2013-03-12 09:57:43
Οι 115 καρδινάλιοι οι οποίοι πρόκειται να εκλέξουν το νέο Πάπα ολοκλήρωσαν τις προκαταρκτικές τους συνομιλίες και σήμερα το απόγευμα αναμένεται να εισέλθουν στο παρεκκλήσι της Κάπελα Σιστίνα
όπου θα παραμείνουν —απομονωμένοι από τον έξω κόσμο— στο πλαίσιο της διαδικασίας εκλογής του νέου προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες δεν υπάρχει ως τώρα κάποιο ξεκάθαρο φαβορί, αλλά δύο υποψήφιοι μοιάζουν να είναι οι επικρατέστεροι: ο αρχιεπίσκοπος του Μιλάνου, Άντζελο Σκόλα, 72 ετών, που φέρεται να υποστηρίζεται από την πλειοψηφία των ευρωπαίων καρδινάλιων· και ο Οντίγιο Πέντρο Σέρερ, 64 ετών, αρχιεπίσκοπος του Σάου Πάουλου της Βραζιλίας, ο οποίος χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα αρεστός σε μεγάλο μέρος των υψηλόβαθμων κληρικών στο Βατικανό.
Ουδείς εκ των δυο υποψηφίων αυτών όμως συγκεντρώνει εξαρχής την απαραίτητη πλειοψηφία των 77 ψήφων για να εκλεγεί.
Δεν αποκλείεται, κατά συνέπεια, να προσπαθήσουν να επιβληθούν αουτσάιντερ από την Βόρεια ή την Νότια Αμερική—και ακόμη και από την Αφρική.
Σχολιαστές επισημαίνουν μολαταύτα ότι υπάρχουν ελπίδες η διαδικασία εκλογής του ποντίφικα να αποδειχθεί σχετικά σύντομη: την Τετάρτη ή την Πέμπτη, λένε, από την καπνοδόχο της Σιστίνα ίσως βγει ο λευκός καπνός που δείχνει ότι η διαδικασία εκλογής ευοδώθηκε.
Μετά την αυριανή μία ψηφοφορία, από μεθαύριο Τετάρτη οι 115 εκλέκτορες θα ψηφίζουν τέσσερις φορές την ημέρα και οι καπνός θα βγαίνει δυο φορές, στις 12:00 και στις 18:00 (ώρες Ιταλίας). Μαύρος σε περίπτωση ανεπιτυχούς ψηφοφορίας, άσπρος για να ανακοινωθεί ότι ο νέος Πάπας εξελέγη.
Από την στιγμή που οι μισοί καρδινάλιοι έχουν επιλεγεί από τον «επίτιμο ποντίφικα» Γιόζεφ Ράτσινγκερ και οι άλλοι μισοί είχαν εκλέξει τον ίδιο τον Βενέδικτο, μπορεί κανείς να εικάσει ότι ο νέος Πάπας δύσκολα θα προχωρήσει σε μεγάλες ανατροπές. Μπορεί παρά ταύτα να προσπαθήσει να δώσει ένα στίγμα «ανανέωσης».
Ο επόμενος επικεφαλής του Βατικανού θα κληθεί να αντιμετωπίσει θέματα όπως η οικονομική διαφάνεια της τράπεζας του Βατικανού (IOR), η καταπολέμηση της μάστιγας των παιδεραστών κληρικών, η αγαμία των καθολικών ιερέων —που αμφισβητείται όλο και συχνότερα— τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και η δυνατότητα να μπορέσουν οι γυναίκες να χειροτονούνται στο μέλλον ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
γράφει ο Γεώργιος-Σπυρίδων Μάμαλος*, για το Amen.gr
Η «Vacatio Apostolicae Sedis»Ένα ασημένιο σφυράκι, μια θρυμματισμένη σφραγίδα και οι αργόσυρτες κωδωνοκρουσίες των σημάντρων της Ρώμης είναι τα σύμβολα του πένθους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Με το ασημένιο σφυράκι ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Έδρας θα χτυπήσει το μέτωπο του κοιμηθέντος Ποντίφικα τρεις φορές και θα τον προσκαλέσει να απαντήσει, προσφωνώντας τον με το όνομα της Βάπτισής του. Αν εκείνος δεν αντιδράσει, θα συνθλίψει το «Δακτύλιον του Αλιέως»[1], το δακτυλίδι που φέρει τη σφραγίδα με την οποία ο Πάπας σφράγιζε, ενόσω ζούσε, όλα τα αποστολικά έγγραφα. Στη συνέχεια θα υπογράψει το πιστοποιητικό θανάτου του Ρωμαίου Ποντίφικα, ενώ θα σφραγίσει τα προσωπικά διαμερίσματα