (1ο Σύνταγμα Ευζώνων και Ι/17 Τάγμα) τον αυχένα ανατολικά του χωρίου Μελιγγιοί, και συγκεντρώθηκε στη Δωδώνη. Ο διοικητής της εμπροσθοφυλακής Αν/χης Παπδόπουλος Διονύσιος, πληροφορηθείς ότι το υψ. Αγ. Νικολάου είχε καταληφθεί, συνέχισε την προέλαση του προς Ιωάννινα. Οι Τούρκοι, μετά την απόρριψη τους από όλο το μέτωπο Μανωλιάσας - Τσούκας ήταν υπό διάλυση και κινούνταν από την πεδινή προς Ιωάννινα. Στις 17:00 ώρα καταλαμβάνεται η Πεδινή, και τα 8ο και 9ο Τάγματα Ευζώνων συνεχίζουν την καταδίωξη του εχθρού προς Ιωάννινα.
(β) Ο διοικητής της Φάλαγγος, που θεωρούσε την αποστολή του περαιωθείσα, απέστειλε διαταγή στο 1ο Σύνταγμα Ευζώνων να ανακόψει την προέλαση του και να εγκατασταθεί στη Πεδινή. Ο Διοικητής της εμπροσθοφυλακης δεν έλαβε τη διαταγή αυτή, συνέχισε την προέλαση του και μέχρι την 18:00 ώρα το 9ο Τάγμα Ευζώνων υπό τον Ταγματάρχη Βελισσαρίου Ιωάννη κατέλαβε το χωρίο Αγ. Ιωάννης, όπου κυρίευσε πληθώρα πολεμικού υλικού και συνέλαβε πολλούς αιχμαλώτους. Με νεώτερη διαταγή του ο διοικητής της Φάλαγγος επετίμησε τον διοικητή εμπροσθοφυλακής για την προέλαση.
(γ) Η πρωτοβουλία του 1ου Συντάγματος Ευζώνων να αχθεί στα νώτα της εχθρικής διατάξεως, ενώ αντιστεκόταν ακόμα τα οχυρά Μπιζανίου, Καστρίτσας και Σαδοβίτσας, ανάγκασε τους τούρκους να παραδοθούν. Στις 23:00 της 20ης Φεβρουαρίου έφθασε στις προφυλακές του 9ου Τάγματος Ευζώνων αντιπροσωπία από τούρκους αξιωματικούς και τον επίσκοπο Δωδώνης, που οδηγήθηκε στο Γενικό Στρατηγείο για τη συζήτηση των όρων παράδοσης.
(4) ΙΙα Μεραρχία και Α’ Τμήμα Στρατιάς
Η ΙΙα Μεραρχία έλαβε στενή επαφή με τα πρώτα χαρακώματα του Μπιζανίου. Οι VIη και VIIIη Μεραρχίες προώθησαν τη διάταξη τους στα 600μ από τα τουρκικά χαρακώματα. Τμήματα της VIης Μεραρχίας κατέλαβαν το χωριό Μουζακαίοι.
(5) Ταξιαρχία Μετσόβου
Επετέθη από πρωίας της 20ης και κατέλαβαν τα υψ. Δρίσκου και Κοντοβράκι. Οι Τούρκοι υποχώρησαν προς Καστρίτσα.
Εν τω μεταξύ ο διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων, οδηγών τους απεσταλμένους του Εσάτ Πασά αφίχθη την 04:30 ώρα στο Γενικό Στρατηγείο. Την επομένη 22 Φεβρουαρίου εισήλθε στην πόλη των Ιωαννίνων σαν ελευθερωτής ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος. Την 23η Φεβρουαρίου δια της ημερησίας διαταγής εξήρε το κατόρθωμα της άλωσης του Φρουρίου των Ιωαννίνων:
«H άλωση του Φρουρίου των Ιωαννίνων προσέθεσε μία ακόμα περίλαμπρον νίκη στα κατορθώματα σας. Αφού διασχίσατε την Μακεδονία και συντρίψατε δύο εχθρικάς Στρατιάς, ηλώσατε και Φρούριο το οποίο εθεωρείτο απόρθητον. Αι μεγάλαι στερήσεις και αι κακουχίαι, τας οποίας μετά τοιαύτης καρτερίας υπέστητε, αμιλλώνται προς την ανδρείαν σας».
