2013-04-02 13:11:03
από τη δασκάλα Δαμιανίδου Δέσποινα
«Πρώτος ο κλήρος εφάνη εις τον αγώνα με τον σταυρόν και με την σπάθαν εις τας χείρας δια να σώσει το πλανημένον πίμνιον και οδηγήσει αυτό εις την ελευθρίαν του φυσικώς και θρησκευτικώς. Αυτός εφύλαξε τα γράμματα και την γλώσσαν».
Φωτάκος*
Αναρωτήθηκε κανείς, γιατί άραγε υπάρχει τέτοιος πόλεμος εναντίον της Εκκλησίας; Μήπως λείπουν οι αποδείξεις για την τεράστια προσφορά της στο ελληνικό έθνος; Κάθε άλλο.
Η Εκκλησία πάντοτε και στο Βυζάντιο και στην Τουρκοκρατία και στο Μακεδονικό Αγώνα και στο 1940 μέχρι και σήμερα στάθηκε από τη μια η στοργική μάνα που αγκαλιάζει το ποίμνιό της και από την άλλη η μόνη αντιστασιακή και ενισχυτική δύναμή μας στους σαρωτικούς χειμάρρους των καιρών.( Αρκεί να μελετούμε την ιστορία μας από πρωτογενείς καθάριες πηγές).
Ένα τεράστιο λάθος που θέλω να επισημάνω είναι ότι, πολλοί θεωρούμε εκκλησία μόνο την επίσημη και άρχουσα εκκλησία. Όσοι όμως είμαστε βαπτισμένοι στην κολυμβήθρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποτελούμε κατ’εξοχήν την Εκκλησία του Χριστού. Έτσι πρέπει να εξετάσουμε και πώς ο πιστός λαός αντιστάθηκε και υπερασπίστηκε την ελευθερία του.
Αναλογιστείτε:Πόσα Ελληνόπουλα χάσαμε με το παιδομάζωμα; Πόσα κορίτσια μας τα πήρανε στα χαρέμια τους;Πόσοι πρόδωσαν για να αποκτήσουν «μπεηλίκια;» Πόσο ελληνικό αίμα χάθηκε στην αφομοίωσή τους με τον κατακτητή;
Σ’αυτή τη λαίλαπα του εξισλαμισμού και την αφαίμαξη του ελληνισμού ισχυρό ράπισμα για τον κατακτητή και σθεναρή αντίσταση, ήταν η θαρρετή ομολογία των Νεομαρτύρων . Ήταν αυτοί που είπαν «όχι» στον εξισλαμισμό και τις τιμές που τους πρότεινε ο Τούρκος και το πλήρωσαν με το φρικτό τους μαρτύριο. Γιατί άραγε αυτοί δεν περιλαμβάνονται στην προσφορά της Εκκλησίας; Γιατί ο λαός θεωρείται ανύπαρκτος;
Στο μικρό άρθρο που θα αναπτύξουμε θα χρησιμοποιήσουμε ενδεικτικά ελάχιστες από τις πάμπολλες μαρτυρίες για την προσφορά του επίσημου κλήρου στον αγώνα του 1821. Όσοι αγαπούν και υπερασπίζονται την αλήθεια θα καμαρώσουν για την θρησκεία μας και θα καταλάβουν την σκοπιμότητα κάποιων ανθελλήνων, νέων γενιτσάρων του γένους μας, που διαστρεβλώνουν τις ιστορικές αλήθειες εξυπηρετώντας άνομα συμφέροντα τρίτων. Άλλωστε είναι δίκαιο να αμφισβητούμε τους αγωνιστές και συγγραφείς του 1821 και να πιστεύουμε τις στοχοποιημένες, ανυπόστατες αερολογίες μιας αμελητέας ποσότητας σύγχρονων αθέων και φιλότουρκων Ελλήνων πολιτών;
