2013-03-24 14:44:00
Του Εσμια (ΕΤΕΤΗ) Ευάγγελου Κουτρουφίνη
Εκπαιδευτή Ενηλίκων (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.) – Γεν. Γραμμ. Ε.Σ.ΠΕ.ΠΕΛ.
Όλο και συχνότερα το τελευταίο διάστημα εκπαιδευτές – ηγέτες, καπηλεύονται και ενθυλακώνουν στον γραπτό αλλά και προφορικό τους λόγο, το μοντέλο της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στην διαδικασία του μετασχηματισμού των απόψεων- αντιλήψεων.
Βεβαίως είναι πολύ εύκολο να διακρίνει κανείς τέτοιες ατυχείς αξίες και συμπεριφορές με την παράλληλη χρήση βαρύγδουπων όρων, αν για λίγο σταθεί και αφουγκραστεί όπως επίσης στοχαστεί κριτικά, τις εν γένει παραδοχές τους.
Η κατανόηση στην επικοινωνιακή μάθηση απαιτεί να αξιολογήσουμε τα νοήματα πίσω από τις λέξεις, τη συνοχή, την αλήθεια και την καταλληλότητα των στοιχείων που συνιστούν την επικοινωνία, την ειλικρίνεια και τις ιδιότητες του ομιλητή αλλά και στην αυθεντικότητα στην έκφραση των συναισθημάτων. Επίσης η επικοινωνιακή μάθηση περιλαμβάνει την κριτική αξιολόγηση των παραδοχών που ενισχύουν την αιτιολόγηση των κανονιστικών πλαισίων.
Η εκπαίδευση ενηλίκων (Δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση) διαφοροποιείται σημαντικά από την τυπική εκπαίδευση, γιατί αναφέρεται σε ενήλικα άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ανάγκες. Σύμφωνα με τον Alan Rogers , τα γενικά χαρακτηριστικά των ενήλικων εκπαιδευομένων είναι τα εξής:
*Οι συμμετέχοντες είναι εξ ορισμού ενήλικοι.
*Βρίσκονται σε εξελισσόμενη διεργασία ανάπτυξης, όχι στο ξεκίνημα μιας διεργασίας
*Φέρνουν μαζί τους ένα σύνολο εμπειριών και αξιών.
*Έρχονται στην εκπαίδευση με δεδομένες προθέσεις.
*Έρχονται με προσδοκίες όσον αφορά τη μαθησιακή διεργασία.
*Έχουν ανταγωνιστικά ενδιαφέροντα.
*Έχουν διαμορφώσει ήδη τα δικά τους μοντέλα μάθησης.
Στα πλαίσια της διαδραστικότητας θα πρέπει λοιπόν να λάβουμε υπόψη μας τα ανωτέρω χαρακτηριστικά του δια βίου εκπαιδευόμενου ενήλικα στρατιωτικού, όπου συχνά έρχεται σε αντίφαση με τα χαρακτηριστικά που εκ φύσεως τον διέπουν όπως και σε σύγκρουση με την ειλικρίνεια των όρων της επικοινωνιακής μάθησης.
Ανθρωποκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης (Θεωρία της Κοινωνικής Χειραφέτησης) είναι αυτό το οποίο χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτής - ηγέτης προκειμένου να συνδέει τη γνώση με το ήθος, τις αρχές, το φιλότιμο, το πάθος και πάνω από όλα την αγάπη για τον άνθρωπο. Και αυτήν την εμπλουτισμένη γνώση, η ανθρωποκεντρική εκπαίδευση δείχνει τους τρόπους για να τη μετατρέψει κανείς σε καθημερινή πρακτική. Μια από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες του πεδίου της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι ο Freire, ο οποίος επηρεάστηκε σε σημαντικότατο βαθμό από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στη Βραζιλία εκείνη την εποχή. Στα γραπτά του Freire, αποτυπώνεται η ανθρωποκεντρική θεώρηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία καλείται να λειτουργήσει μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής. Το άτομο που έχει μορφωθεί δεν μπορεί να παραμένει αδρανές, αλλά πρέπει να συμμετέχει ενεργά μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον που ζει. Στο σύνολο της προσέγγισής του η προσωπική ενδυνάμωση και ο κοινωνικός μετασχηματισμός είναι διαδικασίες αλληλένδετες. Κατά συνέπεια, και η εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι μια ουδέτερη διαδικασία. Έχει αναπόφευκτα και πολιτικό χαρακτήρα. H εκπαίδευση, η οργάνωση του περιεχομένου της οποίας είναι πολιτική πράξη, δύναται να απελευθερώνει ή και να υποδουλώνει, και έχει ανάλογα συντηρητικό ή προοδευτικό χαρακτήρα και προσανατολισμό.
