2013-04-07 05:27:04
Από το Γραφείο Τύπου
Υπό Αιδεσιμολ. Δημητρίου Λυμπεροπούλου
Εφημερίου... Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού Τριπόλεως
''Ιατρόν και ποιμένα, Λουκάν τιμήσωμεν,
Συμφερουπόλεως ποίμνης, Αρχιερέα λαμπρόν
τον βαστάσαντα Χριστού τα θεία στίγματα,
τας εξορίας, τα δεινά, εγλεισμούς εν φυλακαίς,
τας θλίψεις και τα ονείδη,
τον επ' εσχάτων φανέντα,
εν τη Ρωσία νέον Άγιον''.
Είναι αποδεδειγμένον ότι όταν ένας εφευρέτης της ιατρικής, κατόπιν αόκνων και συντονισμένων προσπαθειών του, ανακαλύψει ένα νέο είδος φαρμάκου, δια την καταπολέμησιν ενός παθογόνου ιού, αρχίζει όλη η ιατρική κοινωνία να χαίρει και να αισθάνεται μιαν ψυχικήν ανακούφισιν, καθ' ότι έχει πλέον στα χέρια της, ένα νέον σκεύασμα, για την θεραπείαν του σωματικού άλγους που τυραννεί τον άνθρωπον.
Πόσο μάλλον θα χαίρει και θα αγαλλιά η Ορθόδοξος Χριστιανική Εκκλησία, όταν έρχεται εις το φως ένας νέος Άγιος για να κοσμήσει το Ουράνιο στερέωμα της Εκκλησίας του Χριστού;
Ο νέος αυτός Άγιος, είναι ο Άγιος Λουκάς ο Ιατρός, ο ομολογητής, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας, ο Ρώσος, του οποίου η επίσημος αγιοκατάταξις, εγένετο από την Εκκλησία της Ρωσίας, τον Νοέμβριον του έτους 1995.
Θεωρώ λοιπόν απαραίτητον, όπως παραθέσω το βιογραφικόν του Αγίου, για να γνωρίσουν οι πιστοί, τον νέον αυτόν Άγιον Λουκά τον Ιατρόν.
Ο εγκωμιαστής εκφράζει την αδυναμίαν του να περιγράψει τον βίον του Αγίου Λουκά, αφού ποιος λόγος είναι άξιος να περιγράψει τους άθλους, του κάθε αγίου και μάρτυρα, αφού αυτοί νικούν, κάθε καλλίφωνη σάλπιγγα ευγλωτίας, που θέλει να τους εγκωμιάσει, αφού πόνεσαν και μαρτύρησαν για τον υιόν και Λόγον του Θεού, που για χάρη μας έγινε άνθρωπος.
Ας προσπαθήσωμεν λοιπόν όσον το δυνατόν να γνωρίσωμεν τον Άγιον.
Το κατά κόσμον όνομά του Βαλεντίν του Φελίξ Βοϊνο - Γιασενέτσκι, και της Μαρίας Δημητριέβνα. Γεννήθηκε την 14ην Απριλίου 1877 στο Κέρτς της Χερσονήσου της Κριμαίας. Ο πατέρας του Ρωμαιοκαθολικός η μητέρα του Ορθόδοξη.
Μετά πάροδον ολίγων ετών μετακομίζει η οικογένειά του στο Κίεβο, όπου ο νεαρός Βαλεντίν, σπούδασε την ιατρικήν επιστήμην, καίτοι είχε την κλίση στην ζωγραφική, λαμβάνοντας το πτυχίο του με άριστα, και ειδικότητα εις την οφθαλμολογίαν.
Το έτος 1904 μετέβη στην Ανατολή, όπου εργάστηκε ως χειρουργός. Εκεί γνώρισε την μέλλουσα σύζυγό του Άννα Βασιλίγιεβνα, εθελόντρια νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού, μεθ' ης απέκτησαν τέσσερα παιδιά.
Σπουδαίος χειρουργός με τη φήμη του να εξαπλούται γρήγορα παντού. Προ της χειρουργικής επεμβάσεως, έκαμε το σημείο του Σταυρού και άλειφε το πονεμένο μέρος του ανθρώπου με ιώδιο σε σχήμα Σταυρού. Πολλές φορές ελείψει χειρουργικών εργαλείων χρησιμοποιούσε ένα σουγιά, και για ράμματα τρίχες από την κεφαλή του ασθενούς.
Το έτος 1919 εκλέγεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τασκένδης.
Ήταν από τους πρωτοπόρους γιατρούς στην Ρωσία που τόλμησε δύσκολες εγχειρήσεις, στα νεφρά, στομάχι, σπλήνα, χολή, ακόμη καρδιά και εγκέφαλο με μεγάλη επιτυχία.
Έλεγε : για να γίνει κανείς χειρούργος, πρέπει να είναι γεννημένος για χειρούργος. Να τον διακρίνουν τρία βασικά χαρακτηριστικά. Να έχει μάτια αετού, καρδιά λιονταριού και χέρια γυναίκας.
Δυστυχώς είχε αρχίσει η Ρωσική Επανάστασις, που κτύπησε καίρια την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία Εκκλησία έγινε το στόχαστρο των μπολσεβίκων.
Από τώρα αρχίζει και η ταλαιπωρία του νεαρού γιατρού Βαλεντίν. Κατόπιν συκοφαντιών συλλαμβάνεται ο γιατρός, αλλά κατόπιν εξονυχιστικών εξετάσεων από το νέο καθεστώς της Ρωσίας αφήνεται ελεύθερος.
Η περιπέτεια του όμως συνεκλόνισε την ήδη αρρωστημένη από φυματίωση σύζυγό του Άννα η οποία δυστυχώς υπέκυψε.
Ο Γιατρός ενεπιστεύθη τα τέσσερα παιδιά του σε μια πιστή νοσοκόμα ονόματι Σοφία Σεργκέγεβνα, που τους στάθηκε σαν δεύτερη μάνα τους.
Η Ορθοδοξία ζει κάτω από ένα ''αθεϊστικό καθεστώς'', το οποίον απώτερον σκοπόν είχε την απομάκρυνσιν των πιστών από την Εκκλησία.
Μέσα στον κύκλο των δοκιμασιών, για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ο γιατρός συμμετείχε ενεργά στην ζωή της Εκκλησίας.
Ο γιατρός Βαλεντίν στις 26 Ιανουαρίου 1921 χειροτονείται Διάκονος και σε μια εβδομάδα Πρεσβύτερος. Ο Χριστός γι' αυτόν ήτο το παν. Τίποτε δεν μπορούσε να τον χωρίσει από κοντά του. ''Ούτε θλίψις, ή στενοχώρια, ή διωγμοί, ή λιμός, η γυμνότης, ή κίνδυνοι, ή μάχαιρα''. Στάθηκε μέχρι τέλους συνεπής στην διακονία του. Ο π. Βαλεντίν και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος, δεν ήτο μόνον ''Θεόκλητος''και ''Θεοπρόβλητος'', αλλά και ''Δημόκλητος'', και τούτο γιατί είχε την αμέριστον αγάπην των κατοίκων παντού.
Ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του τόνιζε : Η φιλοδοξία μου ήτο να υπηρετήσω τους φτωχούς και τους υποφέροντες, και να διαθέσω όλες μου τας δυνάμεις προς ανακούφισιν των πόνων των, και προς υποβοήθησιν των εις τας ανάγκας των (Αρχιεπίσκοπος Λουκάς υπό Αρχιμ. Νεκταρίου Αντωνοπούλου, καθηγουμένου της Ι. Μονής Σαγματά Βοιωτίας).
Το καλοκαίρι του 1923 στην Τασκένδη Κλήρος και λαός μετά την εκτόπισιν του Αρχιεπισκόπου Ιννοκεντίου, εκλέγουν στην θέση του τον π. Βαλεντίν. Ως πλέον κατάλληλον όνομα μετά την κουρά του, για νέον επίσκοπον, κρίθηκε το του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά.
Αρχίζουν για τον Επίσκοπον Λουκά, οι διωγμοί και οι εξορίες, οι φυλακές και συκοφαντίες.
Επειδή ο Επίσκοπος Λουκάς είχε αποκτήσει μεγάλη επιρροή, οι ''Κρατικοί υπεύθυνοι'', τον απομάκρυναν από την Τασκένδην.
Άκρως συγκινητική η στιγμή του αποχωρισμού του από την Τασκένδη, για τον τόπο εξορίας του στη Μόσχα.
Πήγε στο κοιμητήριο όπου είχε ενταφιάσει την σύζυγό του. Ένας απέριττος σταυρός με την επιγραφή : «Άννα Βασιλίκεβνα, ετών 38''. Μια καθαρή καρδιά που με πάθος αναζητούσε την αλήθεια. Διάβασε την επιμνημόσυνη δέηση, την αποχαιρέτησε και γύρισε σπίτι.
Την επομένη αποχαιρέτησε τα παιδιά του και τράβηξε για τον σταθμό του τραίνου.
Φυλακίζεται στην Μόσχα. Λόγω των συνεχών κακουχιών παρουσιάζει τα πρώτα συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας.
