2013-08-05 01:00:08
Πριν από δύο περίπου μήνες, μια παρέα από φίλους πήγαμε στο σπίτι ενός από εμάς, σε ένα χωριό στην Αρκαδία. Αν και το σπίτι που φιλοξενηθήκαμε ήταν αρκετά καινούργιο, μπαίνοντας μέσα ανακαλύψαμε πως είχε ποντίκια. Όπως καταλαβαίνετε, το πρόγραμμα της επόμενης μέρας άλλαξε. Η πρώτη δουλειά ήταν να βρούμε ποντικοφάρμακο
...Όμως στο μαγαζί του χωριού το ποντικοφάρμακο είχε τελειώσει. Αρχίσαμε να συζητάμε για να αφήσουμε τα σχέδια για βόλτες στο βουνό και να πάμε στη Δημητσάνα ή στη Βυτίνα, αποφασισμένοι να λύσουμε το πρόβλημα των ποντικιών.
Εκεί που συζητούσαμε, μια από τις παραδοσιακές γιαγιάδες των χωριών αυτών μας άκουσε και είπε να μας βοηθήσει. Η συμβουλή της, ιδιαίτερα απλή. «Αδειάστε παιδάκια μου», μας είπε, «μια οδοντόκρεμα σε ένα πιατάκι, βάλτε μια δυο κουταλιές μαρμελάδα η μέλι για γλύκα και μυρωδιά, και ανακατέψτε τα καλά. Μετά βάλτε μισό-μισό κουταλάκι, σαν δόλωμα, στα σημεία που είδατε ποντίκια και θα ησυχάσετε από αυτά». Η συμβουλή της μας παραξένεψε, αλλά αφού δεν θα αλλάζαμε τελικά το πρόγραμμα μας, είπαμε να την εφαρμόσουμε, αν και δεν πολυπιστεύαμε στην αποτελεσματικότητα της.
Τρεις εβδομάδες αργότερα αποφασίσαμε να ξαναπάμε. Αυτή τη φορά δεν παραλείψαμε να πάρουμε και το απαραίτητο ποντικοφάρμακο, γελώντας με τη συνταγή της γιαγιάς. Όταν μπήκαμε πάλι στο σπίτι, είδαμε πως τα περισσότερα από τα κουταλάκια του μίγματος της οδοντόπαστας με το μέλι, που είχαμε βάλει σαν δολώματα, έλειπαν. Αυτό όμως που μας εντυπωσίασε περισσότερο ήταν το ότι δεν υπήρχαν καθόλου ίχνη από ποντίκια! Αυτό ήταν κάτι που με παραξένεψε και με τρόμαξε.
Γυρνώντας στην Αθήνα, άρχισα να ψάχνω το θέμα. Φανταστείτε την έκπληξη μου όταν ανακάλυψα πως, πραγματικά, κάποιες από τις φθοριούχες ενώσεις που υπάρχουν μέσα στις οδοντόκρεμες σήμερα, χρησιμοποιούνταν στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα ως... ποντικοφάρμακα! Και ότι η ποσότητα των φθοριούχων ενώσεων που υπάρχει μέσα σε ένα συνηθισμένο σωληνάριο οδοντόκρεμας είναι αρκετή για να σκοτώσει ένα παιδί βάρους μέχρι δώδεκα περίπου κιλών αν, κατά λάθος, φαγωθεί από αυτό.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ακόμα θέματα που σχετίζονται με το φθόριο, τις ενώσεις και τις χρήσεις του. Αξίζει να σημειωθεί πως τα στοιχεία που αφορούν τις μετρημένες ή τις επιτρεπτές συγκεντρώσεις φθοριούχων ενώσεων σε διάφορες τροφές ή προϊόντα οικιακής χρήσεως, προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τις ΗΠΑ, καθώς δεν έγινε δυνατόν να βρεθούν τα αντίστοιχα νούμερα για την Ελλάδα ή τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα.
Το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις
Παίρνοντας το θέμα από την αρχή, ξεκινάμε από το ότι το φθόριο αποτελεί ένα από τα 92 χημικά στοιχεία που υπάρχουν στη γη και ανήκει στην οικογένεια των αλογόνων, μαζί με το χλώριο, το βρώμιο και το ιώδιο. Στη φυσική του μορφή είναι ένα αχνοκίτρινο αέριο, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί ποτέ ελεύθερο στη φύση, καθώς είναι εξαιρετικά δραστικό και ενώνεται σχεδόν άμεσα με οποιοδήποτε άλλο χημικό στοιχείο υπάρχει κοντά του. Τα δύο μόνα χημικά στοιχεία, με τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί ενώσεις του φθορίου, είναι το Ήλιο και το Νέον.
Όλες οι ουσίες που προκύπτουν από την ένωση του φθορίου με άλλα χημικά στοιχεία, είτε οργανικές είναι αυτές είτε ανόργανες, περιγράφονται με το κοινό όνομα «φθοριούχες ενώσεις» η «φθοριούχα». Το φθόριο, με τη μορφή των διαφόρων ενώσεων του, είναι το δέκατο τρίτο σε συγκέντρωση χημικό στοιχείο στην επιφάνεια της γης.
Το πιο κοινό ορυκτό που περιέχει φθόριο είναι ο αργυραδάμαντας, μια ένωση του φθορίου με ασβέστιο (CaF2), που για αιώνες χρησιμοποιούνταν στην κατεργασία των μετάλλων και που έδωσε στο φθόριο το όνομα του, από το ρήμα της Λατινικής fluo, που σημαίνει ρέω. Άλλα λιγότερο διαδεδομένα ορυκτά που περιέχουν φθόριο είναι ο κρυολίτης (NagAlFg), ο φθοριοαπατίτης (Ca5 (P04)3.F), καθώς και άλλα ορυκτά φωσφορικών αλάτων.
Μέχρι σχεδόν την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, το φθόριο παραγόταν σε πολύ περιορισμένες ποσότητες για πειραματικούς και μόνο λόγους και ήταν ένα προϊόν που χρησιμοποιούνταν ελάχιστα. Στο διάστημα ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους, καθώς αυξανόταν η ζήτηση του αλουμινίου και γενικότερα η βαριά βιομηχανία, το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις άρχισαν να αποτελούν σημαντικά παραπροϊόντα της βιομηχανίας, που αρχικά θεωρούνταν ως τοξικά απόβλητα και χρησιμοποιούνταν κυρίως ως ποντικοκτόνα.
Η παράγωγη του φθορίου και των προϊόντων του άρχισε να γνωρίζει ιδιαίτερη ζήτηση στο διάστημα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και, ιδίως, όταν ξεκίνησε το περίφημο Manhattan Project που οδήγησε τελικά στην κατασκευή της ατομικής βόμβας απο τις ΗΠΑ, καθώς χρειάζονταν τεράστιες ποσότητες φθορίου, προκειμένου να συγκεντρωθούν και να διαχωριστούν τα ισότοπα του ουρανίου και των άλλων ραδιενεργών υλικών. Αυτός, άλλωστε, είναι και ένας από τους προτεινόμενους λόγους για το γεγονός ότι η παραγωγή και η χρήση του φθορίου και των φθοριούχων προστατεύτηκε, και συνεχίζει να προστατεύεται.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι σήμερα, το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις άρχισαν να παίζουν έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στη χημική, αλλά και στη φαρμακευτική βιομηχανία. Παράδειγμα, δύο ευρέως διαδεδομένα προϊόντα, οι χλωριομένοι φθοριοάνθρακες, πιο γνωστά ως φρέον ή CFCs, και το πολυτετραφθοροαιθυλένιο, πιο γνωστό ως Teflon(r).
Στοιχεία για την τοξικότητα του φθορίου
Παρά τη διάδοση του φθορίου στην επιφάνεια της γης, ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κάποιο στοιχείο που να το χαρακτηρίζει ως απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για οποιονδήποτε ζωντανό οργανισμό, φυτό, ζώο ή μικρόβιο. Αντίθετα, έχει αναγνωριστεί ως ένα δηλητήριο νια το πρωτόπλασμα των κυτ έχει την ιδιότητα για συσσωρευτική δράση και που η τοξικότητα του είναι λίγο μεγαλύτερη από εκείνη του μολύβδου και λίγο μικρότερη από εκείνη του αρσενικού.Πιο συγκεκριμένα, στην πέμπτη έκδοση του εγχειριδίου Τοξικολογίας Clinical Toxicology of Commercial Products, σε μια κλίμακα από το 0 έως το 5, όπου το 4 αντιστοιχεί στο «πολύ τοξικό» και το 5 στο «εξαιρετικά τοξικό», η τοξικότητα του μολύβδου αξιολογείται στο 4, του αρσενικού στο 5 και του φθορίου ανάμεσα στο 4 και στο 5.
Τι ισχύει με τα όρια της συγκέντρωσης αυτών των τριών τοξικών ουσιών στις διάφορες τροφές και προϊόντα; Στις ΗΠΑ, τα όρια αυτά τέθηκαν από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (Environmental Protection Agency, EPA), στις 7 Δεκεμβρίου του 1992, και καθορίστηκαν ως ανώτερα επιτρεπτά όρια επιμόλυνσης των διαφόρων προϊόντων (Maximum Contaminant Level, MCL). To όριο αυτό για τον μόλυβδο είναι τα 0,015 μέρη ανά εκατομμύριο (π.χ. 0,015 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο βάρους του προϊόντος) με στόχο τα 0,0 μέρη ανά εκατομμύριο. Για το αρσενικό λίγο μικρότερα, καθώς είναι πιο τοξικό, τα 0,010 μέρη ανά εκατομμύριο (π.χ. τα 0,010 μικρογραμμάρια, ανά γραμμάριο βάρους του προϊόντος).
Ωστόσο, για το φθόριο που έχει μια ενδιάμεση τοξικότητα, τα όρια της MLC καθορίστηκαν, παραδόξως, στα 4,0 μέρη ανά εκατομμύριο (π.χ. στα 4 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο βάρους του τελικού προϊόντος). Δηλαδή, 266 φορές μεγαλύτερο από το όριο για τον μόλυβδο και 400 φορές μεγαλύτερο από το όριο για το αρσενικό!
Αν αναρωτιέστε γιατί τέθηκε αυτό το τόσο αυξημένο όριο, η επίσημη απάντηση είναι πως σχετίζεται με την (υποτιθέμενη;) ιδιότητα του φθορίου να προστατεύει από την τερηδόνα των δοντιών. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι μια σειρά από επιστημονικές μελέτες -που θα δούμε παρακάτω- έχουν δείξει πως η κατανάλωση νερού με συγκέντρωση φθορίου 4,0 μέρη ανά εκατομμύριο, είναι αρκετά πιθανό να προκαλέσει σε όσους το πίνουν μία, τουλάχιστον, πάθηση, που ονομάζεται οδοντική φθοριοχρωμάτωση.
Ακόμα, το Institute of Medicine των ΗΠΑ (ΙΟΜ) καθόρισε το 1997 ως Αποδέκτη Ημερήσια Ποσότητα για το φθόριο τα 3,0 μιλιγραμμάρια για τις ενήλικες γυναίκες και τα 4,0 μιλιγραμμάρια για τους ενήλικους άνδρες, προκειμένου να προστατεύονται από την ανάπτυξη της τερηδόνας των δοντιών. Αντίστοιχα όρια έχουν προταθεί τόσο από την American Dental Association το 1994, όσο και από την American Dietetic Association το 2000.
Από δηλητήριο, απαραίτητο στοιχείο για την υγεία και την ομορφιά των δοντιών!
Παρόλο που τα φθοριούχα είναι γνωστά τοξικά δηλητήρια, ωστόσο επιτρέπεται να υπάρχουν στα τρόφιμα, στο νερό και σε άλλα προϊόντα καθημερινής χρήσης, με το επιχείρημα πως προστατεύουν απο τη τερηδόνα των δοντιών. Όμως, την ίδια προστασία από την τερηδόνα μπορούν να προσφέρουν και όλα τα άλλα βαριά μέταλλα όπως ο άργυρος, ο μόλυβδος και το αρσενικό, ακόμα και το ουράνιο. Γιατί το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε ειδικά στο φθόριο και στα φθοριούχα;
Στο σημείο αυτό, έχουμε να κάνουμε με μια μοναδική ιστορία πετυχημένου marketing: Αρχικά, πώς, με την αλλαγή της δημόσιας εικόνας ενός τοξικού προϊόντος, οι βιομηχανίες προστατεύθηκαν από τις μηνύσεις που θα μπορούσαν να τους γίνουν για την απελευθέρωση του και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ακολούθως, πώς ένα τοξικό απόβλητο των βιομηχανιών σιδήρου, χαλκού, αλουμινίου και λιπασμάτων, που κανονικά θα έπρεπε να τις επιβαρύνει σημαντικά με κόστος για την αποθήκευση και αδρανοποίηση του, μετατρέπεται σε ένα προϊόν με εμπορική αξία, που η πώληση του προσφέρει ένα επιπλέον κέρδος στις βιομηχανίες αυτές...
