2013-04-29 14:07:40
By Chris Giles και Robin Harding
Δύο κορυφαίοι αρθρογράφοι των F.T. αντιπαραθέτουν απόψεις υπέρ και κατά της λιτότητας, μελετώντας την εμπειρία έξι κρατών και τους δρόμους που ακολούθησαν. Το ερώτημα είναι: Η λιτότητα σίγουρα πονάει. Τουλάχιστον, όμως, αποδίδει κιόλας;
Το στρατόπεδο του Ναι: Το λιγόστεμα των δαπανών στις δύσκολες εποχές είναι σοφό, υποστηρίζει ο Chris Giles.
Για να αντιληφθούμε πόσο τρελό είναι να επιτρέπεται να παραμένουν επ’ αόριστον μεγάλα τα κρατικά ελλείμματα, δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε την Ιαπωνία. Επί περίπου δύο δεκαετίες, η χώρα υπόσχεται μείωση του ελλείμματος και μεταρρυθμίσεις στο μέλλον, με καταπραϋντικό δανεισμό σήμερα. Το αποτέλεσμα είναι χαμηλή ανάπτυξη, καθόλου μεταρρυθμίσεις και αύξηση του καθαρού χρέους από το 12% του ΑΕΠ το 1991 στο 143% σήμερα.
Η λιτότητα δεν είναι μια στρατηγική που σχεδιάζεται για να τιμωρήσει τις ηθικές αποτυχίες, ούτε μια έκφραση οργής για υψηλά επίπεδα σε φορολογία και δημόσιες δαπάνες
. Είναι, όπως το έθεσε ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Gordon Brown, «το να είσαι σώφρων έχοντας έναν σκοπό». Ο σκοπός είναι να υπάρχουν αρκετά πυρομαχικά στους προϋπολογισμούς, ώστε να μπορούν να καταπολεμηθούν κρίσεις ή πόλεμοι. Οι προηγμένες οικονομίες είχαν αρκετά περιθώρια το 2008. Σήμερα δεν έχουν κανένα.
Ο σκοπός είναι επίσης να δαπανηθούν τα χρήματα που με δυσκολία συγκεντρώνουν οι φορολογούμενοι πολίτες σε ζητήματα τα οποία έχουν σημασία για την κοινωνία -υγεία, εκπαίδευση, μείωση της φτώχειας-, όχι να πετάγονται χρήματα έξω από τη χώρα σε ξένους ομολογιούχους.
Γιατί είναι απαραίτητη η λιτότητα; Αυτό είναι απλό. Το μεγάλο μάθημα που κατάλαβε κάθε προηγμένη οικονομία μετά την κρίση είναι ότι βγαίνει φτωχότερη απ’ όσο περίμενε. Όταν είσαι φτωχότερος, πρέπει να κόβεις το παλτό σου ανάλογα με το φόρεμά σου.
Το μόνο ερώτημα είναι η ταχύτητα με την οποία οι χώρες μειώνουν τα ελλείμματα. Είναι ένα ενοχλητικό ερώτημα, για το οποίο δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, γιατί είναι εξίσου λάθος να πούμε ότι η μείωση του ελλείμματος δεν προκαλεί πόνο (γιατί προκαλεί) όσο να σκεφτούμε ότι η στήριξη παράγει τόσο πολύ πρόσθετη οικονομική δραστηριότητα που η ασωτία πληρώνεται από μόνη της.
Αν ήταν αλήθεια ότι η ασωτία πληρώνεται μόνη της και η λιτότητα είναι αυτοκαταστροφική, τότε η Ελλάδα, που έχει υποστεί ακραίες περικοπές προϋπολογισμού και μια φριχτή ύφεση, θα είχε υψηλότερο πρωτογενές έλλειμμα σήμερα από όσο το 2009. Τα στοιχεία του ΔΝΤ δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει, όπως δεν ισχύει στη Βρετανία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία και σε οποιαδήποτε άλλη χώρα κατηγορείται για αντιπαραγωγική μείωση ελλείμματος.
