2013-04-11 09:59:13
Από τον Θανάση Μαυρίδη
Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής έγιναν πολλές προσπάθειες για να λεηλατηθεί η περιουσία της Εθνικής Τράπεζας από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους.
Οι υπάλληλοι της Τράπεζας και τα στελέχη της έδωσαν αγώνα για να μην συμβεί αυτό. Η Εθνική Τράπεζα είναι κάτι περισσότερο από μία απλή εμπορική τράπεζα. Είναι ένα σύμβολο ανάπτυξης για την χώρα από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της, το 1841. Δεν «έπεσε» στην Κατοχή. Θα πέσει τώρα;
Τα στοιχεία που θα διαβάσετε στην συνέχεια είναι από τα επίσημα αρχεία της Εθνικής Τράπεζας. Για το τι ακριβώς συνέβη στην περίοδο της Κατοχής. Ο στόχος μας πάντως δεν είναι μία ανάλυση ιστορικού χαρακτήρα.
Αλλά να αναδείξουμε το γεγονός ότι η Εθνική Τράπεζα υπήρξε κάτι περισσότερο από μία απλή εμπορική τράπεζα. Ήταν ο βραχίονας ανάπτυξης της ελληνικής Οικονομίας. Ήταν ένα σύμβολο, ένας Οργανισμός που άντεξε στο πέρασμα του χρόνου και σε συνθήκες πραγματικά άσχημες για την χώρα και τον Ελληνισμό.
Η Τράπεζα αυτή δεν πέρασε σε «ξένα χέρια» σε εποχές που η χώρα ήταν σε Κατοχή. Τώρα, όμως, είναι ορατός ο κίνδυνος η Εθνική να αλλάξει χέρια. Μία πιθανή αποτυχία να βρεθούν ιδιωτικά κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση θα έχει ως αποτέλεσμα να περάσει η τράπεζα στον πλήρη έλεγχο του ΤΧΣ και στην συνέχεια να πουληθεί αναγκαστικά. Μόνο μεγάλες τράπεζες του εξωτερικού θα είναι σε θέση να την αγοράσουν. Κι έτσι θα συμβεί.
Η «κρατικοποίηση» της Εθνικής είναι η Κερκόπορτα για να πέσει η Εθνική Τράπεζα. Δεν είμαστε από εκείνους που θα αναζητήσουν σενάρια συνωμοσίας σε όλη αυτή την Ιστορία. Ωστόσο το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο σε περίπτωση που κάποια ξένη τράπεζα αποκτήσει την Εθνική, είτε αυτό θα έχει γίνει τυχαία, είτε λόγω ανικανότητας ορισμένων στελεχών της, είτε για όποιον άλλο λόγο. Το σενάριο της συνομωσίας συγκεντρώνει απειροελάχιστες πιθανότητες. Δεν είναι αυτό όμως το θέμα μας. Το θέμα είναι ότι χάνεται μία τράπεζα που μπορεί να διαδραματίσει και πάλι σημαίνοντα ρόλο στην όποια προσπάθεια ανάκαμψης.
Ασφαλώς και υπάρχουν βαρύτατες ευθύνες γι΄ αυτή την εξέλιξη. Δεν είναι η ώρα να τις συζητήσουμε. Μένουν λίγες μέρες για να συγκεντρωθεί ένα πραγματικά τεράστιο ποσό. Μπορεί, όμως, να συμβεί. Πρέπει να συμβεί. Και πρέπει ο επιχειρηματικός κόσμος να δηλώσει, επιτέλους, την παρουσία του. Αν θέλει να έχει ρόλο στα δρώμενα, αν θέλει να επιχειρεί στο μέλλον σε μία υπαρκτή χώρα.
Ας κάνουμε την ύστατη προσπάθεια και έπειτα αναζητούμε τις πιθανές ευθύνες. Είναι λίγες οι μέρες, αλλά μεγάλος ο δυναμισμός που κρύβει μέσα του ο ελληνισμός. Αρκεί κάποιος να αναλάβει την πρωτοβουλία. Κι αυτός ο κάποιος δεν μπορεί να είναι παρά ο Πρωθυπουργός, με την βοήθεια των αρχηγών των άλλων κομμάτων. Είναι εθνικοί οι λόγοι που επιβάλλουν να γίνει τουλάχιστον η προσπάθεια. Να μην έχουμε να λέμε στο μέλλον ότι μπορούσαμε να κάνουμε κάτι και δεν το κάναμε Οι επίσημες αναφορές για την περίοδο 1940-1945 από το Ιστορικό Χρονολόγιο της Εθνικής Τράπεζας:
1940
Επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδας. Νίκες του ελληνικού στρατού στο αλβανικό έδαφος. Κατά την απογραφή του πληθυσμού η Ελλάδα έχει 7.544.860 κατοίκους.
Τριμερές σύμφωνο μεταξύ Γερμανίας, Ιταλίας και Ιαπωνίας. Γερμανικές νίκες στα ευρωπαϊκά μέτωπα. Συνθηκολόγηση Γαλλίας. Αρχίζει η μάχη της Αγγλίας. Ο Τσόρτσιλ πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου. Επανεκλογή του Ρούσβελτ στην προεδρία των Η.Π.Α.
Ιανουάριος. Η Εθνική Τράπεζα συνεισφέρει 400.000 δραχμές στον έρανο της Ελλάδας υπέρ των σεισμοπλήκτων της Τουρκίας
10 Φεβρουαρίου. Το πρακτορείο της Ε.Τ.Ε. στην Αμφίκλεια αναβαθμίζεται σε υποκατάστημα.
26 Μαρτίου. Ίδρυση του πρακτορείου Ιεράπετρας Κρήτης.
Ιούλιος. Δημοσιεύεται από το Τμήμα Προσωπικού για πρώτη φορά η Επετηρίς του προσωπικού της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, που συμπεριλαμβάνει βαθμολογικά όλους τους εργαζόμενους της Τράπεζας.
Οκτώβριος. Με την κήρυξη του Ελληνοΐταλικού πολέμου, μεγάλο μέρος του προσωπικού στρατεύεται. Η Τράπεζα αναδεικνύεται σε μεγάλο χρηματοδότη και μέτοχο δύο ση μαντικών βιομηχανιών που συνετέλεσαν αποφασιστικά στην άμυνα και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Άξονα, της Ελληνικής Εριουργίας και της «Εταιρείας Ελληνικού Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου».
Οκτώβριος-Νοέμβριος. Η Ε.Τ.Ε. συμμετέχει στον Πανελλήνιο Έρανο Κοινωνικής Πρόνοιας, στη Φανέλα του Στρατιώτη, στην υπηρεσία αλληλεγγύης του μετώπου, ενισχύει οικονομικά το προσωπικό, ιδιαίτερα τις οικογένειες των στρατευμένων, και δωρίζει πλήρες κινητό χειρουργείο στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και συντηρεί στρατιωτικό αναρρωτήριο για τους τραυματίες στο Λουτράκι.
27 Νοεμβρίου. Η Διοίκηση, για λόγους ασφαλείας, αποφασίζει τη μεταφορά μέρους της περιουσίας της Τράπεζας (τίτλους και λοιπές αξίες συνολικού ποσού 2 δισ. δραχμών) στο νέο θησαυροφυλάκιο του υποκαταστήματος Τριπόλεως.
25 Δεκεμβρίου. Στο βομβαρδισμό της Κέρκυρας από την ιταλική αεροπορία πλήττεται με βραδυφλεγή βόμβα το Καταφύγιο του υποκαταστήματος της Εθνικής, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο 21 άτομα και να τραυματιστούν άλλα 30.