Υπενθυμίζουμε ότι τα φθοριούχα συγκαταλέγονται ανάμεσα στα κυριότερα και πιο επικίνδυνα τοξικά βιομηχανικά απόβλητα και κανείς δεν τελείως προστατευμένος από αυτά. Μόνον στις ΗΠΑ, με βάση στοιχεία του 1989,155.000 τόνοι φθοριούχων απελευθερώνονται κάθε χρόνο στον αέρα, ενώ 500.000 τόνοι φθοριούχων μολύνουν το νερό των ποταμών, των λιμών και τη θάλασσα!
Η ιστορία των προβλημάτων με τα φθοριούχα τοξικά απόβλητα ξεκινάει το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αρχίζουν να δημιουργούνται τα μεγάλα εργοστάσια επεξεργασίας μετάλλου -σιδήρου και χαλκού- τα διυλιστήρια και τα εργοστάσια λιπασμάτων. Καθώς εκείνη την εποχή δεν χρησιμοποιούνταν φίλτρα και διαδικασίες που περιορίζουν την απελευθέρωση των τοξικών συστατικών, γρήγορα δημιουργήθηκε πρόβλημα στις περιοχές που υπήρχαν τέτοια εργοστάσια. Και, δυστυχώς για τις βιομηχανίες, οι άνθρωποι που ζούσαν στις περιοχές αυτές αντέδρασαν.
Καθώς όμως ξεκίνησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, οι κανονισμοί «ξεχάστηκαν», όπως «ξεχάστηκαν» και για κάποια χρόνια μετά το τέλος του, προκειμένου να επανορθωθούν οι καταστροφές που ο πόλεμος είχε επιφέρει. Αυτή η κατάσταση ανακωχής κράτησε σχεδόν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920.
Τότε συνέβησαν δύο γεγονότα, σχεδόν ταυτόχρονα στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Στην Ευρώπη, το 1930 έγινε η πρώτη από τις μεγάλες οικολογικές καταστροφές που έχουν προκληθεί από τα φθοριούχα, και η οποία είχε άμεσα ανθρώπινα θύματα. Στην Meuse Valley του Βελγίου, εξακόσιοι άνθρωποι δηλητηριάστηκαν και εξήντα πέθαναν από διαρροή τοξικών φθοριούχων.
Στις ΗΠΑ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, είχε παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που ζούσαν στην περιοχή του Pittsburgh όπου βρισκόταν το εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου της ALCOA (Aluminum Company of America)παρουσίαζαν σε ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό στίγματα στο σμάλτο των μόνιμων δοντιών, αμέσως μόλις έβγαιναν αυτά. Τα στίγματα αυτά διαπιστώθηκε ότι οφείλονταν στην εναπόθεση φθορίου σε αυτά. Η πάθηση αυτή έγινε γνωστή ως φθοριοχρωμάτωση και από τότε τα στίγματα στο σμάλτο των δοντιών θεωρούνται ως ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της τοξικής συσσώρευσης φθορίου στον οργανισμό.
Η ALCOA θορυβήθηκε από τη πιθανότητα των εκτεταμένων μηνύσεων και των αποζημιώσεων που θα καλούνταν πιθανώς να καταβάλει, καθώς το εργοστάσιο της απελευθέρωνε τεράστιες ποσότητες φθοριούχων. Για κάποια χρόνια το θέμα καλυπτόταν ικανοποιητικά και κανείς από τους αρμόδιους φορείς των ΗΠΑ δεν ασχολούταν με αυτό.
Ήταν τυχαίο, άραγε, το γεγονός ότι την ίδια εποχή Υπουργός Οικονομικών (US Treasurer) των ΗΠΑ ήταν ο Andrew Mellon, ένας από τους ιδρυτές και μεγαλομετόχους της ALCOA, και το ότι η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ (US Public Health Service) βρίσκονταν κάτω από τον άμεσο έλεγχο του Υπουργείου Οικονομικών; Το δεδομένο πάντως είναι πως για όσα χρόνια ήταν ο Andrew Mellon υπουργός,σε καμία από τις επίσημες εκθέσεις (Public Health Reports) της US Public Health Service δεν υπήρξε καμία αναφορά για την τοξικότητα των φθοριούχων.
Η λύση στο νομικό πρόβλημα της συσχέτισης της ALCOA με την τοξική συσσώρευση φθορίου στα παιδιά που ζούσαν στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο της δόθηκε από την «επιστήμη». Το 1931, ο Η. V. Churchill, επικεφαλής χημικός της ALCOA, ανακοίνωσε επίσημα ότι,σύμφωνα με τα αποτελέσματα επιστημονικών μελετών,τα στίγματα στα δόντια των παιδιών οφείλονταν στο φθόριο που υπηρχε στο νερό της περιοχης και όχι στα φθοριούχα απόβλητα της εταιρίας! Η λύση αυτή προωθήθηκε έντονα και αποτυπώθηκε στον τίτλο της 31ης Μαΐου της εφημερίδας Pittsburgh Press:
«Scientist Here Finds Secret Poison Which Blackens Teeth of Children», δημιουργώντας την αίσθηση πως μόνο το φθόριο του νερού προκαλούσε τα στίγματα. Παραδόξως, ούτε τότε δεν αναρωτήθηκε κάποιος από τους αρμόδιους για τα θέματα της δημόσιας υγείας στην περιοχή του Pittsburgh, πώς βρέθηκε το φθόριο στο νερό της συγκεκριμένης περιοχής...
Ωστόσο, η επιστράτευση της «επιστήμης» για την προστασία των βιομηχανιών από τα νομικά προβλήματα και τις αποζημιώσεις σχετικά με τα φθοριούχα τοξικά απόβλητα δεν ήταν κάτι που σχεδιάστηκε και ξεκίνησε εκείνη τη στιγμή,απλώς τότε άρχισε να εφαρμόζεται. Φαίνεται πως ο βασικός σχεδιασμός είχε γίνει αρκετά χρόνια πριν.
Τα πρώτα βήματα της πραγματοποίησης του ανιχνεύονται τουλάχιστον από το 1925, οπότε και ιδρύθηκαν τόσο το Mellon Institute από τους Andrew και Richard Mellon,ιδρυτές και βασικούς μετόχους της ALCOA, όσο και το Kettering Laboratory που δημιουργήθηκε από εισφορές της ALCOA,της Ethyl Corporation,της General Electric,της DuPont, καθώς και άλλων εταιριών που αντιμετώπιζαν προβλήματα με τοξικά φθοριούχα βιομηχανικά απόβλητα. Ενδεικτικά, αναφέρεται ο ρόλος του Kettering Laboratory στη συγκάλυψη των κινδύνων από τη χρήση των CFCs και του φρέον ως ψυκτικών υγρών, ουσίες που χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να απαγορευτεί τελικά η χρήση τους, για λόγους προστασίας του όζοντος της ατμόσφαιρας.
Και, βέβαια, το «κόλπο» της ενοχοποίησης του φθορίου του νερού για την προστασία των βιομηχανιών από μηνύσεις για τοξικά φθοριούχα απόβλητα, δεν σταμάτησε στο Pittsburgh. Συνεχίστηκε με μια εκτεταμένη εκστρατεία marketing που αποσκοπούσε να μετατρέψει ένα δηλητήριο, το φθόριο, σε μια ουσία που όλοι θα ήθελαν να έχουν στον οργανισμό τους και, κυρίως στις ΗΠΑ, και στο νερό τους! Γιατί, αν η τροφή που τρως και το νερό που πίνεις έχουν σχετικά μεγάλες ποσότητες φθορίου, πώς μπορεί κανείς να κατηγορήσει τις βιομηχανίες ότι ευθύνονται για τη δηλητηρίαση των ανθρώπων με φθόριο;
Για να πετύχει όμως το «μεγάλο κόλπο», έπρεπε να βρεθεί ένα συγκεκριμένο όφελος που θα πρόσφερε το φθόριο στον κάθε άνθρωπο ή, τουλάχιστον, να επινοηθεί.
Και τελικά «βρέθηκε»: Το φθόριο προστατεύει από την τερηδόνα των δοντιών.
Η ιδέα ανήκε σε έναν χημικό, ο οποίος -παραδόξως...- εργαζόταν στο Mellon Institute,ενω τις έρευνές του χρηματοδοτούσε η ALCOA! Το όνομα του ήταν Gerald J. Cox. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1939, ο Gerald J.Cox ξεκίνησε να παίζει τον ρόλο του στην προώθηση των φθοριούχων και της φθορίωσης, με το αρχικό σχόλιο πως «η παρούσα τάση, για την απομάκρυνση των φθοριούχων από τις τροφές και το νερό ίσως πρέπει να αντιστραφεί».
Ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο σημείο στον όλο ρόλο του Cox είναι το ότι ο ίδιος είχε αρχίσει ν' ασχολείται με το θέμα του φθορίου και πριν ακόμα αρχίσει να χρηματοδοτείται από την ALCOA, και είχε υποβάλλει για δημοσίευση ένα σχετικό άρθρο. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε τελικά τον Νοέμβριο του 1939 στο Journal of the American Water Works Assn.pp. 19264930.
Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, «τα φθοριούχα συγκαταλέγονται ανάμεσα στις περισσότερες τοξικές ουσίες και η φθοριοχρωμάτωση (τα στίγματα στο σμάλτο των δοντιών) μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και με συγκεντρώσεις φθορίου τόσο μικρές όσο και το 0,0001 τοις εκατό στο πόσιμο νερό».
Λίγο όμως μετά από την πρόσληψη του στο Mellon Institute και τη χρηματοδότηση του από την ALCOA, έκανε ένα πείραμα με αρουραίους στους οποίους έδινε μικρές ποσότητες φθορίου (με αμφισβητούμενα σήμερα πρωτόκολλα), καταλήγοντας σε ένα τόσο μυστήριο όσο και καταπληκτικό συμπέρασμα: Οι φθοριούχες ενώσεις μειώνουν την τερηδόνα και τον σχηματισμό κοιλοτήτων στα δόντια...
Το πείραμα του Cox ποτέ δεν επανεξετάστηκε επίσημα. Επίσης, ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει μια πραγματική διπλά τυφλή και ελεγχόμενη μελέτη για να δείξει το αν το φθόριο προστατεύει πράγματι από την τερηδόνα η όχι. Όπως, επίσης, δεν έχει γίνει καμιά μελέτη για το αν το φθόριο προστατεύει από την τερηδόνα περισσότερο ή λιγότερο από τον μόλυβδο, το αρσενικό ή το ραδιενεργό ουράνιο...
Και όμως. Η προστατευτική δράση του φθορίου στα δόντια έγινε αμέσως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα και έγιναν πιο ελαστικοί οι περιορισμοί για την προστασία από τις συγκεντρώσεις φθορίου στις τροφές και το νερό. Τα υπόλοιπα στην ιστορία της αλλαγής της εικόνας του φθορίου αποτελούν απλά θέμα χρημάτων, διαφημιστικής εκστρατείας, δημόσιων σχέσεων και ανθρώπων στην κατάλληλη θέση.
Σε αρκετές χώρες του κόσμου, οι εκστρατείες αυτές κατέληξαν σε συστηματική φθορίωοη του νερού του δικτύου ύδρευσης. Τέτοια παραδείγματα είναι οι ΗΠΑ αλλά και η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Αυστραλία. Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αν και αρχικά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επικράτησε η τάση για τη φθορίωση του νερού, σήμερα πια έχει σταματήσει. Ωστόσο, στις χώρες που δεν γίνεται πια φθορίωση του νερού προωθείται σ'εφαρμογή της φθορίωσης του μαγειρικού αλατιού.Στην εποχή μας, σχεδόν 250 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν φθοριωμένο νερό, ανάμεσα τους και κοντά στα 130 εκατομμύρια ανθρώπων στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα η απάντηση στη σχετική μας έρευνα ήταν πως αν και η φθορίωοη του νερού υπήρξε κάποια στιγμή σαν σκέψη, τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ επίσημα.
Ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η φθορίωση του νερού είναι πολύ απλός: Τα φίλτρα που έχουν σε έναν βαθμό συγκρατήσει τις τοξικές φθοριούχες τοξικές ενώσεις κατά τη διάρκεια π.χ. της παραγωγής λιπασμάτων, αφού κορεσθούν και δεν μπορούν να συγκρατήσουν άλλα τοξικά απόβλητα, πωλούνται χωρίς καμιά επεξεργασία στις υπηρεσίες ή στους δήμους των πόλεων που έχουν την ευθύνη της φθορίωσης του νερού!