Ακόμη και με τα επιτόκια κολλημένα κοντά στο μηδέν, το κόστος δανεισμού που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά και οι εταιρίες δεν βρίσκεται σε αυτό το επίπεδο, οπότε εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια περισσότερης νομισματικής επέκτασης για να ισοφαριστεί η μείωση του ελλείμματος.
Σε ορισμένα τμήματα της ευρωζώνης, η λιτότητα είναι βέβαιο ότι υπήρξε υπερβολικά ταχεία, αλλά δεν πρέπει να θεωρηθεί πανάκεια μια μικρή χαλάρωση, όπως έχουν δείξει τα πειράματα δημοσιονομικού συντονισμού μέσα στις δεκαετίες.
Δεν υπάρχει μαγικό νούμερο για κάποιο ασφαλές επίπεδο δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Όμως είναι λογικό να σκεφτούμε ότι όταν το χρέος είναι υψηλό, όπως συνέβη στην Ιαπωνία, οι αυξημένες κρατικές δαπάνες θα οδηγήσουν σε αύξηση των ανησυχιών μεταξύ των εταιριών και νοικοκυριών, ότι θα χρειαστεί να ξεπληρώσουν το πρόσθετο χρέος και να σφίξουν τα ζωνάρια αναλόγως. Είναι φυσική η απροθυμία επένδυσης σε τέτοιες συνθήκες.
Κανείς δεν μπορεί να πει ότι η λιτότητα είναι ωραία, ούτε αρκετή. Αλλά είναι απαραίτητη.
Το στρατόπεδο του Όχι: Οι περισσότερες δαπάνες θα γιατρέψουν τις καταπονημένες οικονομίες, πιστεύει ο Robin Harding.
Το επιχείρημα της επιβολής χαλαρής δημοσιονομικής πολιτικής σήμερα είναι απλό: Κάθε δολάριο που δαπανάται θα προσθέσει παραπάνω από 1 δολάριο στην οικονομική παραγωγή. Κάθε δολάριο που κρύβεται θα σημαίνει πάνω από 1 δολάριο σε χαμένη παραγωγή. Σε μια περίοδο όπου εκατομμύρια είναι άνεργοι στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στην Ευρώπη, υπάρχει απελπισμένη ανάγκη για περισσότερη δραστηριότητα.
Αυτό δεν ισχύει σε ομαλές εποχές. Τότε, αν η κυβέρνηση δαπανά περισσότερο, η κεντρική τράπεζα πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια για να κρατήσει τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Έτσι συγκρατείται ο ιδιωτικός τομέας. Τώρα όμως τα επιτόκια είναι κολλημένα στο μηδέν στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες.
΄Ερευνες δείχνουν ότι η δημοσιονομική πολιτική δίνει στην οικονομία μεγάλη ώθηση όταν τα επιτόκια είναι κολλημένα στο μηδέν. Υπό τέτοιες συνθήκες, ο Brad DeLong του Berkeley και ο Larry Summers του Harvard θεωρούν ότι τα κυβερνητικά ελλείμματα μπορούν να πληρωθούν από μόνα τους αρκετά εύκολα μέσω της υψηλότερης οικονομικής ανάπτυξης.
Η χαλαρή δημοσιονομική πολιτική έχει κόστος. Τα χρέη και τα ελλείμματα είναι πρόβλημα μακροπρόθεσμο και η αποφυγή της λιτότητας δεν σημαίνει ότι τα αγνοούμε. Σημαίνει ότι χρειάζεται μια απάντηση που είναι πιο έξυπνη από τις άμεσες περικοπές.
Η πιο προφανής κίνηση είναι οι μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις και στην υγεία, που θα μειώσουν τις δαπάνες στο μέλλον. Μια άλλη είναι να μεταστραφούν οι τωρινές δαπάνες σε έργα κεφαλαίου. Επενδύστε σήμερα σε δρόμους ή στην εκπαίδευση και θα πληρωθείτε με φορολογικά έσοδα στα επόμενα χρόνια, ώστε να πληρώσετε τα χρέη. Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί αν η αποτυχία της μείωσης των δαπανών θα σήμαινε άμεση κρίση χρέους. Αλλά η εμπειρία των τελευταίων χρόνων -μαζί με την αποδυνάμωση των επιχειρημάτων των Kenneth Rogoff και Carmen Reinhart, ότι ένα χρέος άνω του 90% του ΑΕΠ προκαλεί πιο αδύναμη ανάπτυξη- δείχνει ότι δύσκολα θα εκδηλωθεί Αρμαγεδδών χρέους σύντομα, σε μεγάλες χώρες με δικά τους νομίσματα.