Σύμφωνα με τον Mezirow, η μάθηση είναι μια δραστηριότητα κατασκευής νοήματος, η οποία διακρίνεται σε δυο επιμέρους κατηγορίες. Η πρώτη περιλαμβάνει τα νοηματικά σχήματα (meaning schemes) που αποτελούνται από «συγκεκριμένες αντιλήψεις, αισθήματα, στάσεις και αξιολογικές κρίσεις» και η δεύτερη αποτελείται από τις νοηματικές οπτικές που είναι «ευρείες γενικευμένες προδιαθέσεις προσανατολισμού». Όταν το άτομο, ως αποτέλεσμα μιας μαθησιακής διαδικασίας, τροποποιεί τις οπτικές του, αυτό αποτελεί ταυτόχρονα απόδειξη ότι έχει χειραφετηθεί από αντιλήψεις, στάσεις, συναισθήματα και αξίες, οι οποίες επιδρούσαν περιοριστικά στην ανάπτυξή του. Τόσο ο Mezirow όσο και ο Freire στο έργο τους δίνουν έμφαση στην χειραφετική πλευρά της εκπαίδευσης. Ενώ όμως ο Mezirow πραγματεύεται την χειραφέτηση μέσα στο πλαίσιο της ψυχολογικής διάστασης του ατόμου, ο Freire θεωρεί την εκπαίδευση ως τον μοχλό που απελευθερώνει το άτομο από επίπλαστη συνειδητοποίηση, στην οποία έχει αυτοπεριοριστεί ως αποτέλεσμα της κυριαρχίας της αποικιοκρατικής κουλτούρας. Η διαδικασία της κοινωνικής κατασκευής της υπάρχουσας πραγματικότητας είναι κάτι που απασχολεί και τους δυο και θεωρούν ότι η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει ως κοινωνικός μηχανισμός στην ανατροπή αυτής της διαδικασίας. Ένα άλλο σημείο, στο οποίο ο Mezirow και άλλοι ερευνητές αποδίδουν σημασία, είναι η εμπειρία. Η διαδικασία της μετασχηματιστικής μάθησης είναι στενά συνδεδεμένη με την εμπειρία, καθώς τα άτομα πρέπει και έχουν ανάγκη να κατανοήσουν τις εμπειρίες τους, προκειμένου να αποκτήσουν επίγνωση της ζωής τους. Από τη στιγμή που ο Mezirow υποστηρίζει ότι η μάθηση επέρχεται ως αποτέλεσμα του αναστοχασμού της εμπειρίας, ο εκπαιδευόμενος πρέπει να επανεξετάσει με κριτικό τρόπο τις αυτονόητες προϋποθέσεις και τις αντιλήψεις, οι οποίες και αποτελούν το πλαίσιο ερμηνείας των εμπειριών του. Με τον τρόπο αυτό τίθεται σε λειτουργία η διαδικασία μετασχηματισμού.
Πως μετά από μια διαδικασία υγιούς μετασχηματισμού και κρητικού στοχασμού κατά Mezirow, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως οι βασικές αρχές του ανθρωποκεντρικού μοντέλου κατά Freire, το οποίο κατ’ επίφαση κάποιοι χρησιμοποιούν, δεν αντιβαίνουν σε σχέση με τα προσδοκώμενα δίκαια έχουν να λαμβάνει (fair play), ο πολλαπλασιαστής ισχύος του στρατεύματος (έμψυχο υλικό), όταν καταρρακώνουμε το ηθικό του με αλλεπάλληλες εξοντωτικές μειώσεις μισθών, όπως επίσης με κανονιστικές ρυθμίσεις καταστολής απόψεων – ιδεών, καθώς και με την επιβολή πειθαρχικών ποινών σε περιπτώσεις ενεργούς έκφρασης - δράσης;
Σαν αποτέλεσμα αυτού θα μπορούσε να δημιουργηθεί αναστάτωση στη σχέση εμπιστοσύνης της μαθησιακής – μετασχηματίζουσας –μετεξελικτικής διαδικασίας ;
Μήπως όπως λέει και ο λαός μας, σπέρνουμε ανέμους και θα θερίσουμε θύελλες ;
kranos
Εκπαιδευτή Ενηλίκων (Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.) – Γεν. Γραμμ. Ε.Σ.ΠΕ.ΠΕΛ.