Αυτό σημαίνει ότι π.χ. η νόμιμη διαχείριση των φθοριούχων αποβλήτων της βιομηχανίας λιπασμάτων έχει κόστος περίπου 1,40 δολάρια το γαλόνι, που κανονικά θα έπρεπε να πληρωθεί και θα επιβάρυνε την υπεύθυνη βιομηχανία. Αντίθετα, με την προώθηση της φθορίωσης του νερού, τα απόβλητα -χωρίς καμιά επεξεργασία- πωλούνται από την ίδια βιομηχανία ως ένα υποπροϊόν της παραγωγής, σε μια τιμή περίπου 0,60 δολάρια το γαλόνι, έχοντας έτσι κέρδος 2,0 δολάρια το γαλόνι. Και μιλάμε, βέβαια, για πολλά εκατομμύρια γαλόνια και δολάρια...
Ωστόσο, υπάρχει και ένα δεύτερο μεγάλο βήμα για τη δημιουργία θετικής εντύπωσης για το φθόριο και τα φθοριούχα: Οι φθοριούχες οδοντόκρεμες και τα φθοριούχα 9 οδοντικά διαλύματα. Έχετε ποτέ μετρήσει πόσες διαφημίσεις για οδοντόκρεμες ή οδοντικά διαλύματα βλέπετε κάθε μέρα;
Η ιστορία τους ξεκινάει, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, στις 26 Ιανουαρίου του 1956, με μια ολοσέλιδη διαφήμιση στους New York Times. Η Procter and Gamble παρουσιάζει την οδοντόκρεμα Cr... ως ένα σημαντικό βήμα στην Ιατρική, παραλληλίζοντας τη δημιουργία της πρώτης οδοντόκρεμας με φθόριο, με εκείνη της ανακάλυψης της πενικιλίνης!
Ο Harold Hillenbrand, γραμματέας τότε της American Dental Association, απαντά στη διαφήμιση λέγοντας πως δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει τον ισχυρισμό πως οποιαδήποτε φθοριούχος οδοντόπαστα μπορεί να προστατεύσει από την τερηδόνα.
Ξαφνικά, και χωρίς να έχει υπάρξει κανένα επιπλέον επιστημονικό στοιχείο, το 1960 η American Dental Association επικυρώνει τον ισχυρισμό της Procter & Gamble για την ασφάλεια και τη δραστικότητα της Cr... Όλες οι μεγάλες εταιρίες παραγωγής οδοντόκρεμας, σπεύδουν να χαρίσουν ένα κύκλο προστασίας στους πελάτες τους, για να μη χάσουν το τρένο. Το 1970, οι φθοριούχες οδοντόκρεμες φτάνουν να έχουν το 90% της αγοράς. Σήμερα, στην Ελλάδα, όλες οι μεγάλες μάρκες οδοντόκρεμας που υπάρχουν στα σουπερμάρκετ έχουν κάποια μορφή φθοριούχας ένωσης, συνήθως φθοριούχο νάτριο ή κάποια παραλλαγή του.
Πρόκειται για την ίδια ακριβώς ουσία που χρησιμοποιείται σε εντομοκτόνα και ποντικοκτόνα...
Φθόριο και προστασία των δοντιών. Ψέμα ή πραγματικότητα;
Όσο και αν φαίνεται παράξενο, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε μία κανονική και αυστηρά ελεγχόμενη επιστημονική μελέτη για τη δράση που έχει το φθόριο στην τερηδόνα των δοντιών. Και, βέβαια, κανείς δεν έχει τη διάθεση να κάνει μια τέτοια μελέτη καθώς, στις ΗΠΑ τουλάχιστον, όσοι βρήκαν στοιχεία που πηγαίνουν ενάντια στο δόγμα της χρησιμότητας του φθορίου είτε υποχρεώθηκαν να τα «μαγειρέψουν» ή και να τα αποσιωπήσουν, είτε είδαν την καριέρα τους να καταστρέφεται σε μία στιγμή...
Η American Dental Association, από τη μεριά της, λέει πως «υπάρχουν συντριπτικά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι η χρήση, του φθορίου προστατεύει από την τερηδόνα», ενώ η Washington State Dental Association αντιμετωπίζει την φθορίωση ως «μια από τις σημαντικότερες και πιο επιτυχημένες επεμβάσεις στη δημόσια υγεία τον 20ου αιώνα».
Οι αναθέσεις στις παραπάνω τοποθετήσεις των Οδοντιατρικων Συλλόγων των HΠΑ, συνοψίζονται από τον Dr John Colquhoun σε ένα άρθρο του με τον τίτλο Γιατί άλλαξα γνώμη για τη φθορίωση του νερού {Why I changed my mind about water fluoridation) που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Perspectives in Biology and Medicine. Ο Colquhoun είναι πρώην επικεφαλής της οδοντιατρικής υπηρεσίας του Auckland, της μεγαλύτερης πόλης της Νέας Ζηλανδίας και ήταν ένας υπέρμαχος της φθορίωσης του νερού, έως τη στιγμή που άρχισε συγκεντρώνει στοιχεία από όλο τον κόσμο για τη δράση του φθορίου στον ανθρώπινο οργανισμό και την, υποτιθέμενη κατ' αυτόν, προστασία που προσφέρει από την τερηδόνα.
Με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσε, δεν υπάρχει καμία ή υπάρχει ελάχιστη και μη σημαντική διαφορά άνάμεσα στά ποσοστά τερηδόνας ανάμεσα στους κατοίκους των πόλεων που χρησιμοποιούν φθοριωμένο νερό και σε εκείνους που ζουν σε πόλεις που δεν γίνεται φθορίωση τού νερού.Γρήγορα άντιλήφθηκε πως η πραγματική και τεκμηριωμένη ελάττωση των ποσοστών της τερηδόνας των δοντιών που παρατηρείται τα τελευταία πενήντα χρόνια σε όλες τις χώρες του (δυτικού) κόσμου δεν οφείλεται στο φθόριο, αλλά σε άλλους παράγοντες και, κυρίως, στη βελτίωση των συνθηκών ζωής και διατροφής.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Dental Research, φαίνεται ότι στον γενικό πληθυσμό των χωρών που δεν φθοριώνουν το νερό της Δυτικής Ευρώπης υπάρχει μια μείωση των ποσοστών της τερηδόνας και των σφραγισμάτων τα τελευταία πενήντα χρόνια, αντίστοιχη με εκείνη των ΗΠΑ, και αυτό παρά το γεγονός ότι το 98% των κατοίκων τους πίνουν νερό που δεν έχει φθοριωθεί.
Η φθορίωση του νερού στις ΗΠΑ ξεκίνησε πειραματικά το 1945, όταν επιλέχθηκαν δύο αρκετά όμοιες πόλεις του Michigan για να γίνει μια δεκαπεντάχρονη μελέτη που θα επέτρεπε να μετρηθεί επιστημονικά η υπόθεση ότι το φθόριο και η φθορίωση του νερού προστατεύει από την τερηδόνα. Οι δύο αυτές πόλεις ήταν το Grand Rapids, όπου το νερό του φθοριώθηκε, και το Muskegon το οποίο αποτελούσε την πόλη ελέγχου. Η μελέτη αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αλλά διεκόπη από τον δεύτερο χρόνο, λόγω της επικράτησης των υπερμάχων της φθορίωοης του νερού.
Το 1995, γιορτάστηκαν τα πενήντα χρόνια της φθορίωσης με εκδηλώσεις και πηχυαίους τίτλους στις εφημερίδες για το θαυματουργό φθόριο, και το πόσο μείωσε την τερηδόνα στους κατοίκους του Grand Rapids. Περιέργως,κανένα από τα ΜΜΕ δεν εξέτασε τα ποσοστά της τερηδόνας και στο Muskegon, ώστε να κάνει μια σύγκριση. Ίσως γιατί μια τέτοια σύγκριση θα έδειχνε πως και στο Muskegon υπήρχε μια αντίστοιχη πτώση, κάτι που θα τεκμηρίωνε πως τέλικά το φθόριο στο νερό δεν προσφέρει τίποτα στην υγεία των δοντιών...
Πάντως, το 1976 το almanac του CBS News έδειξε πως στις πόλεις των ΗΠΑ που φθορίωναν το νερό υπήρχαν,κατά μέσο όρο, 76,7 οδοντίατροι ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ στις πόλεις που δεν φθορίωναν το νερό υπήρχαν μόνον 59,2.H πραγματική όμως έκπληξη ήταν ο αριθμός των οδοντιάτρων στις τρεις πόλεις των ΗΠΑ που πρώτες φθορίωσαν το νερό τους προκειμένου «να προστατέψουν» την υγεία των δοντιών των κατοίκων τους, την Grand Rapids του Michigan, την Newburgh της New York και την Evanston του Illinois. Σε αυτές τις πόλεις μετρήθηκαν οτι υπήρχαν κατά μέσο όρο 121 οδοντίατροι ανά 100.000 κατοίκους, περισσότεροι από τους διπλάσιους σε σχέση με όσους υπήρχαν στις πόλεις που δεν φθορίωναν το νερό τους!
Ωστόσο, το πιο ειρωνικό στην όλη υπόθεση ήταν τα γεγονός ότι, τον Μάρτιο του 1990, ο Mike Overbey, Πρόεδρος της American Dental Association, φωτογραφήθηκε κατά την επίσημη παραλαβή μιας επιταγής 100.000 δολαρίων από την Procter & Gamble, «για να τιμηθεί η επέτειος των 30 χρόνων από την αναγνώριση της προστατευτικής, δράσης της οδοντόκρεμας Cr... από την American Dental Association»...
Δηλητηριαση απο φθόριο
Ωστόσο, ακόμα και αν το φθόριο προστάτευε πραγματικά από την τερηδόνα, η συσσώρευση του στον ανθρώπινο οργανισμό έχει συσχετιστεί με τόσα άλλα προβλήματα υγείας, που κανονικά η διάδοση και η χρήση των φθοριούχων θα έπρεπε να ρυθμίζεται από μέτρα αντίστοιχα με εκείνα που ισχύουν για τον μόλυβδο ή το αρσενικό...
Για να τα πάρουμε με τη σειρά, η δηλητηρίαση από το φθόριο και τις φθοριούχες ενώσεις έχει δύο μορφές: την οξεία και τη χρόνια, ακριβώς όπως ισχύει και για κάθε άλλο τοξικό στοιχείο. Στην ιστορία της βιομηχανικής εποχής της ανθρωπότητας, από το 1850 μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις, τόσο γενικευμένης δηλητηρίασης του πληθυσμού ολόκληρων περιοχών από τοξικά φθοριούχα απόβλητα, όσο και ατομικών περιπτώσεων δηλητηρίασης, μετά από λήψη η έκθεση σε μεγάλες συγκεντρώσεις φθοριούχων. Ας δούμε ενδεικτικά κάποιες τέτοιες περιπτώσεις:
Το 1930, στη Meuse Valley του Βελγίου, 600 άνθρωποι παρουσίασαν προβλήματα υγείας και 60 πέθαναν μετά από διαφυγή τοξικών φθοριούχων αερίων από τις μεταλλουργίες της περιοχής. Το 1948, στην πόλη Donora της Pennsylvania, 6.000 άνθρωποι παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης και 17 πέθαναν. Το 1952 στο Λονδίνο, ανάμεσα στις 5 και τις 9 Δεκεμβρίου, μια θερμική αναστροφή της ατμόσφαιρας προκάλεσε τη συσσώρευση (και) τοξικών φθοριούχων, με αποτέλεσμα να παρουσιάσουν προβλήματα υγείας δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι και να σημειωθούν περίπου 2.000 περισσότεροι θάνατοι στο Λονδίνο, σε σχέση με τον συνήθη αριθμό θανάτων στο αντίστοιχο διάστημα. Αντίστοιχα επεισόδια στο Λονδίνο συνέβησαν και το 1945, 1956 και 1957, με αποτέλεσμα 600, 500 και 400 θανάτους αντίστοιχα. Τέλος, τον Μάιο του 1992, στο Hooper Bay της Alaska, 260 άνθρωποι δηλητηριάστηκαν και 1 πέθανε, αφού ήπιαν νερό που περιείχε φθόριο.
Ως προς τις περιπτώσεις ατομικής οξείας δηλητηρίασης από φθοριούχα, οι καλύτερα καταγεγραμμένες προέρχονται από τις ΗΠΑ και σχετίζονται επίσης με τη χρήση και την κατανάλωση φθοριωμένου νερού. Ενδεικτικά, τον Ιούλιο του 1993, στο Chicago του Illinois, 3 νεφροπαθείς πέθαναν και 5 παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης, και πάλι εξαιτίας της χρήσης φθοριωμένου νερού κατά τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης. Το Ιούλιο του 1991, στο Porgate του Michigan, 40 παιδιά παρουσίασαν συμπτώματα οξείας δηλητηρίασης χωρίς, ευτυχώς, να πεθάνει κανένα μετά από αύξηση της συγκέντρωσης του φθορίου στο δίκτυο ύδρευσης. Και υπάρχουν αρκετά ακόμα αντίστοιχα επεισόδια που συνήθως αφορούν νεφροπαθείς, διαβητικού ή παιδιά, καθώς αυτοί είναι πιο ευαίσθητοι στην έκθεση στο φθόριο.
