2013-03-27 08:09:57
του Zsolt Darvas*
Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της Κύπρου βρίσκονται ενώπιον κρίσιμων επιλογών, επείγοντος χαρακτήρα: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι σε θέση να συνεχίσει να στηρίζει τις κυπριακές τράπεζες μετά τη Δευτέρα -ημέρα κατά την οποία εκπνέει η αναστολή λειτουργίας των τραπεζών- αν δεν υπάρξει συμφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων δανειστών και της Κύπρου επί τη βάσει ενός συνεκτικού προγράμματος προσαρμογών, ικανού να εγγυηθεί τη βιωσιμότητα των κυπριακών τραπεζών και τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας.
Η ΕΚΤ έπραξε ορθά. Δεν είναι σε θέση να υποστηρίζει τράπεζες με τόσο μεγάλη κεφαλαιακή ανεπάρκεια. Ορισμένοι παρατηρητές ειρωνεύτηκαν τον πρόεδρο Ντράγκι, υπενθυμίζοντας παλαιότερη ομιλία του, με την οποία υποσχέθηκε ότι θα σώσει το ευρώ και τον κατηγόρησαν ότι τώρα πράττει το αντίθετο. Αλλά αυτό είναι ανακριβές. Τον Ιούλιο του 2012, ο κ. Ντράγκι δήλωσε ότι «η ΕΚΤ είναι έτοιμη να πράξει το παν, στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας της, για να σώσει το ευρώ». Η υποστήριξη τραπεζών, οι οποίες παρουσιάζουν κεφαλαιακή ανεπάρκεια που φτάνει το 50% του ΑΕΠ, προφανώς υπερβαίνει τη δικαιοδοσία της ΕΚΤ.
Η κυπριακή κυβέρνηση επεξεργάζεται εναλλακτικό σχέδιο. Επί του παρόντος, οι λεπτομέρειες είναι ασαφείς. Κατά πάσα πιθανότητα, θα πρόκειται για συνδυασμό ενός μικρού φόρου επί των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ και της δημιουργίας εταιρείας επενδύσεων χαρτοφυλακίου (holding company) με κρατικά περιουσιακά στοιχεία, όπως δικαιώματα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, αποθέματα χρυσού της κεντρικής τράπεζας και εκκλησιαστικά ακίνητα. Η εν λόγω εταιρεία θα μπορούσε να δανειστεί με εγγύηση τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία και να μετατρέψει, σε δεύτερο χρόνο, τα ομόλογα σε μετοχές. Αυτό θα ήταν ένα είδος ιδιωτικοποίησης, όπου το κράτος θα χρησιμοποιούσε μέρος του κοινωνικού πλούτου για να αποζημιώσει καταθέτες, οι οποίοι επωφελήθηκαν τα μέγιστα από σειρά ετών με χαμηλή φορολογία και υψηλά επιτόκια. Αυτό μπορεί να είναι κοινωνικά άδικο, εναπόκειται όμως στο κυπριακό κοινοβούλιο να αποφασίσει αν το κάνει δεκτό ή όχι.
Συζητείται επίσης η εσπευσμένη υιοθέτηση ενός πλαισίου εκκαθάρισης των προβληματικών τραπεζών, το οποίο θα επέτρεπε τον γρήγορο διαχωρισμό τους σε «κακές» και «καλές» τράπεζες. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε να συνεχιστεί η λειτουργία των «καλών» τραπεζών, πιθανόν κατ’ αναλογία με τη λύση που εφαρμόστηκε στη Δανία. Αυτό ακούγεται σαν καλή ιδέα, αν και ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες.
