2013-06-12 17:03:03
του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, από την επίσημη πολιτική της εμφάνιση στην εξεγερμένη Ευρώπη του 1848, συμπληρώνει φέτος 165 έτη υπάρξεως. Στην δε αφετηρία του, το ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα, το οποίο ανδρώθηκε στην Γερμανία κατά κύριο λόγο, είχε μαρξιστικές ιδεολογικές καταβολές και κοινωνικά ερείσματα στην τότε βιομηχανική εργατική τάξη. Όμως, από το 1858 και μετά η σοσιαλδημοκρατία άρχισε να απομακρύνεται από την επαναστατική ρητορική του Καρόλου Μαρξ, ο οποίος την κατηγορούσε με πύρινα άρθρα του για «συνεργασία με τους αστούς, ώστε να προωθείται η δημοκρατία εις βάρος της επαναστατικής δικτατορίας του προλεταριάτου». Όλες αυτές οι κατηγορίες, ωστόσο, δεν εμπόδισαν την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία να γνωρίσει εντυπωσιακή πολιτική ανάπτυξη στην Ευρώπη, με ισχυρούς πόλους έλξεως το γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) και τα αντίστοιχα κόμματα στην Σκανδιναβία, στην Ολλανδία και εν μέρει στο Βέλγιο.
Στην Ελλάδα, η σοσιαλδημοκρατία ποτέ δεν απέκτησε τα δικά της πολιτικά ερείσματα. Πλην όμως, βασικές αρχές της διακινούνταν από την αρχή του 20ου αιώνα από επώνυμους πολιτικούς, με κορυφαίο εκπρόσωπό τους τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Σοσιαλδημοκράτες πολιτικοί υπήρξαν επίσης και οι Γ. Παπανδρέου, Γιάγκος Πεσμαζόγλου, Χαρ. Πρωτόπαπας, Γ. Καρτάλης, Γ. Μαύρος, Στρ. Σωμερίτης, Γ. Μυλωνάς, Γ.Α.Μαγκάκης κ.α. Όλοι οι παραπάνω, όπως και αρκετοί νεώτεροί τους, κατά κανόνα κινήθηκαν πολιτικά στον κεντρο-φιλελεύθερο χώρο –ο οποίος, όμως, υπήρξε πάντα περισσότερο σοσιαλδημοκρατικός και πολύ λιγότερο φιλελεύθερος. Αν λάβουμε δε υπ’ όψιν μας και τους οικονομικούς εκφραστές της σοσιαλδημοκρατίας στην χώρα μας (Αγγ.Αγγελόπουλος, Ξεν. Ζολώτας, Παν. Παπαληγούρας, Αθαν.Κανελλόπουλος, κ.α.), τότε μπορούμε να πούμε ότι η σοσιαλδημοκρατική αντίληψη υπήρξε κυρίαρχη στην ελληνική πραγματικότητα.
Δυστυχώς, όμως, όταν η αντίληψη αυτή άρχισε να εκσυγχρονίζεται και να προσαρμόζεται στις ευρωπαϊκές εξελίξεις, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, με την Ελλάδα να γίνεται συνδεδεμένο μέλος της ΕΟΚ, τα γεγονότα που ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1965 για να καταλήξουν στην δικτατορία του 1967 ενταφίασαν δραματικά κάθε ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό της χώρας.
Καθοριστικός, ωστόσο, για τον ενταφιασμό της σοσιαλδημοκρατίας υπήρξε και ο ρόλος του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, με μοναδικό στόχο του την προσωπική του άνοδο στην εξουσία –αλλά και την πολιτική εξόντωση στελεχών της Ενώσεως Κέντρου που εκπροσωπούσαν τον σοσιαλδημοκρατικό χώρο– σε πρώτη φάση προκάλεσε την κρίση του Ιουλίου 1965, παρασύροντας τον πατέρα του και πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου σε μία περιπέτεια-δώρο εξ ουρανού για κάποιους που έβλεπαν με κακό μάτι την ελληνική πορεία προς την Ευρώπη. Στην συνέχεια, ο Αν. Παπανδρέου, παίζοντας το ευρωπαϊκό χαρτί, προσπάθησε να προσεταιρισθεί την ισχυρή γερμανική σοσιαλδημοκρατία, η οποία και τον υπεδέχθη με μεγάλες τιμές στην Βόννη, τον Φεβρουάριο 1965.