Το κόστος της ασωτίας πρέπει να αντιπαραβληθεί στο κόστος της λιτότητας. Προφανώς, αν η λιτοτητα οδηγει σε παρατεταμένη περίοδο υψηλής ανεργίας, ο κόσμος θα φύγει από την αγορά εργασίας και ίσως να μην επιστρέψει ποτέ. Το τίμημα της αποταμίευσης χρημάτων σήμερα θα μπορούσε να είναι μια μόνιμη απώλεια οικονομικής παραγωγής και φορολογικών εσόδων - που είναι πραγματικά πολύ μεγάλο τίμημα.
Η Ιαπωνία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα της τρέλας της ασωτίας. Είναι όμως καλύτερο παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί αν δεν κάνεις αρκετά πράγματα σωστά μετά από μια οικονομική κρίση, κι έτσι μείνεις παγιδευμένος στη ζυγαριά του αποπληθωρισμού με την αδύναμη ανάπτυξη. Όλα καταλήγουν στο απλό τεστ του συγχρονισμού της λιτότητας. Η ώρα έχει έρθει όταν μια αποτυχία μείωσης του ελλείμματος σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα πρέπει αντ’ αυτού να αυξήσει τα επιτόκια. Για τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, αυτή η ώρα απέχει αρκετά ακόμη.
Ακόμη καλύτερα, με τα yields στα 10ετή ομόλογα των ΗΠΑ στο 1,7% σε σχέση με μακροπρόθεσμο στόχο πληθωρισμού 2%, αυτή η επένδυση βασικά έρχεται τσάμπα. Θα είναι χαμένη ευκαιρία να μη γίνουν δαπάνες στο δημόσιο κεφάλαιο.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
euro2day.gr
Δύο κορυφαίοι αρθρογράφοι των F.T. αντιπαραθέτουν απόψεις υπέρ και κατά της λιτότητας, μελετώντας την εμπειρία έξι κρατών και τους δρόμους που ακολούθησαν. Το ερώτημα είναι: Η λιτότητα σίγουρα πονάει. Τουλάχιστον, όμως, αποδίδει κιόλας;
Το στρατόπεδο του Ναι: Το λιγόστεμα των δαπανών στις δύσκολες εποχές είναι σοφό, υποστηρίζει ο Chris Giles.
Για να αντιληφθούμε πόσο τρελό είναι να επιτρέπεται να παραμένουν επ’ αόριστον μεγάλα τα κρατικά ελλείμματα, δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε την Ιαπωνία. Επί περίπου δύο δεκαετίες, η χώρα υπόσχεται μείωση του ελλείμματος και μεταρρυθμίσεις στο μέλλον, με καταπραϋντικό δανεισμό σήμερα. Το αποτέλεσμα είναι χαμηλή ανάπτυξη, καθόλου μεταρρυθμίσεις και αύξηση του καθαρού χρέους από το 12% του ΑΕΠ το 1991 στο 143% σήμερα.
Η λιτότητα δεν είναι μια στρατηγική που σχεδιάζεται για να τιμωρήσει τις ηθικές αποτυχίες, ούτε μια έκφραση οργής για υψηλά επίπεδα σε φορολογία και δημόσιες δαπάνες
Ο σκοπός είναι επίσης να δαπανηθούν τα χρήματα που με δυσκολία συγκεντρώνουν οι φορολογούμενοι πολίτες σε ζητήματα τα οποία έχουν σημασία για την κοινωνία -υγεία, εκπαίδευση, μείωση της φτώχειας-, όχι να πετάγονται χρήματα έξω από τη χώρα σε ξένους ομολογιούχους.