Η βέλτιστη των επιλογών θα ήταν μια συμφωνία με τους εταίρους της Ευρωζώνης. Για πολλούς λόγους, οι τελευταίοι δεν δύνανται να αποδεχθούν σημαντικά υψηλότερη χρηματοδότηση της Κύπρου - εξέλιξη, η οποία εμπεριέχει τον κίνδυνο της χρηματοπιστωτικής αστάθειας, σε βάρος των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Επιπλέον, θα ισοδυναμούσε με επιβράβευση του εκβιασμού. Για παράδειγμα, οι Ελληνες θα διερωτηθούν: αν οι Κύπριοι μπορούν τόσο εύκολα να λένε «όχι» στους όρους χρηματοδότησης, γιατί να μην μπορούμε να το κάνουμε και εμείς; Ενδεχόμενη οπισθοχώρηση των Ευρωπαίων θα κατέστρεφε τα εν ενεργεία και τα μελλοντικά προγράμματα βοήθειας.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η κυπριακή πρόταση που βρίσκεται στο τραπέζι μπορεί να αποκαταστήσει τη δημοσιονομική σταθερότητα και τη βιωσιμότητα των τραπεζών. Πιθανόν να μη μάθουμε τις σχετικές απόψεις των ηγετών της Ευρωζώνης παρά μόνο το Σαββατοκύριακο. Αν η πρόταση δεν γίνει αποδεκτή, το κυπριακό κοινοβούλιο θα πρέπει να συμφωνήσει σε μια αναθεωρημένη εκδοχή του. Αλλά ακόμη και σε αυτή την ευνοϊκή περίπτωση, θα πρέπει να περιμένουμε τραπεζικό πανικό μεγάλης κλίμακας την πρώτη ημέρα που θα ανοίξουν οι κυπριακές τράπεζες. Η κατάσταση μπορεί να αποδειχθεί διαχειρίσιμη, στον βαθμό που υπάρξει βοήθεια από την ΕΚΤ και τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά ο ρόλος της Κύπρου ως σημαντικού, διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου πιθανότατα αποτελεί παρελθόν.
Η δεύτερη επιλογή είναι η αναζήτηση στήριξης από τη Ρωσία. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό μέχρι στιγμής, αλλά η πολιτική ζωή της Ρωσίας δεν είναι πάντα προβλέψιμη. Δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς μια παρέμβαση της τελευταίας στιγμής.
Η τρίτη επιλογή είναι το χάος και μια πιθανή έξοδος από το ευρώ, το λεγόμενο «Cyprexit». Αν η Κύπρος δεν φτάσει σε συμφωνία με τους εταίρους της στην Ευρωζώνη και δεν εξασφαλίσει βοήθεια από τη Ρωσία, τότε η ΕΚΤ θα κλείσει τη στρόφιγγα της ρευστότητας στις κυπριακές τράπεζες. Οταν δεν υπάρχει ρευστό, τότε δεν είναι δυνατό να προχωρήσουν ούτε οι συνήθεις εταιρικές συναλλαγές, ούτε καν η προμήθεια τροφίμων από τους ιδιώτες καταναλωτές. Ουδείς θα πληρώνει φόρους και η κυβέρνηση θα αδυνατεί να προσφέρει δημόσιες υπηρεσίες, απουσία δημοσίων εσόδων. Η κυκλοφορία του ευρώ θα περιοριστεί περαιτέρω καθώς ιδιώτες θα συσσωρεύουν χαρτονομίσματα κάτω από το μαξιλάρι, ώστε να τα ανταλλάξουν σε καλή ισοτιμία με το νέο, εθνικό νόμισμα που θα εκδοθεί. Αν και δεν υπάρχει θεσμοθετημένη διαδικασία για την αποχώρηση μιας χώρας από την Ευρωζώνη, η έλλειψη ρευστότητας θα καταστήσει αναγκαία την εισαγωγή νέου νομίσματος.
