2013-07-25 01:14:02
«Θα ήθελα να ζητήσω από όλους σας να μη συνεχιστεί αυτή τη στιγμή η συζήτηση για ένα νέο κούρεμα Δεν είναι προς το συμφέρον σας.»Αυτά δήλωσε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα.
Δεν κατηγορώ τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας που αρνήθηκε να συζητήσει μία πιθανή διαγραφή ελληνικών χρεών αυτή τη στιγμή.
Οι ομοσπονδιακές εκλογές της χώρας του απέχουν μόλις δύο μήνες. Δεδομένης της προσέγγισης του Βερολίνου όσον αφορά την επίλυση της κρίσης, δε μπορώ να σκεφτώ πιο σίγουρο τρόπο να χάσει τις εκλογές από το να πει: «Εντάξει λοιπόν, ας αρχίσουμε τώρα να είμαστε ρεαλιστές.»
Ωστόσο, ο κ. Σόιμπλε το πήγε ένα βήμα παραπέρα με το σχόλιό του, αναφερόμενος στο ελληνικό εθνικό συμφέρον. Είναι, φυσικά, υπόθεση των ίδιων των Ελλήνων να καθορίσουν το δικό τους συμφέρον.
Το περισσότερο που θα μπορούσε να κάνει κανείς ως ξένος, θα ήταν να προσπαθήσει να κάνει εικασίες σχετικά με μία διαφορετική εκδοχή του εξής ερωτήματος: θα ήταν λογικό για την Αθήνα, από οικονομικής άποψης, να ακολουθήσει το δρόμο που περιέγραψε ο κ. Σόιμπλε; Εναλλακτικά, θα πρέπει να ετοιμαστεί να αποχωρήσει από την ευρωζώνη; Ή θα πρέπει να πραγματοποιήσει στάση πληρωμών εντός ευρωζώνης;
Η κύρια δυσκολία που συναντά κανείς όταν προσπαθεί να απαντήσει το ερώτημα αυτό, είναι οι υποκείμενες παραδοχές σχετικά με τις μελλοντικές επιλογές πολιτικής του έθνους. Μπορεί κάλλιστα να ισχύει ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει ανεπίσημες διαβεβαιώσεις οι οποίες δεν ανταποκρίνονται σε αυτά που γνωρίζουμε εμείς οι υπόλοιποι. Σε ιδιωτικές συζητήσεις μου με υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, σπάνια θα συναντήσω κάποιον που να μου πει στα σοβαρά ότι η Αθήνα θα μπορέσει να σταθεροποιήσει την οικονομία της, με πλήρη απασχόληση, αποπληρώνοντας παράλληλα με επιτυχία το τρέχον χρέος της στο ακέραιο. Ίσως ο Έλληνας πρωθυπουργός να έχει προσωπικές πληροφορίες που να λένε ότι η ευρωζώνη θα συμφωνήσει εν τέλει με την αναδιάρθρωση χρέους, τις περαιτέρω επεκτάσεις των υφιστάμενων δανείων, τις περαιτέρω μειώσεις των επιτοκίων, ή έναν συνδυασμό όλων των παραπάνω. Εμείς οι υπόλοιποι, ωστόσο, είναι λογικό να υποθέτουμε ότι η μελλοντική πολιτική που θα ακολουθηθεί θα είναι πιο κοντά στην εκδοχή του κ. Σόιμπλε. Η αξιολόγηση των στενότερων οικονομικών προϋποθέσεων για μία έξοδο είναι ευκολότερη. Θα ήταν δύσκολο για οποιαδήποτε χώρα να οργανώσει μονομερή έξοδο από μία νομισματική έξοδο αν το πρωτογενές της δημοσιονομικό ισοζύγιο –πριν από την καταβολή των τόκων- βρισκόταν σε σημαντικό έλλειμμα.
Στις τελευταίες εαρινές προβλέψεις της, οι οποίες δημοσιεύτηκαν το Μάιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά μηδενικό πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα για το τρέχον έτος και ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 1,8 τοις εκατό του ΑΕΠ για το 2014. Από οικονομικής άποψης, το σημείο στο οποίο η Ελλάδα θα μπορούσε να διακινδυνεύσει μία έξοδο, πλησιάζει όλο και περισσότερο.