Συγκεκριμένα, ύστερα από πρόσκληση του SPD, στις 3 Φεβρουαρίου 1965 ο Ανδρέας Παπανδρέου, μιλώντας στο κατάμεστο Auditorium του πανεπιστημίου της Βόννης, είπε εις άπταιστον καθαρεύουσαν τα εξής: «Ότε η Ελλάς συνεδέθη με την Κοινήν Αγοράν, απεδόθη εις τεράστιον αγώνα. Κινδυνεύουσα να καταβυθισθή, υπεχρεώθη ταχέως να μάθη να επιπλέη. Είναι δίκαιον να ζητήσωμεν από τους φίλους κατανόησιν δια την προσπάθειάν μας να καταστήσωμεν την Ελλάδα ισότιμον μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητος. Μίαν Ελλάδα η οποία θα ευημερή, θα προοδεύη, θα είναι ελεύθερη και δημοκρατική». Στο ταξίδι αυτό τον Α.Παπανδρέου συνόδευαν οι Αντ.Στρατής, Δημ.Μαρούδας και Δ.Κουλουριάνος. Το ίδιο βράδυ, σε συζήτηση-δείπνο με μέλη της ελληνικής Σοσιαλιστικής Λέσχης Γερμανίας, όπως τονίζει ο τότε επικεφαλής της κ. Γιώργος Βουκελάτος, ο Ανδρέας Παπανδρέου είπε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι ο ίδιος δεν είχε την τύχη να είναι γνώστης της ιστορικής εξέλιξης των σοσιαλιστικών ιδεών και ότι το μόνο βιβλίο που είχε διαβάσει ήταν «Γυναίκες και Σοσιαλισμός» του Αυγούστου Μπέμπελ.
Πάντως, από πλευράς προσωπικής φιλοδοξίας, η πρώτη επαφή με την γερμανική σοσιαλδημοκρατία δεν άρεσε πολύ στον μετέπειτα ιδρυτή του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ. Οι φιλικές σχέσεις των Γερμανών με γνωστά ονόματα του ελληνικού κεντρο-αριστερού και κεντρο-δεξιού χώρου δεν εξυπηρετούσαν τις επιδιώξεις του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος –και λόγω της παλαιάς «τροτσκικής παιδείας» του– ήταν καχύποπτος και επιρρεπής στο να βλέπει και να φαντάζεται παντού συνομωσίες. Εξάλλου, την ελληνική Σοσιαλιστική Λέσχη στην Γερμανία συνέθεταν πρόσωπα με ισχυρή παιδεία (Γ.Βουκελάτος, Αγγ.Μαρόπουλους, Νικ.Τζαβάρας, Α.Χριστινίδης, Ηλ.Χατζηανδρέου, κ.α.), τα οποία κάθε άλλο παρά απλά πιόνια θα ήσαν σε ένα παιχνίδι προσωποπαγούς εξουσίας. Έτσι, στόχος του Ανδρέα Παπανδρέου μετά το 1967 υπήρξε η διάλυση και η διαπόμπευση της Λέσχης και των ανθρώπων της, με ταυτόχρονη περιθωριοποίηση και στελεχών της Ενώσεως Κέντρου τα οποία συνεργάζονταν με αυτήν.
Έτσι, με αφετηρία τις πιο πάνω συνθήκες, ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο μεγαλύτερος εχθρός του δημοκρατικού σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Τον κατασυκοφάντησε, τον ποδοπάτησε και τελικά τον έθεσε στο περιθώριο, προς όφελος ενός τριτοκοσμικού λαϊκισμού –που σήμερα επιβιώνει χάρη στον ανεύθυνο καιροσκοπισμό του ΣΥΡΙΖΑ.
