2013-08-08 15:24:04
της Κορίνας Καφετζοπούλου
Όσοι δεν γνωρίζουν την κρητική διάλεκτο καλό είναι να σημειώσουν τρεις λέξεις. «Ξενομπάτης», «ξάσου», «ξάνοιγε».
Στην κρητική διάλεκτο* η σύνθετη αυτή λέξη (από το ξένος+μπαίνω-εμβαίνω) σημαίνει τον άνθρωπο που έρχεται από τα ξένα. Στο λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη απαντάται ως "ξενομερίτης" (ο άνθρωπος από τα ξένα μέρη).
Ο προσδιορισμός αυτός όμως δε χρησιμοποιείται μόνο για όσους έχουν έρθει, πραγματικά, από άλλα κράτη , αλλά και για όσους δεν είναι από την Κρήτη και κατοικούν πλέον στο νησί.
Αναλόγως με το ύφος και τα συμφραζόμενα μπορεί κάποιος να καταλάβει αν η λέξη χρησιμοποιείται με την «καλή ή κακή έννοια».
Οι «ξενομπάτηδες», λοιπόν, με την καλή έννοια είναι συνήθως οι μετανάστες καρδιάς (και όχι μόνο) που βρίσκονται στο νησί από όλα με μήκη και πλάτη της γης.
Μια άλλη κατηγορία είναι όσοι βρέθηκαν στην Κρήτη στο… «άσχετο», και δεν έχουν κανένα «δεσμό» με το νησί.
Σε αυτή ανήκει και ο Λάμπρος Πετρολέκκας, που κοντεύει να ξεχάσει το επίθετο διότι όλοι στο χωριό τον φωνάζουν ο «Λαμπιρίκος» και έτσι και σου βγει παρατσούκλι στη Κρήτη ... χάθηκες! Όλες οι γενιές το «κουβαλούν».
Ας είναι, όμως, δεν τον πειράζει. Από ό,τι καταλάβαμε του αρέσει κιόλας, αφού το χαμόγελο φτάνει ... στα αυτιά όταν τον αποκαλούν έτσι.
Για να είμαστε ειλικρινείς, είναι σημαντικό να ξεκινάς τη ζωή σου, από την αρχή σε ένα «ξένο» μέρος που όχι απλά σε δέχεται αλλά σε στηρίζει κιόλας. Διότι καλοδεχούμενος είναι ο Λαμπιρίκος και η Αριάδνη στο Αστρίτσι, όπου κατοικούν τα τελευταία πέντε χρόνια.
Έμεναν στο Καματερό, ηλεκτρολόγος στο επάγγελμα ο Λάμπρος, είχε ξεχάσει να έχει ζωή από τη δουλειά και δε χαιρόταν τίποτα.
«Άγχος; Πότε ξανά! Μόνο όταν κάποιος έχει ζήσει Αθήνα καταλαβαίνει την αλλαγή στον τρόπο ζωής. Οι κάτοικοι του νησιού, ορισμένες φορές αυτό δεν μπορούν να το εκτιμήσουν», λέει στο MadeinCreta , o Λάμπρος Πετρολέκκας
Τα χιλιόμετρα τον "έφαγαν" και τώρα που "άλλαξε", το αυτοκίνητο δεν το μετακινεί ούτε για να πάει στο δίπλα χωριό που απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα. «Αν και οι αποστάσεις στη Αθήνα είναι τεράστιες, εδώ το «δίπλα» τώρα μου φαίνεται βουνό! Από τότε που ήρθα δεν ξεκουνώ», είπε γελώντας στοMadeinCreta.