Συμπεράσματα
α. Ο αιφνιδιασμός του εχθρού ως προς την περιοχή που θα εφηρμόζετο η Κυρία Προσπάθεια, επέτυχε πλήρως του σκοπού του. Η προσεκτική μελέτη από τον Αρχιστράτηγο όλων των παραγόντων, ήγαγε τούτον στην απόφαση να εφαρμόσει την Κυρία Προσπάθεια στο δεξιό, ενώ ανεμένετο στο αριστερό της εχθρικής διατάξεως.
β. Η πρωτοβουλία του διοικητού του 1ου Συντάγματος Ευζώνων και κυρίως των διοικητών των 8ου και 9ου Ταγμάτων να προωθηθούν στα νώτα της εχθρικής διατάξεως επιτάχυνε την παράδοση των Τούρκων, και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για ηγήτορες στο πεδίο της μάχης.
γ. Οι πρωτοπόροι Έλληνες αεροπόροι (Υπολοχαγός Μουτούσης - Υπολοχαγός Καμπέρος κ.ά.), με αποστολές αναγνωρίσεως και βομβαρδισμού των εχθρικών θέσεων, πέτυχαν αξιόλογα αποτελέσματα, κυρίως στο ηθικό του εχθρού.
δ. Τέλος το επιθετικό πνεύμα του Έλληνος στρατιώτου και η αδάμαστος θέληση του για τη νίκη, είχαν σαν αποτέλεσμα την άλωση της φύσει και θέσει οχυράς τοποθεσίας των Ιωαννίνων.
* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., συγγραφέας, πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Ιωαννίνων.
kranos
Με την έναρξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου 1912-13, η Στρατιά Θεσσαλίας υπό τον Διάδοχο-Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο, που αποτελούσε τον κύριο όγκο του Ελληνικού Στρατού, προέλασε προς Βορρά, ενώ η Στρατιά Ηπείρου υπό τον Αντιστράτηγο Σαπουντζάκη Κων/νο, συνολικής δυνάμεως περίπου Μεραρχίας είχε αρχική αποστολή «την παρακώληση πάσης παραβιάσεως της μεθορίου μεταξύ Μετσόβου, Άρτας και Αμβρακικού κόλπου». Την 6η Οκτωβρίου 1912 η Στρατιά Ηπείρου διέβη αιφνιδιαστικά τον Άραχθο ποταμό και ήχθη στην περιοχήΞηροβουνίου. Στη συνέχεια κατέλαβε τη Φιλιππιάδα και τις επί του Λούρου ποταμού γέφυρες, και εν συνεχεία την Πρέβεζα, που αποτέλεσε στη συνέχεια την βάση ανεφοδιασμού των επιχειρήσεων.
Μετά τις επιτυχίες αυτές και λόγω της ευμενούς εξελίξεως των επιχειρήσεων στην Μακεδονία, το Υπουργείο Στρατιωτικών ενίσχυσε την Στρατιά Ηπείρου την 17η Οκτωβρίου με ένα Σύνταγμα Κρητών και μετέβαλε την αποστολή της Στρατιάς Ηπείρου από αμυντική σε επιθετική
Το Πεδίο της Μάχης
Η οχυρά τοποθεσία του Μπιζανίου παρουσίαζε μια εκτεταμένη περιφερειακή οργάνωση σε απόσταση 8-10 χλμ από τη πόλη των Ιωαννίνων. Περιελάμβανε μόνιμα και ημιμόνιμα οχυρωματικά έργα, μόνιμα πυροβολεία, πυροβολεία εκ σκυροδέματος και χαρακώματα, που σχεδιάστηκαν και εκτελέστηκαν υπό την επίβλεψη της Γερμανικής Στρατιωτικής Αποστολής.