Συμμετοχή της Ε.Τ.Ε. στο εκδοθέν β΄ τμήμα του λαχειοφόρου δανείου 300 εκατομμυρίων δρχ. της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας.
Κυκλοφορεί η μελέτη του τμηματάρχη της Ε.Τ.Ε. Δημητρίου Π. Αναγνωστόπουλου, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, 14 Μαρτίου 1928-14 Μαΐου 1938. Απολογισμός της δεκαετίας.
Σύνολο χρηματοδοτήσεων Ε.Τ.Ε. 10.946.665.505 δρχ. και σύνολο καταθέσεων 11.495.928.497 δραχμές
1941
Εισβολή της Γερμανίας στην Ελλάδα. Αυτοκτονία πρωθυπουργού Αλ Κοριζή. Γερμανο-ιταλο-βουλγαρική Κατοχή. Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στην Αίγυπτο. Πείνα, πλήρης καταστροφή της οικονομίας, σύσταση των πρώτων αντιστασιακών οργανώσεων. Μέτρα για ρευστότητα των τραπεζών, πληρωμές με τραπεζικές επιταγές.
Εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση. Ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Οι Η.Π.Α. εισέρχονται στον πόλεμο.
29 Ιανουαρίου. Μετά το θάνατο του Ιωάννη Μεταξά πρωθυπουργός της χώρας αναλαμβάνει ο διοικητής της Ε.Τ.Ε. Αλέξανδρος Κοριζής. Το Γενικό Συμβούλιο της Τράπεζας εγκρίνει επ΄ αόριστον άδεια στον Κοριζή, ο οποίος εξακολουθεί να διατηρεί τη θέση του διοικητή της Ε.Τ.Ε., για να ασκεί τα πολιτικά του καθήκοντα και ορίζει αναπληρωτή του στην Τράπεζα ως διοικούντα σύμβουλο τον Κωνσταντίνο Γ. Ζαβιτζιάνο.
26 Φεβρουαρίου. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφασίζει τη σύσταση θέσης συνδιοικητή στην Ε.Τ.Ε και εκλέγει συνδιοικητή της Τράπεζας τον Κωνσταντίνο Γ. Ζαβιτζιάνο. Η προγραμματισμένη για τις 5 Μαρτίου Γενική Συνέλευση των μετόχων, η οποία θα επικύρωνε τις αποφάσεις του Συμβουλίου, αναβλήθηκε λόγω της πολεμικής κατάστασης.
18 Απριλίου. Ο πρωθυπουργός και διοικητής της Ε.Τ.Ε. Αλέξανδρος Κοριζής αυτοκτονεί. Η Τράπεζα στη μνήμη του χορηγεί 1.000.000 δραχμές υπέρ των λαϊκών συσσιτίων.
Μάιος. Περιουσιακά στοιχεία της Εθνικής Τράπεζας (10 κιβώτια με χρυσά και ασημένια νομίσματα αξίας 12.000 χρυσών λιρών και 6 Κιβώτια με τιμαλφή προερχόμενα από τον Πανελλήνιο Έρανο Κοινωνικής Πρόνοιας), που είχαν παραδοθεί στην Τράπεζα Ελλάδος για ασφαλή μεταφορά τους, κατάσχονται από τα ναζιστικά στρατεύματα στην Κρήτη, στο υποκατάστημα Ηρακλείου της τράπεζας της Ελλάδος, και εξάγονται στη Γερμανία. Παρά τη σθεναρή διεκδίκηση της Ε.Τ.Ε. δεν επιτεύχθηκε παρά μόνον η επιστροφή, το 1943, των Κιβώτιων με τα τιμαλφή του Πανελληνίου Εράνου.
17 Ιουνίου. Η Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας προχωρεί σε υπογραφή συμφώνου οικονομικής συνεργασίας με την Deutsche Bank, προκειμένου να εξασφαλίσει την προστασία του εταίρου της απέναντι στις απαιτήσεις και επεμβάσεις ναζιστικών επιχειρηματικών παραγόντων.
Στον δύσκολο αυτό χρόνο για τη χώρα μας η Ε.Τ.Ε. συνέβαλε, ιδιαίτερα στους μήνες πριν από την ξένη στρατιωτική κατοχή, σε πολλές προσπάθειες κοινωνικής δράσης και προσφοράς; δωρεές υπέρ του Πανελλήνιου Εράνου Κοινωνικής Πρόνοιας, υπέρ στρατιωτικών χειρουργείων, υπέρ των Ιδρυμάτων «Φανέλα του Στρατιώτη», «Λινοθήκη του Νοσοκομείου», και συνέδραμε τις οργανώσεις του προσωπικού της και τις οικογένειες των υπαλλήλων της θυμάτων πολέμου.
Κατά την Κατοχή της χώρας από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Άξονα και μέχρι τα πρώτα χρόνια μετά την Απελευθέρωση πολλά υποκαταστήματα της Ε.Τ.Ε., και κυρίως αυτά της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, αναγκάζονται να διακόψουν τη λειτουργία τους. Επίσης τα χρόνια αυτά δεν δημοσιεύονται ισολογισμοί-απολογισμοί της Τράπεζας, δεν συγκαλούνται οι τακτικές γενικές συνελεύσεις των μετόχων και δεν αποδίδεται μέρισμα.
1942
Παραίτηση της κυβέρνησης Γ. Τσολάκογλου. Πρωθυπουργός ο Ιωάννης Λογοθετόπουλος. Ίδρυση των αντιστασιακών ενόπλων δυνάμεων του Ε.Λ.Α.Σ και του ΕΔ.Ε.Σ Με τη σύμπραξη των παραπάνω οργανώσεων ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.
Αγγλορωσικη συμμαχία. Αρχίζει η μάχη του Στάλινγκραντ. Μάχες στη Β. Αφρική.
25 Απριλίου. Για τη διαχείριση της εκκλησιαστική ς περιουσίας, την οποία είχε αναλάβει η Τράπεζα από το 1930 έναντι συμβολικής αμοιβής, συστήνεται ειδική Υπηρεσία Διαχειρίσεως Εκκλησιαστικής Περιουσίας, υπαγόμενη απευθείας στη Διοίκηση της Ε.Τ.Ε.
16 Ιουλίου. Λειτουργία του πρακτορείου Αγοράς στην Αθήνα.
20 Δεκεμβρίου. Αναπροσαρμογή-αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής Κατά 2.000 μετοχές, που παραδόθηκαν στο δημόσιο με βάση το ν.δ. 2021/1942. Σύνολο μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας 22.000.000 δραχμές
31 Δεκεμβρίου. Το σύνολο του ενεργητικού της Ε.Τ .Ε. ανέρχεται σε 40.034 εκατομμύρια δραχμές.
Η εκλεγμένη Διοίκηση της Τράπεζας αποφεύγει κάθε συνεργασία με τις αρχές Κατοχής, αντιστέκεται και αρνείται να χρηματοδοτήσει πολεμικές βιομηχανίες και στρατιωτικά έργα του εχθρού, υπερασπιζόμενη, κατά το δυνατόν, τα περιουσιακά στοιχεία της Ε.Τ .Ε. από την απειλούμενη διαρπαγή.
Επενδύσεις της Ε.Τ .Ε. σε χρεόγραφα και ακίνητα για τη διασφάλιση της περιουσίας της, που Κινδυνεύει να αφανιστεί λόγω του υπερ-πληθωρισμού της εποχής.