Πρώτα πρώτα ας μη λησμονούμε ότι όταν έπεσε η Πόλη όλοι οι επιφανείς άνδρες και γραμματισμένοι εγκατέλειψαν τη χώρα. Εδώ έμεινε μόνο ο φτωχός παπάς δίπλα στον σκλάβο. «Πλησίον εις τον Ιερέα -έλεγε ο Θ. Κολοκοτρώνης- ήτον ο λαϊκός, καθήμενοι εις ένα σκαμνί, Πατριάρχης καί τζομπάνης, ναύτης καί γραμματισμένος, ιατροί, κλεφτοκαπεταναίοι, προεστοί και έμποροι». (Θ.Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων ελληνικής φυλής, εκδ. Πάπυρος, Αθήναι, σ. 29. )
Στα μοναστήρια και στους νάρθηκες των εκκλησιών μάθαιναν λίγα γράμματα τα σκλαβωμένα ελληνόπουλα κυρίως από τους παπάδες και τους καλογέρους, γιατί τα σχολεία ήταν ελάχιστα. Αλλά και ποιος θα τολμούσε φανερά να τους διδάξει την ελληνική ιστορία;
«Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν δια την παιδείαν, η οποία συνίστατο εις το να μανθάνουν τα κοινά γράμματα, και ολίγην αριθμητικήν ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου ο ιερεύς εφρόντιζε περί τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο εν τω σκότει και προφυλακτικά από τους Τούρκους». (Φωτάκος σελ. 430)
Ο Φωτάκος ( Φώτιος Χρυσανθόπουλος), λόγιος και πρώτος υπασπιστής του γενναίου αρχιστράτηγου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, διασώζει στις πρώτες σελίδες των απομνημονευμάτων του την ανυπολόγιστη προσφορά της Εκκλησίας στον αγώνα. Εδώ θα αναφέρουμε αποσπάσματα για την κατανόηση αυτής της μεγάλης αλήθειας. Συγκεκριμένα στις σελ. 38,39 αναφέρεται ειδικά στον κλήρο και γράφει: «Ο ελληνικός κλήρος ήτο προωρισμένος άνωθεν δια να ευρεθεί τόσον φιλόπατρις και να σώσει ολόκληρον το Έθνος. Διότι άμα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εχάθη, ο κλήρος εδέχθη την κηδεμονίαν του Έθνους απροστατεύτου, και μη έχοντος άλλο στήριγμα και άλλην παρηγορίαν, ειμή μόνον την θρησκείαν. Ο κλήρος εσυμβούλευε και ενουθέτει το απηλπισμένον Έθνος την καρτερίαν και την υπομονή. Ο λαός εις την θρησκείαν του εύρισκε την ανάπαυσίν του, υποφέρων όλα τα δεινά της τυραννίας μαζί με τον κλήρον του... Οι εχθροί π. χ. του ελληνικού έθνους και της θρησκείας του είπαν πολλά εναντίον του ( κλήρου) και προσέτι ότι οι Έλληνες μοναχοί ετάραξαν τον κόσμον, τον οποίον είχαν αρνηθεί. Αλλά σφάλλουν μεγάλως εις τούτο, διότι θέλουν τον μοναχόν να μη έχει αίσθημα ανθρώπου και αγάπην εις την πατρίδα του...» Ξεκάθαρα ο Φωτάκος θεωρεί εχθρούς του ελληνικού έθνους αυτούς που κατηγορούν την εκκλησία και την προσφορά της.