Για πρώτη φορά ήρθαν στο Ηράκλειο, το Πάσχα του 2008 ως φιλοξενούμενοι του Αντώνη και της Μαρίας. Ούτε ο Αντώνης είχε καμία σχέση με το νησί. Με την προτροπή του, ωστόσο, έφερε δυο ακόμα ζευγάρια από την Αθήνα για μόνιμη εγκατάσταση στο Αστρίτσι (!) μεταξύ αυτών και ο «Λαμπιρίκος», που μπορεί να γελάει και τώρα να κάνει τον σταυρό του που έφυγε από την πρωτεύουσα νωρίς, ωστόσο για να κουνήσει το μαντήλι του αποχαιρετισμού υπήρχε αιτία και μάλιστα σοβαρή που ακούει στο όνομα «ακάλυπτες επιταγές».
«Μέχρι το 2008 ήταν όλα καλά. Ηλεκτρολόγος στο επάγγελμα, με εργολαβίες σε διάφορες δουλειές, είχα ένα καλό μεροκάματο. Από το 2008 (με την έναρξη της κρίσης) άρχισαν να "σκάνε" οι επιταγές που είχα στα χέρια μου.
Τί να την κάνεις τη δουλειά όταν δε σε πληρώνει;» αναρωτήθηκε στα ελάχιστα λεπτά που η συζήτησή μας ήταν σοβαρή. «Ήρθαμε εδώ το Πάσχα και μέχρι το Σεπτέμβριο είχαμε εγκατασταθεί».
Τώρα και εργάτης στα αμπέλια!
Μετά τη μετακόμιση ο Λάμπρος συνέχισε τη δουλειά του ηλεκτρολόγου. Όταν το MadeinCreta τον συνάντησε, έκανε ένα διάλειμμα από το ένα σπίτι που έβαφε. Τώρα τα κάνει όλα για να ζήσει και πάει μέχρι και εκεί που οι άνεργοι της Κρήτης, δεν τολμούν: Ως εργάτης στα αμπέλια και τις ελιές, ενώ δε λέει όχι σε καμία δουλειά ακόμα και αν είναι να ξεχορταριάσει κήπους!
«Τα κάνω όλα, όπου έχει μεροκάματο πάω. Κάνω τον μπογιατζή, τον ηλεκτρολόγο. Έμαθα και τη γη και κάνω τον αγρότη. Και πάω παντού. Σκαλίζω, ξεφυλλίζω ότι μπορείς να φανταστείς. Τα έξοδα μας εδώ και με το νοίκι δεν έχουν καμία σχέση, με τη ζωή μας στο Καματερό.
Πλέον ψηφίζω εδώ, πριν τρία χρόνια μετάφερα τα δικαιώματά μου. Περνάω καλά εδώ. Οι κάτοικοι της περιοχής μας αγκάλιασαν και μας στάθηκαν».
Όχι μόνο τον στήριξαν αλλά τον ψήφισαν κιόλας και εξελέγη στον πολιτιστικό σύλλογο της περιοχής.
Τώρα πλέον έχει αλλάξει μέχρι και το λεξιλόγιό του. Δεν χρησιμοποιεί το π.χ τη λέξη άγχος. «Άγχος; Πότε ξανά! Μόνο όταν κάποιος έχει ζήσει Αθήνα καταλαβαίνει την αλλαγή στον τρόπο ζωής. Οι κάτοικοι του νησιού, ορισμένες φορές αυτό δεν μπορούν να το εκτιμήσουν».
"Αμαλία γιατί δεν ξανοίγεις το φακό;"
Όσον αφορά στις λέξεις της κρητικής διαλέκτου που τον εντυπωσίασαν;
Το "ξάσου" (κάνε ότι θες) που το κατάλαβε και το "ξάνοιξε" (κοίτα) που νόμιζε ότι ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό.
«Μια ημέρα ήμουν σε ένα χωράφι και σκάβαμε. Μου έλεγαν συνέχεια «ξάνοιγε» και εγώ νόμιζα ότι έπρεπε να κάνω τη μηχανή πιο δεξιά. Ώσπου μια φωνή έντονα μου είπε «Ξάαανοιγε μωρέ!». Η «παρεξήγηση» λύθηκε όταν ρώτησα να μάθω την ερμηνεία της λέξης!».