του Αγίου Πατρός, τα οποία θα παραμείνουν κλειστά έως την ημέρα της εκλογής του διαδόχου του. Οι αργόσυρτες κωδωνοκρουσίες της Εκκλησίας του Αγίου Πέτρου θα «ανακοινώσουν» στην Αιώνια Πόλη ότι ο κανονικός κυριάρχης της «εξεμέτρησε το ζην» και στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ότι ο επί γης προστάτης της εξέλιπε. Εννέα Λειτουργίες θα τελούνται καθημερινά επί εννέα ημέρες, για την ανάπαυση της ψυχής του ενώ το βαλσαμωμένο λείψανο του Πάπα, ενδεδυμένο άπασαν την Αρχιερατικήν στολήν, θα εκτίθεται στο Ναό του Αγίου Πέτρου. Το απόγευμα μεταξύ της τέταρτης και έκτης ημέρας από την εκδημία του Πάπα, ο Πρύτανης του Ιερού Κολεγίου των Καρδιναλίων θα τελέσει την Εξόδιο Ακολουθία, στο τέλος της οποίας η σορός, τοποθετημένη σε τριπλό, ερμητικά σφραγισμένο φέρετρο, θα ενταφιαστεί στα έγκατα του μεγαλύτερου ναού της χριστιανοσύνης.
Ωστόσο η αιφνιδιαστική παραίτηση του πάπα Βενέδικτου τροποποίησε για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή το περιγραφέν τελετουργικό της χηρείας της Αγίας Έδρας, ακυρώνοντας προφανώς όλες τις προβλεπόμενες πένθιμες τελετές. Αυτή τη φορά ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Έδρας, την προβλεπόμενη από τον πάπα Βενέδικτο ημέρα και ώρα [28 Φεβρουαρίου 2013, ώρα 20.00] σφράγισε τα παπικά διαμερίσματα, θρυμμάτισε τη σφραγίδα και το «Δακτύλιον του Αλιέως» κηρύσσοντας επίσημα τη χηρεία του παπικού θρόνου, παραλείποντας το τελετουργικό του επίσημου πένθους των εννέα ημερών.
Το θέσπισμα «Universi Dominici Gregis»
Η χηρεία της Αγίας Έδρας διαρκεί από την εκπνοή ή την παραίτηση του Πάπα έως τη στιγμή της εκλογής του διαδόχου του από τη Σύνοδο του Κονκλαβίου των Καρδιναλίων. Ετυμολογικά από τις λέξεις Cum και Clavis, δηλαδή «με κλειδί»[2], το Κονκλάβιο υποδηλώνει τον εγκλεισμό-απομόνωση των εκλεκτόρων για την ανάδειξη στο αξίωμα του Ποντίφικα της Αγίας Έδρας. Αρχικά, το Κονκλάβιο λειτούργησε ως μέσο πίεσης, μετέπειτα ως αποτροπή παρέμβασης της κοσμικής εξουσίας στα εκκλησιαστικά πράγματα για να αναδειχθεί, προϊόντος του χρόνου, σε μια διαδικασία με αμιγώς εκκλησιολογικό χαρακτήρα.
Θέλοντας να διασφαλίσει το αδιάβλητο της εκλογής, ο Ιωάννης-Παύλος Β΄[3]προέβη στις 22 Φεβρουαρίου 1996 στη δημοσίευση του Θεσπίσματος UniversiDominiciGregis[4], στο οποίο γίνεται λεπτομερής αναφορά σε όλα τα διαδικαστικά θέματα. Το αυτό θέσπισμα θα ισχύσει και στην εκλογή του διαδόχου του Βενέδικτου ΙΣΤ’, αν και ελαφρώς τροποποιημένο.
Καινοτομώντας, ο πάπας Ιωάννης-Παύλος είχε προβλέψει και την περίπτωση της «παραίτησης», εκτός της «κοίμησης», ως αίτιο χηρείας της Αγίας Έδρας. Όριζε το Σίξτιο Παρεκκλήσιο ως μόνιμο τόπο σύναξης των εκλεκτόρων ενώ ως τρόπο εκλογής προσδιόριζε μόνον αυτόν της μυστικής ψηφοφορίας. Θέλοντας να καταστήσει πιο άνετη τη διαβίωση των Ιεραρχών κατά τη διάρκεια των εργασιών του Κονκλαβίου, κατόπιν και της προσωπικής εμπειρίας του από τη συμμετοχή του στα Κονκλάβια του Αυγούστου και Οκτωβρίου του 1978, όταν διέμεινε σε πρόχειρα κελιά με περισσότερους από 110 ανθρώπους, ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ καθόρισε ως τόπο διαμονής τον ανακαινισμένο ξενώνα της Αγίας Μάρθας εντός του Βατικανού.