Η Τράπεζα οργανώνει καθ΄ όλη τη διάρκεια της Κατοχής και της πείνας διανομή βοηθημάτων, τροφίμων και συσσιτίου για τις 4.000 οικογένειες του προσωπικού της. Οι δαπάνες γίνονται είτε από τα διαθέσιμα της είτε από την πώληση χρεογράφων της.
1943
Η Εθνική Αντίσταση κορυφώνεται. Κινητοποιήσεις κατά της επιστράτευσης. Αποτυχία ενότητας του αντιστασιακού κινήματος.
Γερμανική ήττα στο Στάλινγκραντ. Απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Σικελία. Συνθηκολόγηση Ιταλίας. Ίδρυση της UMRRA (United Nations Relief& Rehabilitation Administration).
2 Ιανουαρίου. Έναρξη λειτουργίας του υποκαταστήματος Αργούς.
28 Ιανουαρίου. Οι αρχές Κατοχής ορίζουν τον Γεώργιο Σπ. Μερκούρη διοικητή της Εθνικής Τράπεζας 0 συνδιοικητής Κ. Ζαβιτζιάνος και το νόμιμα εκλεγμένο Γενικό Συμβούλιο οδηγούνται σε παραίτηση.
26 Μαΐου. Συστήνεται ειδική υπηρεσία Πρακτικών Γενικού Συμβουλίου και Συνελεύσεων, υπαγόμενη απευθείας στη Διοίκηση της Τράπεζας.
24 Αυγούστου. Συστήνεται νέος Οργανισμός Υπηρεσίας, σύμφωνα με τον οποίο οι κεντρικές υπηρεσίες της Τράπεζας χωρίζονται σε επτά διευθύνσεις Α’-Ζ’, που περιλαμβάνουν 28 τμήματα συνολικά.
Σεπτέμβριος-Οκτώβριος. Προσπάθεια των δυνάμεων Κατοχής και των συνεργατών τους να ιδιοποιηθούν με πληθωριστικό χρήμα μετοχές εταιρειών του χαρτοφυλακίου της Ε.Τ.Ε. Σθεναρή αντίσταση των στελεχών και του προσωπικού -«μάχη των χρεογράφων»- για την προστασία του χαρτοφυλακίου της Τράπεζας.
28 Νοεμβρίου. Οι αρχές Κατοχής ορίζουν ως διοικούντα σύμβουλο της Τράπεζας τον Δημήτριο Π. Λυμπέρη για να αντικαταστήσει τον αποθανόντα Γ. Μερκούρη. Μέχρι την Απελευθέρωση, τον Οκτώβριο του 1944, η Τράπεζα θα διοικείται από διευθύνοντα σύμβουλο.
Εκτός από τις έκτακτες παροχές στο προσωπικό της, συσσίτια, υπόδηση, έκτακτές οικονομικές ενισχύσεις στα ταμεία του προσωπικού ή στις οικογένειες αποθανόντων και αναπήρων υπαλλήλων της, η Τράπεζα έρχεται αρωγός και σε διάφορους κοινωφελείς οργανισμούς της χώρας.
1944
Σχηματισμός της «Κυβέρνησης του βουνού». Στη διευρυμένη «Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης» (Π.Ε.ΕΑ.) συμμετέχουν ως πρόεδρος ο καθηγητής Αλέξανδρος Σβώλος και ως υπουργός Οικονομικών ο καθηγητής Άγγελος Αγγελόπουλος. Απελευθέρωση της Ελλάδας. Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας Γ. Παπανδρέου. Οικονομικό χάος, πρώτη νομισματική διαρρύθμιση (νόμος Σβώλου). Δεκεμβριανά.
Απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία. Διεθνής νομισματική συμφωνία του Μπρετόν Γουντς: Δημιουργία συστήματος σταθερών, αναπροσαρμόσιμων συναλλαγματικών ισοτιμιών. Το αμερικανικό δολάριο με-τατρέψμο σε χρυσό. Ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μεγάλος πληθωρισμός στη Γαλλία. Οικονομική κατάρρευση της Ουγγαρίας. Κ. Πολάνυϊ, Ο μεγάλος μετασχηματισμός.
13 Νοεμβρίου. Με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ορίζεται προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας από παλιά εκλεγμένα πριν από την Κατοχή μέλη. Προσωρινός διοικητής της Ε.Τ.Ε. τοποθετείται ο καθηγητής Κωνσταντίνος Δ. Τριανταφυλλόπουλος.
16 Νοεμβρίου. Ο διοικητής Κωνσταντίνος Δ Τριανταφυλλόπουλος αναλαμβάνει τα καθήκοντα του. Για να καταδειχθεί η σημασία που απέδιδε η κυβέρνηση στο ρόλο που κλήθηκε να διαδραματίσει η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στη νέα εποχή, την εγκατάσταση του νέου διοικητή έκανε ο ίδιος ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, συνοδευόμενος από τους υπουργούς του οικονομικού του επιτελείου.
Ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος γεννήθηκε στο Καρπενήσι της Ευρυτανίας το 1881. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου αναγορεύθηκε διδάκτωρ το 1902. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Γκέττινγκεν και το Βερολίνο. Άρχισε να δικηγορεί το 1907. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Κοινωνιολογικής Εταιρείας, συνιδρυτής του Λαϊκού Κόμματος των Κοινωνιολόγων και ιδρυτικό μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Αναγορεύεται υφηγητής το 1908. Τακτικός καθηγητής από το 1918, θα παραμείνει στο Πανεπιστήμιο μέχρι το 1951. Υπουργός Δικαιοσύνης το 1926 Και το 1932. Το 1928 προσλαμβάνεται ως νομικός σύμβουλος στην Εθνική. Εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1933. Την περίοδο 1945 έως 1953 είναι εκλεγμένο μέλος του Γενικού Συμβουλίου και του Συμβουλίου Διοικήσεως της Τράπεζας. Το 1943 ανακηρύχθηκε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Απεβίωσε στις 22 Φεβρουαρίου 1966.
Η βραχύβια διοίκηση Κ. Τριανταφυλλόπουλου στην Εθνική Τράπεζα έδειξε τη διάθεση σχεδιασμού μακρόπνοης πολιτικής, εναρμονισμένης απόλυτα στους γενικότερους στόχους της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, με στόχο να τεθούν τα θεμέλια μιας καινούργιας αντίληψης στις πιστωτικές σχέσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η αναδιοργανωμένη Εθνική θα διαδραμάτιζε Κεντρικό ρόλο στην οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Τα Δεκεμβριανά όμως και οι πολιτικές εξελίξεις ακύρωσαν στην πράξη τα περισσότερα από τα σχέδια εκείνης της εποχής.
22 Νοεμβρίου. Με εγκύκλιο Διοικήσεως ο διοικητής της Απελευθέρωσης θέτει σε κίνηση όλο το περιφερειακό δίκτυο της Τράπεζας για την καταγραφή της πραγματικής κατάστασης σε όλους τους κλάδους της οικονομίας και σε όλη την επικράτεια, ώστε με γνώση των πραγματικών δεδομένων να μελετηθούν τα ανορθωτικά μέτρα που επιβάλλει η κατάσταση.
1945
Βραχύβιες ελληνικές κυβερνήσεις. Δεύτερη νομισματική διαρρύθμιση. Συμφωνία της Βάρκιζας.
Τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Διασκέψεις της Γιάλτας και του Πότσδαμ. Η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι βομβαρδίζονται με ατομικές βόμβες από τους Αμερικάνους. Ο Χάρι Τροϋμαν πρόεδρος των Η.Π.Α. Ίδρυση του Οργανισμού Ηνιιμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.). Έναρξη ψυχροΰ πολέμου. Υπερπληθωρισμός στη Γερμανία. Στη Γαλλία εθνικοποιούνται οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες.