Η Διάταξη των αντιπάλων
α. Ελλήνων
Από Μονάδες που αρχικά αποτέλεσαν την Στρατιά Ηπείρου συγκροτήθηκε η Μεραρχία Ηπείρου (την 12η Δεκεμβρίου 1912 ονομάσθηκε VIIIη Μεραρχία ). Επίσης συγκροτήθηκαν η Μικτή Ταξιαρχία Μετσόβου, το Σύνταγμα Ιππικού Ηπείρου και τα αποσπάσματα Αχέροντα, Πρεβέζης και Χειμάρας. Οι δυνάμεις αυτές ενισχύθηκαν, όπως προαναφέρθηκε με τα Σύνταγμα Κρητών και τις ΙΙα, IVη και VIη Μεραρχίες. Το σύνολο των δυνάμεων ανήρχετο σε 51 Τάγματα, 33 διμοιρίες πολυβόλων, 14 πεδινές πυροβολαρχίες, 10 ορειβατικές, 2 βαρείες, 3 ίλες και 3 ημιλαρχίες. Αξιοσημείωτη ήταν η χρησιμοποίηση στολίσκου 4 πολεμικών αεροσκαφών στο πεδίο της μάχης.
Οι δυνάμεις αυτές για το συντονισμό τους συγκροτήθηκαν σε Διοικήσεις υπό τη Στρατιά και πήραν την εξής δάταξη:
(1) Α’ τμήμα Στρατιάς, με
(α) Τη Μικτή Ταξιαρχία Μετσόβου (4ο Σύνταγμα, 24ο Σύνταγμα (1 Τάγμα), 2 ανεξάρτητα Τάγματα και 2 Ορ. Πυροβολαρχίες), από το Μέτσοβο μέχρι τις Αν. υπώρειες του Δρίσκου.
(β) Την VIη Μεραρχία (1ο Σύνταγμα, 2 πεδινές πυροβολαρχίες, λόχο μηχανικού και μία ημιλαρχία) από τη γέφυρα Παπαδάκη μέχρι την οδό Αετοράχη - Κουτσελιό.
(γ) Την VIIIη Μεραρχία (2ο Σύνταγμα Ευζώνων, το Σύνταγμα Κρητών, 3 πεδινές πυροβολαρχίες και λόχο μηχανικού στην Αετοράχη.
Στο Α’ Τμήμα Στρατιάς διατέθηκαν επίσης 2 ταγμένα στο Ελληνικό πυροβόλα 105 χιλ και απόσπασμα μηχανικού των 100 ανδρών για την εκκαθάριση των εχθρικών συρματοπλεγμάτων.
(2) ΙΙα Μεραρχία
Με το 9ο Σύνταγμα (2 Τάγματα, λόχος Ευζώνων, λόχος Πεζικού, λόχο μηχανικού, 3 πεδινές πυροβολαρχίες και μία ημιλαρχία ) στο λόφο Αυγό μέχρι τα υψώματα Θεριακίσι, ιππαστί της οδού Πρέβεζα - Ιωάννινα.
(3) Β’ Τμήμα Στρατιάς, με τρείς Φάλαγγες.
(α) 1η Φάλαγγα (8ο Σύνταγμα, ΙΙΙο Τάγμα του 9ου Συντάγματος, δύο Τάγματα του 11ου Συντάγματος, 4 πολυβόλα, δύο ορειβατικές πυροβολαρχίες και λόχο μηχανικού) στα υψώματα της Μανωλιάσας.
(β) 2η Φάλαγγα (15ο Σύνταγμα, 1ο Σύνταγμα Ευζώνων, δύο Τάγματα του 3ου Συντάγματος, 1 Τάγμα του 17 Συντάγματος, 2 ορειβατικές πυροβολαρχίες και ουλαμό μηχανικού) στη στενωπό Μανωλιάσας.