Σύμφωνα λοιπόν με το θέσπισμα του 1996, «άμα τη εκπνοή» ή την παραίτηση του Ποντίφικα, το σύνολο των Καρδιναλίων που υπηρετούν στην Ρωμαϊκή Κουρία απαλλάσσονται από τα αξιώματά τους, εκτός τεσσάρων που παραμένουν εν ενεργεία για λόγους καθαρά διαδικαστικούς. Αυτοί είναι: ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας, ο Καρδινάλιος Μείζων Πνευματικός, ο Βικάριος της Ρώμης και ο Βικάριος του Βατικανού[5]. Ο ρόλος του πρώτου είναι ο σημαντικότερος και ουσιαστικότερος καθώς στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται στην περίπτωση της κοίμησης του Πάπα, η υπογραφή του πιστοποιητικού θανάτου του Ποντίφικα, ακόμα οι επαφές με τους ιατρούς σε περίπτωση μόνιμης ανικανότητας του Πάπα να επιτελέσει τα καθήκοντά του, η οργάνωση της κηδείας, και κυριότερο όλων η σύγκληση του Κονκλαβίου.
Το Κονκλάβιο, σύμφωνα με το θέσπισμα του Ιωάννη-Παύλου Β΄, αρχίζει τις εργασίες του όχι ενωρίτερα από την 15η και όχι αργότερα από την 20η ημέρα θανάτου του Πάπα. Επισημαίνεται ωστόσο πως ο Πάπας Βενέδικτος τροποποίησε το αυστηρό χρονικό περιθώριο δίνοντας τη δυνατότητα στους εκλέκτορες να αποφασίσουν κατόπιν ψηφοφορίας την είσοδό τους στο Κονκλάβιο νωρίτερα από την 15η ημέρα της χηρείας[6]. Θέλοντας να διασφαλιστεί το απόρρητο των διαδικασιών οι εκλέκτορες καθώς και όλοι όσοι θα έρθουν σε επαφή μαζί τους ορκίζονται επί του ευαγγελίου για την τήρηση της μυστικότητας των διαδικασιών και των συνομιλιών σε αυτό με ποινή τον άμεσο αφορισμό σε περίπτωση παραβίασής τους. Επιπλέον απαγορεύεται αυστηρά η επαφή με τον εκτός του Κονκλαβίου χώρο, η ανάγνωση εφημερίδων ή αλληλογραφίας, η χρήση τεχνολογικών διευκολύνσεων. Ήδη για την εκλογή που θα αρχίσει την Τρίτη 12 Μαρτίου 2013 έχουν διερευνηθεί και απομονωθεί όλοι οι χώροι, είτε πρόκειται για τους κοιτώνες είτε για χώρους συνάθροισης είτε για το Σίξτιο Παρεκκλήσιο, ενώ έχει καθοριστεί για το απόγευμα της Δευτέρας 11 Μαρτίου 2013 η τελετή της ορκωμοσίας του βοηθητικού προσωπικού.
Η Ψηφοφορία
Στο θέσπισμα Universi Dominici Gregis προβλεπόταν η ψηφοφορία κατά στάδια. Μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας «proeligendo Romano Pontifice» από τον πρύτανη του Ιερού Κολλεγίου των Καρδιναλίων, κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών του Κονκλαβίου οι εκλέκτορες -αποκλείονται όσοι κατά την ημέρα της σύγκλησης του συμπλήρωσαν το 80ο έτος της ηλικίας τους[7]- προβαίνουν σε μια πρώτη «διερευνητική» ψηφοφορία. Για τις επόμενες τρεις ημέρες προβλέπονται τέσσερις ψηφοφορίες την ημέρα, δύο το πρωί και δύο το απόγευμα, δηλαδή συνολικά 13 ψηφοφορίες. Μετά το πέρας τεσσάρων ημερών και δεκατριών ψηφοφοριών, αν το αποτέλεσμα παραμένει άκαρπο και ουδείς δεν συγκεντρώσει το απαραίτητο quorum ήτοι 2/3 συν μία ψήφο, το θέσπισμα προβλέπει μια ημέρα ανάπαυσης και ελεύθερων διαβουλεύσεων, στοιχείο που καταγραφόταν για πρώτη φορά. Η ψηφοφορία συνεχίζεται ως εξής: διεξάγονται επτά ψηφοφορίες, μια το πρωί της πρώτης ημέρας και οι υπόλοιπες έξι σταδιακά μέχρι το βράδυ της επόμενης ημέρας. Σε περίπτωση μη ικανοποιητικού αποτελέσματος ακολουθεί άλλη μια ημέρα ανάπαυσης. Η περίπτωση των επτά ψηφοφοριών συν μια ημέρα ανάπαυσης επαναλαμβάνεται άλλες δύο φορές, ολοκληρώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τέσσερα στάδια ψηφοφοριών.