15 Ιανουαρίου. Σε συνεδρίαση του Γενικού Συμβουλίου ο διοικητής Κ. Τριανταφυλλόπουλος αναπτύσσει τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν για να συμβάλει η Εθνική στην οικονομική σταθεροποίηση με τη χρηματοδότηση των παραγωγικών κλάδων, την παρακολούθηση των εταιρειών στις οποίες συμμετέχει η Τράπεζα και τέλος την ομαλοποίηση των προβλημάτων που δημιούργησε η Κατοχική διοίκηση στο προσωπικό.
20 Ιανουαρίου. Παραίτηση διοικητή Κωνσταντίνου Τριανταφυλλόπουλου.
23 Ιανουαρίου. Με απόφαση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας επανέρχονται στο Γενικό Συμβούλιο τηςΤράπεζας όλοι οι εκλεγμένοι σύμβουλοι της 27ης Απριλίου 1941 εκτός του Κ. Ζαβιτζιάνου.
27 Ιανουαρίου. Το Γενικό (Διοικητικό) Συμβούλιο της Τράπεζας αναθέτει προσωρινά καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου στον Γεώργιο Πεσμαζόγλου, μετά την άρνηση του Αλέξανδρου Διομήδη να αναλάβει τη θέση.
19 Μαρτίου. Η έκτακτη Γενική Συνέλευση των μετόχων εγκρίνει τροποποιήσεις στο καταστατικό της Τράπεζας,εκλέγει νέο Γενικό Συμβούλιο, διοικητή τον Γεώργιο I. Πεσμαζόγλου Και πρόεδρο του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας τον Αλέξανδρο Διομήδη, πρώην διοικητή της Ε.Τ.Ε. Η ίδια συνέλευση εκλέγει ως υποδιοικητές τον Αθανάσιο I. Σμπαρούνη και τον Κλέαρχο Θ. Μανέα.
Ο Γεώργιος I. Πεσμαζόγλου γεννήθηκε το 1839 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο πατέρας του Ιωάννης είχε ιδρύσει εκεί την «Τράπεζα Πεσμαζόγλου και Υιοί» και το 1893 αγόρασε την Τράπεζα Αθηνών. Ο Γ Πεσμαζόγλου σπούδασε νομικά, στην Αθήνα, και οικονομικά και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Μετά τις σπουδές του εργάστηκε στην Τράπεζα Αθηνών, από όπου παραιτήθηκε το 19Β για να πολιτευθεί. Εκλέχθηκε επανειλημμένα βουλευτής. Χρημάτισε υπουργός Εθνικής Οικονομίας (1932-34), Οικονομικών (1934-35) και Εξωτερικών (1933, 1934). Μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ε.Τ.Ε. (1940-43), παρέμεινε στη θέση του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας από το 1945 έως το 1951. Την ίδια περίοδο ήταν διοικητής Και της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας. Στη συνέχεια εκλέχθηκε πρόεδρος στα διοικητικά συμβούλια της Ε.Τ.Ε. Και της Εθνικής Κτηματικής από τα οποία παραιτήθηκε το 1953, γιατί διαφώνησε στο θέμα της συγχώνευσης με την Τράπεζα Αθηνών. Υπηρέτησε ως πρέσβηςτης Ελλάδας στην Αγκυρα, την περίοδο 1957-1959. Απεβίωσε το 1934.
Η διοίκηση Πεσμαζόγλου προσπάθησε ναεπαναφέρει την οικονομικά εξουθενωμένη Ε.Τ .Ε. σε πορεία ανάπτυξης. Εγχείρημα δύσκολο μέσα σε περιβάλλον μεγάλης πολιτικοοικονομικής και νομισματικής αστάθειας τηςχώρας, που επέτειναν οι συνέπειες του εμφυλίου πολέμου. Επιπλέον ο νομισματοπιστωτικός παρεμβατισμός και η συσταλτική πολιτική της νεοσυσταθείσας Νομισματίκής Επιτροπής αλλά και της Τράπεζας της Ελλάδος, από την οποία αποκλειστικά χρηματοδοτούνταν τα τραπεζικά ιδρύματα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, έρχονταν σε αντίθεση με την αντίληψη της διοίκησης της Ε.Τ.Ε., που επιδίωκε τη διαχείριση της ξένης βοήθειας και τη γενναία χρηματοδότηση της εγχώριας βιομηχανίας, της βιοτεχνίας,της αγροτικής παραγωγής και του εμπορίου ώστε να κινητοποιηθεί η στάσιμη παραγωγική διαδικασία. Απαιτήθηκαν επίμονες προσπάθειες για τη συμμετοχή της Εθνικής στην Κεντρική Επιτροπή Δανείων και στη διαδικασία διαχείρισης της αμερικανικής βοήθειας, στη διατήρηση μέρους του «κεκτημένου» των Καταθέσεων των Ν.Π.ΔΔ, στην απρόσκοπτη άσκηση της μακροπρόθεσμης πίστης. Η διοίκηση Πεσμαζόγλου επιχείρησε επίσης αναδιάρθρωση του οργανωτικού σχήματος της Τράπεζας, με διαχωρισμό των υπηρεσιών της Διοίκησης από το Κεντρικό Κατάστημα, ενώ δεν απέφυγε τη σύγκρουση με το προσωπικό για μισθολογικά και ασφαλιστικά θέματα. Μετά τις ελλειμματικές χρήσεις της κατοχής και των πρώτων χρόνων της ανασυγκρότησης,που οφείλονταν στην ανεπάρκεια καταθέσεων και πιστωτικών εργασιών, στους νομισματικούς περιορισμούς και στις αυξημένες δαπάνες προσωπικού, το 1949 η Εθνική επανήλθε σε κερδοφόρα περίοδο και για πρώτη φορά μετά από μία επταετία απέδωσε μέρισμα στους μετόχους της.
1945 Αύγουστος. Ο δικαστικός σύμβουλος και διευθυντής Δικαστικού της Τράπεζας Πέτρος Ν. Γουναράκης αναλαμβάνει για περιορισμένο χρονικό διάστημα καθήκοντα υπηρεσιακού υπουργού Εσωτερικών στην κυβέρνηση Π. Βούλγαρη.
26 Νοεμβρίου. Έναρξη λειτουργίας του πρακτορείου Νίκαιας στον Πειραιά.
29 Δεκεμβρίου. Σύγκληση της τακτικής Γενικής Συνέλευσης των μετόχων της Τράπεζας μετά από τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Δημοσιεύονται σε ενιαίο κείμενο οι απολογισμοί της Τράπεζας των ετών 1941, 1942, 1943 και 1944.
Εκδίδεται το βιβλίο του δικαστικού συμβούλου της Ε.Τ.Ε. Πέτρου Γουναράκη σελίδες τίνες επί της επεμβάσεως των κυβερνήσεων Κατοχής είς τα της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος.
1946
Πρώτες μεταπολεμικές εκλογές στην Ελλάδα. Δημοψήφισμα και επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β΄. Έναρξη του εμφυλίου πολέμου. Τίθεται σε ισχύ ο Αστικός Κώδικας. Νέος νόμος για τη σταθεροποίηση της δραχμής. Ίδρυση Νομισματικής Επιτροπής.
Θανάσης Μαυρίδης
[email protected]
Πηγή:www.capital.gr
Capital.gr
Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής έγιναν πολλές προσπάθειες για να λεηλατηθεί η περιουσία της Εθνικής Τράπεζας από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους.