Αν η Ελλάδα επρόκειτο να αποχωρήσει, αυτό θα σήμαινε και αποκλεισμό από την εξωτερική χρηματοδότηση. Πιθανότατα δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει το εξωτερικό της χρέος, τουλάχιστον για λίγο καιρό. Στη συνέχεια θα εισήγαγε το δικό της νόμισμα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου επιβεβλημένης τραπεζικής αργίας. Στην επόμενη περίοδο θα ακολουθούσε σχεδόν σίγουρα μία ύφεση, αλλά η πραγματική υποτίμηση θα μπορούσε να επαναφέρει μελλοντικά την ανάπτυξη. Το σίγουρο (αν και μεμονωμένο) όφελος θα φαινόταν, τουλάχιστον αρχικά, από την ξαφνική έκρηξη του τουρισμού.
Θα μπορούσε όμως αυτό να είναι αρκετό; Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι; Το ισχυρότερο οικονομικό επιχείρημα κατά της εξόδου στο παρελθόν, πέρα από το πρόβλημα της χρηματοδότησης, ήταν πάντα η παντελής έλλειψη δυνατότητας αύξησης των τιμών των μετοχών (upside). Η χώρα δεν διαθέτει επαρκές σύστημα για την είσπραξη των φόρων. Τα καρτέλ της αγοράς εργασίας σήμαιναν ότι τα αναμενόμενα οφέλη από μία ονομαστική υποτίμηση, μπορεί να μην είχαν έρθει ποτέ. Η άμεση αύξηση της ανταγωνιστικότητας θα μπορούσε να είχε απορροφηθεί από αυξήσεις μισθών, αφήνοντας την πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία αμετάβλητη.
Έτσι, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς σε ποιο βαθμό οι μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος και του παρόντος έχουν αλλάξει την ευρωστία της οικονομίας. Το προαίσθημά μου λέει ότι το έχουν κάνει, ιδιαίτερα με τον τρόπο που λειτουργεί ο δημόσιος τομέας, αλλά μάλλον οι αλλαγές που χρειάζονται είναι περισσότερες.
Η κριτική μου για την πολιτική της ευρωζώνης προς την Ελλάδα δεν έχει να κάνει με την σκληρότητα της προσαρμογής, αλλά με τον θεμελιώδη μακροοικονομικό αναλφαβητισμό. Στην καρδιά αυτού, κρύβεται η αυταπάτη ότι το ελληνικό χρέος μπορεί να καταστεί βιώσιμο. Ωστόσο οι μεταρρυθμίσεις –και, ναι, τα μέτρα λιτότητας επίσης- ήταν αναπόφευκτα. Φυσικά το γεγονός αυτό εμπεριέχει ειρωνεία. Οι μεταρρυθμίσεις και η λιτότητα αποτελούν ταυτόχρονα την προϋπόθεση για την παραμονή στην ευρωζώνη, και την προϋπόθεση για την έξοδο.
Αυτό αφήνει την Ελλάδα με δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να κάνει μεταρρυθμίσεις και να προχωρήσει σε στάση πληρωμών εντός ευρωζώνης –μία στρατηγική που απαιτεί πρόθυμους συνεργούς σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η δεύτερη είναι να κάνει μεταρρυθμίσεις και να προχωρήσει σε στάση πληρωμών εκτός ευρωζώνης –μία απόφαση που θα μπορούσε να λάβει μονομερώς η Ελλάδα, εφόσον είναι κατάλληλες οι μακροοικονομικές συνθήκες.
Η δεύτερη επιλογή δεν έχει καταστεί εφικτή –μέχρι τώρα. Αλλά, η επιλογή του κ. Σόιμπλε για μεταρρυθμίσεις χωρίς στάση πληρωμών βγάζει νόημα μόνο από τη δική του πλευρά. Δεν αποτελεί επιλογή για την Ελλάδα.
Φυσικά, η συνειδητοποίηση ότι η αποχώρηση από την ευρωζώνη μπορεί να είναι οικονομικά εφικτή, ή ακόμα και συμφέρουσα, μπορεί να μην έχει καμία απολύτως σημασία.
Μία χώρα μπορεί να αποφασίσει να μείνει εντός ευρωζώνης για λόγους πολιτικούς, ή ασφαλείας. Ωστόσο, σίγουρα βρισκόμαστε σε διαφορετικό στάδιο της συζήτησης όταν η έξοδος καθίσταται πλέον οικονομικά βιώσιμη.
Μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί αυτό. Ούτε για την Ελλάδα, ούτε για καμία άλλη από τις χώρες που βρίσκονται σε κρίση. Και, όταν υπάρχει πραγματική δυνατότητα επιλογής, γίνεται πιο δύσκολο να προβλέψει κανείς τα αποτελέσματα.
sofokleous10.gr
Δεν κατηγορώ τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας που αρνήθηκε να συζητήσει μία πιθανή διαγραφή ελληνικών χρεών αυτή τη στιγμή.