Μετά το πέρας 14 άκαρπων ημερών ο θέσπισμα του 1996 έδινε στους εκλέκτορες τη δυνατότητα να αποφασίσουν με απλή πλειοψηφία σχετικά με τον τρόπο συνέχισης της διαδικασίας. Ως τελικό στάδιο καταγραφόταν η δυνατότητα επιλογής τόσο των συνεχών ψηφοφοριών μέχρις εσχάτων, όσο και της ψηφοφορίας μεταξύ των δύο πρώτων. Θα πρέπει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί το παράδοξο του γεγονότος, καθώς η αδυναμία της Συνόδου να προβεί σε μια συναινετική εκλογή θα υποδήλωνε και τη διάσπασή της με αποτέλεσμα την απώλεια της έξωθεν καλής μαρτυρίας.
Ωστόσο ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ τον Φεβρουάριο του 2007, θέλοντας να διασφαλίσει την ενότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας καθόρισε ως υποχρεωτικό το quorumόριο των 2/3 τροποποιώντας τα προβλεπόμενα του θεσπίσματος του 1996 που έκανε λόγο ακόμα και για απλή πλειοψηφία μετά την 34η εκλογή.
Κύριο χαρακτηριστικό του Κονκλαβίου, της Τρίτης 12 Μαρτίου 2013, είναι η πολυεθνικότητα των μελών του. Σύμφωνα με τα ισχύοντα στατιστικά στοιχεία κατά την ημέρα της χηρείας της Αγίας Έδρας (28.2.2013)[8], οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες που είχαν δικαίωμα να εκλέξουν τον διάδοχο του παραιτηθέντος πάπα Βενέδικτου ανέρχονταν σε εκατόν δέκα επτά[9]. Από αυτούς οι πενήντα συμμετείχαν και στο Κονκλάβιο του Απριλίου 2005, μετά το θάνατο του Ιωάννη-Παύλου Β΄[10]. Εξήντα ένας προέρχονται από την Ευρώπη-είκοσι οκτώ εκ των οποίων είναι Ιταλοί-, δέκα τέσσερις από την Κεντρική και Βόρεια Αμερική, είκοσι εννέα από τη Λατινική Αμερική, έντεκα από την Αφρική, έντεκα από την Ασία και ένας από την Ωκεανία.
Ο Λευκός Καπνός
Ο λευκός καπνός, οι τρεις λευκοί χιτώνες στην αίθουσα των δακρύων και οι χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες των σημάντρων της Ρώμης είναι τα σύμβολα της χαράς για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο επιφορτισμένος με το καθήκον του ψηφολέκτη Καρδινάλιος θα ρίξει εντός της ειδικά ενσωματωμένης θερμάστρας στο Σίξτιο Παρεκκλήσιο τα ψηφοδέλτια της εκλογής του Πάπα, με την προσθήκη μιας χημικής ουσίας ώστε ο καπνός να είναι λευκός[11].
Ο εκλεγείς στο Ύπατο αξίωμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας Καρδινάλιος θα εισέλθει στην «αίθουσα των δακρύων», παραπλεύρως του Παρεκκλησίου. Εκεί απεκδυόμενος του πορφυρού ενδύματος του αξιώματός του, θα ενδυθεί το λευκό χιτώνα που θα φέρει στο υπόλοιπο του βίου του, προσαρμόζοντας έναν από τους τρεις χιτώνες που τον αναμένουν στα μέτρα του. Λέγεται ότι η συγκίνηση είναι τέτοια, ώστε ο νεοεκλεγείς είναι αδύνατον να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Ταυτόχρονα, χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες θα «ανακοινώνουν» στη Ρώμη ότι έχει Επίσκοπο και στον Κόσμο ότι ο "Ύπατος Ποντίφιξ" βρίσκεται και πάλι στο θρόνο του…
Σημείωση Amen.gr: Ο Γεώργιος-Σπυρίδων Μάμαλος είναι Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας στην Πρεσβεία της Ελλάδος στη Ρώμη και Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
communenews
όπου θα παραμείνουν —απομονωμένοι από τον έξω κόσμο— στο πλαίσιο της διαδικασίας εκλογής του νέου προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες δεν υπάρχει ως τώρα κάποιο ξεκάθαρο φαβορί, αλλά δύο υποψήφιοι μοιάζουν να είναι οι επικρατέστεροι: ο αρχιεπίσκοπος του Μιλάνου, Άντζελο Σκόλα, 72 ετών, που φέρεται να υποστηρίζεται από την πλειοψηφία των ευρωπαίων καρδινάλιων· και ο Οντίγιο Πέντρο Σέρερ, 64 ετών, αρχιεπίσκοπος του Σάου Πάουλου της Βραζιλίας, ο οποίος χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα αρεστός σε μεγάλο μέρος των υψηλόβαθμων κληρικών στο Βατικανό.