Γράφει ο Στρατηγός Μακρυγιάννης: «Τ' άγια τα μοναστήρια, οπού 'τρωγαν ψωμί oι δυστυχισμένοι [...] από τους κόπους των Πατέρων, των Καλογήρων. Και εις τον αγώνα της πατρίδος σ' αυτά τα μοναστήρια γινόταν τα μυστικοσυμβούλια, συναζόταν τα ολίγα αναγκαία του πολέμου, και εις τον πόλεμον θυσίαζαν και σκοτωνόταν αυτείνοι, οι 'περέτες των μοναστηριών και των εκκλησιών. Τριάντα είναι μόνον με μένα σκοτωμένοι έξω εις τους πολέμους και εις το Κάστρο, το Νιόκαστρο και εις την Αθήνα». ( Στρατηγού Μακρυγιάννη, Οράματα και θάματα, Αθήνα 1983, σ. 163/4. )
Ποια ήταν η αγία Φιλοθέη ; Δεν ήταν αρχοντοπούλα που έγινε μοναχή και συντηρούσε και περιέθαλπε, μάθαινε γράμματα και τέχνες στις ελληνοπούλες της Αθήνας; Και στο τέλος μαρτύρησε γι’αυτή της τη δραστηριότητα από τους Τούρκους.
Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει την θυσία του πατροκοσμά; Ένας φτωχός καλόγερος του Αγίου Όρους ήταν. Ένα λιανοκέρι. Ακούγοντας όμως πόσο βασανίζονται οι Έλληνες από τον Οθωμανό και πως άρχισαν να ξεχνούν τη γλώσσα τους, να μην έχουν σχολεία, να εξισλαμίζονται και να ξεχνούν την ελληνική καταγωγή τους, βγήκε από την ησυχία του και ρίχτηκε σε μια μαρτυρική περιπέτεια για το σκλάβο γένος του. Η δική του σπίθα άναψε πυρκαγιά στα στήθη των ραγιάδων για τη λευτεριά.
Σ’εκείνους τους δύσκολους καιρούς αδιαφορώντας για τη ζωή του, για 20 ολόκληρα χρόνια περιδιάβαινε την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα και ξεσήκωνε τους Έλληνες. Με τη δική του προτροπή χτίστηκαν 200 σχολειά, άρχισαν να βαπτίζονται, να μιλούν την γλώσσα των προγόνων τους και να νιώθουν Έλληνες.
Και σφράγισε αυτή την προσφορά του μαρτυρικά με το ίδιο του το αίμα.
Τότε ο κατακτητής χρησιμοποιούσε τους Έλληνες σαν ζώα, «ανδράποδα» όπως γράφουν οι αγωνιστές στα απομνημονεύματά τους. Είχαν τόσο εξαθλιωθεί που δεν είχαν κουράγιο να σκεφτούν για την ελευθερία τους. Έτσι μας θεωρούσαν και οι Ευρωπαίοι. « ...τους δε υπάρχοντας τότε Γραικούς ως κτήνη μόνον τους ευσπλαχνίζοντο. Ούτε επιστεύετο ποτε ότι η Ελλάς θα αναστηθεί πάλιν...» ( Φωτάκος, σελ.29)
«Τότε όμως ο αξιοσέβαστος κλήρος των Ελλήνων Χριστιανών ευρίσκετο παντού εμπρός και έδιδε την βαρύτητα και την βεβαιότητα εις τον σκοπόν της επαναστάσεως και ένεκα τούτου εις τους Έλληνας εφαίνετο, ότι η σημαία της επαναστάσεως είναι εις τας χείρας του Θεού δια των λειτουργών της θρησκείας του». ( Φωτάκος, σελ. 28)
Για την προσφορά του κλήρου στη διάσωση του Γένους ο ιστορικός της ελληνικής επανάσταση Διονύσιος Κόκκινος αναφέρει: «Ο κλήρος υπήρξε και ο οδηγός του έθνους και το στήριγμά του. Οι πατριάρχες πάλευαν πάρα πολύ συχνά για να αποτρέψουν διάφορους εθνικούς κινδύνους και οι αγώνες πολλών από αυτούς κατά του προσηλυτισμού, που απειλούσε με δογματική μεταβολή αυτή την εθνική συνείδηση, καθώς και εναντίον των αυθαιρεσιών της τουρκικής διοίκησης, έσωσαν τον ελληνισμό από αναμφισβήτητη φθορά. Οι κληρικοί που αυτοθυσιάστηκαν χάριν του εθνικού καθήκοντος, καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας είναι τόσοι πολλοί που αποτελούν ηρωική λεγεώνα».