Οι υπάλληλοι της Τράπεζας και τα στελέχη της έδωσαν αγώνα για να μην συμβεί αυτό. Η Εθνική Τράπεζα είναι κάτι περισσότερο από μία απλή εμπορική τράπεζα. Είναι ένα σύμβολο ανάπτυξης για την χώρα από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της, το 1841. Δεν «έπεσε» στην Κατοχή. Θα πέσει τώρα;
Τα στοιχεία που θα διαβάσετε στην συνέχεια είναι από τα επίσημα αρχεία της Εθνικής Τράπεζας. Για το τι ακριβώς συνέβη στην περίοδο της Κατοχής. Ο στόχος μας πάντως δεν είναι μία ανάλυση ιστορικού χαρακτήρα.
Αλλά να αναδείξουμε το γεγονός ότι η Εθνική Τράπεζα υπήρξε κάτι περισσότερο από μία απλή εμπορική τράπεζα. Ήταν ο βραχίονας ανάπτυξης της ελληνικής Οικονομίας. Ήταν ένα σύμβολο, ένας Οργανισμός που άντεξε στο πέρασμα του χρόνου και σε συνθήκες πραγματικά άσχημες για την χώρα και τον Ελληνισμό.
Η Τράπεζα αυτή δεν πέρασε σε «ξένα χέρια» σε εποχές που η χώρα ήταν σε Κατοχή. Τώρα, όμως, είναι ορατός ο κίνδυνος η Εθνική να αλλάξει χέρια. Μία πιθανή αποτυχία να βρεθούν ιδιωτικά κεφάλαια για την ανακεφαλαιοποίηση θα έχει ως αποτέλεσμα να περάσει η τράπεζα στον πλήρη έλεγχο του ΤΧΣ και στην συνέχεια να πουληθεί αναγκαστικά. Μόνο μεγάλες τράπεζες του εξωτερικού θα είναι σε θέση να την αγοράσουν. Κι έτσι θα συμβεί.
Η «κρατικοποίηση» της Εθνικής είναι η Κερκόπορτα για να πέσει η Εθνική Τράπεζα. Δεν είμαστε από εκείνους που θα αναζητήσουν σενάρια συνωμοσίας σε όλη αυτή την Ιστορία. Ωστόσο το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο σε περίπτωση που κάποια ξένη τράπεζα αποκτήσει την Εθνική, είτε αυτό θα έχει γίνει τυχαία, είτε λόγω ανικανότητας ορισμένων στελεχών της, είτε για όποιον άλλο λόγο. Το σενάριο της συνομωσίας συγκεντρώνει απειροελάχιστες πιθανότητες. Δεν είναι αυτό όμως το θέμα μας. Το θέμα είναι ότι χάνεται μία τράπεζα που μπορεί να διαδραματίσει και πάλι σημαίνοντα ρόλο στην όποια προσπάθεια ανάκαμψης.
Ασφαλώς και υπάρχουν βαρύτατες ευθύνες γι΄ αυτή την εξέλιξη. Δεν είναι η ώρα να τις συζητήσουμε. Μένουν λίγες μέρες για να συγκεντρωθεί ένα πραγματικά τεράστιο ποσό. Μπορεί, όμως, να συμβεί. Πρέπει να συμβεί. Και πρέπει ο επιχειρηματικός κόσμος να δηλώσει, επιτέλους, την παρουσία του. Αν θέλει να έχει ρόλο στα δρώμενα, αν θέλει να επιχειρεί στο μέλλον σε μία υπαρκτή χώρα.
Ας κάνουμε την ύστατη προσπάθεια και έπειτα αναζητούμε τις πιθανές ευθύνες. Είναι λίγες οι μέρες, αλλά μεγάλος ο δυναμισμός που κρύβει μέσα του ο ελληνισμός. Αρκεί κάποιος να αναλάβει την πρωτοβουλία. Κι αυτός ο κάποιος δεν μπορεί να είναι παρά ο Πρωθυπουργός, με την βοήθεια των αρχηγών των άλλων κομμάτων. Είναι εθνικοί οι λόγοι που επιβάλλουν να γίνει τουλάχιστον η προσπάθεια. Να μην έχουμε να λέμε στο μέλλον ότι μπορούσαμε να κάνουμε κάτι και δεν το κάναμε Οι επίσημες αναφορές για την περίοδο 1940-1945 από το Ιστορικό Χρονολόγιο της Εθνικής Τράπεζας:
1940
Επίθεση της Ιταλίας κατά της Ελλάδας. Νίκες του ελληνικού στρατού στο αλβανικό έδαφος. Κατά την απογραφή του πληθυσμού η Ελλάδα έχει 7.544.860 κατοίκους.
Τριμερές σύμφωνο μεταξύ Γερμανίας, Ιταλίας και Ιαπωνίας. Γερμανικές νίκες στα ευρωπαϊκά μέτωπα. Συνθηκολόγηση Γαλλίας. Αρχίζει η μάχη της Αγγλίας. Ο Τσόρτσιλ πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου. Επανεκλογή του Ρούσβελτ στην προεδρία των Η.Π.Α.
Ιανουάριος. Η Εθνική Τράπεζα συνεισφέρει 400.000 δραχμές στον έρανο της Ελλάδας υπέρ των σεισμοπλήκτων της Τουρκίας
10 Φεβρουαρίου. Το πρακτορείο της Ε.Τ.Ε. στην Αμφίκλεια αναβαθμίζεται σε υποκατάστημα.
26 Μαρτίου. Ίδρυση του πρακτορείου Ιεράπετρας Κρήτης.
Ιούλιος. Δημοσιεύεται από το Τμήμα Προσωπικού για πρώτη φορά η Επετηρίς του προσωπικού της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, που συμπεριλαμβάνει βαθμολογικά όλους τους εργαζόμενους της Τράπεζας.
Οκτώβριος. Με την κήρυξη του Ελληνοΐταλικού πολέμου, μεγάλο μέρος του προσωπικού στρατεύεται. Η Τράπεζα αναδεικνύεται σε μεγάλο χρηματοδότη και μέτοχο δύο ση μαντικών βιομηχανιών που συνετέλεσαν αποφασιστικά στην άμυνα και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του Άξονα, της Ελληνικής Εριουργίας και της «Εταιρείας Ελληνικού Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου».
Οκτώβριος-Νοέμβριος. Η Ε.Τ.Ε. συμμετέχει στον Πανελλήνιο Έρανο Κοινωνικής Πρόνοιας, στη Φανέλα του Στρατιώτη, στην υπηρεσία αλληλεγγύης του μετώπου, ενισχύει οικονομικά το προσωπικό, ιδιαίτερα τις οικογένειες των στρατευμένων, και δωρίζει πλήρες κινητό χειρουργείο στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό και συντηρεί στρατιωτικό αναρρωτήριο για τους τραυματίες στο Λουτράκι.
27 Νοεμβρίου. Η Διοίκηση, για λόγους ασφαλείας, αποφασίζει τη μεταφορά μέρους της περιουσίας της Τράπεζας (τίτλους και λοιπές αξίες συνολικού ποσού 2 δισ. δραχμών) στο νέο θησαυροφυλάκιο του υποκαταστήματος Τριπόλεως.
25 Δεκεμβρίου. Στο βομβαρδισμό της Κέρκυρας από την ιταλική αεροπορία πλήττεται με βραδυφλεγή βόμβα το Καταφύγιο του υποκαταστήματος της Εθνικής, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο 21 άτομα και να τραυματιστούν άλλα 30.
Συμμετοχή της Ε.Τ.Ε. στο εκδοθέν β΄ τμήμα του λαχειοφόρου δανείου 300 εκατομμυρίων δρχ. της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας.