Όλο και συχνότερα το τελευταίο διάστημα εκπαιδευτές – ηγέτες, καπηλεύονται και ενθυλακώνουν στον γραπτό αλλά και προφορικό τους λόγο, το μοντέλο της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στην διαδικασία του μετασχηματισμού των απόψεων- αντιλήψεων.
Βεβαίως είναι πολύ εύκολο να διακρίνει κανείς τέτοιες ατυχείς αξίες και συμπεριφορές με την παράλληλη χρήση βαρύγδουπων όρων, αν για λίγο σταθεί και αφουγκραστεί όπως επίσης στοχαστεί κριτικά, τις εν γένει παραδοχές τους.
Η κατανόηση στην επικοινωνιακή μάθηση απαιτεί να αξιολογήσουμε τα νοήματα πίσω από τις λέξεις, τη συνοχή, την αλήθεια και την καταλληλότητα των στοιχείων που συνιστούν την επικοινωνία, την ειλικρίνεια και τις ιδιότητες του ομιλητή αλλά και στην αυθεντικότητα στην έκφραση των συναισθημάτων. Επίσης η επικοινωνιακή μάθηση περιλαμβάνει την κριτική αξιολόγηση των παραδοχών που ενισχύουν την αιτιολόγηση των κανονιστικών πλαισίων.
Η εκπαίδευση ενηλίκων (Δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση) διαφοροποιείται σημαντικά από την τυπική εκπαίδευση, γιατί αναφέρεται σε ενήλικα άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ανάγκες. Σύμφωνα με τον Alan Rogers , τα γενικά χαρακτηριστικά των ενήλικων εκπαιδευομένων είναι τα εξής:
*Οι συμμετέχοντες είναι εξ ορισμού ενήλικοι.
*Βρίσκονται σε εξελισσόμενη διεργασία ανάπτυξης, όχι στο ξεκίνημα μιας διεργασίας
*Φέρνουν μαζί τους ένα σύνολο εμπειριών και αξιών.
*Έρχονται στην εκπαίδευση με δεδομένες προθέσεις.
*Έρχονται με προσδοκίες όσον αφορά τη μαθησιακή διεργασία.
*Έχουν ανταγωνιστικά ενδιαφέροντα.
*Έχουν διαμορφώσει ήδη τα δικά τους μοντέλα μάθησης.
Στα πλαίσια της διαδραστικότητας θα πρέπει λοιπόν να λάβουμε υπόψη μας τα ανωτέρω χαρακτηριστικά του δια βίου εκπαιδευόμενου ενήλικα στρατιωτικού, όπου συχνά έρχεται σε αντίφαση με τα χαρακτηριστικά που εκ φύσεως τον διέπουν όπως και σε σύγκρουση με την ειλικρίνεια των όρων της επικοινωνιακής μάθησης.
Ανθρωποκεντρικό μοντέλο εκπαίδευσης (Θεωρία της Κοινωνικής Χειραφέτησης) είναι αυτό το οποίο χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτής - ηγέτης προκειμένου να συνδέει τη γνώση με το ήθος, τις αρχές, το φιλότιμο, το πάθος και πάνω από όλα την αγάπη για τον άνθρωπο. Και αυτήν την εμπλουτισμένη γνώση, η ανθρωποκεντρική εκπαίδευση δείχνει τους τρόπους για να τη μετατρέψει κανείς σε καθημερινή πρακτική. Μια από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες του πεδίου της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι ο Freire, ο οποίος επηρεάστηκε σε σημαντικότατο βαθμό από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν στη Βραζιλία εκείνη την εποχή. Στα γραπτά του Freire, αποτυπώνεται η ανθρωποκεντρική θεώρηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία καλείται να λειτουργήσει μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής. Το άτομο που έχει μορφωθεί δεν μπορεί να παραμένει αδρανές, αλλά πρέπει να συμμετέχει ενεργά μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον που ζει. Στο σύνολο της προσέγγισής του η προσωπική ενδυνάμωση και ο κοινωνικός μετασχηματισμός είναι διαδικασίες αλληλένδετες. Κατά συνέπεια, και η εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι μια ουδέτερη διαδικασία. Έχει αναπόφευκτα και πολιτικό χαρακτήρα. H εκπαίδευση, η οργάνωση του περιεχομένου της οποίας είναι πολιτική πράξη, δύναται να απελευθερώνει ή και να υποδουλώνει, και έχει ανάλογα συντηρητικό ή προοδευτικό χαρακτήρα και προσανατολισμό.