Γιατί είναι απαραίτητη η λιτότητα; Αυτό είναι απλό. Το μεγάλο μάθημα που κατάλαβε κάθε προηγμένη οικονομία μετά την κρίση είναι ότι βγαίνει φτωχότερη απ’ όσο περίμενε. Όταν είσαι φτωχότερος, πρέπει να κόβεις το παλτό σου ανάλογα με το φόρεμά σου.
Το μόνο ερώτημα είναι η ταχύτητα με την οποία οι χώρες μειώνουν τα ελλείμματα. Είναι ένα ενοχλητικό ερώτημα, για το οποίο δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, γιατί είναι εξίσου λάθος να πούμε ότι η μείωση του ελλείμματος δεν προκαλεί πόνο (γιατί προκαλεί) όσο να σκεφτούμε ότι η στήριξη παράγει τόσο πολύ πρόσθετη οικονομική δραστηριότητα που η ασωτία πληρώνεται από μόνη της.
Αν ήταν αλήθεια ότι η ασωτία πληρώνεται μόνη της και η λιτότητα είναι αυτοκαταστροφική, τότε η Ελλάδα, που έχει υποστεί ακραίες περικοπές προϋπολογισμού και μια φριχτή ύφεση, θα είχε υψηλότερο πρωτογενές έλλειμμα σήμερα από όσο το 2009. Τα στοιχεία του ΔΝΤ δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει, όπως δεν ισχύει στη Βρετανία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία και σε οποιαδήποτε άλλη χώρα κατηγορείται για αντιπαραγωγική μείωση ελλείμματος.
Ακόμη και με τα επιτόκια κολλημένα κοντά στο μηδέν, το κόστος δανεισμού που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά και οι εταιρίες δεν βρίσκεται σε αυτό το επίπεδο, οπότε εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια περισσότερης νομισματικής επέκτασης για να ισοφαριστεί η μείωση του ελλείμματος.
Σε ορισμένα τμήματα της ευρωζώνης, η λιτότητα είναι βέβαιο ότι υπήρξε υπερβολικά ταχεία, αλλά δεν πρέπει να θεωρηθεί πανάκεια μια μικρή χαλάρωση, όπως έχουν δείξει τα πειράματα δημοσιονομικού συντονισμού μέσα στις δεκαετίες.
Δεν υπάρχει μαγικό νούμερο για κάποιο ασφαλές επίπεδο δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Όμως είναι λογικό να σκεφτούμε ότι όταν το χρέος είναι υψηλό, όπως συνέβη στην Ιαπωνία, οι αυξημένες κρατικές δαπάνες θα οδηγήσουν σε αύξηση των ανησυχιών μεταξύ των εταιριών και νοικοκυριών, ότι θα χρειαστεί να ξεπληρώσουν το πρόσθετο χρέος και να σφίξουν τα ζωνάρια αναλόγως. Είναι φυσική η απροθυμία επένδυσης σε τέτοιες συνθήκες.
Κανείς δεν μπορεί να πει ότι η λιτότητα είναι ωραία, ούτε αρκετή. Αλλά είναι απαραίτητη.
Το στρατόπεδο του Όχι: Οι περισσότερες δαπάνες θα γιατρέψουν τις καταπονημένες οικονομίες, πιστεύει ο Robin Harding.
Το επιχείρημα της επιβολής χαλαρής δημοσιονομικής πολιτικής σήμερα είναι απλό: Κάθε δολάριο που δαπανάται θα προσθέσει παραπάνω από 1 δολάριο στην οικονομική παραγωγή. Κάθε δολάριο που κρύβεται θα σημαίνει πάνω από 1 δολάριο σε χαμένη παραγωγή. Σε μια περίοδο όπου εκατομμύρια είναι άνεργοι στις ΗΠΑ, στη Βρετανία και στην Ευρώπη, υπάρχει απελπισμένη ανάγκη για περισσότερη δραστηριότητα.