Όλα τα παραπάνω δεν θα έπρεπε να φαίνονται περίεργα, αφού το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις, από ιατρικής πλευράς, θεωρούνται δηλητήρια. Και αυτό είναι κάτι που ξεκάθαρα περιγράφεται στο Journal of the American Medical Association (JAMA), που στο τεύχος του Σεπτεμβρίου του 1943 επί λέξει αναγράφεται: «Τα φθοριούχα εν γένει είναι γενικά πρωτοπλασματικά δηλητήρια που επηρεάζουν την διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης και αναστείλουν διάφορα ένζυμα. Οι ακριβείς μηχανισμοί της δράσης τους δεν έχουν βρεθεί».
Ο βαθμός της τοξικότητας και της επικινδυνότητας του φθορίου γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρος σε μια έκθεση του Akron (Ohio) Regional Poison Center, που δημοσιεύθηκε το 1991: «έχουν αναφερθεί θάνατοι μετά την κατάποση φθορίου σε ποσότητα 16 χιλιοστών του γραμμαρίου, ανά κιλό βάρους του ανθρώπου που τα λαμβάνει. Μόνο 1/10 της ουγιάς φθόριο είναι ικανό να σκοτώσει έναν ενήλικα, με βάρος πενήντα κιλών».
Ακόμα, στην ίδια έκθεση αναφέρεται πως «στις φθοριούχες οδοντόκρεμες περιέχεται μέχρι και 1 χιλιοστό του γραμμαρίου φθόριο ανά γραμμάριο προϊόντος».
Θυμάστε το επεισόδιο με την γιαγιά, με το οποίο ξεκίνησε το άρθρο; Πόση ποσότητα οδοντόπαστας χρειάζεται για να σκοτώσει ένα ποντίκι βάρους 100 περίπου γραμμαρίων, στη περίπτωση που τη φάει;
Οδοντική Φθοριοχρωμάτωση
Όταν το φθόριο εισέλθει στον οργανισμό από την πεπτική οδό, ένα ποσοστό του - μέχρι και 93%- απορροφάται στο έντερο και μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος, με αποτέλεσμα να φθάνει σε όλα τα κύτταρα, όργανα και ιστούς του ανθρώπινου σώματος. Αν και τελικά ένα ποσοστό του -κοντά στο 50%-θα αποβληθεί από τα νεφρά, το υπόλοιπο ο οργανισμός το εναποθέτει και το συσσωρεύει εκλεκτικά σε κάποιους ιστούς, κυρίως στα δόντια και στα κόκαλα, στην προσπάθεια του να το απομακρύνει από τα πιο ευαίσθητα όργανα.
Και τι γίνεται όταν το φθόριο συγκεντρω θεί σε μεγάλη ποσότητα σtα δόντια; Στην αρχή χάνεται η στιλπνότητα του σμάλτου, ενώ στη συνέχεια αρχίζουν να εμφανίζονται καφέ στίγματα και δημιουργείται μια καφε κίτρινη απόχρωση. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται οδοντική, φθοριοχρωμάτωση.
Σύμφωνα με μια μελέτη που έγινε το 1989 από το National Institute for Dental Research, το 1-2% των παιδιών που ζουν σε περιοχές με νερό που περιέχει φθόριο σε συγκέντρωση 1 μέρος ανά εκατομμύριο, αναπτύσσουν οδοντική φθοριοχρωμάτωση. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει μέχρι και το 23% στα παιδιά που ζουν σε περιοχές που το νερό περιέχει φθόριο σε συγκέντρωση 4 μέρη στο εκατομμύριο, είτε από φυσικούς λόγους, είτε γιατί έχει γίνει τεχνητή φθορίωσή του.
Ωστόσο, άλλες μελέτες δίνουν πολύ υψηλότερα ποσοστά επίπτωσης αυτής της νόσου. Στην έκδοση Health Effects of Ingested Fluoride της National Academy of Sciences των ΗΠΑ αναφέρεται πως στις περιοχές που το νερό είναι ιδανικά φθοριωμένο (στο 1 μέρος φθορίου ανά εκατομμύριο), τα ποσοστά της οδοντικής φθοριωχρωμάτωσης στα παιδιά κυμαίνονται από 8 έως 51%. Ακόμα και ποσοστά της τάξης του 80% έχουν αναφερθεί, όπως σε μία πρόσφατη μελέτη που έγινε σε παιδιά ηλικίας 12 έως 14 ετών στην Augusta της Georgia. Και αυτό δεν είναι περίεργο αν λάβει κανείς υπ' όψιν του ότι η ποσότητα του φθορίου που μπορεί να προκαλέσει τα μόνιμα στίγματα στα δόντια είναι σχεδόν η ίδια με την ποσότητα που οι οδοντίατροι προτείνουν για την πρόληψη της τερηδόνας και των σφραγισμάτων!
Όμως κατά την American Dental Association, τα στίγματα στα δόντια είναι ένα αισθητικό και μόνον πρόβλημα που αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα...
Σκελετική Φθορίωσή
Η σκελετική φθορίωσή είναι μια πάθηση της οποίας τα συμπτώματα εμφανίζονται στα οστά, στους μύες και στο νευρικό σύστημα, καθώς η συσσώρευση φθορίου προκαλεί παραμορφώσεις των οστών, αποτιτανώσεις στους συνδέσμους, ελάττωση της κινητικότητας των αρθρώσεων, απώλεια μυϊκής μάζας και πόνους στις αρθρώσεις και στα οστά.
Σε περιοχές του κόσμου που το νερό περιέχει φυσικά μεγάλες ποσότητες φθορίου, όπως στην Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και κάποιες χώρες της Αφρικής, η σκελετική φθορίωσή αποτελεί ένα γνωστό και σημαντικό ιατρικό πρόβλημα για χιλιάδες ανθρώπους. Στις ΗΠΑ, μέχρι σήμερα,έχουν αναφερθεί λίγες μόνον περιπτώσεις καθώς, σύμφωνα με το Chemical and Engineering News, μόλις τώρα οι γιατροί μαθαίνουν να την αναγνωρίζουν. Ωστόσο, η συσσώρευση του φθορίου στα οστά έχει και δύο άλλα αποτελέσματα. Κάνει τα οστά πιο σκληρά και λιγότερο ελαστικά, ενώ παράλληλα επιταχύνει τη φυσιολογική διαδικασία της οστεοπόρωσης...
Η πλειοψηφία των άρθρων που δημοσιεύθηκαν τελευταία σε επιστημονικά περιοδικά δείχνουν πως η χορήγηση φθορίου οδηγεί σε μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων.
Μια μελέτη στο Journal of the American Medical Association έδειξε ότι υπάρχει μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση στη συχνότητα των καταγμάτων του ισχίου, στις κοινότητες των ΗΠΑ που φθοριώνουν το νερό τους. Στο New England Journal of Medicine δημοσιεύτηκε πως οι άνθρωποι που έλαβαν φθόριο για την προστασία τους από την οστεοπόρωση και τα κατάγματα, στην πραγματικότητα εμφάνισαν μια μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων. Επιπλέον, το National Research Council των ΗΠΑ σημειώνει πως η συχνότητα των καταγμάτων του ισχίου στη χώρα είναι πια η υψηλότερη στον κόσμο.
Όλα αυτά συνοψίζονται σε μια ανασκόπηση του θέματος από τον Louis V. Avioli, καθηγητή στο Washington University School of Medicine, που δημοσιεύθηκε το 1987. Σε αυτήν αναφέρεται ότι η θεραπευτική χορήγηση Sodium fluoride σε μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είχε σημαντικές παρενέργειες, προκάλεσε σοβαρές επιπλοκές, απέτυχε να μειώσει τα κατάγματα του ισχίου και αύξησε την συχνότητα των καταγμάτων των άκρων.
Φθόριο και θυρεοειδής αδένας
Είναι πιθανό να έχετε ακούσει για τον ρόλο του ιωδίου στον οργανισμό και για το πώς η έλλειψη του επηρεάζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς, τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών και, γενικότερα, όλο τον μεταβολισμό στον ανθρώπινο οργανισμό. Το φθόριο ανήκει στην ίδια χημική οικογένεια με το ιώδιο, τα αλογόνα, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που εξηγεί τον ανταγωνισμό τους.
Ωστόσο, καθώς το φθόριο είναι πιο δραστικό χημικό στοιχείο από το ιώδιο, έχει την τάση να το αντικαθιστά στις διάφορες ενώσεις του με συνέπεια την, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, αδρανοποίηση τους. Έτσι, δεν είναι καθόλου παράξενο που αρκετά από τα πρώτα ευρήματα της χρόνιας έκθεσης σε φθόριο είναι οι διαταραχές του θυρεοειδούς. Η γενική τοποθέτηση είναι πως το φθόριο αναστέλλει σημαντικά τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Έχουν εντοπιστεί αρκετά σημεία του μεταβολισμού των θυρεοειδικών ορμονών, όπου το φθόριο έχει την ικανότητα να παρεμβαίνει. Η ιδιότητα αυτή του φθορίου για αρκετά χρόνια είχε και θεραπευτική εφαρμογή, καθώς μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1950 το φθόριο χορηγούνταν ως φάρμακο για την αντιμετώπιση της υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς, του υπερθυρεοειδισμού. Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι πως οι δόσεις του φθορίου ως φαρμάκου για καταστολή του θυρεοειδή ήταν από 2,3 έως 4,5 μιλιγραμμάρια την ημέρα.
Αν θυμηθούμε τις τιμές που καθόρισε το Institute of Medicine των ΗΠΑ (ΙΟΜ) το 1997 ως Αποδεκτή Ημερήσια Ποσότητα για το φθόριο, θα διαπιστώσουμε πως η δόση φθορίου που προτείνεται από το ΙΟΜ για την πρόληψη της τερηδόνας είναι μέσα στα όρια της δόσης που το φθόριο χορηγούνταν ως φάρμακο σε όσους είχαν υπερθυρεοειδισμό.
Τι συνέπειες μπορεί να έχει κάτι αυτή η ορισμένη ως Αποδεκτή Ημερήσια Ποσότητα στον θυρεοειδή ενός υγιούς ανθρώπου; Θα αναστείλει τη λειτουργία του, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υποθυρεοειδισμού. Και πως εκδηλώνεται ο υποθυρεοειδισμός σε έναν άνθρωπο; Με κατάθλιψη, με χρόνια κόπωση, με αδυναμία, με αύξηση του βάρους, με άτυπους πόνους στις αρθρώσεις και τα οστά, με αύξηση των επιπέδων της χοληστερίνης, κάθως και με διάφορα προβλήματα στην κάρδιά!Αντίλαμβανόμαστε πόσο κοινά είναι αυτά τα συμπτώματα σήμερα στους ανθρώπους; Ενδεικτικά στις ΗΠΑ το Synthroid,το φάρμακο που συνταγογραφείται για την αντιμετώπιση του υποθυρεοειδισμού,ήταν το τέταρτο περισσότερο συνταγογραφούμενο φάρμακο για το έτος 2000.
Τι να φταίει, άραγε, για το ότι ο υποθυρεοειδισμός τείνει να λάβει διαστάσεις επιδημίας στις κοινωνίες δυτικού τύπου;Λετε να έχει καμία σχέση η αυξημένη έκθεση στο φθόριο και τα φθοριούχα;
Η δράση του φθορίου στο Ανοσολογικό Σύστημα
Το φθόριο επιδρά σημαντικά στο ανοσολογικό σύστημα με διάφορους τρόπους, με κοινό αποτέλεσμα την ελάττωση της λειτουργικότητας του. Η συνέπεια αυτής της δράσης του φθορίου είναι αφενός μεν η μεγαλύτερη ευπάθεια του οργανισμού σε μικρόβια και ιούς και, αφετέρου, η εκδήλωση διαφόρων αντοάνοσων παθήσεων.
Ανάμεσα στις λειτουργίες που διαταράσσονται από την αυξημένη συγκέντρωση φθορίου είναι η αναστολή της ικανότητας των λευκών αιμοσφαιρίων να ενεργοποιούνται και να καταστρέφουν μικρόβια και ιούς, η αποκκίωση και η καταστροφή των πολυμορφοπύρηνων λευκών αιμοσφαιρίων, καθώς και η διαταραχή της ικανότητας παραγωγής αντισωμάτων. Επιπλέον, το φθόριο «μπερδεύει» το ανοσολογικό σύστημα, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό αντισωμάτων που κατα στρέφουν τα ίδια τα κύτταρα του οργανισμού. Τέλος, αυτή η διαταραχή του ανοσολογικού συστήματος έχει προταθεί ως ένας από τους τρόπους με τους οποίους η χρόνια έκθεση σε φθόριο επάγει την καρκινογένεση.