Αν και εξόριστος στην Σιβηρία ο Επίσκοπος Λουκάς προσφέρει της υπηρεσίες του αφιλοκερδώς παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες.
Τον περισσότερον μισθόν του κατά μήνα τον διέθετε σε εξόριστους και εμπερίστατους ιερείς και Αρχιερείς.
Απαλύνει και ιάται τους ασθενούντας, τον πυρετόν και τα τραύματα, και τούτο τη αρωγή της Θείας Χάριτος.
Ως άλλος κρουνός που εκχέει ασταμάτητα ιάματα, και βρύσις εκχέουσα θαύματα.
Ως ιατρός της οφθαλμολογίας ήνοιγε τετυφλωμένα όμματα σώματος και ψυχής.
Τις επώδυνες στιγμές που ζούμε ως Κράτος, με την μεθοδευμένη κρίση που βιώνουμε την οικονομικήν, έτι μάλλον κρίση θεσμών και αξιών, ας αναπέμψωμεν ικεσίας προς τον Άγιον Λουκά τον Ιατρόν να ανοίξει τα όμματα των κυβερνόντων, ως και των δήθεν ισχυρών της γης, που επιβουλεύονται τον εξοβελισμόν των αδυνάτων.
Η ιατρική επιστήμη είναι ο πιο καλός καρπός που παράγει το δέντρο της, και δεν αφήνει περιθώρια, το πώς θα φαγωθεί, αλλά έχει συνταγή.
Η ιατρική είναι μια επιστήμη ελεύθερη, που δεν χωρεί αυθαιρεσία, κι έχει θετικό περιεχόμενο ελευθερίας, κι επομένως ο γιατρός δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένας προσκεκλημένος άνθρωπος στο συμπόσιο αυτό, το συμπόσιο της αλήθειας.
Συνεπώς το έργο του έχει και νομικό και ηθικό χαρακτήρα, γιατί αντλεί τμήμα της υπέρτατης αγάπης προς τον Θεόν.
Πως είναι δυνατόν ο ωραίος αυτός καλλιτέχνης να έχει ελαττώματα τέτοια που να της μειώνουν αυτό το κύρος;
Συνεχίζεται για τον Επίσκοπον Λουκάν, ο μεγάλος δρόμος της εξορίας. Φθάνει στην πόλη Τενισέϊσκ, και ακόμη 2000 χιλ. στην πόλη Τουρουχάνσκ, και τέλος στο Πλάχινο, εκεί που κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, ο ήλιος δεν ανατέλλει.
Αυτός ήτο ο σκοπός των διωκτών του να τον εξοντώσουν.
''Από πόλεως εις πόλιν διαμείβων ο επίσκοπος Λουκάς, την αλήθειαν της πίστεως, και τούτο ενώπιον των αθέων εκήρυττεν''.
Τοιαύτη υπήρξε η αγάπη του Αγίου προς τα πνευματικά του τέκνα, που σύγκορμος ο υμνωδός ψάλλει: «Υπέρ τα σαρκικά τέκνα σου, τους κατά πνεύμα, υιούς σου και θυγατέρας ηγάπησας».
Τελικά μετά από πολυετή ταλαιπωρία, ανεκοινώθη στον Επίσκοπον, από τον υπεύθυνον διοικητήν του Κρασνογιάρσκ, ότι είναι πλέον ελεύθερος. Ο Επίσκοπος Λουκάς πήρε τον δρόμον για την Τασκένδην.
Εκεί δυστυχώς εδέχθη τα πλέον χειρότερα , τις συκοφαντίες αυτών ακόμη των συνεργατών του. Εξουθενομένος πλέον και πληγωμένος ψυχικά, απεφάσισε, αφού πρώτα ζήτησε την συγχώρεσιν από τον Θεό, την παραίτησιν από την έδρα του Επισκόπου.
Συνεχίζει το έργο της Φιλανθρωπίας. Όμως δεν τον θέλγουν, ούτε η δόξα, ούτε οι τίτλοι, ούτε το χρήμα. Στόχος του πάντοτε ήταν η υπηρεσία του πάσχοντος ανθρώπου και ιδιαίτερα του φτωχού.
Κατά την νύκτα αναγκαζόταν κάτω απ' το τρεμμόμενο φως της λάμπας πετρελαίου να εξετάζει τα κομμάτια που είχαν αφαιρεθεί από τις εγχειρήσεις για περαιτέρω έρευνα.
Διάβαζε και έγραφε όσο είχε πετρέλαιο η λάμπα. Τούτο ενόχλησε τους αντιπάλους του, ψάχνοντας ευκαιρίαν να τον διώξουν.
Ο Επίσκοπος Λουκάς πάλι εξόριστος στην Βόρειον Ρωσίαν. Τον πιέζουν οι ''κομματικοί'', να εγκαταλείψει την Ιερωσύνην.
Μετά τις τόσες κακουχίες που υπέστη, αρχίζει να χάνει την όρασίν του από το αριστερό του μάτι. Είναι πλέον 60 ετών. Συνεχίζει τις αγαθοεργίες του εξετάζοντας τους ασθενείς αναργύρως, διαθέτωντας τον μισθόν του στους πτωχούς και εμπερίστατους.
Οι πράξεις του αυτές ενόχλησαν και πάλι το ''αθειστικό καθεστώς'', και τον οδήγησαν εκ νέου στην Σιβηρία.
Ως εξόριστος ο Επίσκοπος Λουκάς, προσέφερε τις υπηρεσίες του όταν το 1941, στις 21 Ιουνίου τα στρατεύματα του Χίτλερ εισέβαλαν στην Ρωσία.
Να όμως ήλθε η δικαίωσις από τον Άγιον Θεόν. Τώρα στις δύσκολες αυτές στιγμές, το ''κόμμα'', αναγνωρίζει την αξία του ως γιατρού, και τον διορίζει Αρχίατρο.
Το 1942 αρχίζει μια νέα εποχή για την Εκκλησία. Ανοίγουν οι Ιεροί Ναοί και ο λαός βρίσκει εκεί καταφύγιο.
Ο επίσκοπος Λουκάς προάγεται εις Αρχιεπίσκοπον Κρασνογιάρσκ.
Ανατέλλουν και ημέρες δόξης και τιμής, μετά από τις μακροχρόνιες ταλαιπωρίες, και ο Αρχιεπίσκοπος πλέον Λουκάς, το 1946 λαμβάνει το βραβείον Στάλιν, για την προσφορά της ηρωικής του εργασίας, κατά τον Β' Παγκόσμιον Πόλεμον, ως και για την προσφορά του στην ιατρική επιστήμη.
Στα 70 του χρόνια γίνεται Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας. Το έργο του αρκετά δύσκολο. Η φτώχεια μαστίζει τους κατοίκους, έτσι ο Μακαριστός αναγκάζεται να ταΐζει τους φτωχούς στο σπίτι του καθημερινώς.
Όταν επήλθε η βελτίωσις των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους, ο Αρχιεπίσκοπος Λουκάς, επιστρέφει στην αγαπημένη του ασχολία, το ''κήρυγμα του Θείου Λόγου''.
Ο ίδιος απαντούσε: θεωρώ βασικό μου καθήκον, να ''κηρύττω παντού τον Χριστό''.
Δυστυχώς την Άνοιξη του 1952 επιδεινώνεται η όρασις του, και το 1956 τυφλώνεται οριστικά.
Στη Ρωσία αρχίζει ένα νέο κύμα πολέμου κατά της Εκκλησίας με την ανάληψιν καθηκόντων ως Πρωθυπουργού του Νικήτα Χρουστσώφ, και φθάνει στην κορύφωσή του το 1959.
Ο Αρχιεπίσκοπος προσπαθεί τυφλός , να στηρίξει το δοκιμαζόμενον ποιμνίον του.
Συγκινητικό είναι το τμήμα επιστολής του προς τον μεγαλύτερον υιόν του Μιχαήλ: «Είναι όλο και πιο δύσκολο να διευθύνει κανείς τις υποθέσεις της Εκκλησίας. Οι Εκκλησίες κλείνουν η μια μετά την άλλη. Δεν υπάρχουν ιερείς, και ο αριθμός τους όλο και ελλατούται. Κατά τόπους η εξέγερσις φθάνει μέχρι εξεγέρσεως, κατά της Αρχιερατικής μου εξουσίας.
Δεν μπορώ παιδί μου να υποφέρω στα ογδόντα μου χρόνια, αλλά με την βοήθεια του Θεού συνεχίζω το έργο μου.
''Ουκ έδωκεν ύπνον τοις οφθαλμοίς του, ουδέ τοις βλεφάροις του νυσταγμόν, και ανάπαυσιν τοις κροτάφοις του''.
Ιδού η πιστή αφοσίωσις ενός πολυπαθούς Λειτουργού του Υψίστου, στο Ιερόν καθήκον εις τον Αμπελώνα του Κυρίου.
Γαλήνιος, νήφων, μετ' ελπίδος εις την χάριν και το έλεος του Θεού, και χριστιανικής αξιοπρεπείας, αντιμετώπισε την ασθένειαν της σαρκός του, και του γήρατος, εν μια ιδιαιτέρως δυσχειμέρω περιόδω.