Ουδείς εκ των δυο υποψηφίων αυτών όμως συγκεντρώνει εξαρχής την απαραίτητη πλειοψηφία των 77 ψήφων για να εκλεγεί.
Δεν αποκλείεται, κατά συνέπεια, να προσπαθήσουν να επιβληθούν αουτσάιντερ από την Βόρεια ή την Νότια Αμερική—και ακόμη και από την Αφρική.
Σχολιαστές επισημαίνουν μολαταύτα ότι υπάρχουν ελπίδες η διαδικασία εκλογής του ποντίφικα να αποδειχθεί σχετικά σύντομη: την Τετάρτη ή την Πέμπτη, λένε, από την καπνοδόχο της Σιστίνα ίσως βγει ο λευκός καπνός που δείχνει ότι η διαδικασία εκλογής ευοδώθηκε.
Μετά την αυριανή μία ψηφοφορία, από μεθαύριο Τετάρτη οι 115 εκλέκτορες θα ψηφίζουν τέσσερις φορές την ημέρα και οι καπνός θα βγαίνει δυο φορές, στις 12:00 και στις 18:00 (ώρες Ιταλίας). Μαύρος σε περίπτωση ανεπιτυχούς ψηφοφορίας, άσπρος για να ανακοινωθεί ότι ο νέος Πάπας εξελέγη.
Από την στιγμή που οι μισοί καρδινάλιοι έχουν επιλεγεί από τον «επίτιμο ποντίφικα» Γιόζεφ Ράτσινγκερ και οι άλλοι μισοί είχαν εκλέξει τον ίδιο τον Βενέδικτο, μπορεί κανείς να εικάσει ότι ο νέος Πάπας δύσκολα θα προχωρήσει σε μεγάλες ανατροπές. Μπορεί παρά ταύτα να προσπαθήσει να δώσει ένα στίγμα «ανανέωσης».
Ο επόμενος επικεφαλής του Βατικανού θα κληθεί να αντιμετωπίσει θέματα όπως η οικονομική διαφάνεια της τράπεζας του Βατικανού (IOR), η καταπολέμηση της μάστιγας των παιδεραστών κληρικών, η αγαμία των καθολικών ιερέων —που αμφισβητείται όλο και συχνότερα— τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και η δυνατότητα να μπορέσουν οι γυναίκες να χειροτονούνται στο μέλλον ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
γράφει ο Γεώργιος-Σπυρίδων Μάμαλος*, για το Amen.gr
Η «Vacatio Apostolicae Sedis»Ένα ασημένιο σφυράκι, μια θρυμματισμένη σφραγίδα και οι αργόσυρτες κωδωνοκρουσίες των σημάντρων της Ρώμης είναι τα σύμβολα του πένθους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Με το ασημένιο σφυράκι ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Έδρας θα χτυπήσει το μέτωπο του κοιμηθέντος Ποντίφικα τρεις φορές και θα τον προσκαλέσει να απαντήσει, προσφωνώντας τον με το όνομα της Βάπτισής του. Αν εκείνος δεν αντιδράσει, θα συνθλίψει το «Δακτύλιον του Αλιέως»[1], το δακτυλίδι που φέρει τη σφραγίδα με την οποία ο Πάπας σφράγιζε, ενόσω ζούσε, όλα τα αποστολικά έγγραφα. Στη συνέχεια θα υπογράψει το πιστοποιητικό θανάτου του Ρωμαίου Ποντίφικα, ενώ θα σφραγίσει τα προσωπικά διαμερίσματα του Αγίου Πατρός, τα οποία θα παραμείνουν κλειστά έως την ημέρα της εκλογής του διαδόχου του. Οι αργόσυρτες κωδωνοκρουσίες της Εκκλησίας του Αγίου Πέτρου θα «ανακοινώσουν» στην Αιώνια Πόλη ότι ο κανονικός κυριάρχης της «εξεμέτρησε το ζην» και στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ότι ο επί γης προστάτης της εξέλιπε. Εννέα Λειτουργίες θα τελούνται καθημερινά επί εννέα ημέρες, για την ανάπαυση της ψυχής του ενώ το βαλσαμωμένο λείψανο του Πάπα, ενδεδυμένο άπασαν την Αρχιερατικήν στολήν, θα εκτίθεται στο Ναό του Αγίου Πέτρου. Το απόγευμα μεταξύ της τέταρτης και έκτης ημέρας από την εκδημία του Πάπα, ο Πρύτανης του Ιερού Κολεγίου των Καρδιναλίων θα τελέσει την Εξόδιο Ακολουθία, στο τέλος της οποίας η σορός, τοποθετημένη σε τριπλό, ερμητικά σφραγισμένο φέρετρο, θα ενταφιαστεί στα έγκατα του μεγαλύτερου ναού της χριστιανοσύνης.