Κυκλοφορεί η μελέτη του τμηματάρχη της Ε.Τ.Ε. Δημητρίου Π. Αναγνωστόπουλου, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, 14 Μαρτίου 1928-14 Μαΐου 1938. Απολογισμός της δεκαετίας.
Σύνολο χρηματοδοτήσεων Ε.Τ.Ε. 10.946.665.505 δρχ. και σύνολο καταθέσεων 11.495.928.497 δραχμές
1941
Εισβολή της Γερμανίας στην Ελλάδα. Αυτοκτονία πρωθυπουργού Αλ Κοριζή. Γερμανο-ιταλο-βουλγαρική Κατοχή. Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στην Αίγυπτο. Πείνα, πλήρης καταστροφή της οικονομίας, σύσταση των πρώτων αντιστασιακών οργανώσεων. Μέτρα για ρευστότητα των τραπεζών, πληρωμές με τραπεζικές επιταγές.
Εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση. Ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Οι Η.Π.Α. εισέρχονται στον πόλεμο.
29 Ιανουαρίου. Μετά το θάνατο του Ιωάννη Μεταξά πρωθυπουργός της χώρας αναλαμβάνει ο διοικητής της Ε.Τ.Ε. Αλέξανδρος Κοριζής. Το Γενικό Συμβούλιο της Τράπεζας εγκρίνει επ΄ αόριστον άδεια στον Κοριζή, ο οποίος εξακολουθεί να διατηρεί τη θέση του διοικητή της Ε.Τ.Ε., για να ασκεί τα πολιτικά του καθήκοντα και ορίζει αναπληρωτή του στην Τράπεζα ως διοικούντα σύμβουλο τον Κωνσταντίνο Γ. Ζαβιτζιάνο.
26 Φεβρουαρίου. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφασίζει τη σύσταση θέσης συνδιοικητή στην Ε.Τ.Ε και εκλέγει συνδιοικητή της Τράπεζας τον Κωνσταντίνο Γ. Ζαβιτζιάνο. Η προγραμματισμένη για τις 5 Μαρτίου Γενική Συνέλευση των μετόχων, η οποία θα επικύρωνε τις αποφάσεις του Συμβουλίου, αναβλήθηκε λόγω της πολεμικής κατάστασης.
18 Απριλίου. Ο πρωθυπουργός και διοικητής της Ε.Τ.Ε. Αλέξανδρος Κοριζής αυτοκτονεί. Η Τράπεζα στη μνήμη του χορηγεί 1.000.000 δραχμές υπέρ των λαϊκών συσσιτίων.
Μάιος. Περιουσιακά στοιχεία της Εθνικής Τράπεζας (10 κιβώτια με χρυσά και ασημένια νομίσματα αξίας 12.000 χρυσών λιρών και 6 Κιβώτια με τιμαλφή προερχόμενα από τον Πανελλήνιο Έρανο Κοινωνικής Πρόνοιας), που είχαν παραδοθεί στην Τράπεζα Ελλάδος για ασφαλή μεταφορά τους, κατάσχονται από τα ναζιστικά στρατεύματα στην Κρήτη, στο υποκατάστημα Ηρακλείου της τράπεζας της Ελλάδος, και εξάγονται στη Γερμανία. Παρά τη σθεναρή διεκδίκηση της Ε.Τ.Ε. δεν επιτεύχθηκε παρά μόνον η επιστροφή, το 1943, των Κιβώτιων με τα τιμαλφή του Πανελληνίου Εράνου.
17 Ιουνίου. Η Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας προχωρεί σε υπογραφή συμφώνου οικονομικής συνεργασίας με την Deutsche Bank, προκειμένου να εξασφαλίσει την προστασία του εταίρου της απέναντι στις απαιτήσεις και επεμβάσεις ναζιστικών επιχειρηματικών παραγόντων.
Στον δύσκολο αυτό χρόνο για τη χώρα μας η Ε.Τ.Ε. συνέβαλε, ιδιαίτερα στους μήνες πριν από την ξένη στρατιωτική κατοχή, σε πολλές προσπάθειες κοινωνικής δράσης και προσφοράς; δωρεές υπέρ του Πανελλήνιου Εράνου Κοινωνικής Πρόνοιας, υπέρ στρατιωτικών χειρουργείων, υπέρ των Ιδρυμάτων «Φανέλα του Στρατιώτη», «Λινοθήκη του Νοσοκομείου», και συνέδραμε τις οργανώσεις του προσωπικού της και τις οικογένειες των υπαλλήλων της θυμάτων πολέμου.
Κατά την Κατοχή της χώρας από τις στρατιωτικές δυνάμεις του Άξονα και μέχρι τα πρώτα χρόνια μετά την Απελευθέρωση πολλά υποκαταστήματα της Ε.Τ.Ε., και κυρίως αυτά της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, αναγκάζονται να διακόψουν τη λειτουργία τους. Επίσης τα χρόνια αυτά δεν δημοσιεύονται ισολογισμοί-απολογισμοί της Τράπεζας, δεν συγκαλούνται οι τακτικές γενικές συνελεύσεις των μετόχων και δεν αποδίδεται μέρισμα.
1942
Παραίτηση της κυβέρνησης Γ. Τσολάκογλου. Πρωθυπουργός ο Ιωάννης Λογοθετόπουλος. Ίδρυση των αντιστασιακών ενόπλων δυνάμεων του Ε.Λ.Α.Σ και του ΕΔ.Ε.Σ Με τη σύμπραξη των παραπάνω οργανώσεων ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.
Αγγλορωσικη συμμαχία. Αρχίζει η μάχη του Στάλινγκραντ. Μάχες στη Β. Αφρική.
25 Απριλίου. Για τη διαχείριση της εκκλησιαστική ς περιουσίας, την οποία είχε αναλάβει η Τράπεζα από το 1930 έναντι συμβολικής αμοιβής, συστήνεται ειδική Υπηρεσία Διαχειρίσεως Εκκλησιαστικής Περιουσίας, υπαγόμενη απευθείας στη Διοίκηση της Ε.Τ.Ε.
16 Ιουλίου. Λειτουργία του πρακτορείου Αγοράς στην Αθήνα.
20 Δεκεμβρίου. Αναπροσαρμογή-αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής Κατά 2.000 μετοχές, που παραδόθηκαν στο δημόσιο με βάση το ν.δ. 2021/1942. Σύνολο μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας 22.000.000 δραχμές
31 Δεκεμβρίου. Το σύνολο του ενεργητικού της Ε.Τ .Ε. ανέρχεται σε 40.034 εκατομμύρια δραχμές.
Η εκλεγμένη Διοίκηση της Τράπεζας αποφεύγει κάθε συνεργασία με τις αρχές Κατοχής, αντιστέκεται και αρνείται να χρηματοδοτήσει πολεμικές βιομηχανίες και στρατιωτικά έργα του εχθρού, υπερασπιζόμενη, κατά το δυνατόν, τα περιουσιακά στοιχεία της Ε.Τ .Ε. από την απειλούμενη διαρπαγή.
Επενδύσεις της Ε.Τ .Ε. σε χρεόγραφα και ακίνητα για τη διασφάλιση της περιουσίας της, που Κινδυνεύει να αφανιστεί λόγω του υπερ-πληθωρισμού της εποχής.
Η Τράπεζα οργανώνει καθ΄ όλη τη διάρκεια της Κατοχής και της πείνας διανομή βοηθημάτων, τροφίμων και συσσιτίου για τις 4.000 οικογένειες του προσωπικού της. Οι δαπάνες γίνονται είτε από τα διαθέσιμα της είτε από την πώληση χρεογράφων της.