Η ερμηνεία είναι από το δικηγόρο Γιώργο Μ. Βαθιανάκη
madeincreta.gr
Όσοι δεν γνωρίζουν την κρητική διάλεκτο καλό είναι να σημειώσουν τρεις λέξεις. «Ξενομπάτης», «ξάσου», «ξάνοιγε».
Στην κρητική διάλεκτο* η σύνθετη αυτή λέξη (από το ξένος+μπαίνω-εμβαίνω) σημαίνει τον άνθρωπο που έρχεται από τα ξένα. Στο λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη απαντάται ως "ξενομερίτης" (ο άνθρωπος από τα ξένα μέρη).
Ο προσδιορισμός αυτός όμως δε χρησιμοποιείται μόνο για όσους έχουν έρθει, πραγματικά, από άλλα κράτη , αλλά και για όσους δεν είναι από την Κρήτη και κατοικούν πλέον στο νησί.
Αναλόγως με το ύφος και τα συμφραζόμενα μπορεί κάποιος να καταλάβει αν η λέξη χρησιμοποιείται με την «καλή ή κακή έννοια».
Οι «ξενομπάτηδες», λοιπόν, με την καλή έννοια είναι συνήθως οι μετανάστες καρδιάς (και όχι μόνο) που βρίσκονται στο νησί από όλα με μήκη και πλάτη της γης.
Μια άλλη κατηγορία είναι όσοι βρέθηκαν στην Κρήτη στο… «άσχετο», και δεν έχουν κανένα «δεσμό» με το νησί.
Σε αυτή ανήκει και ο Λάμπρος Πετρολέκκας, που κοντεύει να ξεχάσει το επίθετο διότι όλοι στο χωριό τον φωνάζουν ο «Λαμπιρίκος» και έτσι και σου βγει παρατσούκλι στη Κρήτη ... χάθηκες! Όλες οι γενιές το «κουβαλούν».
Ας είναι, όμως, δεν τον πειράζει. Από ό,τι καταλάβαμε του αρέσει κιόλας, αφού το χαμόγελο φτάνει ... στα αυτιά όταν τον αποκαλούν έτσι.
Για να είμαστε ειλικρινείς, είναι σημαντικό να ξεκινάς τη ζωή σου, από την αρχή σε ένα «ξένο» μέρος που όχι απλά σε δέχεται αλλά σε στηρίζει κιόλας. Διότι καλοδεχούμενος είναι ο Λαμπιρίκος και η Αριάδνη στο Αστρίτσι, όπου κατοικούν τα τελευταία πέντε χρόνια.
Έμεναν στο Καματερό, ηλεκτρολόγος στο επάγγελμα ο Λάμπρος, είχε ξεχάσει να έχει ζωή από τη δουλειά και δε χαιρόταν τίποτα.
«Άγχος; Πότε ξανά! Μόνο όταν κάποιος έχει ζήσει Αθήνα καταλαβαίνει την αλλαγή στον τρόπο ζωής. Οι κάτοικοι του νησιού, ορισμένες φορές αυτό δεν μπορούν να το εκτιμήσουν», λέει στο MadeinCreta , o Λάμπρος Πετρολέκκας
Τα χιλιόμετρα τον "έφαγαν" και τώρα που "άλλαξε", το αυτοκίνητο δεν το μετακινεί ούτε για να πάει στο δίπλα χωριό που απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα. «Αν και οι αποστάσεις στη Αθήνα είναι τεράστιες, εδώ το «δίπλα» τώρα μου φαίνεται βουνό! Από τότε που ήρθα δεν ξεκουνώ», είπε γελώντας στοMadeinCreta.