Οι επιπτώσεις της εξόδου θα είναι δραματικές για τον κυπριακό λαό. Οσο για τις επιπτώσεις στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, θα εξαρτηθεί από τις προσδοκίες των καταθετών: Θα θεωρήσουν, άραγε, την κυπριακή έξοδο ως κακό προηγούμενο; Σε αυτή την περίπτωση, θα ακολουθήσει μαζική φυγή καταθέσεων και η ΕΚΤ θα χρειαστεί να δανείσει ένα σωρό χρήματα σε τράπεζες άλλων χωρών της Ευρωζώνης. Κατά τη γνώμη μου, η ΕΚΤ μπορεί να το πράξει και θα το πράξει, αλλά η Ευρωζώνη θα εισέλθει σε περίοδο μεγάλης αναταραχής, με απρόβλεπτη έκβαση. Αν, αντίθετα, οι καταθέτες θεωρήσουν ότι η περίπτωση της Κύπρου αποτελεί εξαίρεση, τότε η κατάσταση, μετά τις αρχικές αναταράξεις, μπορεί να αποδειχθεί διαχειρίσιμη. Οι λαοί και οι πολιτικοί άλλων χωρών της Ευρωζώνης, έχοντας διαπιστώσει τις δραματικές επιπτώσεις της εξόδου της Κύπρου από το ευρώ, ενδέχεται να συμπεράνουν ότι είναι καλύτερα να κάνουν τα πάντα προκειμένου να διατηρήσουν το κοινό νόμισμα. Επομένως, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ιδιαίτερα δε της τραπεζικής ένωσης. Αλλα ζητήματα, όπως η δημοσιονομική διαχείριση της Ευρωζώνης, ενδέχεται να τεθούν στην ημερήσια διάταξη, ενώ η διαμάχη γύρω από τη λιτότητα θα αποκτήσει, πιθανότατα, νέα ένταση.
Πραγματικά, ανεξάρτητα από το κυπριακό δράμα, οι οικονομικές επιδόσεις της Ευρωζώνης είναι τόσο ασθενείς και η κατάσταση στις χώρες του Νότου τόσο απελπιστική, ώστε απαιτείται μια νέα κατεύθυνση στη μακροοικονομική πολιτική της Ευρωζώνης. Ελπίζω να έρθει μια παρόμοια αλλαγή, θα έπρεπε όμως να υπαγορευθεί από θεμελιώδεις οικονομικές αρχές και όχι υπό την πίεση μιας δραματικής εξόδου της Κύπρου από το κοινό νόμισμα. Οι Κύπριοι οφείλουν να κάνουν συνετές επιλογές. Οσο για τους εταίρους της Ευρωζώνης, αφού απορροφήσουν το πρώτο κύμα της τρέχουσας κρίσης, οφείλουν να σκεφθούν πιο σοβαρά για το μέλλον.
* Ο κ. Zsolt Darvas είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Bruegel.
πηγη:ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
liberals10
Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της Κύπρου βρίσκονται ενώπιον κρίσιμων επιλογών, επείγοντος χαρακτήρα: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι σε θέση να συνεχίσει να στηρίζει τις κυπριακές τράπεζες μετά τη Δευτέρα -ημέρα κατά την οποία εκπνέει η αναστολή λειτουργίας των τραπεζών- αν δεν υπάρξει συμφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων δανειστών και της Κύπρου επί τη βάσει ενός συνεκτικού προγράμματος προσαρμογών, ικανού να εγγυηθεί τη βιωσιμότητα των κυπριακών τραπεζών και τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας.
Η ΕΚΤ έπραξε ορθά. Δεν είναι σε θέση να υποστηρίζει τράπεζες με τόσο μεγάλη κεφαλαιακή ανεπάρκεια. Ορισμένοι παρατηρητές ειρωνεύτηκαν τον πρόεδρο Ντράγκι, υπενθυμίζοντας παλαιότερη ομιλία του, με την οποία υποσχέθηκε ότι θα σώσει το ευρώ και τον κατηγόρησαν ότι τώρα πράττει το αντίθετο. Αλλά αυτό είναι ανακριβές. Τον Ιούλιο του 2012, ο κ. Ντράγκι δήλωσε ότι «η ΕΚΤ είναι έτοιμη να πράξει το παν, στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας της, για να σώσει το ευρώ». Η υποστήριξη τραπεζών, οι οποίες παρουσιάζουν κεφαλαιακή ανεπάρκεια που φτάνει το 50% του ΑΕΠ, προφανώς υπερβαίνει τη δικαιοδοσία της ΕΚΤ.