Καθ' όλην όμως την περίοδον ταύτην, ανταπεξήλθεν επαξίως εις όλας τας δυσχερείας, και έδωκε μιαν μαρτυρίαν ταπεινώσεως, αγάπης, θυσίας, τιμιότητος και δικαιοσύνης.
Αντιμετώπισεν όλα τα δεινά τα οποία επέπεσον, και με τρόπον ευαγγελικόν και ήθος υψηλόν, εβίωσε τα παθήματα του λαού ως ιδικά του, και υπήρξεν η παρηγοριά του.
Ήτο το σέμνωμα και εγκαλλώπισμα της Εκκλησίας, μετ' αυταπαρνήσεως και ανιδιοτέλειας.
Τόσο πολύ μεγάλη η αγάπη του κόσμου στο πρόσωπο του Σεβάσμιου Ιεράρχου, που ακόμη αλλόθρησκοι και άθεοι τον ευλαβούντο με σεβασμό.
Έτος 1960. Ιστορικά και συγκινητικά Χριστούγεννα. Λειτουργεί ο Σεβάσμιος Ιεράρχης για τελευταία φορά.
11η Ιουνίου 1961. Ημέρα Κυριακή. 7 παρά τέταρτο το πρωί, όταν η αγνή ψυχή του Αρχιεπισκόπου Λουκά φτερούγισε στον Ουρανό.
Καίτοι το καθεστώς ενάντια σε κάθε θρησκευτική εκδήλωση, η κηδεία του Αγίου Λουκά, έγινε με μια πλημμύρα από πιστούς.
Οι εφημερίδες έγραφαν: Οι δρόμοι πλημμύρισαν από γυναικούλες με άσπρα μαντήλια στα κεφάλια. Προχώρησαν μπροστά από την σορό του Δεσπότη. Ακόμη και οι γερόντισσες δεν πήγαιναν πίσω. Τρεις σειρές τεντωμένων χεριών, λες και οδηγούσαν το αυτοκίνητο. Ο δρόμος μέχρι την πόρτα του κοιμητηρίου ήταν στρωμένος με τριαντάφυλλα.
Ακουγόταν συνέχεια ο ύμνος : «Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς». Ότι και αν έλεγες σε αυτό το πλήθος, όσο κι αν προσπαθούσαν να τους κάνουν να σιωπήσουν, η απάντησις ήτο μια: «κηδεύουμε τον Αρχιεπίσκοπό μας».
Η Εκκλησία της Ρωσίας, στις 17 Μαρτίου 1996, με πάσαν μεγαλοπρέπειαν και επισημότητα, προέβη εις την τελετήν της ανακομιδής των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Λουκά, που τέθηκαν για λαϊκό προσκύνημα στον κοιμητηριακόν Ιερόν Ναόν των Αγίων Πάντων. Στις 20 Μαρτίου του ιδίου έτους μεταφέρθηκαν οριστικά εις τον Ιερόν Ναόν Αγίας Τριάδος.
Ο τάφος του λιτός και απέριττος, σκεπασμένος πάντα με λουλούδια από τους προσκυνητάς. Ένας μαρμάρινος σταυρός για να θυμίζει την λυτρωτική σταυρική θυσία του Χριστού, αλλά και την δική του σταυρική πορεία (Αρχιεπίσκοπος Λουκάς σελ. 396).
Η σωρός από λουλούδια επάνω στον τάφο του, και τούτο συνεχώς, είναι η ένδειξις και το σύμβολο ότι αυτός (ο Άγιος Λουκάς), που είναι θαμμένος από κάτω, σήκωσε πραγματικά τον σταυρό του. Τον σταυρό που τόσο αγάπησε, που μ' αυτόν πορεύτηκε, και που μ' αυτόν κήρυξε ''έργω και λόγω''.
Η μνήμη του τιμάται στις 11 Ιουνίου επί τη επετείω της κοιμήσεώς του.
Αυτός υπήρξε ο πολύμοχθος βίος του Αγίου Λουκά του Ιατρού.
Εξεμετρήσας Θεοφιλώς την βιοτήν του, γενόμενος κανών ακριβέστατος, μετέβη εις ουρανούς ο πανάριστος ούτος Αρχιερεύς.
Ο Ιερός Υμνογράφος μας λέγει και τούτο διαχρονικά: «Διό ως κυπάρισσος υψώθης εν αγάπη, εξήνθησας ως φοίνιξ εν ελπίδι, και ηυξήθης κατά Χριστόν καθάπερ κέδρος».
''Ως άνθος ηρινόν εν μέσω χειμώνος,
εφύης θαυμαστώς, Ιεράρχα παμμάκαρ,
εφραίνων τα Ορθόδοξα της Εκκλησίας πληρώματα.
Η ιατρική σου χάρις δώρον Θεού,
είχε ξεχυθεί εις όλην την Ρωσίαν''.
Διακεκριμένος Θεολόγος γράφει: ''Η ζωή της Εκκλησίας είναι ένα θαύμα. Κάθε στιγμή γίνονται θαύματα.
Το θαύμα είναι η επέμβασις της Θείας Χάριτος, κατά τρόπον ανώτερον της ανθρωπίνης φύσεως, και των φυσικών νόμων.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέγει: Τα θαύματα γίνονται για να ενισχύσουν την πίστιν των μελών της, ως και να οδηγήσουν και άλλους ανθρώπους εις την Εκκλησίαν.
Οι Άγιοι σύμφωνα με τον λόγον του Θεού, τόσον εν τη ζωή, όσον και μετά, θαυματουργούν για την σωτηρίαν του ανθρώπου, αρκεί ο πιστός να απευθύνει εσωτερικήν ικετήριαν παράκλησιν.
Πλείστα όσα τα θαύματα του Αγίου Λουκά. Πλήθος πιστών συρρέουν στην Συμφερούπολη για να ζητήσουν την βοήθειαν του Αγίου Λουκά, δίπλα στην ασημένια λάρνακα με τα Άγια Λείψανά του, που χωρίς υπερβολή έχει γίνει μια δεύτερη κολυμβήθρα Σιλωάμ.
''Χαίρει μεν η φιλτάτη πατρίς, την
Λάρνακα έχουσα των Αγίων Λειψάνων σου.
Χαίρει δε και του Σαγματά Μονή,
ως κεκτημένη τμήμα αυτών πολύτιμον,
εξ ου αρυόμεθα, την νόσων θεραπείαν,
ψυχής την ευτονίαν, υγείας απόλαυσιν,
πίστεως στηριγμόν, υπομονήν εν ταις
θλίψεσι, χαράν εν τοις πειρασμοίς''.
''Η του Σαγματά Μονή επαγάλλεται, Λουκά Επίσκοπε, ως γαρ δώρον πάντιμον, των σων λειψάνων έχουσα μερίσματα''.
Μέσα στην δεινή κατάσταση που έχει περιέλθει η Πατρίδα μας, μέσα σε αυτήν την κοσμοχαλασιά, με άτομα να πένωνται, να υποφέρουν από σωματικό και ψυχικό άλγος, ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Γερμανός Μίχος εφημέριος του Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού - Αγίων Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου, πολιούχων Τριπόλεως εμφορούμενος από το πνεύμα της θρησκευτικής ευλαβείας, συνέλαβε την ιδέαν της μεταφοράς του Ιερού Λειψάνου, του Αγίου Λουκά του Ιατρού, από την Ιερά Μονή Σαγματά Βοιωτίας, προς προσκύνησιν και θεραπείαν των πιστών της Ιεράς μας Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας.
Λαβών την ευχήν, και την ευλογίαν υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Αλεξάνδρου, ανέλαβε την όλην οργάνωσιν της τελετής.
Αφιχθείς εις Ιεράν Μονήν Σαγματά, και ελθών εις συνάντησιν μετά του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Νεκταρίου Αντωνοπούλου, Καθηγουμένου της Μονής, καθορίστη η 25η Μαρτίου ως ημέρα υποδοχής του Αγίου Λειψάνου.
Ο Πανοσιολογιώτατος π. Γερμανός συνεπικουρούμενος υπό των συνεφημερίων του π. Βασιλείου, π. Αλεξάνδρου και π. Δημητρίου ως και των Εκκλησιαστικών Συμβούλων, ως και των μελών της ομάδος φιλανθρωπίας, των κατηχητριών, και λοιπών ευγενών κυριών, μετ' εμπόνου φερεπονίας και ένθερμου ζήλου, έφερεν εις αίσιον πέρας τα της όλης τελετής.
Ο Ιερός Ναός, και ο αύλειος αυτού χώρος ευπρεπισμένος και καταστόλιστος να δεχθούν το Ιερόν Λείψανον.
25η Μαρτίου 2013. Τριπλή γιορτή. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Ελληνική Επανάστασις 1821. Υποδοχή Αγίου Λειψάνου, Αγίου Λουκά του Ιατρού.
Σήμερον η ιστορική, ηρωοτόκος και αγιοτόκος Τριπολιτσά, χαίρει, αγάλλεται και σκιρτά.