Φθόριο και πρόωρη γήρανση
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με logioshermes
...Όμως στο μαγαζί του χωριού το ποντικοφάρμακο είχε τελειώσει. Αρχίσαμε να συζητάμε για να αφήσουμε τα σχέδια για βόλτες στο βουνό και να πάμε στη Δημητσάνα ή στη Βυτίνα, αποφασισμένοι να λύσουμε το πρόβλημα των ποντικιών.
Εκεί που συζητούσαμε, μια από τις παραδοσιακές γιαγιάδες των χωριών αυτών μας άκουσε και είπε να μας βοηθήσει. Η συμβουλή της, ιδιαίτερα απλή. «Αδειάστε παιδάκια μου», μας είπε, «μια οδοντόκρεμα σε ένα πιατάκι, βάλτε μια δυο κουταλιές μαρμελάδα η μέλι για γλύκα και μυρωδιά, και ανακατέψτε τα καλά. Μετά βάλτε μισό-μισό κουταλάκι, σαν δόλωμα, στα σημεία που είδατε ποντίκια και θα ησυχάσετε από αυτά». Η συμβουλή της μας παραξένεψε, αλλά αφού δεν θα αλλάζαμε τελικά το πρόγραμμα μας, είπαμε να την εφαρμόσουμε, αν και δεν πολυπιστεύαμε στην αποτελεσματικότητα της.
Τρεις εβδομάδες αργότερα αποφασίσαμε να ξαναπάμε. Αυτή τη φορά δεν παραλείψαμε να πάρουμε και το απαραίτητο ποντικοφάρμακο, γελώντας με τη συνταγή της γιαγιάς. Όταν μπήκαμε πάλι στο σπίτι, είδαμε πως τα περισσότερα από τα κουταλάκια του μίγματος της οδοντόπαστας με το μέλι, που είχαμε βάλει σαν δολώματα, έλειπαν. Αυτό όμως που μας εντυπωσίασε περισσότερο ήταν το ότι δεν υπήρχαν καθόλου ίχνη από ποντίκια! Αυτό ήταν κάτι που με παραξένεψε και με τρόμαξε.
Γυρνώντας στην Αθήνα, άρχισα να ψάχνω το θέμα. Φανταστείτε την έκπληξη μου όταν ανακάλυψα πως, πραγματικά, κάποιες από τις φθοριούχες ενώσεις που υπάρχουν μέσα στις οδοντόκρεμες σήμερα, χρησιμοποιούνταν στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα ως... ποντικοφάρμακα! Και ότι η ποσότητα των φθοριούχων ενώσεων που υπάρχει μέσα σε ένα συνηθισμένο σωληνάριο οδοντόκρεμας είναι αρκετή για να σκοτώσει ένα παιδί βάρους μέχρι δώδεκα περίπου κιλών αν, κατά λάθος, φαγωθεί από αυτό.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ακόμα θέματα που σχετίζονται με το φθόριο, τις ενώσεις και τις χρήσεις του. Αξίζει να σημειωθεί πως τα στοιχεία που αφορούν τις μετρημένες ή τις επιτρεπτές συγκεντρώσεις φθοριούχων ενώσεων σε διάφορες τροφές ή προϊόντα οικιακής χρήσεως, προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τις ΗΠΑ, καθώς δεν έγινε δυνατόν να βρεθούν τα αντίστοιχα νούμερα για την Ελλάδα ή τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα.
Το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις
Παίρνοντας το θέμα από την αρχή, ξεκινάμε από το ότι το φθόριο αποτελεί ένα από τα 92 χημικά στοιχεία που υπάρχουν στη γη και ανήκει στην οικογένεια των αλογόνων, μαζί με το χλώριο, το βρώμιο και το ιώδιο. Στη φυσική του μορφή είναι ένα αχνοκίτρινο αέριο, όμως μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί ποτέ ελεύθερο στη φύση, καθώς είναι εξαιρετικά δραστικό και ενώνεται σχεδόν άμεσα με οποιοδήποτε άλλο χημικό στοιχείο υπάρχει κοντά του. Τα δύο μόνα χημικά στοιχεία, με τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί ενώσεις του φθορίου, είναι το Ήλιο και το Νέον.
Όλες οι ουσίες που προκύπτουν από την ένωση του φθορίου με άλλα χημικά στοιχεία, είτε οργανικές είναι αυτές είτε ανόργανες, περιγράφονται με το κοινό όνομα «φθοριούχες ενώσεις» η «φθοριούχα». Το φθόριο, με τη μορφή των διαφόρων ενώσεων του, είναι το δέκατο τρίτο σε συγκέντρωση χημικό στοιχείο στην επιφάνεια της γης.
Το πιο κοινό ορυκτό που περιέχει φθόριο είναι ο αργυραδάμαντας, μια ένωση του φθορίου με ασβέστιο (CaF2), που για αιώνες χρησιμοποιούνταν στην κατεργασία των μετάλλων και που έδωσε στο φθόριο το όνομα του, από το ρήμα της Λατινικής fluo, που σημαίνει ρέω. Άλλα λιγότερο διαδεδομένα ορυκτά που περιέχουν φθόριο είναι ο κρυολίτης (NagAlFg), ο φθοριοαπατίτης (Ca5 (P04)3.F), καθώς και άλλα ορυκτά φωσφορικών αλάτων.
Μέχρι σχεδόν την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, το φθόριο παραγόταν σε πολύ περιορισμένες ποσότητες για πειραματικούς και μόνο λόγους και ήταν ένα προϊόν που χρησιμοποιούνταν ελάχιστα. Στο διάστημα ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους, καθώς αυξανόταν η ζήτηση του αλουμινίου και γενικότερα η βαριά βιομηχανία, το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις άρχισαν να αποτελούν σημαντικά παραπροϊόντα της βιομηχανίας, που αρχικά θεωρούνταν ως τοξικά απόβλητα και χρησιμοποιούνταν κυρίως ως ποντικοκτόνα.
Η παράγωγη του φθορίου και των προϊόντων του άρχισε να γνωρίζει ιδιαίτερη ζήτηση στο διάστημα του Β' Παγκόσμιου Πολέμου και, ιδίως, όταν ξεκίνησε το περίφημο Manhattan Project που οδήγησε τελικά στην κατασκευή της ατομικής βόμβας απο τις ΗΠΑ, καθώς χρειάζονταν τεράστιες ποσότητες φθορίου, προκειμένου να συγκεντρωθούν και να διαχωριστούν τα ισότοπα του ουρανίου και των άλλων ραδιενεργών υλικών. Αυτός, άλλωστε, είναι και ένας από τους προτεινόμενους λόγους για το γεγονός ότι η παραγωγή και η χρήση του φθορίου και των φθοριούχων προστατεύτηκε, και συνεχίζει να προστατεύεται.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι σήμερα, το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις άρχισαν να παίζουν έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στη χημική, αλλά και στη φαρμακευτική βιομηχανία. Παράδειγμα, δύο ευρέως διαδεδομένα προϊόντα, οι χλωριομένοι φθοριοάνθρακες, πιο γνωστά ως φρέον ή CFCs, και το πολυτετραφθοροαιθυλένιο, πιο γνωστό ως Teflon(r).
Στοιχεία για την τοξικότητα του φθορίου
Παρά τη διάδοση του φθορίου στην επιφάνεια της γης, ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κάποιο στοιχείο που να το χαρακτηρίζει ως απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για οποιονδήποτε ζωντανό οργανισμό, φυτό, ζώο ή μικρόβιο. Αντίθετα, έχει αναγνωριστεί ως ένα δηλητήριο νια το πρωτόπλασμα των κυτ έχει την ιδιότητα για συσσωρευτική δράση και που η τοξικότητα του είναι λίγο μεγαλύτερη από εκείνη του μολύβδου και λίγο μικρότερη από εκείνη του αρσενικού.Πιο συγκεκριμένα, στην πέμπτη έκδοση του εγχειριδίου Τοξικολογίας Clinical Toxicology of Commercial Products, σε μια κλίμακα από το 0 έως το 5, όπου το 4 αντιστοιχεί στο «πολύ τοξικό» και το 5 στο «εξαιρετικά τοξικό», η τοξικότητα του μολύβδου αξιολογείται στο 4, του αρσενικού στο 5 και του φθορίου ανάμεσα στο 4 και στο 5.
Τι ισχύει με τα όρια της συγκέντρωσης αυτών των τριών τοξικών ουσιών στις διάφορες τροφές και προϊόντα; Στις ΗΠΑ, τα όρια αυτά τέθηκαν από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (Environmental Protection Agency, EPA), στις 7 Δεκεμβρίου του 1992, και καθορίστηκαν ως ανώτερα επιτρεπτά όρια επιμόλυνσης των διαφόρων προϊόντων (Maximum Contaminant Level, MCL). To όριο αυτό για τον μόλυβδο είναι τα 0,015 μέρη ανά εκατομμύριο (π.χ. 0,015 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο βάρους του προϊόντος) με στόχο τα 0,0 μέρη ανά εκατομμύριο. Για το αρσενικό λίγο μικρότερα, καθώς είναι πιο τοξικό, τα 0,010 μέρη ανά εκατομμύριο (π.χ. τα 0,010 μικρογραμμάρια, ανά γραμμάριο βάρους του προϊόντος).
Ωστόσο, για το φθόριο που έχει μια ενδιάμεση τοξικότητα, τα όρια της MLC καθορίστηκαν, παραδόξως, στα 4,0 μέρη ανά εκατομμύριο (π.χ. στα 4 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο βάρους του τελικού προϊόντος). Δηλαδή, 266 φορές μεγαλύτερο από το όριο για τον μόλυβδο και 400 φορές μεγαλύτερο από το όριο για το αρσενικό!
Αν αναρωτιέστε γιατί τέθηκε αυτό το τόσο αυξημένο όριο, η επίσημη απάντηση είναι πως σχετίζεται με την (υποτιθέμενη;) ιδιότητα του φθορίου να προστατεύει από την τερηδόνα των δοντιών. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι μια σειρά από επιστημονικές μελέτες -που θα δούμε παρακάτω- έχουν δείξει πως η κατανάλωση νερού με συγκέντρωση φθορίου 4,0 μέρη ανά εκατομμύριο, είναι αρκετά πιθανό να προκαλέσει σε όσους το πίνουν μία, τουλάχιστον, πάθηση, που ονομάζεται οδοντική φθοριοχρωμάτωση.
Ακόμα, το Institute of Medicine των ΗΠΑ (ΙΟΜ) καθόρισε το 1997 ως Αποδέκτη Ημερήσια Ποσότητα για το φθόριο τα 3,0 μιλιγραμμάρια για τις ενήλικες γυναίκες και τα 4,0 μιλιγραμμάρια για τους ενήλικους άνδρες, προκειμένου να προστατεύονται από την ανάπτυξη της τερηδόνας των δοντιών. Αντίστοιχα όρια έχουν προταθεί τόσο από την American Dental Association το 1994, όσο και από την American Dietetic Association το 2000.
Από δηλητήριο, απαραίτητο στοιχείο για την υγεία και την ομορφιά των δοντιών!
Παρόλο που τα φθοριούχα είναι γνωστά τοξικά δηλητήρια, ωστόσο επιτρέπεται να υπάρχουν στα τρόφιμα, στο νερό και σε άλλα προϊόντα καθημερινής χρήσης, με το επιχείρημα πως προστατεύουν απο τη τερηδόνα των δοντιών. Όμως, την ίδια προστασία από την τερηδόνα μπορούν να προσφέρουν και όλα τα άλλα βαριά μέταλλα όπως ο άργυρος, ο μόλυβδος και το αρσενικό, ακόμα και το ουράνιο. Γιατί το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε ειδικά στο φθόριο και στα φθοριούχα;
Στο σημείο αυτό, έχουμε να κάνουμε με μια μοναδική ιστορία πετυχημένου marketing: Αρχικά, πώς, με την αλλαγή της δημόσιας εικόνας ενός τοξικού προϊόντος, οι βιομηχανίες προστατεύθηκαν από τις μηνύσεις που θα μπορούσαν να τους γίνουν για την απελευθέρωση του και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ακολούθως, πώς ένα τοξικό απόβλητο των βιομηχανιών σιδήρου, χαλκού, αλουμινίου και λιπασμάτων, που κανονικά θα έπρεπε να τις επιβαρύνει σημαντικά με κόστος για την αποθήκευση και αδρανοποίηση του, μετατρέπεται σε ένα προϊόν με εμπορική αξία, που η πώληση του προσφέρει ένα επιπλέον κέρδος στις βιομηχανίες αυτές...
Υπενθυμίζουμε ότι τα φθοριούχα συγκαταλέγονται ανάμεσα στα κυριότερα και πιο επικίνδυνα τοξικά βιομηχανικά απόβλητα και κανείς δεν τελείως προστατευμένος από αυτά. Μόνον στις ΗΠΑ, με βάση στοιχεία του 1989,155.000 τόνοι φθοριούχων απελευθερώνονται κάθε χρόνο στον αέρα, ενώ 500.000 τόνοι φθοριούχων μολύνουν το νερό των ποταμών, των λιμών και τη θάλασσα!