Η κυπριακή κυβέρνηση επεξεργάζεται εναλλακτικό σχέδιο. Επί του παρόντος, οι λεπτομέρειες είναι ασαφείς. Κατά πάσα πιθανότητα, θα πρόκειται για συνδυασμό ενός μικρού φόρου επί των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ και της δημιουργίας εταιρείας επενδύσεων χαρτοφυλακίου (holding company) με κρατικά περιουσιακά στοιχεία, όπως δικαιώματα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, αποθέματα χρυσού της κεντρικής τράπεζας και εκκλησιαστικά ακίνητα. Η εν λόγω εταιρεία θα μπορούσε να δανειστεί με εγγύηση τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία και να μετατρέψει, σε δεύτερο χρόνο, τα ομόλογα σε μετοχές. Αυτό θα ήταν ένα είδος ιδιωτικοποίησης, όπου το κράτος θα χρησιμοποιούσε μέρος του κοινωνικού πλούτου για να αποζημιώσει καταθέτες, οι οποίοι επωφελήθηκαν τα μέγιστα από σειρά ετών με χαμηλή φορολογία και υψηλά επιτόκια. Αυτό μπορεί να είναι κοινωνικά άδικο, εναπόκειται όμως στο κυπριακό κοινοβούλιο να αποφασίσει αν το κάνει δεκτό ή όχι.
Συζητείται επίσης η εσπευσμένη υιοθέτηση ενός πλαισίου εκκαθάρισης των προβληματικών τραπεζών, το οποίο θα επέτρεπε τον γρήγορο διαχωρισμό τους σε «κακές» και «καλές» τράπεζες. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε να συνεχιστεί η λειτουργία των «καλών» τραπεζών, πιθανόν κατ’ αναλογία με τη λύση που εφαρμόστηκε στη Δανία. Αυτό ακούγεται σαν καλή ιδέα, αν και ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες.
Η βέλτιστη των επιλογών θα ήταν μια συμφωνία με τους εταίρους της Ευρωζώνης. Για πολλούς λόγους, οι τελευταίοι δεν δύνανται να αποδεχθούν σημαντικά υψηλότερη χρηματοδότηση της Κύπρου - εξέλιξη, η οποία εμπεριέχει τον κίνδυνο της χρηματοπιστωτικής αστάθειας, σε βάρος των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Επιπλέον, θα ισοδυναμούσε με επιβράβευση του εκβιασμού. Για παράδειγμα, οι Ελληνες θα διερωτηθούν: αν οι Κύπριοι μπορούν τόσο εύκολα να λένε «όχι» στους όρους χρηματοδότησης, γιατί να μην μπορούμε να το κάνουμε και εμείς; Ενδεχόμενη οπισθοχώρηση των Ευρωπαίων θα κατέστρεφε τα εν ενεργεία και τα μελλοντικά προγράμματα βοήθειας.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η κυπριακή πρόταση που βρίσκεται στο τραπέζι μπορεί να αποκαταστήσει τη δημοσιονομική σταθερότητα και τη βιωσιμότητα των τραπεζών. Πιθανόν να μη μάθουμε τις σχετικές απόψεις των ηγετών της Ευρωζώνης παρά μόνο το Σαββατοκύριακο. Αν η πρόταση δεν γίνει αποδεκτή, το κυπριακό κοινοβούλιο θα πρέπει να συμφωνήσει σε μια αναθεωρημένη εκδοχή του. Αλλά ακόμη και σε αυτή την ευνοϊκή περίπτωση, θα πρέπει να περιμένουμε τραπεζικό πανικό μεγάλης κλίμακας την πρώτη ημέρα που θα ανοίξουν οι κυπριακές τράπεζες. Η κατάσταση μπορεί να αποδειχθεί διαχειρίσιμη, στον βαθμό που υπάρξει βοήθεια από την ΕΚΤ και τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά ο ρόλος της Κύπρου ως σημαντικού, διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου πιθανότατα αποτελεί παρελθόν.
Η δεύτερη επιλογή είναι η αναζήτηση στήριξης από τη Ρωσία. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό μέχρι στιγμής, αλλά η πολιτική ζωή της Ρωσίας δεν είναι πάντα προβλέψιμη. Δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς μια παρέμβαση της τελευταίας στιγμής.