(γ) 3η Φάλαγγα (7ο Σύνταγμα, 1ο Σύνταγμα, 2 πολυβόλα, δύο ορειβατικές πυροβολαρχίες, ουλαμό μηχανικού, μία ημιλαρχία και το Απόσπασμα Ολύτσικα δυνάμεως 2 Ταγμάτων και τμήματα εθελοντών) στο χωριό Μπαουσιοί.
(4) Λοιπές Δυνάμεις
Απόσπασμα Αχέροντα (4 Τάγματα, 4 πολυβόλα, 5 πυροβόλα) στη περιοχή Παραμυθιάς, Απoσπάσματα Πρέβεζας - Λούρου – Φιλιπιάδας (ανά 2 Τάγματα) στις αντίστοιχες περιοχές, Απόσπασμα Χειμάρας (1 Τάγμα, 2 Πυροβόλα) στη Χειμάρα, Σύνταγμα Ιππικού Ηπείρου (3 ίλες, δύο πολυβόλα) στη περιοχή Χάνι Εμίν Αγά, Πυροβολικό (6 πεδινές πυροβολαρχίες και 2 βαρειές (24 πεδινά πυροβόλα, 4 των 105 και 6 των 150 χιλιοστών) για Γενική Υποστήριξη, Αεροπορία (Στολίσκος 4 πολεμικών αεροσκαφών) προς Γενική Υποστήριξη Στρατιάς.
β. Τούρκων
Ο τουρκικός Στρατός είχε αρχιστράτηγο τον Εσάτ Πασά και η δύναμη του ανήρχετο σε 27.500 άνδρες. Η δύναμη αυτή υποστηρίζονταν με 83 πυροβόλα στη περιοχή Μπιζανίου – Καστρίτσης - Κουτσελιού, 19 στο μέτωπο Μανωλιάσης - Αγίου Νικολάου - Καστρίτσας και 10 στη περιοχή Δουρούτη - Σαδοβίτσας.
Τα Σχέδια Ενεργείας
α. Ελλήνων
Το σχέδιο ενεργείας των Ελλήνων προέβλεπε την αιφνιδιαστική επίθεση στο δεξιό της εχθρικής διατάξεως για την υπερκέραση της οχυρωμένης τοποθεσίας των Ιωαννίνων και συγχρόνως καθήλωση του υπολοίπου εχθρικού μετώπου με παραπλανητικές κινήσεις και βολές πυροβολικού και πεζικού. Η απόφαση για την υπερκέραση του δεξιού του εχθρού ελήφθη την 15η του μηνός Φεβρουαρίου, ενώ μέχρι τότε προεβλέπετο υπερκέραση του εχθρού από τα αριστερά του.
Η κυρία προσπάθεια θα ενεργείτο κατά του Δυτικού μετώπου της οχυρωμένης τοποθεσίας την πρωία της 20ης Φεβρουαρίου από το Β’ Τμήμα Στρατιάς, που θα επετίθετο κατά του μετώπου Αγίου Νικολάου - Τσούκας. Εντεύθεν προεβλέπετο συνέχιση της προελάσεως προς Δουρούτη και Σαδοβίτσα είτε υπό μόνης της 3ης Φάλαγγος είτε υπό της 2ας και 3ης, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του Τμήματος Στρατιάς θα εκινούντο στη πεδιάδα, στα νώτα του Μπιζανίου.
β. Τούρκων
Το σχέδιο των Τούρκων συνίστατο σε σθεναρά αντίσταση πάνω στη φύσει και θέσει οχυρά τοποθεσία των Ιωαννίνων για τη παρεμπόδιση της κατάληψης της πόλεως των Ιωαννίνων από τον Ελληνικό Στρατό.
Η Διεξαγωγή της Μάχης
α. Από την 16η μέχρι την 19η έλαβαν χώρα οι εξής ενέργειες:
Η Μοίρα του Ιονίου την 18η και 19η Φεβρουαρίου έκανε παραπλανητική απόβαση στους Αγ. Σαράντα.
Η Ταξιαρχία Μετσόβου έλαβε επαφή με την τοποθεσία Δρίσκος - Κοντοβράκι.