Η ιστορία των προβλημάτων με τα φθοριούχα τοξικά απόβλητα ξεκινάει το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αρχίζουν να δημιουργούνται τα μεγάλα εργοστάσια επεξεργασίας μετάλλου -σιδήρου και χαλκού- τα διυλιστήρια και τα εργοστάσια λιπασμάτων. Καθώς εκείνη την εποχή δεν χρησιμοποιούνταν φίλτρα και διαδικασίες που περιορίζουν την απελευθέρωση των τοξικών συστατικών, γρήγορα δημιουργήθηκε πρόβλημα στις περιοχές που υπήρχαν τέτοια εργοστάσια. Και, δυστυχώς για τις βιομηχανίες, οι άνθρωποι που ζούσαν στις περιοχές αυτές αντέδρασαν.
Καθώς όμως ξεκίνησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, οι κανονισμοί «ξεχάστηκαν», όπως «ξεχάστηκαν» και για κάποια χρόνια μετά το τέλος του, προκειμένου να επανορθωθούν οι καταστροφές που ο πόλεμος είχε επιφέρει. Αυτή η κατάσταση ανακωχής κράτησε σχεδόν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920.
Τότε συνέβησαν δύο γεγονότα, σχεδόν ταυτόχρονα στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Στην Ευρώπη, το 1930 έγινε η πρώτη από τις μεγάλες οικολογικές καταστροφές που έχουν προκληθεί από τα φθοριούχα, και η οποία είχε άμεσα ανθρώπινα θύματα. Στην Meuse Valley του Βελγίου, εξακόσιοι άνθρωποι δηλητηριάστηκαν και εξήντα πέθαναν από διαρροή τοξικών φθοριούχων.
Στις ΗΠΑ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, είχε παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που ζούσαν στην περιοχή του Pittsburgh όπου βρισκόταν το εργοστάσιο παραγωγής αλουμινίου της ALCOA (Aluminum Company of America)παρουσίαζαν σε ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό στίγματα στο σμάλτο των μόνιμων δοντιών, αμέσως μόλις έβγαιναν αυτά. Τα στίγματα αυτά διαπιστώθηκε ότι οφείλονταν στην εναπόθεση φθορίου σε αυτά. Η πάθηση αυτή έγινε γνωστή ως φθοριοχρωμάτωση και από τότε τα στίγματα στο σμάλτο των δοντιών θεωρούνται ως ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα της τοξικής συσσώρευσης φθορίου στον οργανισμό.
Η ALCOA θορυβήθηκε από τη πιθανότητα των εκτεταμένων μηνύσεων και των αποζημιώσεων που θα καλούνταν πιθανώς να καταβάλει, καθώς το εργοστάσιο της απελευθέρωνε τεράστιες ποσότητες φθοριούχων. Για κάποια χρόνια το θέμα καλυπτόταν ικανοποιητικά και κανείς από τους αρμόδιους φορείς των ΗΠΑ δεν ασχολούταν με αυτό.
Ήταν τυχαίο, άραγε, το γεγονός ότι την ίδια εποχή Υπουργός Οικονομικών (US Treasurer) των ΗΠΑ ήταν ο Andrew Mellon, ένας από τους ιδρυτές και μεγαλομετόχους της ALCOA, και το ότι η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ (US Public Health Service) βρίσκονταν κάτω από τον άμεσο έλεγχο του Υπουργείου Οικονομικών; Το δεδομένο πάντως είναι πως για όσα χρόνια ήταν ο Andrew Mellon υπουργός,σε καμία από τις επίσημες εκθέσεις (Public Health Reports) της US Public Health Service δεν υπήρξε καμία αναφορά για την τοξικότητα των φθοριούχων.
Η λύση στο νομικό πρόβλημα της συσχέτισης της ALCOA με την τοξική συσσώρευση φθορίου στα παιδιά που ζούσαν στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο της δόθηκε από την «επιστήμη». Το 1931, ο Η. V. Churchill, επικεφαλής χημικός της ALCOA, ανακοίνωσε επίσημα ότι,σύμφωνα με τα αποτελέσματα επιστημονικών μελετών,τα στίγματα στα δόντια των παιδιών οφείλονταν στο φθόριο που υπηρχε στο νερό της περιοχης και όχι στα φθοριούχα απόβλητα της εταιρίας! Η λύση αυτή προωθήθηκε έντονα και αποτυπώθηκε στον τίτλο της 31ης Μαΐου της εφημερίδας Pittsburgh Press:
«Scientist Here Finds Secret Poison Which Blackens Teeth of Children», δημιουργώντας την αίσθηση πως μόνο το φθόριο του νερού προκαλούσε τα στίγματα. Παραδόξως, ούτε τότε δεν αναρωτήθηκε κάποιος από τους αρμόδιους για τα θέματα της δημόσιας υγείας στην περιοχή του Pittsburgh, πώς βρέθηκε το φθόριο στο νερό της συγκεκριμένης περιοχής...
Ωστόσο, η επιστράτευση της «επιστήμης» για την προστασία των βιομηχανιών από τα νομικά προβλήματα και τις αποζημιώσεις σχετικά με τα φθοριούχα τοξικά απόβλητα δεν ήταν κάτι που σχεδιάστηκε και ξεκίνησε εκείνη τη στιγμή,απλώς τότε άρχισε να εφαρμόζεται. Φαίνεται πως ο βασικός σχεδιασμός είχε γίνει αρκετά χρόνια πριν.
Τα πρώτα βήματα της πραγματοποίησης του ανιχνεύονται τουλάχιστον από το 1925, οπότε και ιδρύθηκαν τόσο το Mellon Institute από τους Andrew και Richard Mellon,ιδρυτές και βασικούς μετόχους της ALCOA, όσο και το Kettering Laboratory που δημιουργήθηκε από εισφορές της ALCOA,της Ethyl Corporation,της General Electric,της DuPont, καθώς και άλλων εταιριών που αντιμετώπιζαν προβλήματα με τοξικά φθοριούχα βιομηχανικά απόβλητα. Ενδεικτικά, αναφέρεται ο ρόλος του Kettering Laboratory στη συγκάλυψη των κινδύνων από τη χρήση των CFCs και του φρέον ως ψυκτικών υγρών, ουσίες που χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να απαγορευτεί τελικά η χρήση τους, για λόγους προστασίας του όζοντος της ατμόσφαιρας.
Και, βέβαια, το «κόλπο» της ενοχοποίησης του φθορίου του νερού για την προστασία των βιομηχανιών από μηνύσεις για τοξικά φθοριούχα απόβλητα, δεν σταμάτησε στο Pittsburgh. Συνεχίστηκε με μια εκτεταμένη εκστρατεία marketing που αποσκοπούσε να μετατρέψει ένα δηλητήριο, το φθόριο, σε μια ουσία που όλοι θα ήθελαν να έχουν στον οργανισμό τους και, κυρίως στις ΗΠΑ, και στο νερό τους! Γιατί, αν η τροφή που τρως και το νερό που πίνεις έχουν σχετικά μεγάλες ποσότητες φθορίου, πώς μπορεί κανείς να κατηγορήσει τις βιομηχανίες ότι ευθύνονται για τη δηλητηρίαση των ανθρώπων με φθόριο;
Για να πετύχει όμως το «μεγάλο κόλπο», έπρεπε να βρεθεί ένα συγκεκριμένο όφελος που θα πρόσφερε το φθόριο στον κάθε άνθρωπο ή, τουλάχιστον, να επινοηθεί.
Και τελικά «βρέθηκε»: Το φθόριο προστατεύει από την τερηδόνα των δοντιών.
Η ιδέα ανήκε σε έναν χημικό, ο οποίος -παραδόξως...- εργαζόταν στο Mellon Institute,ενω τις έρευνές του χρηματοδοτούσε η ALCOA! Το όνομα του ήταν Gerald J. Cox. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1939, ο Gerald J.Cox ξεκίνησε να παίζει τον ρόλο του στην προώθηση των φθοριούχων και της φθορίωσης, με το αρχικό σχόλιο πως «η παρούσα τάση, για την απομάκρυνση των φθοριούχων από τις τροφές και το νερό ίσως πρέπει να αντιστραφεί».
Ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο σημείο στον όλο ρόλο του Cox είναι το ότι ο ίδιος είχε αρχίσει ν' ασχολείται με το θέμα του φθορίου και πριν ακόμα αρχίσει να χρηματοδοτείται από την ALCOA, και είχε υποβάλλει για δημοσίευση ένα σχετικό άρθρο. Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε τελικά τον Νοέμβριο του 1939 στο Journal of the American Water Works Assn.pp. 19264930.
Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, «τα φθοριούχα συγκαταλέγονται ανάμεσα στις περισσότερες τοξικές ουσίες και η φθοριοχρωμάτωση (τα στίγματα στο σμάλτο των δοντιών) μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και με συγκεντρώσεις φθορίου τόσο μικρές όσο και το 0,0001 τοις εκατό στο πόσιμο νερό».
Λίγο όμως μετά από την πρόσληψη του στο Mellon Institute και τη χρηματοδότηση του από την ALCOA, έκανε ένα πείραμα με αρουραίους στους οποίους έδινε μικρές ποσότητες φθορίου (με αμφισβητούμενα σήμερα πρωτόκολλα), καταλήγοντας σε ένα τόσο μυστήριο όσο και καταπληκτικό συμπέρασμα: Οι φθοριούχες ενώσεις μειώνουν την τερηδόνα και τον σχηματισμό κοιλοτήτων στα δόντια...
Το πείραμα του Cox ποτέ δεν επανεξετάστηκε επίσημα. Επίσης, ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει μια πραγματική διπλά τυφλή και ελεγχόμενη μελέτη για να δείξει το αν το φθόριο προστατεύει πράγματι από την τερηδόνα η όχι. Όπως, επίσης, δεν έχει γίνει καμιά μελέτη για το αν το φθόριο προστατεύει από την τερηδόνα περισσότερο ή λιγότερο από τον μόλυβδο, το αρσενικό ή το ραδιενεργό ουράνιο...
Και όμως. Η προστατευτική δράση του φθορίου στα δόντια έγινε αμέσως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα και έγιναν πιο ελαστικοί οι περιορισμοί για την προστασία από τις συγκεντρώσεις φθορίου στις τροφές και το νερό. Τα υπόλοιπα στην ιστορία της αλλαγής της εικόνας του φθορίου αποτελούν απλά θέμα χρημάτων, διαφημιστικής εκστρατείας, δημόσιων σχέσεων και ανθρώπων στην κατάλληλη θέση.
Σε αρκετές χώρες του κόσμου, οι εκστρατείες αυτές κατέληξαν σε συστηματική φθορίωοη του νερού του δικτύου ύδρευσης. Τέτοια παραδείγματα είναι οι ΗΠΑ αλλά και η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Αυστραλία. Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αν και αρχικά μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επικράτησε η τάση για τη φθορίωση του νερού, σήμερα πια έχει σταματήσει. Ωστόσο, στις χώρες που δεν γίνεται πια φθορίωση του νερού προωθείται σ'εφαρμογή της φθορίωσης του μαγειρικού αλατιού.Στην εποχή μας, σχεδόν 250 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν φθοριωμένο νερό, ανάμεσα τους και κοντά στα 130 εκατομμύρια ανθρώπων στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα η απάντηση στη σχετική μας έρευνα ήταν πως αν και η φθορίωοη του νερού υπήρξε κάποια στιγμή σαν σκέψη, τελικά δεν εφαρμόστηκε ποτέ επίσημα.
Ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται η φθορίωση του νερού είναι πολύ απλός: Τα φίλτρα που έχουν σε έναν βαθμό συγκρατήσει τις τοξικές φθοριούχες τοξικές ενώσεις κατά τη διάρκεια π.χ. της παραγωγής λιπασμάτων, αφού κορεσθούν και δεν μπορούν να συγκρατήσουν άλλα τοξικά απόβλητα, πωλούνται χωρίς καμιά επεξεργασία στις υπηρεσίες ή στους δήμους των πόλεων που έχουν την ευθύνη της φθορίωσης του νερού!
Αυτό σημαίνει ότι π.χ. η νόμιμη διαχείριση των φθοριούχων αποβλήτων της βιομηχανίας λιπασμάτων έχει κόστος περίπου 1,40 δολάρια το γαλόνι, που κανονικά θα έπρεπε να πληρωθεί και θα επιβάρυνε την υπεύθυνη βιομηχανία. Αντίθετα, με την προώθηση της φθορίωσης του νερού, τα απόβλητα -χωρίς καμιά επεξεργασία- πωλούνται από την ίδια βιομηχανία ως ένα υποπροϊόν της παραγωγής, σε μια τιμή περίπου 0,60 δολάρια το γαλόνι, έχοντας έτσι κέρδος 2,0 δολάρια το γαλόνι. Και μιλάμε, βέβαια, για πολλά εκατομμύρια γαλόνια και δολάρια...