Σήμερον οι κώδωνες του Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού χαρμοσύνως ανακρούουσι, επί τη υποδοχή του Ιερού Λειψάνου.
Σήμερον ο Σεβάσμιος Μητροπολίτης μας κ.κ. Αλέξανδρος, ο Ιερός Κλήρος, ο των Μοναχών και Μοναζουσών Σύλλογος η σύναξις των αρχόντων, η Φιλόθεος των Τριπολιτών, και λοιπών ευλαβων προσκυνητών ομήγυρις, εν χαρά ανεκλαλείτω και ανειπώτω υποδέχονται το Ιερόν Λείψανον του Αγίου.
Η επίσημος υποδοχή εγένετο την 25ην Μαρτίου, ημέρα Δευτέρα, και ώραν 5.30μμ, εις την συμβολήν των οδών Αγίου Κων/νου και Κ. Παπαρηγοπούλου.
Το Ιερόν Λείψανον παρέδωκε ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης και Καθηγούμενος π. Νεκτάριος Αντωνόπουλος εις τον Σεβάσμιον Μητροπολίτη μας.
Ήρχισεν η Ιερά πομπή, προηγουμένου του Τιμίου Σταυρού, εξαπτερύγων, Ιερών Λαβάρων, της Φιλαρμονικής του Στρατού, των Ιεροψαλτών, της Ιεράς Εικόνος του Αγίου, βασταζομένης υπό εθελοντριών νοσηλευτριών του Ε.Ε.Σ. τμήματος Τριπόλεως.
Ο Ιερός Κλήρος, τιμητικόν άγημα της Πολεμικής Αεροπορίας, ο Σεβασμιώτατος βαστάζων το Ιερό Λείψανο, συνακολουθών ο Φιλόθεος και φιλάγαθος πιστός λαός της πόλεως και της γύρω περιοχής. Ο δρόμος εστρωμένος με βαΐα.
Διερχομένου του Αγίου Λειψάνου προς τον Ιερόν Ναόν Προφήτου Ηλιού, λιβανωτοί έκαιον θυμίαμα, και ένστολες κοπέλες των χορευτικών Συλλόγων Τριπόλεως, το έρραναν με ροδοπέταλα.
Φθάσαντες στον Ιερόν Ναόν, ετελέσθη Μέγας Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός μετ' αρτοκλασίας, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Αλεξάνδρου.
Ο Σεβασμιώτατος στον κηρυκτικόν λόγον είπε: Σήμερον ο Άγιος Λουκάς ο ιατρός, είναι ένας νέος Άγιος της Εκκλησίας του Χριστού και είναι μαζί μας, να τον γνωρίσωμεν και να μας γνωρίσει.
Ηυχαρίστησε τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεώργιον που ενέκρινε την αίτησιν της μεταφοράς του Αγίου Λειψάνου.
Τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές και τον ευσεβή λαόν που προσέτρεξαν εις την λαμπράν αυτήν θρησκευτικήν πανήγυριν.
Απευθυνόμενος εις τον Άγιον Καθηγούμενον είπε: Όθεν ευφροσύνως και εν αγαλλιάσει πανηγυρίζοντες, μετά της υμετέρας πολυφιλήτου Πανοσιολογιώτητός σας, περιπτυσσόμεθα αυτήν ασπασμόν, ευχόμενοι, όπως ο της κτίσεως Νεουργός, κρατύνει και καταξιώνει υμάς, όπως ανυστάκτω όμματι, διαφυλάττετε το Ιερόν τούτο Λείψανον του Αγίου Λουκά, εν τη Σαγματά Μονή, προς θεραπείαν σωματικού και ψυχικού άλγους.
Ο Άγιος Καθηγούμενος παρέδωσε εις τον Σεβασμιώτατον, τεμάχιον της καρδιάς του Αγίου, και ευχήθηκε όπως η καρδιά του, να κτυπάει από εδώ και πέρα εις την ιστορικήν Τριπολιτσάν και την Αρκαδία. Τόνισε ότι όλη η ζωή του Αγίου Λουκά ήταν η αγάπη.
Από μια καρδιά που είχε ''λειώσει'', από την ''υπερβολήν της αγάπης'', προς τον Θεόν και τον άνθρωπον, στάθηκε αδύνατον να λειώσει από την φθορά. Φαίνεται πως η φύσις, σεβάστηκε αυτήν την καρδιά της Αληθινής αγάπης.
Λόγια του Αγίου Λουκά : «Οι αρρώστιες είναι ο μεγαλύτερος πόνος. Υπάρχουν πολλές και φοβερές ασθένειες, που βασανίζουν τον άνθρωπο και καταστρέφουν την ζωή τους και τον φέρνουν σε απελπισία. Αλλά ο Θεός είναι αγαθός και φιλάνθρωπος, και από εμάς ζητάει να είμαστε ελεήμονες και να κάνουμε έργα αγάπης ».
Και το πρώτο έργο της ελεημοσύνης του Αγίου Λουκά ήταν η αγάπη.
Ο Σεβασμιώτατος απαντών είπε:
''Το τμήμα της καρδιάς θα μείνει κειμήλιον, καταφύγιον, παρηγοριά εις τον Ιερόν Ναόν του Προφήτου Ηλιου''.
Καθιερώνεται όπως τιμάται μεγαλοπρεπώς η μνήμη του Αγίου Λουκά την 11ην Ιουνίου κατ' έτος, ως επέτειος της κοιμήσεως του Αγίου.
Ο χαριτόβρυτος θησαυρός του Ιερού Λειψάνου παρέμεινεν επί τριήμερον εις τον Ιερόν Ναόν Προφήτου Ηλιού τελεσθησομένων ιερών Ακολουθιών.
Χιλιάδες οι πιστοί συνέρρεαν για να προσκυνήσουν το Ιερόν Λείψανον.
Μάνες με μωρά στην αγκαλιά, νέοι και νεάνιδες, μέσης ηλικίας άνθρωποι, μαθητές και μαθήτριες των σχολείων με τους διδασκάλους των, και τα τιμημένα γηρατειά ανέβαιναν τα σκαλοπάτια του Ιερού Ναού. Κόσμος πήγαινε και ερχότανε. Ένα θρησκευτικό γιορτάσι.
Την Τρίτη το βράδυ 26ης Μαρτίου, προεβλήθη VIDEO με τον βίον του Αγίου, με επεξήγηση υπό του π. Νεκταρίου, είπων : Ο Άγιος Λουκάς σήκωσε πολλούς σταυρούς, και τούτο αγογγύστως. Της χηρείας, των ορφανών παιδιών, των εξοριών, των φυλακών, των συκοφαντιών, των διωγμών και τέλος τον σταυρόν της ασθένειάς (τύφλωσιν).
Η ιερά λάρναξ είχε στεφθεί με ήδιστα κρίνα.
- Ραίνομεν με μυρίβολα ία, το ιερόν Λείψανον σου Λουκά σεπτέ.
- Ραίνομεν οι χορείαι των πιστών, με δάκρυα και μύρα το σεπτό σου σκήνος.
- Σε σένα Λουκά της Κριμαίας Ποιμενάρχα της Μονής Σαγματά επόπτην, ομολογούμεν, ότι καθ' εκάστην επικαλούμεθα την άκραν ευσπλαχνίαν σου, και υμνώμεν το πλήθος των θαυμάτων σου.
Πολύαθλε Άγιε Λουκά.
- Καταφιλούμεν το γλυκήτατον σώμα σου.
- Σεβόμεθα τας αγίας χείρας, με τας οποίας κρατούσες τα χειρουργικά εργαλεία.
- Μακαρίζομεν τους αγίους πόδας που διέτρεξας την Σοβιετικήν ένωσιν και Σιβηρίαν, θλιβόμενος και κακουχούμενος.
Ήλθε όμως η ώρα του αποχωρισμού του Ιερού Λειψάνου.
Την 28ην Μαρτίου 2013 ημέρα Πέμπτη μετά το πέρας της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας, ητοιμάσθημεν να αποχαιρετίσωμεν το Ιερόν Λείψανον. Το ψυχοδυναμικό του αποχαιρετισμού πολύ έντονο.
Δακρύβρεκτος, με βαθειά συγκίνηση, με ικετήριες προσευχές και παρακλήσεις, ο πιστός λαός αποχαιρέτησε τον αγαπημένον του Ιατρόν και Επίσκοπον Άγιον Λουκά.
Το ιερόν λείψανον βασταζόμενον υπό του Αγίου Ηγουμένου, με το θυμίαμα να διαχέεται, εξήλθεν του Ιερού Ναού. Εκεί το έραναν με Βαΐα και ροδοπέταλα και τοποθετηθέν εντός οχήματος, πήρε τον δρόμον για την γεραρά Ιερά Μονή Σαγματά.
Οι άγιοι είναι οι πληρέστερες, οι οφθαμοφανέστερες, οι τελειότερες, και γι' αυτό οι πειστικότερες θεοφάνειες (π. Ιουστίνος Πόποβιτς).