Οι ομοσπονδιακές εκλογές της χώρας του απέχουν μόλις δύο μήνες. Δεδομένης της προσέγγισης του Βερολίνου όσον αφορά την επίλυση της κρίσης, δε μπορώ να σκεφτώ πιο σίγουρο τρόπο να χάσει τις εκλογές από το να πει: «Εντάξει λοιπόν, ας αρχίσουμε τώρα να είμαστε ρεαλιστές.»
Ωστόσο, ο κ. Σόιμπλε το πήγε ένα βήμα παραπέρα με το σχόλιό του, αναφερόμενος στο ελληνικό εθνικό συμφέρον. Είναι, φυσικά, υπόθεση των ίδιων των Ελλήνων να καθορίσουν το δικό τους συμφέρον.
Το περισσότερο που θα μπορούσε να κάνει κανείς ως ξένος, θα ήταν να προσπαθήσει να κάνει εικασίες σχετικά με μία διαφορετική εκδοχή του εξής ερωτήματος: θα ήταν λογικό για την Αθήνα, από οικονομικής άποψης, να ακολουθήσει το δρόμο που περιέγραψε ο κ. Σόιμπλε; Εναλλακτικά, θα πρέπει να ετοιμαστεί να αποχωρήσει από την ευρωζώνη; Ή θα πρέπει να πραγματοποιήσει στάση πληρωμών εντός ευρωζώνης;
Η κύρια δυσκολία που συναντά κανείς όταν προσπαθεί να απαντήσει το ερώτημα αυτό, είναι οι υποκείμενες παραδοχές σχετικά με τις μελλοντικές επιλογές πολιτικής του έθνους. Μπορεί κάλλιστα να ισχύει ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει ανεπίσημες διαβεβαιώσεις οι οποίες δεν ανταποκρίνονται σε αυτά που γνωρίζουμε εμείς οι υπόλοιποι. Σε ιδιωτικές συζητήσεις μου με υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, σπάνια θα συναντήσω κάποιον που να μου πει στα σοβαρά ότι η Αθήνα θα μπορέσει να σταθεροποιήσει την οικονομία της, με πλήρη απασχόληση, αποπληρώνοντας παράλληλα με επιτυχία το τρέχον χρέος της στο ακέραιο. Ίσως ο Έλληνας πρωθυπουργός να έχει προσωπικές πληροφορίες που να λένε ότι η ευρωζώνη θα συμφωνήσει εν τέλει με την αναδιάρθρωση χρέους, τις περαιτέρω επεκτάσεις των υφιστάμενων δανείων, τις περαιτέρω μειώσεις των επιτοκίων, ή έναν συνδυασμό όλων των παραπάνω. Εμείς οι υπόλοιποι, ωστόσο, είναι λογικό να υποθέτουμε ότι η μελλοντική πολιτική που θα ακολουθηθεί θα είναι πιο κοντά στην εκδοχή του κ. Σόιμπλε. Η αξιολόγηση των στενότερων οικονομικών προϋποθέσεων για μία έξοδο είναι ευκολότερη. Θα ήταν δύσκολο για οποιαδήποτε χώρα να οργανώσει μονομερή έξοδο από μία νομισματική έξοδο αν το πρωτογενές της δημοσιονομικό ισοζύγιο –πριν από την καταβολή των τόκων- βρισκόταν σε σημαντικό έλλειμμα.
Στις τελευταίες εαρινές προβλέψεις της, οι οποίες δημοσιεύτηκαν το Μάιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά μηδενικό πρωτογενές δημοσιονομικό αποτέλεσμα για το τρέχον έτος και ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 1,8 τοις εκατό του ΑΕΠ για το 2014. Από οικονομικής άποψης, το σημείο στο οποίο η Ελλάδα θα μπορούσε να διακινδυνεύσει μία έξοδο, πλησιάζει όλο και περισσότερο.
Αν η Ελλάδα επρόκειτο να αποχωρήσει, αυτό θα σήμαινε και αποκλεισμό από την εξωτερική χρηματοδότηση. Πιθανότατα δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει το εξωτερικό της χρέος, τουλάχιστον για λίγο καιρό. Στη συνέχεια θα εισήγαγε το δικό της νόμισμα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου επιβεβλημένης τραπεζικής αργίας. Στην επόμενη περίοδο θα ακολουθούσε σχεδόν σίγουρα μία ύφεση, αλλά η πραγματική υποτίμηση θα μπορούσε να επαναφέρει μελλοντικά την ανάπτυξη. Το σίγουρο (αν και μεμονωμένο) όφελος θα φαινόταν, τουλάχιστον αρχικά, από την ξαφνική έκρηξη του τουρισμού.