Μέσα στο περιβάλλον αυτό, οι προσπάθειες πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ να ξαναστήσουν την σοσιαλδημοκρατία δεν έχουν σχεδόν καμμία πιθανότητα επιτυχίας. Η αντισοσιαλδημοκρατική κληρονομιά του Ανδρέα Παπανδρέου είναι βαρειά. Τελικά δε, και αυτή αποδεικνύεται πολιτικώς ολέθρια. Και, ίσως, το κενό που δημιουργεί η κληρονομιά αυτή, να είναι και το πιο σοβαρό πολιτικό πρόβλημα της χώρας europeanbusiness.gr
Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, από την επίσημη πολιτική της εμφάνιση στην εξεγερμένη Ευρώπη του 1848, συμπληρώνει φέτος 165 έτη υπάρξεως. Στην δε αφετηρία του, το ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κίνημα, το οποίο ανδρώθηκε στην Γερμανία κατά κύριο λόγο, είχε μαρξιστικές ιδεολογικές καταβολές και κοινωνικά ερείσματα στην τότε βιομηχανική εργατική τάξη. Όμως, από το 1858 και μετά η σοσιαλδημοκρατία άρχισε να απομακρύνεται από την επαναστατική ρητορική του Καρόλου Μαρξ, ο οποίος την κατηγορούσε με πύρινα άρθρα του για «συνεργασία με τους αστούς, ώστε να προωθείται η δημοκρατία εις βάρος της επαναστατικής δικτατορίας του προλεταριάτου». Όλες αυτές οι κατηγορίες, ωστόσο, δεν εμπόδισαν την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία να γνωρίσει εντυπωσιακή πολιτική ανάπτυξη στην Ευρώπη, με ισχυρούς πόλους έλξεως το γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) και τα αντίστοιχα κόμματα στην Σκανδιναβία, στην Ολλανδία και εν μέρει στο Βέλγιο.
Στην Ελλάδα, η σοσιαλδημοκρατία ποτέ δεν απέκτησε τα δικά της πολιτικά ερείσματα. Πλην όμως, βασικές αρχές της διακινούνταν από την αρχή του 20ου αιώνα από επώνυμους πολιτικούς, με κορυφαίο εκπρόσωπό τους τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Σοσιαλδημοκράτες πολιτικοί υπήρξαν επίσης και οι Γ. Παπανδρέου, Γιάγκος Πεσμαζόγλου, Χαρ. Πρωτόπαπας, Γ. Καρτάλης, Γ. Μαύρος, Στρ. Σωμερίτης, Γ. Μυλωνάς, Γ.Α.Μαγκάκης κ.α. Όλοι οι παραπάνω, όπως και αρκετοί νεώτεροί τους, κατά κανόνα κινήθηκαν πολιτικά στον κεντρο-φιλελεύθερο χώρο –ο οποίος, όμως, υπήρξε πάντα περισσότερο σοσιαλδημοκρατικός και πολύ λιγότερο φιλελεύθερος. Αν λάβουμε δε υπ’ όψιν μας και τους οικονομικούς εκφραστές της σοσιαλδημοκρατίας στην χώρα μας (Αγγ.Αγγελόπουλος, Ξεν. Ζολώτας, Παν. Παπαληγούρας, Αθαν.Κανελλόπουλος, κ.α.), τότε μπορούμε να πούμε ότι η σοσιαλδημοκρατική αντίληψη υπήρξε κυρίαρχη στην ελληνική πραγματικότητα.
Δυστυχώς, όμως, όταν η αντίληψη αυτή άρχισε να εκσυγχρονίζεται και να προσαρμόζεται στις ευρωπαϊκές εξελίξεις, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, με την Ελλάδα να γίνεται συνδεδεμένο μέλος της ΕΟΚ, τα γεγονότα που ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1965 για να καταλήξουν στην δικτατορία του 1967 ενταφίασαν δραματικά κάθε ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό της χώρας.
Καθοριστικός, ωστόσο, για τον ενταφιασμό της σοσιαλδημοκρατίας υπήρξε και ο ρόλος του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, με μοναδικό στόχο του την προσωπική του άνοδο στην εξουσία –αλλά και την πολιτική εξόντωση στελεχών της Ενώσεως Κέντρου που εκπροσωπούσαν τον σοσιαλδημοκρατικό χώρο– σε πρώτη φάση προκάλεσε την κρίση του Ιουλίου 1965, παρασύροντας τον πατέρα του και πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου σε μία περιπέτεια-δώρο εξ ουρανού για κάποιους που έβλεπαν με κακό μάτι την ελληνική πορεία προς την Ευρώπη. Στην συνέχεια, ο Αν. Παπανδρέου, παίζοντας το ευρωπαϊκό χαρτί, προσπάθησε να προσεταιρισθεί την ισχυρή γερμανική σοσιαλδημοκρατία, η οποία και τον υπεδέχθη με μεγάλες τιμές στην Βόννη, τον Φεβρουάριο 1965.