Το πυροβολικό, από της 10ης Φεβρουαρίου και εντονώτερα από την πρωία 19ης Φεβρουαρίου άρχισε σφοδρά πυρά προπαρασκευής, σύμφωνα με το καταρτισθέν σχέδιο.
β. Την 20η Φεβρουαρίου έλαβαν χώρα τα εξής:
(1) 3η Φάλαγξ
(α) Το απόσπασμα Ολύτσικα, επιτεθέν από της πρωίας, κατέλαβε τον αυχένα Μουσπίνας - Αγίου Βλασίου.
(β) Διλοχία από τους λόχους 5/1 και 3/11 κατέλαβε τον αυχένα Τσαβίδα, και πληροφορηθείσα ότι τα οχυρά Τσούκας και Αγ. Νικολάου είχαν καταληφθεί, αποσύρθηκε και εγκαταστάθηκε στην Κοσμηρά.
(γ) Το I/11 Τάγμα και διλοχία 7oυ Συντάγματος κατόπιν σκληρού αγώνος κατέλαβαν υψ. Αγ. Νικολάου, Νοτίως Κοσμηρά. Οι Τούρκοι ετράπησαν εις φυγή και κυριεύθηκαν 10 πυροβόλα και αρκετό υλικό.
(2) 1η Φάλαγξ
Κατόπιν σκληρού αγώνα, μέχρι την μεσημβρία επετεύχθη η κατάληψη όλων των περί την Μανωλιάσα τουρκικών θέσεων. Οι Τούρκοι ετράπησαν εις φυγή προς Πεδινή - Αγ. Ιωάννη, αφήσαντες στο πεδίο της μάχης 6 πυροβόλα και αρκετό υλικό. Ο Διοικητής της Φάλαγγας εγκαταστάθηκε στη Μανωλιάσα.
(3) 2α Φάλαγξ
(α) Επιτέθηκε από το πρωί, κατέλαβε με την εμπροσθοφυλακή (1ο Σύνταγμα Ευζώνων και Ι/17 Τάγμα) τον αυχένα ανατολικά του χωρίου Μελιγγιοί, και συγκεντρώθηκε στη Δωδώνη. Ο διοικητής της εμπροσθοφυλακής Αν/χης Παπδόπουλος Διονύσιος, πληροφορηθείς ότι το υψ. Αγ. Νικολάου είχε καταληφθεί, συνέχισε την προέλαση του προς Ιωάννινα. Οι Τούρκοι, μετά την απόρριψη τους από όλο το μέτωπο Μανωλιάσας - Τσούκας ήταν υπό διάλυση και κινούνταν από την πεδινή προς Ιωάννινα. Στις 17:00 ώρα καταλαμβάνεται η Πεδινή, και τα 8ο και 9ο Τάγματα Ευζώνων συνεχίζουν την καταδίωξη του εχθρού προς Ιωάννινα.
(β) Ο διοικητής της Φάλαγγος, που θεωρούσε την αποστολή του περαιωθείσα, απέστειλε διαταγή στο 1ο Σύνταγμα Ευζώνων να ανακόψει την προέλαση του και να εγκατασταθεί στη Πεδινή. Ο Διοικητής της εμπροσθοφυλακης δεν έλαβε τη διαταγή αυτή, συνέχισε την προέλαση του και μέχρι την 18:00 ώρα το 9ο Τάγμα Ευζώνων υπό τον Ταγματάρχη Βελισσαρίου Ιωάννη κατέλαβε το χωρίο Αγ. Ιωάννης, όπου κυρίευσε πληθώρα πολεμικού υλικού και συνέλαβε πολλούς αιχμαλώτους. Με νεώτερη διαταγή του ο διοικητής της Φάλαγγος επετίμησε τον διοικητή εμπροσθοφυλακής για την προέλαση.