Tromaktiko
Υπό Αιδεσιμολ. Δημητρίου Λυμπεροπούλου
Εφημερίου... Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού Τριπόλεως
''Ιατρόν και ποιμένα, Λουκάν τιμήσωμεν,
Συμφερουπόλεως ποίμνης, Αρχιερέα λαμπρόν
τον βαστάσαντα Χριστού τα θεία στίγματα,
τας εξορίας, τα δεινά, εγλεισμούς εν φυλακαίς,
τας θλίψεις και τα ονείδη,
τον επ' εσχάτων φανέντα,
εν τη Ρωσία νέον Άγιον''.
Είναι αποδεδειγμένον ότι όταν ένας εφευρέτης της ιατρικής, κατόπιν αόκνων και συντονισμένων προσπαθειών του, ανακαλύψει ένα νέο είδος φαρμάκου, δια την καταπολέμησιν ενός παθογόνου ιού, αρχίζει όλη η ιατρική κοινωνία να χαίρει και να αισθάνεται μιαν ψυχικήν ανακούφισιν, καθ' ότι έχει πλέον στα χέρια της, ένα νέον σκεύασμα, για την θεραπείαν του σωματικού άλγους που τυραννεί τον άνθρωπον.
Πόσο μάλλον θα χαίρει και θα αγαλλιά η Ορθόδοξος Χριστιανική Εκκλησία, όταν έρχεται εις το φως ένας νέος Άγιος για να κοσμήσει το Ουράνιο στερέωμα της Εκκλησίας του Χριστού;
Ο νέος αυτός Άγιος, είναι ο Άγιος Λουκάς ο Ιατρός, ο ομολογητής, ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας, ο Ρώσος, του οποίου η επίσημος αγιοκατάταξις, εγένετο από την Εκκλησία της Ρωσίας, τον Νοέμβριον του έτους 1995.
Θεωρώ λοιπόν απαραίτητον, όπως παραθέσω το βιογραφικόν του Αγίου, για να γνωρίσουν οι πιστοί, τον νέον αυτόν Άγιον Λουκά τον Ιατρόν.
Ο εγκωμιαστής εκφράζει την αδυναμίαν του να περιγράψει τον βίον του Αγίου Λουκά, αφού ποιος λόγος είναι άξιος να περιγράψει τους άθλους, του κάθε αγίου και μάρτυρα, αφού αυτοί νικούν, κάθε καλλίφωνη σάλπιγγα ευγλωτίας, που θέλει να τους εγκωμιάσει, αφού πόνεσαν και μαρτύρησαν για τον υιόν και Λόγον του Θεού, που για χάρη μας έγινε άνθρωπος.
Ας προσπαθήσωμεν λοιπόν όσον το δυνατόν να γνωρίσωμεν τον Άγιον.
Το κατά κόσμον όνομά του Βαλεντίν του Φελίξ Βοϊνο - Γιασενέτσκι, και της Μαρίας Δημητριέβνα. Γεννήθηκε την 14ην Απριλίου 1877 στο Κέρτς της Χερσονήσου της Κριμαίας. Ο πατέρας του Ρωμαιοκαθολικός η μητέρα του Ορθόδοξη.
Μετά πάροδον ολίγων ετών μετακομίζει η οικογένειά του στο Κίεβο, όπου ο νεαρός Βαλεντίν, σπούδασε την ιατρικήν επιστήμην, καίτοι είχε την κλίση στην ζωγραφική, λαμβάνοντας το πτυχίο του με άριστα, και ειδικότητα εις την οφθαλμολογίαν.
Το έτος 1904 μετέβη στην Ανατολή, όπου εργάστηκε ως χειρουργός. Εκεί γνώρισε την μέλλουσα σύζυγό του Άννα Βασιλίγιεβνα, εθελόντρια νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού, μεθ' ης απέκτησαν τέσσερα παιδιά.
Σπουδαίος χειρουργός με τη φήμη του να εξαπλούται γρήγορα παντού. Προ της χειρουργικής επεμβάσεως, έκαμε το σημείο του Σταυρού και άλειφε το πονεμένο μέρος του ανθρώπου με ιώδιο σε σχήμα Σταυρού. Πολλές φορές ελείψει χειρουργικών εργαλείων χρησιμοποιούσε ένα σουγιά, και για ράμματα τρίχες από την κεφαλή του ασθενούς.
Το έτος 1919 εκλέγεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τασκένδης.
Ήταν από τους πρωτοπόρους γιατρούς στην Ρωσία που τόλμησε δύσκολες εγχειρήσεις, στα νεφρά, στομάχι, σπλήνα, χολή, ακόμη καρδιά και εγκέφαλο με μεγάλη επιτυχία.
Έλεγε : για να γίνει κανείς χειρούργος, πρέπει να είναι γεννημένος για χειρούργος. Να τον διακρίνουν τρία βασικά χαρακτηριστικά. Να έχει μάτια αετού, καρδιά λιονταριού και χέρια γυναίκας.
Δυστυχώς είχε αρχίσει η Ρωσική Επανάστασις, που κτύπησε καίρια την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία Εκκλησία έγινε το στόχαστρο των μπολσεβίκων.
Από τώρα αρχίζει και η ταλαιπωρία του νεαρού γιατρού Βαλεντίν. Κατόπιν συκοφαντιών συλλαμβάνεται ο γιατρός, αλλά κατόπιν εξονυχιστικών εξετάσεων από το νέο καθεστώς της Ρωσίας αφήνεται ελεύθερος.
Η περιπέτεια του όμως συνεκλόνισε την ήδη αρρωστημένη από φυματίωση σύζυγό του Άννα η οποία δυστυχώς υπέκυψε.
Ο Γιατρός ενεπιστεύθη τα τέσσερα παιδιά του σε μια πιστή νοσοκόμα ονόματι Σοφία Σεργκέγεβνα, που τους στάθηκε σαν δεύτερη μάνα τους.
Η Ορθοδοξία ζει κάτω από ένα ''αθεϊστικό καθεστώς'', το οποίον απώτερον σκοπόν είχε την απομάκρυνσιν των πιστών από την Εκκλησία.
Μέσα στον κύκλο των δοκιμασιών, για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ο γιατρός συμμετείχε ενεργά στην ζωή της Εκκλησίας.
Ο γιατρός Βαλεντίν στις 26 Ιανουαρίου 1921 χειροτονείται Διάκονος και σε μια εβδομάδα Πρεσβύτερος. Ο Χριστός γι' αυτόν ήτο το παν. Τίποτε δεν μπορούσε να τον χωρίσει από κοντά του. ''Ούτε θλίψις, ή στενοχώρια, ή διωγμοί, ή λιμός, η γυμνότης, ή κίνδυνοι, ή μάχαιρα''. Στάθηκε μέχρι τέλους συνεπής στην διακονία του. Ο π. Βαλεντίν και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος, δεν ήτο μόνον ''Θεόκλητος''και ''Θεοπρόβλητος'', αλλά και ''Δημόκλητος'', και τούτο γιατί είχε την αμέριστον αγάπην των κατοίκων παντού.
Ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του τόνιζε : Η φιλοδοξία μου ήτο να υπηρετήσω τους φτωχούς και τους υποφέροντες, και να διαθέσω όλες μου τας δυνάμεις προς ανακούφισιν των πόνων των, και προς υποβοήθησιν των εις τας ανάγκας των (Αρχιεπίσκοπος Λουκάς υπό Αρχιμ. Νεκταρίου Αντωνοπούλου, καθηγουμένου της Ι. Μονής Σαγματά Βοιωτίας).
Το καλοκαίρι του 1923 στην Τασκένδη Κλήρος και λαός μετά την εκτόπισιν του Αρχιεπισκόπου Ιννοκεντίου, εκλέγουν στην θέση του τον π. Βαλεντίν. Ως πλέον κατάλληλον όνομα μετά την κουρά του, για νέον επίσκοπον, κρίθηκε το του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά.
Αρχίζουν για τον Επίσκοπον Λουκά, οι διωγμοί και οι εξορίες, οι φυλακές και συκοφαντίες.
Επειδή ο Επίσκοπος Λουκάς είχε αποκτήσει μεγάλη επιρροή, οι ''Κρατικοί υπεύθυνοι'', τον απομάκρυναν από την Τασκένδην.
Άκρως συγκινητική η στιγμή του αποχωρισμού του από την Τασκένδη, για τον τόπο εξορίας του στη Μόσχα.
Πήγε στο κοιμητήριο όπου είχε ενταφιάσει την σύζυγό του. Ένας απέριττος σταυρός με την επιγραφή : «Άννα Βασιλίκεβνα, ετών 38''. Μια καθαρή καρδιά που με πάθος αναζητούσε την αλήθεια. Διάβασε την επιμνημόσυνη δέηση, την αποχαιρέτησε και γύρισε σπίτι.
Την επομένη αποχαιρέτησε τα παιδιά του και τράβηξε για τον σταθμό του τραίνου.
Φυλακίζεται στην Μόσχα. Λόγω των συνεχών κακουχιών παρουσιάζει τα πρώτα συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας.
Αν και εξόριστος στην Σιβηρία ο Επίσκοπος Λουκάς προσφέρει της υπηρεσίες του αφιλοκερδώς παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες.
