2013-07-30 01:29:04
Σήμερα είναι γνωστά ως κόλυβα και συνδέονται με τη χριστιανική ταφή. Ωστόσο η προσφορά καρπών στους νεκρούς και μετέπειτα στους οικείους, ως κέρασμα στη μνήμη του αποθανόντος, είναι ένα έθιμο που έχει ρίζες στην παλαιολιθική εποχή!
Πρόκειται για μια ενέργεια συνυφασμένη με τον πόνο της απώλειας, ανεξαρτήτως εποχής, πολιτισμού, φυλής, ιστορίας και θρησκεύματος.
Όπως εξηγεί στο MadeinCreta o αρχαιολόγος κ. Δημοσθένης Κεχαγιάς, «η προσφορά καρπών στη μνήμη των νεκρών χάνεται στα βάθη ενός ομιχλώδους κόσμου αρχέγονης μυθιστορίας, αυτόν της πρώιμης αρχαιότητας, από τις επιτάφιες χοές και τους εναγισμούς έως την δύση της ρωμαϊκής εποχής και την μεταλαμπάδευση των ταφικών εθίμων στη παλαιοχριστιανική εποχή και τη διατήρησή τους έως τις μέρες μας».
Στη Γαλλία μάλιστα σε τάφους παλαιολιθικής που βρέθηκαν μέσα σε σπηλιές εντοπίστηκαν μαζί με άλλα προσωπικά αντικείμενα και καρποί.
Η διαχρονικότητα του εθίμου ήταν και η αιτία που άρχισε να μελετά πιο εμπεριστατωμένα το θέμα. Ο ίδιος ασχολείται με το αρχαιολογικό ύφασμα.
Η ερευνά του, τα τελευταία 8 χρόνια, επικεντρώνεται στην ανασκαφή τάφων σχεδόν σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών που εκτελούσε έβρισκε μέσα στους τάφους ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα.
«Μου έκανε εντύπωση η διαχρονικότητα του εθίμου. Πώς δηλαδή από την αρχαιότητα κάποια έθιμα τηρούνται με ελάχιστα αλλαγμένη τη μορφή τους, μέχρι την εποχή μας. Αυτή η διαχρονικότητα συνδέεται με την αγάπη και τον πόνο της απώλειας. Και αυτά τα δυνατά συναισθήματα υπήρχαν από τότε που υπήρχε και ο άνθρωπος».
Με το πέρασμα των αιώνων η προσφορά των καρπών εμπλουτίζεται και με άλλα στοιχεία που σχετίζονται με την ιστορία των πολιτισμών και στη συνέχεια με τις θρησκείες.
Ο συμβολισμός
Τα κόλυβα σε διάφορες περιοχές ανά την Ελλάδα είναι γνωστά ως «στερνά» ή «συγχώρια» αλλά και στους Έλληνες της διασποράς ως «ψυχών κοκκία» στον Πόντο ή ως «τζαν ασή» και «τζαν πιλαφί» (δηλαδή πιλάφι της ψυχής) στην Καππαδοκία, τα κόλυβα είναι στην ουσία ένα «ήδυσμα», ένα γλυκό, ευάρεστο στη γεύση παρασκεύασμα θρησκευτικού χαρακτήρα.
Βάση του παρασκευάσματος είναι το βρασμένο σιτάρι («εφθός σίτος» ή «εψιτός σίτος») και η ζάχαρη, ενώ δευτερευόντως προστίθενται: αλεύρι (συνήθως καβουρδισμένο), σταφίδες, σουσάμι, ποικιλία ξηρών καρπών (καρυδόψιχα, αμύγδαλο καβουρδισμένο ή ωμό, κουκουνάρι, φουντούκι), καλαμπόκι, σπόροι ροδιού, και μπαχαρικά (κανέλα και κύμινο), μαϊντανός, κυρίως στην Πελοπόννησο και τέλος μπαίνει και γαλέτα τριμμένη.
Τα κόλυβα στολίζονται είτε με τα ίδια τα υλικά απ’ τα οποία παρασκευάστηκαν είτε με μια ποικιλία ζαχαρωτών σε ποικίλα σχήματα.