Συγκεκριμένα, ύστερα από πρόσκληση του SPD, στις 3 Φεβρουαρίου 1965 ο Ανδρέας Παπανδρέου, μιλώντας στο κατάμεστο Auditorium του πανεπιστημίου της Βόννης, είπε εις άπταιστον καθαρεύουσαν τα εξής: «Ότε η Ελλάς συνεδέθη με την Κοινήν Αγοράν, απεδόθη εις τεράστιον αγώνα. Κινδυνεύουσα να καταβυθισθή, υπεχρεώθη ταχέως να μάθη να επιπλέη. Είναι δίκαιον να ζητήσωμεν από τους φίλους κατανόησιν δια την προσπάθειάν μας να καταστήσωμεν την Ελλάδα ισότιμον μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητος. Μίαν Ελλάδα η οποία θα ευημερή, θα προοδεύη, θα είναι ελεύθερη και δημοκρατική». Στο ταξίδι αυτό τον Α.Παπανδρέου συνόδευαν οι Αντ.Στρατής, Δημ.Μαρούδας και Δ.Κουλουριάνος. Το ίδιο βράδυ, σε συζήτηση-δείπνο με μέλη της ελληνικής Σοσιαλιστικής Λέσχης Γερμανίας, όπως τονίζει ο τότε επικεφαλής της κ. Γιώργος Βουκελάτος, ο Ανδρέας Παπανδρέου είπε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι ο ίδιος δεν είχε την τύχη να είναι γνώστης της ιστορικής εξέλιξης των σοσιαλιστικών ιδεών και ότι το μόνο βιβλίο που είχε διαβάσει ήταν «Γυναίκες και Σοσιαλισμός» του Αυγούστου Μπέμπελ.
Πάντως, από πλευράς προσωπικής φιλοδοξίας, η πρώτη επαφή με την γερμανική σοσιαλδημοκρατία δεν άρεσε πολύ στον μετέπειτα ιδρυτή του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ. Οι φιλικές σχέσεις των Γερμανών με γνωστά ονόματα του ελληνικού κεντρο-αριστερού και κεντρο-δεξιού χώρου δεν εξυπηρετούσαν τις επιδιώξεις του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος –και λόγω της παλαιάς «τροτσκικής παιδείας» του– ήταν καχύποπτος και επιρρεπής στο να βλέπει και να φαντάζεται παντού συνομωσίες. Εξάλλου, την ελληνική Σοσιαλιστική Λέσχη στην Γερμανία συνέθεταν πρόσωπα με ισχυρή παιδεία (Γ.Βουκελάτος, Αγγ.Μαρόπουλους, Νικ.Τζαβάρας, Α.Χριστινίδης, Ηλ.Χατζηανδρέου, κ.α.), τα οποία κάθε άλλο παρά απλά πιόνια θα ήσαν σε ένα παιχνίδι προσωποπαγούς εξουσίας. Έτσι, στόχος του Ανδρέα Παπανδρέου μετά το 1967 υπήρξε η διάλυση και η διαπόμπευση της Λέσχης και των ανθρώπων της, με ταυτόχρονη περιθωριοποίηση και στελεχών της Ενώσεως Κέντρου τα οποία συνεργάζονταν με αυτήν.
Έτσι, με αφετηρία τις πιο πάνω συνθήκες, ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο μεγαλύτερος εχθρός του δημοκρατικού σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Τον κατασυκοφάντησε, τον ποδοπάτησε και τελικά τον έθεσε στο περιθώριο, προς όφελος ενός τριτοκοσμικού λαϊκισμού –που σήμερα επιβιώνει χάρη στον ανεύθυνο καιροσκοπισμό του ΣΥΡΙΖΑ.
Μέσα στο περιβάλλον αυτό, οι προσπάθειες πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ να ξαναστήσουν την σοσιαλδημοκρατία δεν έχουν σχεδόν καμμία πιθανότητα επιτυχίας. Η αντισοσιαλδημοκρατική κληρονομιά του Ανδρέα Παπανδρέου είναι βαρειά. Τελικά δε, και αυτή αποδεικνύεται πολιτικώς ολέθρια. Και, ίσως, το κενό που δημιουργεί η κληρονομιά αυτή, να είναι και το πιο σοβαρό πολιτικό πρόβλημα της χώρας europeanbusiness.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Τέλος από την ΑΕΛ Καλλονής ο Τεννές
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