Εκτός από τον ανώνυμο ιερέα που στάθηκε θυσιαστικά κοντά στο κατατρεγμένο του ποίμνιο, αναφέρουμε ελάχιστους από τους επώνυμους μέσα από την «ηρωική αυτή λεγεώνα» και όποιος θέλει μπορεί να μελετήσει την μαρτυρική ζωή καθενός στα βιβλία της ιστορίας (συμπεριλαμβάνονται και του Μακεδονικού Αγώνα).
Τρίκκης Λαρίσης Διονύσιος, ο φιλόσοφος
Φαναρίου και Νεοχωρίου Σεραφείμ
Κύριλλος Λούκαρις
Διάκος Αθανάσιος
Παπαφλέσσας
Γρηγόριος ο Ε΄
Παλαιών Πατρών Γερμανός
Κύπρου Κυπριανός
Αχρίδος Ιωακείμ
Καλόγερος Σαμουήλ
Μοναχός Κοσμάς Αιτωλός
Σαλώνων Φιλόθεος
Κορίνθου Ζαχαρίας
Μεθώνης Γρηγόριος
Κρἠτης Γερἀσιμος
Εφέσου Διονύσιος
Έλους Ἀνθιμος
Αγχιάλου Ευγένιος
Δημητσάνης Φιλόθεος
Δέρκων Γρηγόριος
Αδριανουπόλεως Δωρόθεος
Αιμιλιανός Γρεβενών
Καστορίας Γερμανός Καραβαγγέλης
Δράμας Χρυσόστομος
*Απομνημονεύματα περί της ελληνικής επαναστάσεως ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, ΑΘΗΝΑΙ 1960
Tromaktiko
«Πρώτος ο κλήρος εφάνη εις τον αγώνα με τον σταυρόν και με την σπάθαν εις τας χείρας δια να σώσει το πλανημένον πίμνιον και οδηγήσει αυτό εις την ελευθρίαν του φυσικώς και θρησκευτικώς. Αυτός εφύλαξε τα γράμματα και την γλώσσαν».
Φωτάκος*
Αναρωτήθηκε κανείς, γιατί άραγε υπάρχει τέτοιος πόλεμος εναντίον της Εκκλησίας; Μήπως λείπουν οι αποδείξεις για την τεράστια προσφορά της στο ελληνικό έθνος; Κάθε άλλο.
Η Εκκλησία πάντοτε και στο Βυζάντιο και στην Τουρκοκρατία και στο Μακεδονικό Αγώνα και στο 1940 μέχρι και σήμερα στάθηκε από τη μια η στοργική μάνα που αγκαλιάζει το ποίμνιό της και από την άλλη η μόνη αντιστασιακή και ενισχυτική δύναμή μας στους σαρωτικούς χειμάρρους των καιρών.( Αρκεί να μελετούμε την ιστορία μας από πρωτογενείς καθάριες πηγές).
Ένα τεράστιο λάθος που θέλω να επισημάνω είναι ότι, πολλοί θεωρούμε εκκλησία μόνο την επίσημη και άρχουσα εκκλησία. Όσοι όμως είμαστε βαπτισμένοι στην κολυμβήθρα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποτελούμε κατ’εξοχήν την Εκκλησία του Χριστού. Έτσι πρέπει να εξετάσουμε και πώς ο πιστός λαός αντιστάθηκε και υπερασπίστηκε την ελευθερία του.