Θα μπορούσε όμως αυτό να είναι αρκετό; Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι; Το ισχυρότερο οικονομικό επιχείρημα κατά της εξόδου στο παρελθόν, πέρα από το πρόβλημα της χρηματοδότησης, ήταν πάντα η παντελής έλλειψη δυνατότητας αύξησης των τιμών των μετοχών (upside). Η χώρα δεν διαθέτει επαρκές σύστημα για την είσπραξη των φόρων. Τα καρτέλ της αγοράς εργασίας σήμαιναν ότι τα αναμενόμενα οφέλη από μία ονομαστική υποτίμηση, μπορεί να μην είχαν έρθει ποτέ. Η άμεση αύξηση της ανταγωνιστικότητας θα μπορούσε να είχε απορροφηθεί από αυξήσεις μισθών, αφήνοντας την πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία αμετάβλητη.
Έτσι, πρέπει να αναρωτηθεί κανείς σε ποιο βαθμό οι μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος και του παρόντος έχουν αλλάξει την ευρωστία της οικονομίας. Το προαίσθημά μου λέει ότι το έχουν κάνει, ιδιαίτερα με τον τρόπο που λειτουργεί ο δημόσιος τομέας, αλλά μάλλον οι αλλαγές που χρειάζονται είναι περισσότερες.
Η κριτική μου για την πολιτική της ευρωζώνης προς την Ελλάδα δεν έχει να κάνει με την σκληρότητα της προσαρμογής, αλλά με τον θεμελιώδη μακροοικονομικό αναλφαβητισμό. Στην καρδιά αυτού, κρύβεται η αυταπάτη ότι το ελληνικό χρέος μπορεί να καταστεί βιώσιμο. Ωστόσο οι μεταρρυθμίσεις –και, ναι, τα μέτρα λιτότητας επίσης- ήταν αναπόφευκτα. Φυσικά το γεγονός αυτό εμπεριέχει ειρωνεία. Οι μεταρρυθμίσεις και η λιτότητα αποτελούν ταυτόχρονα την προϋπόθεση για την παραμονή στην ευρωζώνη, και την προϋπόθεση για την έξοδο.
Αυτό αφήνει την Ελλάδα με δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να κάνει μεταρρυθμίσεις και να προχωρήσει σε στάση πληρωμών εντός ευρωζώνης –μία στρατηγική που απαιτεί πρόθυμους συνεργούς σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η δεύτερη είναι να κάνει μεταρρυθμίσεις και να προχωρήσει σε στάση πληρωμών εκτός ευρωζώνης –μία απόφαση που θα μπορούσε να λάβει μονομερώς η Ελλάδα, εφόσον είναι κατάλληλες οι μακροοικονομικές συνθήκες.
Η δεύτερη επιλογή δεν έχει καταστεί εφικτή –μέχρι τώρα. Αλλά, η επιλογή του κ. Σόιμπλε για μεταρρυθμίσεις χωρίς στάση πληρωμών βγάζει νόημα μόνο από τη δική του πλευρά. Δεν αποτελεί επιλογή για την Ελλάδα.
Φυσικά, η συνειδητοποίηση ότι η αποχώρηση από την ευρωζώνη μπορεί να είναι οικονομικά εφικτή, ή ακόμα και συμφέρουσα, μπορεί να μην έχει καμία απολύτως σημασία.
Μία χώρα μπορεί να αποφασίσει να μείνει εντός ευρωζώνης για λόγους πολιτικούς, ή ασφαλείας. Ωστόσο, σίγουρα βρισκόμαστε σε διαφορετικό στάδιο της συζήτησης όταν η έξοδος καθίσταται πλέον οικονομικά βιώσιμη.
Μέχρι στιγμής δεν έχει συμβεί αυτό. Ούτε για την Ελλάδα, ούτε για καμία άλλη από τις χώρες που βρίσκονται σε κρίση. Και, όταν υπάρχει πραγματική δυνατότητα επιλογής, γίνεται πιο δύσκολο να προβλέψει κανείς τα αποτελέσματα.
sofokleous10.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Κορίτσι ψυχαγωγεί τα δελφίνια με… γυμναστικές επιδείξεις [Video]](https://images.newsnowgreece.com/47/472222/koritsi-psyxagogei-ta-delfinia-me-gymnastikes-epideixeis-Video-1-124x78.jpg)