1943
Η Εθνική Αντίσταση κορυφώνεται. Κινητοποιήσεις κατά της επιστράτευσης. Αποτυχία ενότητας του αντιστασιακού κινήματος.
Γερμανική ήττα στο Στάλινγκραντ. Απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Σικελία. Συνθηκολόγηση Ιταλίας. Ίδρυση της UMRRA (United Nations Relief& Rehabilitation Administration).
2 Ιανουαρίου. Έναρξη λειτουργίας του υποκαταστήματος Αργούς.
28 Ιανουαρίου. Οι αρχές Κατοχής ορίζουν τον Γεώργιο Σπ. Μερκούρη διοικητή της Εθνικής Τράπεζας 0 συνδιοικητής Κ. Ζαβιτζιάνος και το νόμιμα εκλεγμένο Γενικό Συμβούλιο οδηγούνται σε παραίτηση.
26 Μαΐου. Συστήνεται ειδική υπηρεσία Πρακτικών Γενικού Συμβουλίου και Συνελεύσεων, υπαγόμενη απευθείας στη Διοίκηση της Τράπεζας.
24 Αυγούστου. Συστήνεται νέος Οργανισμός Υπηρεσίας, σύμφωνα με τον οποίο οι κεντρικές υπηρεσίες της Τράπεζας χωρίζονται σε επτά διευθύνσεις Α’-Ζ’, που περιλαμβάνουν 28 τμήματα συνολικά.
Σεπτέμβριος-Οκτώβριος. Προσπάθεια των δυνάμεων Κατοχής και των συνεργατών τους να ιδιοποιηθούν με πληθωριστικό χρήμα μετοχές εταιρειών του χαρτοφυλακίου της Ε.Τ.Ε. Σθεναρή αντίσταση των στελεχών και του προσωπικού -«μάχη των χρεογράφων»- για την προστασία του χαρτοφυλακίου της Τράπεζας.
28 Νοεμβρίου. Οι αρχές Κατοχής ορίζουν ως διοικούντα σύμβουλο της Τράπεζας τον Δημήτριο Π. Λυμπέρη για να αντικαταστήσει τον αποθανόντα Γ. Μερκούρη. Μέχρι την Απελευθέρωση, τον Οκτώβριο του 1944, η Τράπεζα θα διοικείται από διευθύνοντα σύμβουλο.
Εκτός από τις έκτακτες παροχές στο προσωπικό της, συσσίτια, υπόδηση, έκτακτές οικονομικές ενισχύσεις στα ταμεία του προσωπικού ή στις οικογένειες αποθανόντων και αναπήρων υπαλλήλων της, η Τράπεζα έρχεται αρωγός και σε διάφορους κοινωφελείς οργανισμούς της χώρας.
1944
Σχηματισμός της «Κυβέρνησης του βουνού». Στη διευρυμένη «Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης» (Π.Ε.ΕΑ.) συμμετέχουν ως πρόεδρος ο καθηγητής Αλέξανδρος Σβώλος και ως υπουργός Οικονομικών ο καθηγητής Άγγελος Αγγελόπουλος. Απελευθέρωση της Ελλάδας. Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας Γ. Παπανδρέου. Οικονομικό χάος, πρώτη νομισματική διαρρύθμιση (νόμος Σβώλου). Δεκεμβριανά.
Απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία. Διεθνής νομισματική συμφωνία του Μπρετόν Γουντς: Δημιουργία συστήματος σταθερών, αναπροσαρμόσιμων συναλλαγματικών ισοτιμιών. Το αμερικανικό δολάριο με-τατρέψμο σε χρυσό. Ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Μεγάλος πληθωρισμός στη Γαλλία. Οικονομική κατάρρευση της Ουγγαρίας. Κ. Πολάνυϊ, Ο μεγάλος μετασχηματισμός.
13 Νοεμβρίου. Με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ορίζεται προσωρινό Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας από παλιά εκλεγμένα πριν από την Κατοχή μέλη. Προσωρινός διοικητής της Ε.Τ.Ε. τοποθετείται ο καθηγητής Κωνσταντίνος Δ. Τριανταφυλλόπουλος.
16 Νοεμβρίου. Ο διοικητής Κωνσταντίνος Δ Τριανταφυλλόπουλος αναλαμβάνει τα καθήκοντα του. Για να καταδειχθεί η σημασία που απέδιδε η κυβέρνηση στο ρόλο που κλήθηκε να διαδραματίσει η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στη νέα εποχή, την εγκατάσταση του νέου διοικητή έκανε ο ίδιος ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, συνοδευόμενος από τους υπουργούς του οικονομικού του επιτελείου.
Ο Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος γεννήθηκε στο Καρπενήσι της Ευρυτανίας το 1881. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου αναγορεύθηκε διδάκτωρ το 1902. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Γκέττινγκεν και το Βερολίνο. Άρχισε να δικηγορεί το 1907. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Κοινωνιολογικής Εταιρείας, συνιδρυτής του Λαϊκού Κόμματος των Κοινωνιολόγων και ιδρυτικό μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Αναγορεύεται υφηγητής το 1908. Τακτικός καθηγητής από το 1918, θα παραμείνει στο Πανεπιστήμιο μέχρι το 1951. Υπουργός Δικαιοσύνης το 1926 Και το 1932. Το 1928 προσλαμβάνεται ως νομικός σύμβουλος στην Εθνική. Εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1933. Την περίοδο 1945 έως 1953 είναι εκλεγμένο μέλος του Γενικού Συμβουλίου και του Συμβουλίου Διοικήσεως της Τράπεζας. Το 1943 ανακηρύχθηκε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Απεβίωσε στις 22 Φεβρουαρίου 1966.
Η βραχύβια διοίκηση Κ. Τριανταφυλλόπουλου στην Εθνική Τράπεζα έδειξε τη διάθεση σχεδιασμού μακρόπνοης πολιτικής, εναρμονισμένης απόλυτα στους γενικότερους στόχους της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, με στόχο να τεθούν τα θεμέλια μιας καινούργιας αντίληψης στις πιστωτικές σχέσεις. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η αναδιοργανωμένη Εθνική θα διαδραμάτιζε Κεντρικό ρόλο στην οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Τα Δεκεμβριανά όμως και οι πολιτικές εξελίξεις ακύρωσαν στην πράξη τα περισσότερα από τα σχέδια εκείνης της εποχής.
22 Νοεμβρίου. Με εγκύκλιο Διοικήσεως ο διοικητής της Απελευθέρωσης θέτει σε κίνηση όλο το περιφερειακό δίκτυο της Τράπεζας για την καταγραφή της πραγματικής κατάστασης σε όλους τους κλάδους της οικονομίας και σε όλη την επικράτεια, ώστε με γνώση των πραγματικών δεδομένων να μελετηθούν τα ανορθωτικά μέτρα που επιβάλλει η κατάσταση.
1945
Βραχύβιες ελληνικές κυβερνήσεις. Δεύτερη νομισματική διαρρύθμιση. Συμφωνία της Βάρκιζας.
Τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Διασκέψεις της Γιάλτας και του Πότσδαμ. Η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι βομβαρδίζονται με ατομικές βόμβες από τους Αμερικάνους. Ο Χάρι Τροϋμαν πρόεδρος των Η.Π.Α. Ίδρυση του Οργανισμού Ηνιιμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.). Έναρξη ψυχροΰ πολέμου. Υπερπληθωρισμός στη Γερμανία. Στη Γαλλία εθνικοποιούνται οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες.