Αναλογιστείτε:Πόσα Ελληνόπουλα χάσαμε με το παιδομάζωμα; Πόσα κορίτσια μας τα πήρανε στα χαρέμια τους;Πόσοι πρόδωσαν για να αποκτήσουν «μπεηλίκια;» Πόσο ελληνικό αίμα χάθηκε στην αφομοίωσή τους με τον κατακτητή;
Σ’αυτή τη λαίλαπα του εξισλαμισμού και την αφαίμαξη του ελληνισμού ισχυρό ράπισμα για τον κατακτητή και σθεναρή αντίσταση, ήταν η θαρρετή ομολογία των Νεομαρτύρων . Ήταν αυτοί που είπαν «όχι» στον εξισλαμισμό και τις τιμές που τους πρότεινε ο Τούρκος και το πλήρωσαν με το φρικτό τους μαρτύριο. Γιατί άραγε αυτοί δεν περιλαμβάνονται στην προσφορά της Εκκλησίας; Γιατί ο λαός θεωρείται ανύπαρκτος;
Στο μικρό άρθρο που θα αναπτύξουμε θα χρησιμοποιήσουμε ενδεικτικά ελάχιστες από τις πάμπολλες μαρτυρίες για την προσφορά του επίσημου κλήρου στον αγώνα του 1821. Όσοι αγαπούν και υπερασπίζονται την αλήθεια θα καμαρώσουν για την θρησκεία μας και θα καταλάβουν την σκοπιμότητα κάποιων ανθελλήνων, νέων γενιτσάρων του γένους μας, που διαστρεβλώνουν τις ιστορικές αλήθειες εξυπηρετώντας άνομα συμφέροντα τρίτων. Άλλωστε είναι δίκαιο να αμφισβητούμε τους αγωνιστές και συγγραφείς του 1821 και να πιστεύουμε τις στοχοποιημένες, ανυπόστατες αερολογίες μιας αμελητέας ποσότητας σύγχρονων αθέων και φιλότουρκων Ελλήνων πολιτών;
Πρώτα πρώτα ας μη λησμονούμε ότι όταν έπεσε η Πόλη όλοι οι επιφανείς άνδρες και γραμματισμένοι εγκατέλειψαν τη χώρα. Εδώ έμεινε μόνο ο φτωχός παπάς δίπλα στον σκλάβο. «Πλησίον εις τον Ιερέα -έλεγε ο Θ. Κολοκοτρώνης- ήτον ο λαϊκός, καθήμενοι εις ένα σκαμνί, Πατριάρχης καί τζομπάνης, ναύτης καί γραμματισμένος, ιατροί, κλεφτοκαπεταναίοι, προεστοί και έμποροι». (Θ.Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων ελληνικής φυλής, εκδ. Πάπυρος, Αθήναι, σ. 29. )
Στα μοναστήρια και στους νάρθηκες των εκκλησιών μάθαιναν λίγα γράμματα τα σκλαβωμένα ελληνόπουλα κυρίως από τους παπάδες και τους καλογέρους, γιατί τα σχολεία ήταν ελάχιστα. Αλλά και ποιος θα τολμούσε φανερά να τους διδάξει την ελληνική ιστορία;
«Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν δια την παιδείαν, η οποία συνίστατο εις το να μανθάνουν τα κοινά γράμματα, και ολίγην αριθμητικήν ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου ο ιερεύς εφρόντιζε περί τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο εν τω σκότει και προφυλακτικά από τους Τούρκους». (Φωτάκος σελ. 430)