Σύμφωνα με τον Mezirow, η μάθηση είναι μια δραστηριότητα κατασκευής νοήματος, η οποία διακρίνεται σε δυο επιμέρους κατηγορίες. Η πρώτη περιλαμβάνει τα νοηματικά σχήματα (meaning schemes) που αποτελούνται από «συγκεκριμένες αντιλήψεις, αισθήματα, στάσεις και αξιολογικές κρίσεις» και η δεύτερη αποτελείται από τις νοηματικές οπτικές που είναι «ευρείες γενικευμένες προδιαθέσεις προσανατολισμού». Όταν το άτομο, ως αποτέλεσμα μιας μαθησιακής διαδικασίας, τροποποιεί τις οπτικές του, αυτό αποτελεί ταυτόχρονα απόδειξη ότι έχει χειραφετηθεί από αντιλήψεις, στάσεις, συναισθήματα και αξίες, οι οποίες επιδρούσαν περιοριστικά στην ανάπτυξή του. Τόσο ο Mezirow όσο και ο Freire στο έργο τους δίνουν έμφαση στην χειραφετική πλευρά της εκπαίδευσης. Ενώ όμως ο Mezirow πραγματεύεται την χειραφέτηση μέσα στο πλαίσιο της ψυχολογικής διάστασης του ατόμου, ο Freire θεωρεί την εκπαίδευση ως τον μοχλό που απελευθερώνει το άτομο από επίπλαστη συνειδητοποίηση, στην οποία έχει αυτοπεριοριστεί ως αποτέλεσμα της κυριαρχίας της αποικιοκρατικής κουλτούρας. Η διαδικασία της κοινωνικής κατασκευής της υπάρχουσας πραγματικότητας είναι κάτι που απασχολεί και τους δυο και θεωρούν ότι η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει ως κοινωνικός μηχανισμός στην ανατροπή αυτής της διαδικασίας. Ένα άλλο σημείο, στο οποίο ο Mezirow και άλλοι ερευνητές αποδίδουν σημασία, είναι η εμπειρία. Η διαδικασία της μετασχηματιστικής μάθησης είναι στενά συνδεδεμένη με την εμπειρία, καθώς τα άτομα πρέπει και έχουν ανάγκη να κατανοήσουν τις εμπειρίες τους, προκειμένου να αποκτήσουν επίγνωση της ζωής τους. Από τη στιγμή που ο Mezirow υποστηρίζει ότι η μάθηση επέρχεται ως αποτέλεσμα του αναστοχασμού της εμπειρίας, ο εκπαιδευόμενος πρέπει να επανεξετάσει με κριτικό τρόπο τις αυτονόητες προϋποθέσεις και τις αντιλήψεις, οι οποίες και αποτελούν το πλαίσιο ερμηνείας των εμπειριών του. Με τον τρόπο αυτό τίθεται σε λειτουργία η διαδικασία μετασχηματισμού.
Πως μετά από μια διαδικασία υγιούς μετασχηματισμού και κρητικού στοχασμού κατά Mezirow, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως οι βασικές αρχές του ανθρωποκεντρικού μοντέλου κατά Freire, το οποίο κατ’ επίφαση κάποιοι χρησιμοποιούν, δεν αντιβαίνουν σε σχέση με τα προσδοκώμενα δίκαια έχουν να λαμβάνει (fair play), ο πολλαπλασιαστής ισχύος του στρατεύματος (έμψυχο υλικό), όταν καταρρακώνουμε το ηθικό του με αλλεπάλληλες εξοντωτικές μειώσεις μισθών, όπως επίσης με κανονιστικές ρυθμίσεις καταστολής απόψεων – ιδεών, καθώς και με την επιβολή πειθαρχικών ποινών σε περιπτώσεις ενεργούς έκφρασης - δράσης;
Σαν αποτέλεσμα αυτού θα μπορούσε να δημιουργηθεί αναστάτωση στη σχέση εμπιστοσύνης της μαθησιακής – μετασχηματίζουσας –μετεξελικτικής διαδικασίας ;
Μήπως όπως λέει και ο λαός μας, σπέρνουμε ανέμους και θα θερίσουμε θύελλες ;
kranos
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πανικός από την προσέγγιση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ...!!!
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΕΠΙΑΣΑΝ... ΚΟΡΥΦΗ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΤΟΥ ΘΡΥΛΟΥ!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