Όσον αφορά στην ερμηνεία του σύνθετου συμβολισμού τους τα κόλυβα θεωρούνται από την Εκκλησία πως συμβολίζουν την κοινή ανάσταση των νεκρών (Κατά Ιωάννην ιβ, 24: « ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει» και Α΄Κορινθ. ιε, 42: «οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν. σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ»), καθώς ο σπόρος του σιταριού που παρομοιάζεται με την φθαρτή φύση του ανθρώπινου σώματος, ο οποίος σπόρος όταν πέσει στη γη, αρχικά σαπίζει και στη συνέχεια φυτρώνει, βλαστάνει ένα νέο στάχυ, αντανακλώντας έτσι την ανάσταση των νεκρών.
Ενίοτε βέβαια προσδίδεται και ιδιαίτερος συμβολισμός στα ίδια τα συστατικά υλικά, όπως στο ρόδι το οποίο φέρεται να συμβολίζει το αίμα, η κανέλλα το χρώμα της γης, η λευκή ζάχαρη, η λευκότητα της οποίας συμβολίζει το χρώμα του θριάμβου και το «άληκτο φώς» (μ. Στυλιανός 2005). Ωστόσο πέρα από οποιαδήποτε ερμηνεία, τα κόλυβα αποτελούσαν ανέκαθεν μια έμπρακτη έκφραση αγάπης, μια ελεημοσύνη και προσφορά προς τους φτωχούς συνανθρώπους μας (Βαρβούνης 1995, 111).
* Ο κ. Δημοσθένης Κεχαγιάς είναι Αρχαιολόγος (Α.Π.Θ), με μεταπτυχιακό (ΜSc) στην Προστασία, Συντήρηση & Αποκατάσταση Έργων Τέχνης και Μηχανισμών και Υπ. Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου).
Η ανακοίνωσή του για τα κόλυβα έγινε στο πλαίσιο των εργασιών του 2ου Συμποσίου Ελληνικής Γαστρονομίας
Άγιον όρος. Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας. Μοναχοί διακοσμούν κόλλυβα
madeincreta.gr
Πρόκειται για μια ενέργεια συνυφασμένη με τον πόνο της απώλειας, ανεξαρτήτως εποχής, πολιτισμού, φυλής, ιστορίας και θρησκεύματος.
Όπως εξηγεί στο MadeinCreta o αρχαιολόγος κ. Δημοσθένης Κεχαγιάς, «η προσφορά καρπών στη μνήμη των νεκρών χάνεται στα βάθη ενός ομιχλώδους κόσμου αρχέγονης μυθιστορίας, αυτόν της πρώιμης αρχαιότητας, από τις επιτάφιες χοές και τους εναγισμούς έως την δύση της ρωμαϊκής εποχής και την μεταλαμπάδευση των ταφικών εθίμων στη παλαιοχριστιανική εποχή και τη διατήρησή τους έως τις μέρες μας».
Στη Γαλλία μάλιστα σε τάφους παλαιολιθικής που βρέθηκαν μέσα σε σπηλιές εντοπίστηκαν μαζί με άλλα προσωπικά αντικείμενα και καρποί.
Η διαχρονικότητα του εθίμου ήταν και η αιτία που άρχισε να μελετά πιο εμπεριστατωμένα το θέμα. Ο ίδιος ασχολείται με το αρχαιολογικό ύφασμα.
Η ερευνά του, τα τελευταία 8 χρόνια, επικεντρώνεται στην ανασκαφή τάφων σχεδόν σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.
Κατά τη διάρκεια των εργασιών που εκτελούσε έβρισκε μέσα στους τάφους ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα.
«Μου έκανε εντύπωση η διαχρονικότητα του εθίμου. Πώς δηλαδή από την αρχαιότητα κάποια έθιμα τηρούνται με ελάχιστα αλλαγμένη τη μορφή τους, μέχρι την εποχή μας. Αυτή η διαχρονικότητα συνδέεται με την αγάπη και τον πόνο της απώλειας. Και αυτά τα δυνατά συναισθήματα υπήρχαν από τότε που υπήρχε και ο άνθρωπος».
Με το πέρασμα των αιώνων η προσφορά των καρπών εμπλουτίζεται και με άλλα στοιχεία που σχετίζονται με την ιστορία των πολιτισμών και στη συνέχεια με τις θρησκείες.