Ο Φωτάκος ( Φώτιος Χρυσανθόπουλος), λόγιος και πρώτος υπασπιστής του γενναίου αρχιστράτηγου Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, διασώζει στις πρώτες σελίδες των απομνημονευμάτων του την ανυπολόγιστη προσφορά της Εκκλησίας στον αγώνα. Εδώ θα αναφέρουμε αποσπάσματα για την κατανόηση αυτής της μεγάλης αλήθειας. Συγκεκριμένα στις σελ. 38,39 αναφέρεται ειδικά στον κλήρο και γράφει: «Ο ελληνικός κλήρος ήτο προωρισμένος άνωθεν δια να ευρεθεί τόσον φιλόπατρις και να σώσει ολόκληρον το Έθνος. Διότι άμα η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εχάθη, ο κλήρος εδέχθη την κηδεμονίαν του Έθνους απροστατεύτου, και μη έχοντος άλλο στήριγμα και άλλην παρηγορίαν, ειμή μόνον την θρησκείαν. Ο κλήρος εσυμβούλευε και ενουθέτει το απηλπισμένον Έθνος την καρτερίαν και την υπομονή. Ο λαός εις την θρησκείαν του εύρισκε την ανάπαυσίν του, υποφέρων όλα τα δεινά της τυραννίας μαζί με τον κλήρον του... Οι εχθροί π. χ. του ελληνικού έθνους και της θρησκείας του είπαν πολλά εναντίον του ( κλήρου) και προσέτι ότι οι Έλληνες μοναχοί ετάραξαν τον κόσμον, τον οποίον είχαν αρνηθεί. Αλλά σφάλλουν μεγάλως εις τούτο, διότι θέλουν τον μοναχόν να μη έχει αίσθημα ανθρώπου και αγάπην εις την πατρίδα του...» Ξεκάθαρα ο Φωτάκος θεωρεί εχθρούς του ελληνικού έθνους αυτούς που κατηγορούν την εκκλησία και την προσφορά της.
Γράφει ο Στρατηγός Μακρυγιάννης: «Τ' άγια τα μοναστήρια, οπού 'τρωγαν ψωμί oι δυστυχισμένοι [...] από τους κόπους των Πατέρων, των Καλογήρων. Και εις τον αγώνα της πατρίδος σ' αυτά τα μοναστήρια γινόταν τα μυστικοσυμβούλια, συναζόταν τα ολίγα αναγκαία του πολέμου, και εις τον πόλεμον θυσίαζαν και σκοτωνόταν αυτείνοι, οι 'περέτες των μοναστηριών και των εκκλησιών. Τριάντα είναι μόνον με μένα σκοτωμένοι έξω εις τους πολέμους και εις το Κάστρο, το Νιόκαστρο και εις την Αθήνα». ( Στρατηγού Μακρυγιάννη, Οράματα και θάματα, Αθήνα 1983, σ. 163/4. )
Ποια ήταν η αγία Φιλοθέη ; Δεν ήταν αρχοντοπούλα που έγινε μοναχή και συντηρούσε και περιέθαλπε, μάθαινε γράμματα και τέχνες στις ελληνοπούλες της Αθήνας; Και στο τέλος μαρτύρησε γι’αυτή της τη δραστηριότητα από τους Τούρκους.
Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει την θυσία του πατροκοσμά; Ένας φτωχός καλόγερος του Αγίου Όρους ήταν. Ένα λιανοκέρι. Ακούγοντας όμως πόσο βασανίζονται οι Έλληνες από τον Οθωμανό και πως άρχισαν να ξεχνούν τη γλώσσα τους, να μην έχουν σχολεία, να εξισλαμίζονται και να ξεχνούν την ελληνική καταγωγή τους, βγήκε από την ησυχία του και ρίχτηκε σε μια μαρτυρική περιπέτεια για το σκλάβο γένος του. Η δική του σπίθα άναψε πυρκαγιά στα στήθη των ραγιάδων για τη λευτεριά.
Σ’εκείνους τους δύσκολους καιρούς αδιαφορώντας για τη ζωή του, για 20 ολόκληρα χρόνια περιδιάβαινε την ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα και ξεσήκωνε τους Έλληνες. Με τη δική του προτροπή χτίστηκαν 200 σχολειά, άρχισαν να βαπτίζονται, να μιλούν την γλώσσα των προγόνων τους και να νιώθουν Έλληνες.
Και σφράγισε αυτή την προσφορά του μαρτυρικά με το ίδιο του το αίμα.