(γ) Η πρωτοβουλία του 1ου Συντάγματος Ευζώνων να αχθεί στα νώτα της εχθρικής διατάξεως, ενώ αντιστεκόταν ακόμα τα οχυρά Μπιζανίου, Καστρίτσας και Σαδοβίτσας, ανάγκασε τους τούρκους να παραδοθούν. Στις 23:00 της 20ης Φεβρουαρίου έφθασε στις προφυλακές του 9ου Τάγματος Ευζώνων αντιπροσωπία από τούρκους αξιωματικούς και τον επίσκοπο Δωδώνης, που οδηγήθηκε στο Γενικό Στρατηγείο για τη συζήτηση των όρων παράδοσης.
(4) ΙΙα Μεραρχία και Α’ Τμήμα Στρατιάς
Η ΙΙα Μεραρχία έλαβε στενή επαφή με τα πρώτα χαρακώματα του Μπιζανίου. Οι VIη και VIIIη Μεραρχίες προώθησαν τη διάταξη τους στα 600μ από τα τουρκικά χαρακώματα. Τμήματα της VIης Μεραρχίας κατέλαβαν το χωριό Μουζακαίοι.
(5) Ταξιαρχία Μετσόβου
Επετέθη από πρωίας της 20ης και κατέλαβαν τα υψ. Δρίσκου και Κοντοβράκι. Οι Τούρκοι υποχώρησαν προς Καστρίτσα.
Εν τω μεταξύ ο διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων, οδηγών τους απεσταλμένους του Εσάτ Πασά αφίχθη την 04:30 ώρα στο Γενικό Στρατηγείο. Την επομένη 22 Φεβρουαρίου εισήλθε στην πόλη των Ιωαννίνων σαν ελευθερωτής ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος. Την 23η Φεβρουαρίου δια της ημερησίας διαταγής εξήρε το κατόρθωμα της άλωσης του Φρουρίου των Ιωαννίνων:
«H άλωση του Φρουρίου των Ιωαννίνων προσέθεσε μία ακόμα περίλαμπρον νίκη στα κατορθώματα σας. Αφού διασχίσατε την Μακεδονία και συντρίψατε δύο εχθρικάς Στρατιάς, ηλώσατε και Φρούριο το οποίο εθεωρείτο απόρθητον. Αι μεγάλαι στερήσεις και αι κακουχίαι, τας οποίας μετά τοιαύτης καρτερίας υπέστητε, αμιλλώνται προς την ανδρείαν σας».
Συμπεράσματα
α. Ο αιφνιδιασμός του εχθρού ως προς την περιοχή που θα εφηρμόζετο η Κυρία Προσπάθεια, επέτυχε πλήρως του σκοπού του. Η προσεκτική μελέτη από τον Αρχιστράτηγο όλων των παραγόντων, ήγαγε τούτον στην απόφαση να εφαρμόσει την Κυρία Προσπάθεια στο δεξιό, ενώ ανεμένετο στο αριστερό της εχθρικής διατάξεως.
β. Η πρωτοβουλία του διοικητού του 1ου Συντάγματος Ευζώνων και κυρίως των διοικητών των 8ου και 9ου Ταγμάτων να προωθηθούν στα νώτα της εχθρικής διατάξεως επιτάχυνε την παράδοση των Τούρκων, και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για ηγήτορες στο πεδίο της μάχης.
γ. Οι πρωτοπόροι Έλληνες αεροπόροι (Υπολοχαγός Μουτούσης - Υπολοχαγός Καμπέρος κ.ά.), με αποστολές αναγνωρίσεως και βομβαρδισμού των εχθρικών θέσεων, πέτυχαν αξιόλογα αποτελέσματα, κυρίως στο ηθικό του εχθρού.
δ. Τέλος το επιθετικό πνεύμα του Έλληνος στρατιώτου και η αδάμαστος θέληση του για τη νίκη, είχαν σαν αποτέλεσμα την άλωση της φύσει και θέσει οχυράς τοποθεσίας των Ιωαννίνων.
* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., συγγραφέας, πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Ιωαννίνων.
kranos
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΕΣΒΗ ΤΗΣ ΙΝΔΙΑΣ ΣΤΗ ΣΕΘΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