Ωστόσο, υπάρχει και ένα δεύτερο μεγάλο βήμα για τη δημιουργία θετικής εντύπωσης για το φθόριο και τα φθοριούχα: Οι φθοριούχες οδοντόκρεμες και τα φθοριούχα 9 οδοντικά διαλύματα. Έχετε ποτέ μετρήσει πόσες διαφημίσεις για οδοντόκρεμες ή οδοντικά διαλύματα βλέπετε κάθε μέρα;
Η ιστορία τους ξεκινάει, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, στις 26 Ιανουαρίου του 1956, με μια ολοσέλιδη διαφήμιση στους New York Times. Η Procter and Gamble παρουσιάζει την οδοντόκρεμα Cr... ως ένα σημαντικό βήμα στην Ιατρική, παραλληλίζοντας τη δημιουργία της πρώτης οδοντόκρεμας με φθόριο, με εκείνη της ανακάλυψης της πενικιλίνης!
Ο Harold Hillenbrand, γραμματέας τότε της American Dental Association, απαντά στη διαφήμιση λέγοντας πως δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει τον ισχυρισμό πως οποιαδήποτε φθοριούχος οδοντόπαστα μπορεί να προστατεύσει από την τερηδόνα.
Ξαφνικά, και χωρίς να έχει υπάρξει κανένα επιπλέον επιστημονικό στοιχείο, το 1960 η American Dental Association επικυρώνει τον ισχυρισμό της Procter & Gamble για την ασφάλεια και τη δραστικότητα της Cr... Όλες οι μεγάλες εταιρίες παραγωγής οδοντόκρεμας, σπεύδουν να χαρίσουν ένα κύκλο προστασίας στους πελάτες τους, για να μη χάσουν το τρένο. Το 1970, οι φθοριούχες οδοντόκρεμες φτάνουν να έχουν το 90% της αγοράς. Σήμερα, στην Ελλάδα, όλες οι μεγάλες μάρκες οδοντόκρεμας που υπάρχουν στα σουπερμάρκετ έχουν κάποια μορφή φθοριούχας ένωσης, συνήθως φθοριούχο νάτριο ή κάποια παραλλαγή του.
Πρόκειται για την ίδια ακριβώς ουσία που χρησιμοποιείται σε εντομοκτόνα και ποντικοκτόνα...
Φθόριο και προστασία των δοντιών. Ψέμα ή πραγματικότητα;
Όσο και αν φαίνεται παράξενο, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει ούτε μία κανονική και αυστηρά ελεγχόμενη επιστημονική μελέτη για τη δράση που έχει το φθόριο στην τερηδόνα των δοντιών. Και, βέβαια, κανείς δεν έχει τη διάθεση να κάνει μια τέτοια μελέτη καθώς, στις ΗΠΑ τουλάχιστον, όσοι βρήκαν στοιχεία που πηγαίνουν ενάντια στο δόγμα της χρησιμότητας του φθορίου είτε υποχρεώθηκαν να τα «μαγειρέψουν» ή και να τα αποσιωπήσουν, είτε είδαν την καριέρα τους να καταστρέφεται σε μία στιγμή...
Η American Dental Association, από τη μεριά της, λέει πως «υπάρχουν συντριπτικά επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι η χρήση, του φθορίου προστατεύει από την τερηδόνα», ενώ η Washington State Dental Association αντιμετωπίζει την φθορίωση ως «μια από τις σημαντικότερες και πιο επιτυχημένες επεμβάσεις στη δημόσια υγεία τον 20ου αιώνα».
Οι αναθέσεις στις παραπάνω τοποθετήσεις των Οδοντιατρικων Συλλόγων των HΠΑ, συνοψίζονται από τον Dr John Colquhoun σε ένα άρθρο του με τον τίτλο Γιατί άλλαξα γνώμη για τη φθορίωση του νερού {Why I changed my mind about water fluoridation) που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Perspectives in Biology and Medicine. Ο Colquhoun είναι πρώην επικεφαλής της οδοντιατρικής υπηρεσίας του Auckland, της μεγαλύτερης πόλης της Νέας Ζηλανδίας και ήταν ένας υπέρμαχος της φθορίωσης του νερού, έως τη στιγμή που άρχισε συγκεντρώνει στοιχεία από όλο τον κόσμο για τη δράση του φθορίου στον ανθρώπινο οργανισμό και την, υποτιθέμενη κατ' αυτόν, προστασία που προσφέρει από την τερηδόνα.
Με βάση τα στοιχεία που συγκέντρωσε, δεν υπάρχει καμία ή υπάρχει ελάχιστη και μη σημαντική διαφορά άνάμεσα στά ποσοστά τερηδόνας ανάμεσα στους κατοίκους των πόλεων που χρησιμοποιούν φθοριωμένο νερό και σε εκείνους που ζουν σε πόλεις που δεν γίνεται φθορίωση τού νερού.Γρήγορα άντιλήφθηκε πως η πραγματική και τεκμηριωμένη ελάττωση των ποσοστών της τερηδόνας των δοντιών που παρατηρείται τα τελευταία πενήντα χρόνια σε όλες τις χώρες του (δυτικού) κόσμου δεν οφείλεται στο φθόριο, αλλά σε άλλους παράγοντες και, κυρίως, στη βελτίωση των συνθηκών ζωής και διατροφής.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Dental Research, φαίνεται ότι στον γενικό πληθυσμό των χωρών που δεν φθοριώνουν το νερό της Δυτικής Ευρώπης υπάρχει μια μείωση των ποσοστών της τερηδόνας και των σφραγισμάτων τα τελευταία πενήντα χρόνια, αντίστοιχη με εκείνη των ΗΠΑ, και αυτό παρά το γεγονός ότι το 98% των κατοίκων τους πίνουν νερό που δεν έχει φθοριωθεί.
Η φθορίωση του νερού στις ΗΠΑ ξεκίνησε πειραματικά το 1945, όταν επιλέχθηκαν δύο αρκετά όμοιες πόλεις του Michigan για να γίνει μια δεκαπεντάχρονη μελέτη που θα επέτρεπε να μετρηθεί επιστημονικά η υπόθεση ότι το φθόριο και η φθορίωση του νερού προστατεύει από την τερηδόνα. Οι δύο αυτές πόλεις ήταν το Grand Rapids, όπου το νερό του φθοριώθηκε, και το Muskegon το οποίο αποτελούσε την πόλη ελέγχου. Η μελέτη αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αλλά διεκόπη από τον δεύτερο χρόνο, λόγω της επικράτησης των υπερμάχων της φθορίωοης του νερού.
Το 1995, γιορτάστηκαν τα πενήντα χρόνια της φθορίωσης με εκδηλώσεις και πηχυαίους τίτλους στις εφημερίδες για το θαυματουργό φθόριο, και το πόσο μείωσε την τερηδόνα στους κατοίκους του Grand Rapids. Περιέργως,κανένα από τα ΜΜΕ δεν εξέτασε τα ποσοστά της τερηδόνας και στο Muskegon, ώστε να κάνει μια σύγκριση. Ίσως γιατί μια τέτοια σύγκριση θα έδειχνε πως και στο Muskegon υπήρχε μια αντίστοιχη πτώση, κάτι που θα τεκμηρίωνε πως τέλικά το φθόριο στο νερό δεν προσφέρει τίποτα στην υγεία των δοντιών...
Πάντως, το 1976 το almanac του CBS News έδειξε πως στις πόλεις των ΗΠΑ που φθορίωναν το νερό υπήρχαν,κατά μέσο όρο, 76,7 οδοντίατροι ανά 100.000 πληθυσμού, ενώ στις πόλεις που δεν φθορίωναν το νερό υπήρχαν μόνον 59,2.H πραγματική όμως έκπληξη ήταν ο αριθμός των οδοντιάτρων στις τρεις πόλεις των ΗΠΑ που πρώτες φθορίωσαν το νερό τους προκειμένου «να προστατέψουν» την υγεία των δοντιών των κατοίκων τους, την Grand Rapids του Michigan, την Newburgh της New York και την Evanston του Illinois. Σε αυτές τις πόλεις μετρήθηκαν οτι υπήρχαν κατά μέσο όρο 121 οδοντίατροι ανά 100.000 κατοίκους, περισσότεροι από τους διπλάσιους σε σχέση με όσους υπήρχαν στις πόλεις που δεν φθορίωναν το νερό τους!
Ωστόσο, το πιο ειρωνικό στην όλη υπόθεση ήταν τα γεγονός ότι, τον Μάρτιο του 1990, ο Mike Overbey, Πρόεδρος της American Dental Association, φωτογραφήθηκε κατά την επίσημη παραλαβή μιας επιταγής 100.000 δολαρίων από την Procter & Gamble, «για να τιμηθεί η επέτειος των 30 χρόνων από την αναγνώριση της προστατευτικής, δράσης της οδοντόκρεμας Cr... από την American Dental Association»...
Δηλητηριαση απο φθόριο
Ωστόσο, ακόμα και αν το φθόριο προστάτευε πραγματικά από την τερηδόνα, η συσσώρευση του στον ανθρώπινο οργανισμό έχει συσχετιστεί με τόσα άλλα προβλήματα υγείας, που κανονικά η διάδοση και η χρήση των φθοριούχων θα έπρεπε να ρυθμίζεται από μέτρα αντίστοιχα με εκείνα που ισχύουν για τον μόλυβδο ή το αρσενικό...
Για να τα πάρουμε με τη σειρά, η δηλητηρίαση από το φθόριο και τις φθοριούχες ενώσεις έχει δύο μορφές: την οξεία και τη χρόνια, ακριβώς όπως ισχύει και για κάθε άλλο τοξικό στοιχείο. Στην ιστορία της βιομηχανικής εποχής της ανθρωπότητας, από το 1850 μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις, τόσο γενικευμένης δηλητηρίασης του πληθυσμού ολόκληρων περιοχών από τοξικά φθοριούχα απόβλητα, όσο και ατομικών περιπτώσεων δηλητηρίασης, μετά από λήψη η έκθεση σε μεγάλες συγκεντρώσεις φθοριούχων. Ας δούμε ενδεικτικά κάποιες τέτοιες περιπτώσεις:
Το 1930, στη Meuse Valley του Βελγίου, 600 άνθρωποι παρουσίασαν προβλήματα υγείας και 60 πέθαναν μετά από διαφυγή τοξικών φθοριούχων αερίων από τις μεταλλουργίες της περιοχής. Το 1948, στην πόλη Donora της Pennsylvania, 6.000 άνθρωποι παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης και 17 πέθαναν. Το 1952 στο Λονδίνο, ανάμεσα στις 5 και τις 9 Δεκεμβρίου, μια θερμική αναστροφή της ατμόσφαιρας προκάλεσε τη συσσώρευση (και) τοξικών φθοριούχων, με αποτέλεσμα να παρουσιάσουν προβλήματα υγείας δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι και να σημειωθούν περίπου 2.000 περισσότεροι θάνατοι στο Λονδίνο, σε σχέση με τον συνήθη αριθμό θανάτων στο αντίστοιχο διάστημα. Αντίστοιχα επεισόδια στο Λονδίνο συνέβησαν και το 1945, 1956 και 1957, με αποτέλεσμα 600, 500 και 400 θανάτους αντίστοιχα. Τέλος, τον Μάιο του 1992, στο Hooper Bay της Alaska, 260 άνθρωποι δηλητηριάστηκαν και 1 πέθανε, αφού ήπιαν νερό που περιείχε φθόριο.
Ως προς τις περιπτώσεις ατομικής οξείας δηλητηρίασης από φθοριούχα, οι καλύτερα καταγεγραμμένες προέρχονται από τις ΗΠΑ και σχετίζονται επίσης με τη χρήση και την κατανάλωση φθοριωμένου νερού. Ενδεικτικά, τον Ιούλιο του 1993, στο Chicago του Illinois, 3 νεφροπαθείς πέθαναν και 5 παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης, και πάλι εξαιτίας της χρήσης φθοριωμένου νερού κατά τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης. Το Ιούλιο του 1991, στο Porgate του Michigan, 40 παιδιά παρουσίασαν συμπτώματα οξείας δηλητηρίασης χωρίς, ευτυχώς, να πεθάνει κανένα μετά από αύξηση της συγκέντρωσης του φθορίου στο δίκτυο ύδρευσης. Και υπάρχουν αρκετά ακόμα αντίστοιχα επεισόδια που συνήθως αφορούν νεφροπαθείς, διαβητικού ή παιδιά, καθώς αυτοί είναι πιο ευαίσθητοι στην έκθεση στο φθόριο.