Τότε ο κατακτητής χρησιμοποιούσε τους Έλληνες σαν ζώα, «ανδράποδα» όπως γράφουν οι αγωνιστές στα απομνημονεύματά τους. Είχαν τόσο εξαθλιωθεί που δεν είχαν κουράγιο να σκεφτούν για την ελευθερία τους. Έτσι μας θεωρούσαν και οι Ευρωπαίοι. « ...τους δε υπάρχοντας τότε Γραικούς ως κτήνη μόνον τους ευσπλαχνίζοντο. Ούτε επιστεύετο ποτε ότι η Ελλάς θα αναστηθεί πάλιν...» ( Φωτάκος, σελ.29)
«Τότε όμως ο αξιοσέβαστος κλήρος των Ελλήνων Χριστιανών ευρίσκετο παντού εμπρός και έδιδε την βαρύτητα και την βεβαιότητα εις τον σκοπόν της επαναστάσεως και ένεκα τούτου εις τους Έλληνας εφαίνετο, ότι η σημαία της επαναστάσεως είναι εις τας χείρας του Θεού δια των λειτουργών της θρησκείας του». ( Φωτάκος, σελ. 28)
Για την προσφορά του κλήρου στη διάσωση του Γένους ο ιστορικός της ελληνικής επανάσταση Διονύσιος Κόκκινος αναφέρει: «Ο κλήρος υπήρξε και ο οδηγός του έθνους και το στήριγμά του. Οι πατριάρχες πάλευαν πάρα πολύ συχνά για να αποτρέψουν διάφορους εθνικούς κινδύνους και οι αγώνες πολλών από αυτούς κατά του προσηλυτισμού, που απειλούσε με δογματική μεταβολή αυτή την εθνική συνείδηση, καθώς και εναντίον των αυθαιρεσιών της τουρκικής διοίκησης, έσωσαν τον ελληνισμό από αναμφισβήτητη φθορά. Οι κληρικοί που αυτοθυσιάστηκαν χάριν του εθνικού καθήκοντος, καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας είναι τόσοι πολλοί που αποτελούν ηρωική λεγεώνα».
Εκτός από τον ανώνυμο ιερέα που στάθηκε θυσιαστικά κοντά στο κατατρεγμένο του ποίμνιο, αναφέρουμε ελάχιστους από τους επώνυμους μέσα από την «ηρωική αυτή λεγεώνα» και όποιος θέλει μπορεί να μελετήσει την μαρτυρική ζωή καθενός στα βιβλία της ιστορίας (συμπεριλαμβάνονται και του Μακεδονικού Αγώνα).
Τρίκκης Λαρίσης Διονύσιος, ο φιλόσοφος
Φαναρίου και Νεοχωρίου Σεραφείμ
Κύριλλος Λούκαρις
Διάκος Αθανάσιος
Παπαφλέσσας
Γρηγόριος ο Ε΄
Παλαιών Πατρών Γερμανός
Κύπρου Κυπριανός
Αχρίδος Ιωακείμ
Καλόγερος Σαμουήλ
Μοναχός Κοσμάς Αιτωλός
Σαλώνων Φιλόθεος
Κορίνθου Ζαχαρίας
Μεθώνης Γρηγόριος
Κρἠτης Γερἀσιμος
Εφέσου Διονύσιος
Έλους Ἀνθιμος
Αγχιάλου Ευγένιος
Δημητσάνης Φιλόθεος
Δέρκων Γρηγόριος
Αδριανουπόλεως Δωρόθεος
Αιμιλιανός Γρεβενών
Καστορίας Γερμανός Καραβαγγέλης
Δράμας Χρυσόστομος
*Απομνημονεύματα περί της ελληνικής επαναστάσεως ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, ΑΘΗΝΑΙ 1960
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Τι απέγινε το νεοκλασικό της Ελλης Λαμπέτη στο Kολωνάκι
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Γνωρίστε τον Πολυπλάτανο Ημαθίας! [video]](https://images.newsnowgreece.com/39/395166/gnoriste-ton-polyplatano-imathias-video-1-124x78.jpg)