Η τρίτη επιλογή είναι το χάος και μια πιθανή έξοδος από το ευρώ, το λεγόμενο «Cyprexit». Αν η Κύπρος δεν φτάσει σε συμφωνία με τους εταίρους της στην Ευρωζώνη και δεν εξασφαλίσει βοήθεια από τη Ρωσία, τότε η ΕΚΤ θα κλείσει τη στρόφιγγα της ρευστότητας στις κυπριακές τράπεζες. Οταν δεν υπάρχει ρευστό, τότε δεν είναι δυνατό να προχωρήσουν ούτε οι συνήθεις εταιρικές συναλλαγές, ούτε καν η προμήθεια τροφίμων από τους ιδιώτες καταναλωτές. Ουδείς θα πληρώνει φόρους και η κυβέρνηση θα αδυνατεί να προσφέρει δημόσιες υπηρεσίες, απουσία δημοσίων εσόδων. Η κυκλοφορία του ευρώ θα περιοριστεί περαιτέρω καθώς ιδιώτες θα συσσωρεύουν χαρτονομίσματα κάτω από το μαξιλάρι, ώστε να τα ανταλλάξουν σε καλή ισοτιμία με το νέο, εθνικό νόμισμα που θα εκδοθεί. Αν και δεν υπάρχει θεσμοθετημένη διαδικασία για την αποχώρηση μιας χώρας από την Ευρωζώνη, η έλλειψη ρευστότητας θα καταστήσει αναγκαία την εισαγωγή νέου νομίσματος.
Οι επιπτώσεις της εξόδου θα είναι δραματικές για τον κυπριακό λαό. Οσο για τις επιπτώσεις στην υπόλοιπη Ευρωζώνη, θα εξαρτηθεί από τις προσδοκίες των καταθετών: Θα θεωρήσουν, άραγε, την κυπριακή έξοδο ως κακό προηγούμενο; Σε αυτή την περίπτωση, θα ακολουθήσει μαζική φυγή καταθέσεων και η ΕΚΤ θα χρειαστεί να δανείσει ένα σωρό χρήματα σε τράπεζες άλλων χωρών της Ευρωζώνης. Κατά τη γνώμη μου, η ΕΚΤ μπορεί να το πράξει και θα το πράξει, αλλά η Ευρωζώνη θα εισέλθει σε περίοδο μεγάλης αναταραχής, με απρόβλεπτη έκβαση. Αν, αντίθετα, οι καταθέτες θεωρήσουν ότι η περίπτωση της Κύπρου αποτελεί εξαίρεση, τότε η κατάσταση, μετά τις αρχικές αναταράξεις, μπορεί να αποδειχθεί διαχειρίσιμη. Οι λαοί και οι πολιτικοί άλλων χωρών της Ευρωζώνης, έχοντας διαπιστώσει τις δραματικές επιπτώσεις της εξόδου της Κύπρου από το ευρώ, ενδέχεται να συμπεράνουν ότι είναι καλύτερα να κάνουν τα πάντα προκειμένου να διατηρήσουν το κοινό νόμισμα. Επομένως, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ιδιαίτερα δε της τραπεζικής ένωσης. Αλλα ζητήματα, όπως η δημοσιονομική διαχείριση της Ευρωζώνης, ενδέχεται να τεθούν στην ημερήσια διάταξη, ενώ η διαμάχη γύρω από τη λιτότητα θα αποκτήσει, πιθανότατα, νέα ένταση.
Πραγματικά, ανεξάρτητα από το κυπριακό δράμα, οι οικονομικές επιδόσεις της Ευρωζώνης είναι τόσο ασθενείς και η κατάσταση στις χώρες του Νότου τόσο απελπιστική, ώστε απαιτείται μια νέα κατεύθυνση στη μακροοικονομική πολιτική της Ευρωζώνης. Ελπίζω να έρθει μια παρόμοια αλλαγή, θα έπρεπε όμως να υπαγορευθεί από θεμελιώδεις οικονομικές αρχές και όχι υπό την πίεση μιας δραματικής εξόδου της Κύπρου από το κοινό νόμισμα. Οι Κύπριοι οφείλουν να κάνουν συνετές επιλογές. Οσο για τους εταίρους της Ευρωζώνης, αφού απορροφήσουν το πρώτο κύμα της τρέχουσας κρίσης, οφείλουν να σκεφθούν πιο σοβαρά για το μέλλον.
* Ο κ. Zsolt Darvas είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Bruegel.
πηγη:ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
liberals10
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Γιατί οι Ρώσοι αρνήθηκαν να σώσουν την Κύπρο;
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