15 Ιανουαρίου. Σε συνεδρίαση του Γενικού Συμβουλίου ο διοικητής Κ. Τριανταφυλλόπουλος αναπτύσσει τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν για να συμβάλει η Εθνική στην οικονομική σταθεροποίηση με τη χρηματοδότηση των παραγωγικών κλάδων, την παρακολούθηση των εταιρειών στις οποίες συμμετέχει η Τράπεζα και τέλος την ομαλοποίηση των προβλημάτων που δημιούργησε η Κατοχική διοίκηση στο προσωπικό.
20 Ιανουαρίου. Παραίτηση διοικητή Κωνσταντίνου Τριανταφυλλόπουλου.
23 Ιανουαρίου. Με απόφαση του υπουργού Εθνικής Οικονομίας επανέρχονται στο Γενικό Συμβούλιο τηςΤράπεζας όλοι οι εκλεγμένοι σύμβουλοι της 27ης Απριλίου 1941 εκτός του Κ. Ζαβιτζιάνου.
27 Ιανουαρίου. Το Γενικό (Διοικητικό) Συμβούλιο της Τράπεζας αναθέτει προσωρινά καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου στον Γεώργιο Πεσμαζόγλου, μετά την άρνηση του Αλέξανδρου Διομήδη να αναλάβει τη θέση.
19 Μαρτίου. Η έκτακτη Γενική Συνέλευση των μετόχων εγκρίνει τροποποιήσεις στο καταστατικό της Τράπεζας,εκλέγει νέο Γενικό Συμβούλιο, διοικητή τον Γεώργιο I. Πεσμαζόγλου Και πρόεδρο του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας τον Αλέξανδρο Διομήδη, πρώην διοικητή της Ε.Τ.Ε. Η ίδια συνέλευση εκλέγει ως υποδιοικητές τον Αθανάσιο I. Σμπαρούνη και τον Κλέαρχο Θ. Μανέα.
Ο Γεώργιος I. Πεσμαζόγλου γεννήθηκε το 1839 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο πατέρας του Ιωάννης είχε ιδρύσει εκεί την «Τράπεζα Πεσμαζόγλου και Υιοί» και το 1893 αγόρασε την Τράπεζα Αθηνών. Ο Γ Πεσμαζόγλου σπούδασε νομικά, στην Αθήνα, και οικονομικά και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι. Μετά τις σπουδές του εργάστηκε στην Τράπεζα Αθηνών, από όπου παραιτήθηκε το 19Β για να πολιτευθεί. Εκλέχθηκε επανειλημμένα βουλευτής. Χρημάτισε υπουργός Εθνικής Οικονομίας (1932-34), Οικονομικών (1934-35) και Εξωτερικών (1933, 1934). Μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ε.Τ.Ε. (1940-43), παρέμεινε στη θέση του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας από το 1945 έως το 1951. Την ίδια περίοδο ήταν διοικητής Και της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας. Στη συνέχεια εκλέχθηκε πρόεδρος στα διοικητικά συμβούλια της Ε.Τ.Ε. Και της Εθνικής Κτηματικής από τα οποία παραιτήθηκε το 1953, γιατί διαφώνησε στο θέμα της συγχώνευσης με την Τράπεζα Αθηνών. Υπηρέτησε ως πρέσβηςτης Ελλάδας στην Αγκυρα, την περίοδο 1957-1959. Απεβίωσε το 1934.
Η διοίκηση Πεσμαζόγλου προσπάθησε ναεπαναφέρει την οικονομικά εξουθενωμένη Ε.Τ .Ε. σε πορεία ανάπτυξης. Εγχείρημα δύσκολο μέσα σε περιβάλλον μεγάλης πολιτικοοικονομικής και νομισματικής αστάθειας τηςχώρας, που επέτειναν οι συνέπειες του εμφυλίου πολέμου. Επιπλέον ο νομισματοπιστωτικός παρεμβατισμός και η συσταλτική πολιτική της νεοσυσταθείσας Νομισματίκής Επιτροπής αλλά και της Τράπεζας της Ελλάδος, από την οποία αποκλειστικά χρηματοδοτούνταν τα τραπεζικά ιδρύματα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, έρχονταν σε αντίθεση με την αντίληψη της διοίκησης της Ε.Τ.Ε., που επιδίωκε τη διαχείριση της ξένης βοήθειας και τη γενναία χρηματοδότηση της εγχώριας βιομηχανίας, της βιοτεχνίας,της αγροτικής παραγωγής και του εμπορίου ώστε να κινητοποιηθεί η στάσιμη παραγωγική διαδικασία. Απαιτήθηκαν επίμονες προσπάθειες για τη συμμετοχή της Εθνικής στην Κεντρική Επιτροπή Δανείων και στη διαδικασία διαχείρισης της αμερικανικής βοήθειας, στη διατήρηση μέρους του «κεκτημένου» των Καταθέσεων των Ν.Π.ΔΔ, στην απρόσκοπτη άσκηση της μακροπρόθεσμης πίστης. Η διοίκηση Πεσμαζόγλου επιχείρησε επίσης αναδιάρθρωση του οργανωτικού σχήματος της Τράπεζας, με διαχωρισμό των υπηρεσιών της Διοίκησης από το Κεντρικό Κατάστημα, ενώ δεν απέφυγε τη σύγκρουση με το προσωπικό για μισθολογικά και ασφαλιστικά θέματα. Μετά τις ελλειμματικές χρήσεις της κατοχής και των πρώτων χρόνων της ανασυγκρότησης,που οφείλονταν στην ανεπάρκεια καταθέσεων και πιστωτικών εργασιών, στους νομισματικούς περιορισμούς και στις αυξημένες δαπάνες προσωπικού, το 1949 η Εθνική επανήλθε σε κερδοφόρα περίοδο και για πρώτη φορά μετά από μία επταετία απέδωσε μέρισμα στους μετόχους της.
1945 Αύγουστος. Ο δικαστικός σύμβουλος και διευθυντής Δικαστικού της Τράπεζας Πέτρος Ν. Γουναράκης αναλαμβάνει για περιορισμένο χρονικό διάστημα καθήκοντα υπηρεσιακού υπουργού Εσωτερικών στην κυβέρνηση Π. Βούλγαρη.
26 Νοεμβρίου. Έναρξη λειτουργίας του πρακτορείου Νίκαιας στον Πειραιά.
29 Δεκεμβρίου. Σύγκληση της τακτικής Γενικής Συνέλευσης των μετόχων της Τράπεζας μετά από τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Δημοσιεύονται σε ενιαίο κείμενο οι απολογισμοί της Τράπεζας των ετών 1941, 1942, 1943 και 1944.
Εκδίδεται το βιβλίο του δικαστικού συμβούλου της Ε.Τ.Ε. Πέτρου Γουναράκη σελίδες τίνες επί της επεμβάσεως των κυβερνήσεων Κατοχής είς τα της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος.
1946
Πρώτες μεταπολεμικές εκλογές στην Ελλάδα. Δημοψήφισμα και επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β΄. Έναρξη του εμφυλίου πολέμου. Τίθεται σε ισχύ ο Αστικός Κώδικας. Νέος νόμος για τη σταθεροποίηση της δραχμής. Ίδρυση Νομισματικής Επιτροπής.
Θανάσης Μαυρίδης
[email protected]
Πηγή:www.capital.gr
Capital.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πώς είναι το σπίτι του κάθε ζωδίου; – Το σπίτι των ονείρων σας!
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Υγεία: Ο επιχείλιος έρπης μπορεί να επηρεάζει τη μνήμη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