Τον περισσότερον μισθόν του κατά μήνα τον διέθετε σε εξόριστους και εμπερίστατους ιερείς και Αρχιερείς.
Απαλύνει και ιάται τους ασθενούντας, τον πυρετόν και τα τραύματα, και τούτο τη αρωγή της Θείας Χάριτος.
Ως άλλος κρουνός που εκχέει ασταμάτητα ιάματα, και βρύσις εκχέουσα θαύματα.
Ως ιατρός της οφθαλμολογίας ήνοιγε τετυφλωμένα όμματα σώματος και ψυχής.
Τις επώδυνες στιγμές που ζούμε ως Κράτος, με την μεθοδευμένη κρίση που βιώνουμε την οικονομικήν, έτι μάλλον κρίση θεσμών και αξιών, ας αναπέμψωμεν ικεσίας προς τον Άγιον Λουκά τον Ιατρόν να ανοίξει τα όμματα των κυβερνόντων, ως και των δήθεν ισχυρών της γης, που επιβουλεύονται τον εξοβελισμόν των αδυνάτων.
Η ιατρική επιστήμη είναι ο πιο καλός καρπός που παράγει το δέντρο της, και δεν αφήνει περιθώρια, το πώς θα φαγωθεί, αλλά έχει συνταγή.
Η ιατρική είναι μια επιστήμη ελεύθερη, που δεν χωρεί αυθαιρεσία, κι έχει θετικό περιεχόμενο ελευθερίας, κι επομένως ο γιατρός δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένας προσκεκλημένος άνθρωπος στο συμπόσιο αυτό, το συμπόσιο της αλήθειας.
Συνεπώς το έργο του έχει και νομικό και ηθικό χαρακτήρα, γιατί αντλεί τμήμα της υπέρτατης αγάπης προς τον Θεόν.
Πως είναι δυνατόν ο ωραίος αυτός καλλιτέχνης να έχει ελαττώματα τέτοια που να της μειώνουν αυτό το κύρος;
Συνεχίζεται για τον Επίσκοπον Λουκάν, ο μεγάλος δρόμος της εξορίας. Φθάνει στην πόλη Τενισέϊσκ, και ακόμη 2000 χιλ. στην πόλη Τουρουχάνσκ, και τέλος στο Πλάχινο, εκεί που κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, ο ήλιος δεν ανατέλλει.
Αυτός ήτο ο σκοπός των διωκτών του να τον εξοντώσουν.
''Από πόλεως εις πόλιν διαμείβων ο επίσκοπος Λουκάς, την αλήθειαν της πίστεως, και τούτο ενώπιον των αθέων εκήρυττεν''.
Τοιαύτη υπήρξε η αγάπη του Αγίου προς τα πνευματικά του τέκνα, που σύγκορμος ο υμνωδός ψάλλει: «Υπέρ τα σαρκικά τέκνα σου, τους κατά πνεύμα, υιούς σου και θυγατέρας ηγάπησας».
Τελικά μετά από πολυετή ταλαιπωρία, ανεκοινώθη στον Επίσκοπον, από τον υπεύθυνον διοικητήν του Κρασνογιάρσκ, ότι είναι πλέον ελεύθερος. Ο Επίσκοπος Λουκάς πήρε τον δρόμον για την Τασκένδην.
Εκεί δυστυχώς εδέχθη τα πλέον χειρότερα , τις συκοφαντίες αυτών ακόμη των συνεργατών του. Εξουθενομένος πλέον και πληγωμένος ψυχικά, απεφάσισε, αφού πρώτα ζήτησε την συγχώρεσιν από τον Θεό, την παραίτησιν από την έδρα του Επισκόπου.
Συνεχίζει το έργο της Φιλανθρωπίας. Όμως δεν τον θέλγουν, ούτε η δόξα, ούτε οι τίτλοι, ούτε το χρήμα. Στόχος του πάντοτε ήταν η υπηρεσία του πάσχοντος ανθρώπου και ιδιαίτερα του φτωχού.
Κατά την νύκτα αναγκαζόταν κάτω απ' το τρεμμόμενο φως της λάμπας πετρελαίου να εξετάζει τα κομμάτια που είχαν αφαιρεθεί από τις εγχειρήσεις για περαιτέρω έρευνα.
Διάβαζε και έγραφε όσο είχε πετρέλαιο η λάμπα. Τούτο ενόχλησε τους αντιπάλους του, ψάχνοντας ευκαιρίαν να τον διώξουν.
Ο Επίσκοπος Λουκάς πάλι εξόριστος στην Βόρειον Ρωσίαν. Τον πιέζουν οι ''κομματικοί'', να εγκαταλείψει την Ιερωσύνην.
Μετά τις τόσες κακουχίες που υπέστη, αρχίζει να χάνει την όρασίν του από το αριστερό του μάτι. Είναι πλέον 60 ετών. Συνεχίζει τις αγαθοεργίες του εξετάζοντας τους ασθενείς αναργύρως, διαθέτωντας τον μισθόν του στους πτωχούς και εμπερίστατους.
Οι πράξεις του αυτές ενόχλησαν και πάλι το ''αθειστικό καθεστώς'', και τον οδήγησαν εκ νέου στην Σιβηρία.
Ως εξόριστος ο Επίσκοπος Λουκάς, προσέφερε τις υπηρεσίες του όταν το 1941, στις 21 Ιουνίου τα στρατεύματα του Χίτλερ εισέβαλαν στην Ρωσία.
Να όμως ήλθε η δικαίωσις από τον Άγιον Θεόν. Τώρα στις δύσκολες αυτές στιγμές, το ''κόμμα'', αναγνωρίζει την αξία του ως γιατρού, και τον διορίζει Αρχίατρο.
Το 1942 αρχίζει μια νέα εποχή για την Εκκλησία. Ανοίγουν οι Ιεροί Ναοί και ο λαός βρίσκει εκεί καταφύγιο.
Ο επίσκοπος Λουκάς προάγεται εις Αρχιεπίσκοπον Κρασνογιάρσκ.
Ανατέλλουν και ημέρες δόξης και τιμής, μετά από τις μακροχρόνιες ταλαιπωρίες, και ο Αρχιεπίσκοπος πλέον Λουκάς, το 1946 λαμβάνει το βραβείον Στάλιν, για την προσφορά της ηρωικής του εργασίας, κατά τον Β' Παγκόσμιον Πόλεμον, ως και για την προσφορά του στην ιατρική επιστήμη.
Στα 70 του χρόνια γίνεται Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας. Το έργο του αρκετά δύσκολο. Η φτώχεια μαστίζει τους κατοίκους, έτσι ο Μακαριστός αναγκάζεται να ταΐζει τους φτωχούς στο σπίτι του καθημερινώς.
Όταν επήλθε η βελτίωσις των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους, ο Αρχιεπίσκοπος Λουκάς, επιστρέφει στην αγαπημένη του ασχολία, το ''κήρυγμα του Θείου Λόγου''.
Ο ίδιος απαντούσε: θεωρώ βασικό μου καθήκον, να ''κηρύττω παντού τον Χριστό''.
Δυστυχώς την Άνοιξη του 1952 επιδεινώνεται η όρασις του, και το 1956 τυφλώνεται οριστικά.
Στη Ρωσία αρχίζει ένα νέο κύμα πολέμου κατά της Εκκλησίας με την ανάληψιν καθηκόντων ως Πρωθυπουργού του Νικήτα Χρουστσώφ, και φθάνει στην κορύφωσή του το 1959.
Ο Αρχιεπίσκοπος προσπαθεί τυφλός , να στηρίξει το δοκιμαζόμενον ποιμνίον του.
Συγκινητικό είναι το τμήμα επιστολής του προς τον μεγαλύτερον υιόν του Μιχαήλ: «Είναι όλο και πιο δύσκολο να διευθύνει κανείς τις υποθέσεις της Εκκλησίας. Οι Εκκλησίες κλείνουν η μια μετά την άλλη. Δεν υπάρχουν ιερείς, και ο αριθμός τους όλο και ελλατούται. Κατά τόπους η εξέγερσις φθάνει μέχρι εξεγέρσεως, κατά της Αρχιερατικής μου εξουσίας.
Δεν μπορώ παιδί μου να υποφέρω στα ογδόντα μου χρόνια, αλλά με την βοήθεια του Θεού συνεχίζω το έργο μου.
''Ουκ έδωκεν ύπνον τοις οφθαλμοίς του, ουδέ τοις βλεφάροις του νυσταγμόν, και ανάπαυσιν τοις κροτάφοις του''.
Ιδού η πιστή αφοσίωσις ενός πολυπαθούς Λειτουργού του Υψίστου, στο Ιερόν καθήκον εις τον Αμπελώνα του Κυρίου.
Γαλήνιος, νήφων, μετ' ελπίδος εις την χάριν και το έλεος του Θεού, και χριστιανικής αξιοπρεπείας, αντιμετώπισε την ασθένειαν της σαρκός του, και του γήρατος, εν μια ιδιαιτέρως δυσχειμέρω περιόδω.