Ωστόσο η αιφνιδιαστική παραίτηση του πάπα Βενέδικτου τροποποίησε για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή το περιγραφέν τελετουργικό της χηρείας της Αγίας Έδρας, ακυρώνοντας προφανώς όλες τις προβλεπόμενες πένθιμες τελετές. Αυτή τη φορά ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Έδρας, την προβλεπόμενη από τον πάπα Βενέδικτο ημέρα και ώρα [28 Φεβρουαρίου 2013, ώρα 20.00] σφράγισε τα παπικά διαμερίσματα, θρυμμάτισε τη σφραγίδα και το «Δακτύλιον του Αλιέως» κηρύσσοντας επίσημα τη χηρεία του παπικού θρόνου, παραλείποντας το τελετουργικό του επίσημου πένθους των εννέα ημερών.
Το θέσπισμα «Universi Dominici Gregis»
Η χηρεία της Αγίας Έδρας διαρκεί από την εκπνοή ή την παραίτηση του Πάπα έως τη στιγμή της εκλογής του διαδόχου του από τη Σύνοδο του Κονκλαβίου των Καρδιναλίων. Ετυμολογικά από τις λέξεις Cum και Clavis, δηλαδή «με κλειδί»[2], το Κονκλάβιο υποδηλώνει τον εγκλεισμό-απομόνωση των εκλεκτόρων για την ανάδειξη στο αξίωμα του Ποντίφικα της Αγίας Έδρας. Αρχικά, το Κονκλάβιο λειτούργησε ως μέσο πίεσης, μετέπειτα ως αποτροπή παρέμβασης της κοσμικής εξουσίας στα εκκλησιαστικά πράγματα για να αναδειχθεί, προϊόντος του χρόνου, σε μια διαδικασία με αμιγώς εκκλησιολογικό χαρακτήρα.
Θέλοντας να διασφαλίσει το αδιάβλητο της εκλογής, ο Ιωάννης-Παύλος Β΄[3]προέβη στις 22 Φεβρουαρίου 1996 στη δημοσίευση του Θεσπίσματος UniversiDominiciGregis[4], στο οποίο γίνεται λεπτομερής αναφορά σε όλα τα διαδικαστικά θέματα. Το αυτό θέσπισμα θα ισχύσει και στην εκλογή του διαδόχου του Βενέδικτου ΙΣΤ’, αν και ελαφρώς τροποποιημένο.
Καινοτομώντας, ο πάπας Ιωάννης-Παύλος είχε προβλέψει και την περίπτωση της «παραίτησης», εκτός της «κοίμησης», ως αίτιο χηρείας της Αγίας Έδρας. Όριζε το Σίξτιο Παρεκκλήσιο ως μόνιμο τόπο σύναξης των εκλεκτόρων ενώ ως τρόπο εκλογής προσδιόριζε μόνον αυτόν της μυστικής ψηφοφορίας. Θέλοντας να καταστήσει πιο άνετη τη διαβίωση των Ιεραρχών κατά τη διάρκεια των εργασιών του Κονκλαβίου, κατόπιν και της προσωπικής εμπειρίας του από τη συμμετοχή του στα Κονκλάβια του Αυγούστου και Οκτωβρίου του 1978, όταν διέμεινε σε πρόχειρα κελιά με περισσότερους από 110 ανθρώπους, ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ καθόρισε ως τόπο διαμονής τον ανακαινισμένο ξενώνα της Αγίας Μάρθας εντός του Βατικανού.