Ο συμβολισμός
Τα κόλυβα σε διάφορες περιοχές ανά την Ελλάδα είναι γνωστά ως «στερνά» ή «συγχώρια» αλλά και στους Έλληνες της διασποράς ως «ψυχών κοκκία» στον Πόντο ή ως «τζαν ασή» και «τζαν πιλαφί» (δηλαδή πιλάφι της ψυχής) στην Καππαδοκία, τα κόλυβα είναι στην ουσία ένα «ήδυσμα», ένα γλυκό, ευάρεστο στη γεύση παρασκεύασμα θρησκευτικού χαρακτήρα.
Βάση του παρασκευάσματος είναι το βρασμένο σιτάρι («εφθός σίτος» ή «εψιτός σίτος») και η ζάχαρη, ενώ δευτερευόντως προστίθενται: αλεύρι (συνήθως καβουρδισμένο), σταφίδες, σουσάμι, ποικιλία ξηρών καρπών (καρυδόψιχα, αμύγδαλο καβουρδισμένο ή ωμό, κουκουνάρι, φουντούκι), καλαμπόκι, σπόροι ροδιού, και μπαχαρικά (κανέλα και κύμινο), μαϊντανός, κυρίως στην Πελοπόννησο και τέλος μπαίνει και γαλέτα τριμμένη.
Τα κόλυβα στολίζονται είτε με τα ίδια τα υλικά απ’ τα οποία παρασκευάστηκαν είτε με μια ποικιλία ζαχαρωτών σε ποικίλα σχήματα.
Όσον αφορά στην ερμηνεία του σύνθετου συμβολισμού τους τα κόλυβα θεωρούνται από την Εκκλησία πως συμβολίζουν την κοινή ανάσταση των νεκρών (Κατά Ιωάννην ιβ, 24: « ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει» και Α΄Κορινθ. ιε, 42: «οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν. σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ»), καθώς ο σπόρος του σιταριού που παρομοιάζεται με την φθαρτή φύση του ανθρώπινου σώματος, ο οποίος σπόρος όταν πέσει στη γη, αρχικά σαπίζει και στη συνέχεια φυτρώνει, βλαστάνει ένα νέο στάχυ, αντανακλώντας έτσι την ανάσταση των νεκρών.
Ενίοτε βέβαια προσδίδεται και ιδιαίτερος συμβολισμός στα ίδια τα συστατικά υλικά, όπως στο ρόδι το οποίο φέρεται να συμβολίζει το αίμα, η κανέλλα το χρώμα της γης, η λευκή ζάχαρη, η λευκότητα της οποίας συμβολίζει το χρώμα του θριάμβου και το «άληκτο φώς» (μ. Στυλιανός 2005). Ωστόσο πέρα από οποιαδήποτε ερμηνεία, τα κόλυβα αποτελούσαν ανέκαθεν μια έμπρακτη έκφραση αγάπης, μια ελεημοσύνη και προσφορά προς τους φτωχούς συνανθρώπους μας (Βαρβούνης 1995, 111).
* Ο κ. Δημοσθένης Κεχαγιάς είναι Αρχαιολόγος (Α.Π.Θ), με μεταπτυχιακό (ΜSc) στην Προστασία, Συντήρηση & Αποκατάσταση Έργων Τέχνης και Μηχανισμών και Υπ. Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου).
Η ανακοίνωσή του για τα κόλυβα έγινε στο πλαίσιο των εργασιών του 2ου Συμποσίου Ελληνικής Γαστρονομίας
Άγιον όρος. Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας. Μοναχοί διακοσμούν κόλλυβα
madeincreta.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Διμοιρία των ΜΑΤ έτοιμη να επέμβει απόψε στο Άγιο Όρος
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το Ελληνικό > και η ΖΗΛΙΑ που έχουν γι΄αυτό !!!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Τα παράξενα παπούτσια του Μαζωνάκη και η αντίδρασή του για τα βεγγαλικά στη συναυλία του! [video]](https://images.newsnowgreece.com/47/475802/ta-paraxena-papoutsia-tou-mazonaki-kai-i-antidrasi-tou-gia-ta-veggalika-sti-synavlia-tou-video-1-124x78.jpg)