Καθ' όλην όμως την περίοδον ταύτην, ανταπεξήλθεν επαξίως εις όλας τας δυσχερείας, και έδωκε μιαν μαρτυρίαν ταπεινώσεως, αγάπης, θυσίας, τιμιότητος και δικαιοσύνης.
Αντιμετώπισεν όλα τα δεινά τα οποία επέπεσον, και με τρόπον ευαγγελικόν και ήθος υψηλόν, εβίωσε τα παθήματα του λαού ως ιδικά του, και υπήρξεν η παρηγοριά του.
Ήτο το σέμνωμα και εγκαλλώπισμα της Εκκλησίας, μετ' αυταπαρνήσεως και ανιδιοτέλειας.
Τόσο πολύ μεγάλη η αγάπη του κόσμου στο πρόσωπο του Σεβάσμιου Ιεράρχου, που ακόμη αλλόθρησκοι και άθεοι τον ευλαβούντο με σεβασμό.
Έτος 1960. Ιστορικά και συγκινητικά Χριστούγεννα. Λειτουργεί ο Σεβάσμιος Ιεράρχης για τελευταία φορά.
11η Ιουνίου 1961. Ημέρα Κυριακή. 7 παρά τέταρτο το πρωί, όταν η αγνή ψυχή του Αρχιεπισκόπου Λουκά φτερούγισε στον Ουρανό.
Καίτοι το καθεστώς ενάντια σε κάθε θρησκευτική εκδήλωση, η κηδεία του Αγίου Λουκά, έγινε με μια πλημμύρα από πιστούς.
Οι εφημερίδες έγραφαν: Οι δρόμοι πλημμύρισαν από γυναικούλες με άσπρα μαντήλια στα κεφάλια. Προχώρησαν μπροστά από την σορό του Δεσπότη. Ακόμη και οι γερόντισσες δεν πήγαιναν πίσω. Τρεις σειρές τεντωμένων χεριών, λες και οδηγούσαν το αυτοκίνητο. Ο δρόμος μέχρι την πόρτα του κοιμητηρίου ήταν στρωμένος με τριαντάφυλλα.
Ακουγόταν συνέχεια ο ύμνος : «Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς». Ότι και αν έλεγες σε αυτό το πλήθος, όσο κι αν προσπαθούσαν να τους κάνουν να σιωπήσουν, η απάντησις ήτο μια: «κηδεύουμε τον Αρχιεπίσκοπό μας».
Η Εκκλησία της Ρωσίας, στις 17 Μαρτίου 1996, με πάσαν μεγαλοπρέπειαν και επισημότητα, προέβη εις την τελετήν της ανακομιδής των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Λουκά, που τέθηκαν για λαϊκό προσκύνημα στον κοιμητηριακόν Ιερόν Ναόν των Αγίων Πάντων. Στις 20 Μαρτίου του ιδίου έτους μεταφέρθηκαν οριστικά εις τον Ιερόν Ναόν Αγίας Τριάδος.
Ο τάφος του λιτός και απέριττος, σκεπασμένος πάντα με λουλούδια από τους προσκυνητάς. Ένας μαρμάρινος σταυρός για να θυμίζει την λυτρωτική σταυρική θυσία του Χριστού, αλλά και την δική του σταυρική πορεία (Αρχιεπίσκοπος Λουκάς σελ. 396).
Η σωρός από λουλούδια επάνω στον τάφο του, και τούτο συνεχώς, είναι η ένδειξις και το σύμβολο ότι αυτός (ο Άγιος Λουκάς), που είναι θαμμένος από κάτω, σήκωσε πραγματικά τον σταυρό του. Τον σταυρό που τόσο αγάπησε, που μ' αυτόν πορεύτηκε, και που μ' αυτόν κήρυξε ''έργω και λόγω''.
Η μνήμη του τιμάται στις 11 Ιουνίου επί τη επετείω της κοιμήσεώς του.
Αυτός υπήρξε ο πολύμοχθος βίος του Αγίου Λουκά του Ιατρού.
Εξεμετρήσας Θεοφιλώς την βιοτήν του, γενόμενος κανών ακριβέστατος, μετέβη εις ουρανούς ο πανάριστος ούτος Αρχιερεύς.
Ο Ιερός Υμνογράφος μας λέγει και τούτο διαχρονικά: «Διό ως κυπάρισσος υψώθης εν αγάπη, εξήνθησας ως φοίνιξ εν ελπίδι, και ηυξήθης κατά Χριστόν καθάπερ κέδρος».
''Ως άνθος ηρινόν εν μέσω χειμώνος,
εφύης θαυμαστώς, Ιεράρχα παμμάκαρ,
εφραίνων τα Ορθόδοξα της Εκκλησίας πληρώματα.
Η ιατρική σου χάρις δώρον Θεού,
είχε ξεχυθεί εις όλην την Ρωσίαν''.
Διακεκριμένος Θεολόγος γράφει: ''Η ζωή της Εκκλησίας είναι ένα θαύμα. Κάθε στιγμή γίνονται θαύματα.
Το θαύμα είναι η επέμβασις της Θείας Χάριτος, κατά τρόπον ανώτερον της ανθρωπίνης φύσεως, και των φυσικών νόμων.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέγει: Τα θαύματα γίνονται για να ενισχύσουν την πίστιν των μελών της, ως και να οδηγήσουν και άλλους ανθρώπους εις την Εκκλησίαν.
Οι Άγιοι σύμφωνα με τον λόγον του Θεού, τόσον εν τη ζωή, όσον και μετά, θαυματουργούν για την σωτηρίαν του ανθρώπου, αρκεί ο πιστός να απευθύνει εσωτερικήν ικετήριαν παράκλησιν.
Πλείστα όσα τα θαύματα του Αγίου Λουκά. Πλήθος πιστών συρρέουν στην Συμφερούπολη για να ζητήσουν την βοήθειαν του Αγίου Λουκά, δίπλα στην ασημένια λάρνακα με τα Άγια Λείψανά του, που χωρίς υπερβολή έχει γίνει μια δεύτερη κολυμβήθρα Σιλωάμ.
''Χαίρει μεν η φιλτάτη πατρίς, την
Λάρνακα έχουσα των Αγίων Λειψάνων σου.
Χαίρει δε και του Σαγματά Μονή,
ως κεκτημένη τμήμα αυτών πολύτιμον,
εξ ου αρυόμεθα, την νόσων θεραπείαν,
ψυχής την ευτονίαν, υγείας απόλαυσιν,
πίστεως στηριγμόν, υπομονήν εν ταις
θλίψεσι, χαράν εν τοις πειρασμοίς''.
''Η του Σαγματά Μονή επαγάλλεται, Λουκά Επίσκοπε, ως γαρ δώρον πάντιμον, των σων λειψάνων έχουσα μερίσματα''.
Μέσα στην δεινή κατάσταση που έχει περιέλθει η Πατρίδα μας, μέσα σε αυτήν την κοσμοχαλασιά, με άτομα να πένωνται, να υποφέρουν από σωματικό και ψυχικό άλγος, ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Γερμανός Μίχος εφημέριος του Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού - Αγίων Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου, πολιούχων Τριπόλεως εμφορούμενος από το πνεύμα της θρησκευτικής ευλαβείας, συνέλαβε την ιδέαν της μεταφοράς του Ιερού Λειψάνου, του Αγίου Λουκά του Ιατρού, από την Ιερά Μονή Σαγματά Βοιωτίας, προς προσκύνησιν και θεραπείαν των πιστών της Ιεράς μας Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας.
Λαβών την ευχήν, και την ευλογίαν υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Αλεξάνδρου, ανέλαβε την όλην οργάνωσιν της τελετής.
Αφιχθείς εις Ιεράν Μονήν Σαγματά, και ελθών εις συνάντησιν μετά του Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου Νεκταρίου Αντωνοπούλου, Καθηγουμένου της Μονής, καθορίστη η 25η Μαρτίου ως ημέρα υποδοχής του Αγίου Λειψάνου.
Ο Πανοσιολογιώτατος π. Γερμανός συνεπικουρούμενος υπό των συνεφημερίων του π. Βασιλείου, π. Αλεξάνδρου και π. Δημητρίου ως και των Εκκλησιαστικών Συμβούλων, ως και των μελών της ομάδος φιλανθρωπίας, των κατηχητριών, και λοιπών ευγενών κυριών, μετ' εμπόνου φερεπονίας και ένθερμου ζήλου, έφερεν εις αίσιον πέρας τα της όλης τελετής.
Ο Ιερός Ναός, και ο αύλειος αυτού χώρος ευπρεπισμένος και καταστόλιστος να δεχθούν το Ιερόν Λείψανον.
25η Μαρτίου 2013. Τριπλή γιορτή. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Ελληνική Επανάστασις 1821. Υποδοχή Αγίου Λειψάνου, Αγίου Λουκά του Ιατρού.
Σήμερον η ιστορική, ηρωοτόκος και αγιοτόκος Τριπολιτσά, χαίρει, αγάλλεται και σκιρτά.
Σήμερον οι κώδωνες του Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού χαρμοσύνως ανακρούουσι, επί τη υποδοχή του Ιερού Λειψάνου.