Αυτό δεν ισχύει σε ομαλές εποχές. Τότε, αν η κυβέρνηση δαπανά περισσότερο, η κεντρική τράπεζα πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια για να κρατήσει τον πληθωρισμό υπό έλεγχο. Έτσι συγκρατείται ο ιδιωτικός τομέας. Τώρα όμως τα επιτόκια είναι κολλημένα στο μηδέν στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες.
΄Ερευνες δείχνουν ότι η δημοσιονομική πολιτική δίνει στην οικονομία μεγάλη ώθηση όταν τα επιτόκια είναι κολλημένα στο μηδέν. Υπό τέτοιες συνθήκες, ο Brad DeLong του Berkeley και ο Larry Summers του Harvard θεωρούν ότι τα κυβερνητικά ελλείμματα μπορούν να πληρωθούν από μόνα τους αρκετά εύκολα μέσω της υψηλότερης οικονομικής ανάπτυξης.
Η χαλαρή δημοσιονομική πολιτική έχει κόστος. Τα χρέη και τα ελλείμματα είναι πρόβλημα μακροπρόθεσμο και η αποφυγή της λιτότητας δεν σημαίνει ότι τα αγνοούμε. Σημαίνει ότι χρειάζεται μια απάντηση που είναι πιο έξυπνη από τις άμεσες περικοπές.
Η πιο προφανής κίνηση είναι οι μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις και στην υγεία, που θα μειώσουν τις δαπάνες στο μέλλον. Μια άλλη είναι να μεταστραφούν οι τωρινές δαπάνες σε έργα κεφαλαίου. Επενδύστε σήμερα σε δρόμους ή στην εκπαίδευση και θα πληρωθείτε με φορολογικά έσοδα στα επόμενα χρόνια, ώστε να πληρώσετε τα χρέη. Αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί αν η αποτυχία της μείωσης των δαπανών θα σήμαινε άμεση κρίση χρέους. Αλλά η εμπειρία των τελευταίων χρόνων -μαζί με την αποδυνάμωση των επιχειρημάτων των Kenneth Rogoff και Carmen Reinhart, ότι ένα χρέος άνω του 90% του ΑΕΠ προκαλεί πιο αδύναμη ανάπτυξη- δείχνει ότι δύσκολα θα εκδηλωθεί Αρμαγεδδών χρέους σύντομα, σε μεγάλες χώρες με δικά τους νομίσματα.
Το κόστος της ασωτίας πρέπει να αντιπαραβληθεί στο κόστος της λιτότητας. Προφανώς, αν η λιτοτητα οδηγει σε παρατεταμένη περίοδο υψηλής ανεργίας, ο κόσμος θα φύγει από την αγορά εργασίας και ίσως να μην επιστρέψει ποτέ. Το τίμημα της αποταμίευσης χρημάτων σήμερα θα μπορούσε να είναι μια μόνιμη απώλεια οικονομικής παραγωγής και φορολογικών εσόδων - που είναι πραγματικά πολύ μεγάλο τίμημα.
Η Ιαπωνία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα της τρέλας της ασωτίας. Είναι όμως καλύτερο παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί αν δεν κάνεις αρκετά πράγματα σωστά μετά από μια οικονομική κρίση, κι έτσι μείνεις παγιδευμένος στη ζυγαριά του αποπληθωρισμού με την αδύναμη ανάπτυξη. Όλα καταλήγουν στο απλό τεστ του συγχρονισμού της λιτότητας. Η ώρα έχει έρθει όταν μια αποτυχία μείωσης του ελλείμματος σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα πρέπει αντ’ αυτού να αυξήσει τα επιτόκια. Για τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, αυτή η ώρα απέχει αρκετά ακόμη.
Ακόμη καλύτερα, με τα yields στα 10ετή ομόλογα των ΗΠΑ στο 1,7% σε σχέση με μακροπρόθεσμο στόχο πληθωρισμού 2%, αυτή η επένδυση βασικά έρχεται τσάμπα. Θα είναι χαμένη ευκαιρία να μη γίνουν δαπάνες στο δημόσιο κεφάλαιο.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
euro2day.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Συνεχίζονται οι έφοδοι και τα λουκέτα σε οίκους ανοχής
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Απεργία διαρκείας στις λαϊκές αγορές
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