Σύμφωνα λοιπόν με το θέσπισμα του 1996, «άμα τη εκπνοή» ή την παραίτηση του Ποντίφικα, το σύνολο των Καρδιναλίων που υπηρετούν στην Ρωμαϊκή Κουρία απαλλάσσονται από τα αξιώματά τους, εκτός τεσσάρων που παραμένουν εν ενεργεία για λόγους καθαρά διαδικαστικούς. Αυτοί είναι: ο Καρδινάλιος-Καμεράριος της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας, ο Καρδινάλιος Μείζων Πνευματικός, ο Βικάριος της Ρώμης και ο Βικάριος του Βατικανού[5]. Ο ρόλος του πρώτου είναι ο σημαντικότερος και ουσιαστικότερος καθώς στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται στην περίπτωση της κοίμησης του Πάπα, η υπογραφή του πιστοποιητικού θανάτου του Ποντίφικα, ακόμα οι επαφές με τους ιατρούς σε περίπτωση μόνιμης ανικανότητας του Πάπα να επιτελέσει τα καθήκοντά του, η οργάνωση της κηδείας, και κυριότερο όλων η σύγκληση του Κονκλαβίου.
Το Κονκλάβιο, σύμφωνα με το θέσπισμα του Ιωάννη-Παύλου Β΄, αρχίζει τις εργασίες του όχι ενωρίτερα από την 15η και όχι αργότερα από την 20η ημέρα θανάτου του Πάπα. Επισημαίνεται ωστόσο πως ο Πάπας Βενέδικτος τροποποίησε το αυστηρό χρονικό περιθώριο δίνοντας τη δυνατότητα στους εκλέκτορες να αποφασίσουν κατόπιν ψηφοφορίας την είσοδό τους στο Κονκλάβιο νωρίτερα από την 15η ημέρα της χηρείας[6]. Θέλοντας να διασφαλιστεί το απόρρητο των διαδικασιών οι εκλέκτορες καθώς και όλοι όσοι θα έρθουν σε επαφή μαζί τους ορκίζονται επί του ευαγγελίου για την τήρηση της μυστικότητας των διαδικασιών και των συνομιλιών σε αυτό με ποινή τον άμεσο αφορισμό σε περίπτωση παραβίασής τους. Επιπλέον απαγορεύεται αυστηρά η επαφή με τον εκτός του Κονκλαβίου χώρο, η ανάγνωση εφημερίδων ή αλληλογραφίας, η χρήση τεχνολογικών διευκολύνσεων. Ήδη για την εκλογή που θα αρχίσει την Τρίτη 12 Μαρτίου 2013 έχουν διερευνηθεί και απομονωθεί όλοι οι χώροι, είτε πρόκειται για τους κοιτώνες είτε για χώρους συνάθροισης είτε για το Σίξτιο Παρεκκλήσιο, ενώ έχει καθοριστεί για το απόγευμα της Δευτέρας 11 Μαρτίου 2013 η τελετή της ορκωμοσίας του βοηθητικού προσωπικού.
Η Ψηφοφορία
Στο θέσπισμα Universi Dominici Gregis προβλεπόταν η ψηφοφορία κατά στάδια. Μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας «proeligendo Romano Pontifice» από τον πρύτανη του Ιερού Κολλεγίου των Καρδιναλίων, κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών του Κονκλαβίου οι εκλέκτορες -αποκλείονται όσοι κατά την ημέρα της σύγκλησης του συμπλήρωσαν το 80ο έτος της ηλικίας τους[7]- προβαίνουν σε μια πρώτη «διερευνητική» ψηφοφορία. Για τις επόμενες τρεις ημέρες προβλέπονται τέσσερις ψηφοφορίες την ημέρα, δύο το πρωί και δύο το απόγευμα, δηλαδή συνολικά 13 ψηφοφορίες. Μετά το πέρας τεσσάρων ημερών και δεκατριών ψηφοφοριών, αν το αποτέλεσμα παραμένει άκαρπο και ουδείς δεν συγκεντρώσει το απαραίτητο quorum ήτοι 2/3 συν μία ψήφο, το θέσπισμα προβλέπει μια ημέρα ανάπαυσης και ελεύθερων διαβουλεύσεων, στοιχείο που καταγραφόταν για πρώτη φορά. Η ψηφοφορία συνεχίζεται ως εξής: διεξάγονται επτά ψηφοφορίες, μια το πρωί της πρώτης ημέρας και οι υπόλοιπες έξι σταδιακά μέχρι το βράδυ της επόμενης ημέρας. Σε περίπτωση μη ικανοποιητικού αποτελέσματος ακολουθεί άλλη μια ημέρα ανάπαυσης. Η περίπτωση των επτά ψηφοφοριών συν μια ημέρα ανάπαυσης επαναλαμβάνεται άλλες δύο φορές, ολοκληρώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τέσσερα στάδια ψηφοφοριών.