Σήμερον ο Σεβάσμιος Μητροπολίτης μας κ.κ. Αλέξανδρος, ο Ιερός Κλήρος, ο των Μοναχών και Μοναζουσών Σύλλογος η σύναξις των αρχόντων, η Φιλόθεος των Τριπολιτών, και λοιπών ευλαβων προσκυνητών ομήγυρις, εν χαρά ανεκλαλείτω και ανειπώτω υποδέχονται το Ιερόν Λείψανον του Αγίου.
Η επίσημος υποδοχή εγένετο την 25ην Μαρτίου, ημέρα Δευτέρα, και ώραν 5.30μμ, εις την συμβολήν των οδών Αγίου Κων/νου και Κ. Παπαρηγοπούλου.
Το Ιερόν Λείψανον παρέδωκε ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης και Καθηγούμενος π. Νεκτάριος Αντωνόπουλος εις τον Σεβάσμιον Μητροπολίτη μας.
Ήρχισεν η Ιερά πομπή, προηγουμένου του Τιμίου Σταυρού, εξαπτερύγων, Ιερών Λαβάρων, της Φιλαρμονικής του Στρατού, των Ιεροψαλτών, της Ιεράς Εικόνος του Αγίου, βασταζομένης υπό εθελοντριών νοσηλευτριών του Ε.Ε.Σ. τμήματος Τριπόλεως.
Ο Ιερός Κλήρος, τιμητικόν άγημα της Πολεμικής Αεροπορίας, ο Σεβασμιώτατος βαστάζων το Ιερό Λείψανο, συνακολουθών ο Φιλόθεος και φιλάγαθος πιστός λαός της πόλεως και της γύρω περιοχής. Ο δρόμος εστρωμένος με βαΐα.
Διερχομένου του Αγίου Λειψάνου προς τον Ιερόν Ναόν Προφήτου Ηλιού, λιβανωτοί έκαιον θυμίαμα, και ένστολες κοπέλες των χορευτικών Συλλόγων Τριπόλεως, το έρραναν με ροδοπέταλα.
Φθάσαντες στον Ιερόν Ναόν, ετελέσθη Μέγας Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός μετ' αρτοκλασίας, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Αλεξάνδρου.
Ο Σεβασμιώτατος στον κηρυκτικόν λόγον είπε: Σήμερον ο Άγιος Λουκάς ο ιατρός, είναι ένας νέος Άγιος της Εκκλησίας του Χριστού και είναι μαζί μας, να τον γνωρίσωμεν και να μας γνωρίσει.
Ηυχαρίστησε τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεώργιον που ενέκρινε την αίτησιν της μεταφοράς του Αγίου Λειψάνου.
Τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές και τον ευσεβή λαόν που προσέτρεξαν εις την λαμπράν αυτήν θρησκευτικήν πανήγυριν.
Απευθυνόμενος εις τον Άγιον Καθηγούμενον είπε: Όθεν ευφροσύνως και εν αγαλλιάσει πανηγυρίζοντες, μετά της υμετέρας πολυφιλήτου Πανοσιολογιώτητός σας, περιπτυσσόμεθα αυτήν ασπασμόν, ευχόμενοι, όπως ο της κτίσεως Νεουργός, κρατύνει και καταξιώνει υμάς, όπως ανυστάκτω όμματι, διαφυλάττετε το Ιερόν τούτο Λείψανον του Αγίου Λουκά, εν τη Σαγματά Μονή, προς θεραπείαν σωματικού και ψυχικού άλγους.
Ο Άγιος Καθηγούμενος παρέδωσε εις τον Σεβασμιώτατον, τεμάχιον της καρδιάς του Αγίου, και ευχήθηκε όπως η καρδιά του, να κτυπάει από εδώ και πέρα εις την ιστορικήν Τριπολιτσάν και την Αρκαδία. Τόνισε ότι όλη η ζωή του Αγίου Λουκά ήταν η αγάπη.
Από μια καρδιά που είχε ''λειώσει'', από την ''υπερβολήν της αγάπης'', προς τον Θεόν και τον άνθρωπον, στάθηκε αδύνατον να λειώσει από την φθορά. Φαίνεται πως η φύσις, σεβάστηκε αυτήν την καρδιά της Αληθινής αγάπης.
Λόγια του Αγίου Λουκά : «Οι αρρώστιες είναι ο μεγαλύτερος πόνος. Υπάρχουν πολλές και φοβερές ασθένειες, που βασανίζουν τον άνθρωπο και καταστρέφουν την ζωή τους και τον φέρνουν σε απελπισία. Αλλά ο Θεός είναι αγαθός και φιλάνθρωπος, και από εμάς ζητάει να είμαστε ελεήμονες και να κάνουμε έργα αγάπης ».
Και το πρώτο έργο της ελεημοσύνης του Αγίου Λουκά ήταν η αγάπη.
Ο Σεβασμιώτατος απαντών είπε:
''Το τμήμα της καρδιάς θα μείνει κειμήλιον, καταφύγιον, παρηγοριά εις τον Ιερόν Ναόν του Προφήτου Ηλιου''.
Καθιερώνεται όπως τιμάται μεγαλοπρεπώς η μνήμη του Αγίου Λουκά την 11ην Ιουνίου κατ' έτος, ως επέτειος της κοιμήσεως του Αγίου.
Ο χαριτόβρυτος θησαυρός του Ιερού Λειψάνου παρέμεινεν επί τριήμερον εις τον Ιερόν Ναόν Προφήτου Ηλιού τελεσθησομένων ιερών Ακολουθιών.
Χιλιάδες οι πιστοί συνέρρεαν για να προσκυνήσουν το Ιερόν Λείψανον.
Μάνες με μωρά στην αγκαλιά, νέοι και νεάνιδες, μέσης ηλικίας άνθρωποι, μαθητές και μαθήτριες των σχολείων με τους διδασκάλους των, και τα τιμημένα γηρατειά ανέβαιναν τα σκαλοπάτια του Ιερού Ναού. Κόσμος πήγαινε και ερχότανε. Ένα θρησκευτικό γιορτάσι.
Την Τρίτη το βράδυ 26ης Μαρτίου, προεβλήθη VIDEO με τον βίον του Αγίου, με επεξήγηση υπό του π. Νεκταρίου, είπων : Ο Άγιος Λουκάς σήκωσε πολλούς σταυρούς, και τούτο αγογγύστως. Της χηρείας, των ορφανών παιδιών, των εξοριών, των φυλακών, των συκοφαντιών, των διωγμών και τέλος τον σταυρόν της ασθένειάς (τύφλωσιν).
Η ιερά λάρναξ είχε στεφθεί με ήδιστα κρίνα.
- Ραίνομεν με μυρίβολα ία, το ιερόν Λείψανον σου Λουκά σεπτέ.
- Ραίνομεν οι χορείαι των πιστών, με δάκρυα και μύρα το σεπτό σου σκήνος.
- Σε σένα Λουκά της Κριμαίας Ποιμενάρχα της Μονής Σαγματά επόπτην, ομολογούμεν, ότι καθ' εκάστην επικαλούμεθα την άκραν ευσπλαχνίαν σου, και υμνώμεν το πλήθος των θαυμάτων σου.
Πολύαθλε Άγιε Λουκά.
- Καταφιλούμεν το γλυκήτατον σώμα σου.
- Σεβόμεθα τας αγίας χείρας, με τας οποίας κρατούσες τα χειρουργικά εργαλεία.
- Μακαρίζομεν τους αγίους πόδας που διέτρεξας την Σοβιετικήν ένωσιν και Σιβηρίαν, θλιβόμενος και κακουχούμενος.
Ήλθε όμως η ώρα του αποχωρισμού του Ιερού Λειψάνου.
Την 28ην Μαρτίου 2013 ημέρα Πέμπτη μετά το πέρας της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας, ητοιμάσθημεν να αποχαιρετίσωμεν το Ιερόν Λείψανον. Το ψυχοδυναμικό του αποχαιρετισμού πολύ έντονο.
Δακρύβρεκτος, με βαθειά συγκίνηση, με ικετήριες προσευχές και παρακλήσεις, ο πιστός λαός αποχαιρέτησε τον αγαπημένον του Ιατρόν και Επίσκοπον Άγιον Λουκά.
Το ιερόν λείψανον βασταζόμενον υπό του Αγίου Ηγουμένου, με το θυμίαμα να διαχέεται, εξήλθεν του Ιερού Ναού. Εκεί το έραναν με Βαΐα και ροδοπέταλα και τοποθετηθέν εντός οχήματος, πήρε τον δρόμον για την γεραρά Ιερά Μονή Σαγματά.
Οι άγιοι είναι οι πληρέστερες, οι οφθαμοφανέστερες, οι τελειότερες, και γι' αυτό οι πειστικότερες θεοφάνειες (π. Ιουστίνος Πόποβιτς).
Tromaktiko
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΠΥΡΓΟΣ του ΑΙΦΕΛ, τα ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΜΥΣΤΙΚΑ του
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Φέργκι: Το smoothie της για αποτοξίνωση και ενυδάτωση
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