Όλα τα παραπάνω δεν θα έπρεπε να φαίνονται περίεργα, αφού το φθόριο και οι φθοριούχες ενώσεις, από ιατρικής πλευράς, θεωρούνται δηλητήρια. Και αυτό είναι κάτι που ξεκάθαρα περιγράφεται στο Journal of the American Medical Association (JAMA), που στο τεύχος του Σεπτεμβρίου του 1943 επί λέξει αναγράφεται: «Τα φθοριούχα εν γένει είναι γενικά πρωτοπλασματικά δηλητήρια που επηρεάζουν την διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης και αναστείλουν διάφορα ένζυμα. Οι ακριβείς μηχανισμοί της δράσης τους δεν έχουν βρεθεί».
Ο βαθμός της τοξικότητας και της επικινδυνότητας του φθορίου γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρος σε μια έκθεση του Akron (Ohio) Regional Poison Center, που δημοσιεύθηκε το 1991: «έχουν αναφερθεί θάνατοι μετά την κατάποση φθορίου σε ποσότητα 16 χιλιοστών του γραμμαρίου, ανά κιλό βάρους του ανθρώπου που τα λαμβάνει. Μόνο 1/10 της ουγιάς φθόριο είναι ικανό να σκοτώσει έναν ενήλικα, με βάρος πενήντα κιλών».
Ακόμα, στην ίδια έκθεση αναφέρεται πως «στις φθοριούχες οδοντόκρεμες περιέχεται μέχρι και 1 χιλιοστό του γραμμαρίου φθόριο ανά γραμμάριο προϊόντος».
Θυμάστε το επεισόδιο με την γιαγιά, με το οποίο ξεκίνησε το άρθρο; Πόση ποσότητα οδοντόπαστας χρειάζεται για να σκοτώσει ένα ποντίκι βάρους 100 περίπου γραμμαρίων, στη περίπτωση που τη φάει;
Οδοντική Φθοριοχρωμάτωση
Όταν το φθόριο εισέλθει στον οργανισμό από την πεπτική οδό, ένα ποσοστό του - μέχρι και 93%- απορροφάται στο έντερο και μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος, με αποτέλεσμα να φθάνει σε όλα τα κύτταρα, όργανα και ιστούς του ανθρώπινου σώματος. Αν και τελικά ένα ποσοστό του -κοντά στο 50%-θα αποβληθεί από τα νεφρά, το υπόλοιπο ο οργανισμός το εναποθέτει και το συσσωρεύει εκλεκτικά σε κάποιους ιστούς, κυρίως στα δόντια και στα κόκαλα, στην προσπάθεια του να το απομακρύνει από τα πιο ευαίσθητα όργανα.
Και τι γίνεται όταν το φθόριο συγκεντρω θεί σε μεγάλη ποσότητα σtα δόντια; Στην αρχή χάνεται η στιλπνότητα του σμάλτου, ενώ στη συνέχεια αρχίζουν να εμφανίζονται καφέ στίγματα και δημιουργείται μια καφε κίτρινη απόχρωση. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται οδοντική, φθοριοχρωμάτωση.
Σύμφωνα με μια μελέτη που έγινε το 1989 από το National Institute for Dental Research, το 1-2% των παιδιών που ζουν σε περιοχές με νερό που περιέχει φθόριο σε συγκέντρωση 1 μέρος ανά εκατομμύριο, αναπτύσσουν οδοντική φθοριοχρωμάτωση. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει μέχρι και το 23% στα παιδιά που ζουν σε περιοχές που το νερό περιέχει φθόριο σε συγκέντρωση 4 μέρη στο εκατομμύριο, είτε από φυσικούς λόγους, είτε γιατί έχει γίνει τεχνητή φθορίωσή του.
Ωστόσο, άλλες μελέτες δίνουν πολύ υψηλότερα ποσοστά επίπτωσης αυτής της νόσου. Στην έκδοση Health Effects of Ingested Fluoride της National Academy of Sciences των ΗΠΑ αναφέρεται πως στις περιοχές που το νερό είναι ιδανικά φθοριωμένο (στο 1 μέρος φθορίου ανά εκατομμύριο), τα ποσοστά της οδοντικής φθοριωχρωμάτωσης στα παιδιά κυμαίνονται από 8 έως 51%. Ακόμα και ποσοστά της τάξης του 80% έχουν αναφερθεί, όπως σε μία πρόσφατη μελέτη που έγινε σε παιδιά ηλικίας 12 έως 14 ετών στην Augusta της Georgia. Και αυτό δεν είναι περίεργο αν λάβει κανείς υπ' όψιν του ότι η ποσότητα του φθορίου που μπορεί να προκαλέσει τα μόνιμα στίγματα στα δόντια είναι σχεδόν η ίδια με την ποσότητα που οι οδοντίατροι προτείνουν για την πρόληψη της τερηδόνας και των σφραγισμάτων!
Όμως κατά την American Dental Association, τα στίγματα στα δόντια είναι ένα αισθητικό και μόνον πρόβλημα που αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα...
Σκελετική Φθορίωσή
Η σκελετική φθορίωσή είναι μια πάθηση της οποίας τα συμπτώματα εμφανίζονται στα οστά, στους μύες και στο νευρικό σύστημα, καθώς η συσσώρευση φθορίου προκαλεί παραμορφώσεις των οστών, αποτιτανώσεις στους συνδέσμους, ελάττωση της κινητικότητας των αρθρώσεων, απώλεια μυϊκής μάζας και πόνους στις αρθρώσεις και στα οστά.
Σε περιοχές του κόσμου που το νερό περιέχει φυσικά μεγάλες ποσότητες φθορίου, όπως στην Ιαπωνία, την Κίνα, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και κάποιες χώρες της Αφρικής, η σκελετική φθορίωσή αποτελεί ένα γνωστό και σημαντικό ιατρικό πρόβλημα για χιλιάδες ανθρώπους. Στις ΗΠΑ, μέχρι σήμερα,έχουν αναφερθεί λίγες μόνον περιπτώσεις καθώς, σύμφωνα με το Chemical and Engineering News, μόλις τώρα οι γιατροί μαθαίνουν να την αναγνωρίζουν. Ωστόσο, η συσσώρευση του φθορίου στα οστά έχει και δύο άλλα αποτελέσματα. Κάνει τα οστά πιο σκληρά και λιγότερο ελαστικά, ενώ παράλληλα επιταχύνει τη φυσιολογική διαδικασία της οστεοπόρωσης...
Η πλειοψηφία των άρθρων που δημοσιεύθηκαν τελευταία σε επιστημονικά περιοδικά δείχνουν πως η χορήγηση φθορίου οδηγεί σε μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων.
Μια μελέτη στο Journal of the American Medical Association έδειξε ότι υπάρχει μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση στη συχνότητα των καταγμάτων του ισχίου, στις κοινότητες των ΗΠΑ που φθοριώνουν το νερό τους. Στο New England Journal of Medicine δημοσιεύτηκε πως οι άνθρωποι που έλαβαν φθόριο για την προστασία τους από την οστεοπόρωση και τα κατάγματα, στην πραγματικότητα εμφάνισαν μια μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων. Επιπλέον, το National Research Council των ΗΠΑ σημειώνει πως η συχνότητα των καταγμάτων του ισχίου στη χώρα είναι πια η υψηλότερη στον κόσμο.
Όλα αυτά συνοψίζονται σε μια ανασκόπηση του θέματος από τον Louis V. Avioli, καθηγητή στο Washington University School of Medicine, που δημοσιεύθηκε το 1987. Σε αυτήν αναφέρεται ότι η θεραπευτική χορήγηση Sodium fluoride σε μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είχε σημαντικές παρενέργειες, προκάλεσε σοβαρές επιπλοκές, απέτυχε να μειώσει τα κατάγματα του ισχίου και αύξησε την συχνότητα των καταγμάτων των άκρων.
Φθόριο και θυρεοειδής αδένας
Είναι πιθανό να έχετε ακούσει για τον ρόλο του ιωδίου στον οργανισμό και για το πώς η έλλειψη του επηρεάζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς, τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών και, γενικότερα, όλο τον μεταβολισμό στον ανθρώπινο οργανισμό. Το φθόριο ανήκει στην ίδια χημική οικογένεια με το ιώδιο, τα αλογόνα, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που εξηγεί τον ανταγωνισμό τους.
Ωστόσο, καθώς το φθόριο είναι πιο δραστικό χημικό στοιχείο από το ιώδιο, έχει την τάση να το αντικαθιστά στις διάφορες ενώσεις του με συνέπεια την, σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, αδρανοποίηση τους. Έτσι, δεν είναι καθόλου παράξενο που αρκετά από τα πρώτα ευρήματα της χρόνιας έκθεσης σε φθόριο είναι οι διαταραχές του θυρεοειδούς. Η γενική τοποθέτηση είναι πως το φθόριο αναστέλλει σημαντικά τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Έχουν εντοπιστεί αρκετά σημεία του μεταβολισμού των θυρεοειδικών ορμονών, όπου το φθόριο έχει την ικανότητα να παρεμβαίνει. Η ιδιότητα αυτή του φθορίου για αρκετά χρόνια είχε και θεραπευτική εφαρμογή, καθώς μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1950 το φθόριο χορηγούνταν ως φάρμακο για την αντιμετώπιση της υπερλειτουργίας του θυρεοειδούς, του υπερθυρεοειδισμού. Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι πως οι δόσεις του φθορίου ως φαρμάκου για καταστολή του θυρεοειδή ήταν από 2,3 έως 4,5 μιλιγραμμάρια την ημέρα.
Αν θυμηθούμε τις τιμές που καθόρισε το Institute of Medicine των ΗΠΑ (ΙΟΜ) το 1997 ως Αποδεκτή Ημερήσια Ποσότητα για το φθόριο, θα διαπιστώσουμε πως η δόση φθορίου που προτείνεται από το ΙΟΜ για την πρόληψη της τερηδόνας είναι μέσα στα όρια της δόσης που το φθόριο χορηγούνταν ως φάρμακο σε όσους είχαν υπερθυρεοειδισμό.
Τι συνέπειες μπορεί να έχει κάτι αυτή η ορισμένη ως Αποδεκτή Ημερήσια Ποσότητα στον θυρεοειδή ενός υγιούς ανθρώπου; Θα αναστείλει τη λειτουργία του, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υποθυρεοειδισμού. Και πως εκδηλώνεται ο υποθυρεοειδισμός σε έναν άνθρωπο; Με κατάθλιψη, με χρόνια κόπωση, με αδυναμία, με αύξηση του βάρους, με άτυπους πόνους στις αρθρώσεις και τα οστά, με αύξηση των επιπέδων της χοληστερίνης, κάθως και με διάφορα προβλήματα στην κάρδιά!Αντίλαμβανόμαστε πόσο κοινά είναι αυτά τα συμπτώματα σήμερα στους ανθρώπους; Ενδεικτικά στις ΗΠΑ το Synthroid,το φάρμακο που συνταγογραφείται για την αντιμετώπιση του υποθυρεοειδισμού,ήταν το τέταρτο περισσότερο συνταγογραφούμενο φάρμακο για το έτος 2000.
Τι να φταίει, άραγε, για το ότι ο υποθυρεοειδισμός τείνει να λάβει διαστάσεις επιδημίας στις κοινωνίες δυτικού τύπου;Λετε να έχει καμία σχέση η αυξημένη έκθεση στο φθόριο και τα φθοριούχα;
Η δράση του φθορίου στο Ανοσολογικό Σύστημα
Το φθόριο επιδρά σημαντικά στο ανοσολογικό σύστημα με διάφορους τρόπους, με κοινό αποτέλεσμα την ελάττωση της λειτουργικότητας του. Η συνέπεια αυτής της δράσης του φθορίου είναι αφενός μεν η μεγαλύτερη ευπάθεια του οργανισμού σε μικρόβια και ιούς και, αφετέρου, η εκδήλωση διαφόρων αντοάνοσων παθήσεων.
Ανάμεσα στις λειτουργίες που διαταράσσονται από την αυξημένη συγκέντρωση φθορίου είναι η αναστολή της ικανότητας των λευκών αιμοσφαιρίων να ενεργοποιούνται και να καταστρέφουν μικρόβια και ιούς, η αποκκίωση και η καταστροφή των πολυμορφοπύρηνων λευκών αιμοσφαιρίων, καθώς και η διαταραχή της ικανότητας παραγωγής αντισωμάτων. Επιπλέον, το φθόριο «μπερδεύει» το ανοσολογικό σύστημα, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό αντισωμάτων που κατα στρέφουν τα ίδια τα κύτταρα του οργανισμού. Τέλος, αυτή η διαταραχή του ανοσολογικού συστήματος έχει προταθεί ως ένας από τους τρόπους με τους οποίους η χρόνια έκθεση σε φθόριο επάγει την καρκινογένεση.
Φθόριο και πρόωρη γήρανση
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με logioshermes
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Στο διαδίκτυο 2.200 έγγραφα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ολο το σχέδιο για το νέο Λύκειο
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