Μετά το πέρας 14 άκαρπων ημερών ο θέσπισμα του 1996 έδινε στους εκλέκτορες τη δυνατότητα να αποφασίσουν με απλή πλειοψηφία σχετικά με τον τρόπο συνέχισης της διαδικασίας. Ως τελικό στάδιο καταγραφόταν η δυνατότητα επιλογής τόσο των συνεχών ψηφοφοριών μέχρις εσχάτων, όσο και της ψηφοφορίας μεταξύ των δύο πρώτων. Θα πρέπει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί το παράδοξο του γεγονότος, καθώς η αδυναμία της Συνόδου να προβεί σε μια συναινετική εκλογή θα υποδήλωνε και τη διάσπασή της με αποτέλεσμα την απώλεια της έξωθεν καλής μαρτυρίας.
Ωστόσο ο πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄ τον Φεβρουάριο του 2007, θέλοντας να διασφαλίσει την ενότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας καθόρισε ως υποχρεωτικό το quorumόριο των 2/3 τροποποιώντας τα προβλεπόμενα του θεσπίσματος του 1996 που έκανε λόγο ακόμα και για απλή πλειοψηφία μετά την 34η εκλογή.
Κύριο χαρακτηριστικό του Κονκλαβίου, της Τρίτης 12 Μαρτίου 2013, είναι η πολυεθνικότητα των μελών του. Σύμφωνα με τα ισχύοντα στατιστικά στοιχεία κατά την ημέρα της χηρείας της Αγίας Έδρας (28.2.2013)[8], οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες που είχαν δικαίωμα να εκλέξουν τον διάδοχο του παραιτηθέντος πάπα Βενέδικτου ανέρχονταν σε εκατόν δέκα επτά[9]. Από αυτούς οι πενήντα συμμετείχαν και στο Κονκλάβιο του Απριλίου 2005, μετά το θάνατο του Ιωάννη-Παύλου Β΄[10]. Εξήντα ένας προέρχονται από την Ευρώπη-είκοσι οκτώ εκ των οποίων είναι Ιταλοί-, δέκα τέσσερις από την Κεντρική και Βόρεια Αμερική, είκοσι εννέα από τη Λατινική Αμερική, έντεκα από την Αφρική, έντεκα από την Ασία και ένας από την Ωκεανία.
Ο Λευκός Καπνός
Ο λευκός καπνός, οι τρεις λευκοί χιτώνες στην αίθουσα των δακρύων και οι χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες των σημάντρων της Ρώμης είναι τα σύμβολα της χαράς για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο επιφορτισμένος με το καθήκον του ψηφολέκτη Καρδινάλιος θα ρίξει εντός της ειδικά ενσωματωμένης θερμάστρας στο Σίξτιο Παρεκκλήσιο τα ψηφοδέλτια της εκλογής του Πάπα, με την προσθήκη μιας χημικής ουσίας ώστε ο καπνός να είναι λευκός[11].
Ο εκλεγείς στο Ύπατο αξίωμα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας Καρδινάλιος θα εισέλθει στην «αίθουσα των δακρύων», παραπλεύρως του Παρεκκλησίου. Εκεί απεκδυόμενος του πορφυρού ενδύματος του αξιώματός του, θα ενδυθεί το λευκό χιτώνα που θα φέρει στο υπόλοιπο του βίου του, προσαρμόζοντας έναν από τους τρεις χιτώνες που τον αναμένουν στα μέτρα του. Λέγεται ότι η συγκίνηση είναι τέτοια, ώστε ο νεοεκλεγείς είναι αδύνατον να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Ταυτόχρονα, χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες θα «ανακοινώνουν» στη Ρώμη ότι έχει Επίσκοπο και στον Κόσμο ότι ο "Ύπατος Ποντίφιξ" βρίσκεται και πάλι στο θρόνο του…
Σημείωση Amen.gr: Ο Γεώργιος-Σπυρίδων Μάμαλος είναι Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας στην Πρεσβεία της Ελλάδος στη Ρώμη και Διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
communenews
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Acer Iconia B1-A71 επώνυμο, φθηνό αλλά και μέτριο
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