Για πρώτη φορά ήρθαν στο Ηράκλειο, το Πάσχα του 2008 ως φιλοξενούμενοι του Αντώνη και της Μαρίας. Ούτε ο Αντώνης είχε καμία σχέση με το νησί. Με την προτροπή του, ωστόσο, έφερε δυο ακόμα ζευγάρια από την Αθήνα για μόνιμη εγκατάσταση στο Αστρίτσι (!) μεταξύ αυτών και ο «Λαμπιρίκος», που μπορεί να γελάει και τώρα να κάνει τον σταυρό του που έφυγε από την πρωτεύουσα νωρίς, ωστόσο για να κουνήσει το μαντήλι του αποχαιρετισμού υπήρχε αιτία και μάλιστα σοβαρή που ακούει στο όνομα «ακάλυπτες επιταγές».
«Μέχρι το 2008 ήταν όλα καλά. Ηλεκτρολόγος στο επάγγελμα, με εργολαβίες σε διάφορες δουλειές, είχα ένα καλό μεροκάματο. Από το 2008 (με την έναρξη της κρίσης) άρχισαν να "σκάνε" οι επιταγές που είχα στα χέρια μου.
Τί να την κάνεις τη δουλειά όταν δε σε πληρώνει;» αναρωτήθηκε στα ελάχιστα λεπτά που η συζήτησή μας ήταν σοβαρή. «Ήρθαμε εδώ το Πάσχα και μέχρι το Σεπτέμβριο είχαμε εγκατασταθεί».
Τώρα και εργάτης στα αμπέλια!
Μετά τη μετακόμιση ο Λάμπρος συνέχισε τη δουλειά του ηλεκτρολόγου. Όταν το MadeinCreta τον συνάντησε, έκανε ένα διάλειμμα από το ένα σπίτι που έβαφε. Τώρα τα κάνει όλα για να ζήσει και πάει μέχρι και εκεί που οι άνεργοι της Κρήτης, δεν τολμούν: Ως εργάτης στα αμπέλια και τις ελιές, ενώ δε λέει όχι σε καμία δουλειά ακόμα και αν είναι να ξεχορταριάσει κήπους!
«Τα κάνω όλα, όπου έχει μεροκάματο πάω. Κάνω τον μπογιατζή, τον ηλεκτρολόγο. Έμαθα και τη γη και κάνω τον αγρότη. Και πάω παντού. Σκαλίζω, ξεφυλλίζω ότι μπορείς να φανταστείς. Τα έξοδα μας εδώ και με το νοίκι δεν έχουν καμία σχέση, με τη ζωή μας στο Καματερό.
Πλέον ψηφίζω εδώ, πριν τρία χρόνια μετάφερα τα δικαιώματά μου. Περνάω καλά εδώ. Οι κάτοικοι της περιοχής μας αγκάλιασαν και μας στάθηκαν».
Όχι μόνο τον στήριξαν αλλά τον ψήφισαν κιόλας και εξελέγη στον πολιτιστικό σύλλογο της περιοχής.
Τώρα πλέον έχει αλλάξει μέχρι και το λεξιλόγιό του. Δεν χρησιμοποιεί το π.χ τη λέξη άγχος. «Άγχος; Πότε ξανά! Μόνο όταν κάποιος έχει ζήσει Αθήνα καταλαβαίνει την αλλαγή στον τρόπο ζωής. Οι κάτοικοι του νησιού, ορισμένες φορές αυτό δεν μπορούν να το εκτιμήσουν».
"Αμαλία γιατί δεν ξανοίγεις το φακό;"
Όσον αφορά στις λέξεις της κρητικής διαλέκτου που τον εντυπωσίασαν;
Το "ξάσου" (κάνε ότι θες) που το κατάλαβε και το "ξάνοιξε" (κοίτα) που νόμιζε ότι ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό.
«Μια ημέρα ήμουν σε ένα χωράφι και σκάβαμε. Μου έλεγαν συνέχεια «ξάνοιγε» και εγώ νόμιζα ότι έπρεπε να κάνω τη μηχανή πιο δεξιά. Ώσπου μια φωνή έντονα μου είπε «Ξάαανοιγε μωρέ!». Η «παρεξήγηση» λύθηκε όταν ρώτησα να μάθω την ερμηνεία της λέξης!».
Η ερμηνεία είναι από το δικηγόρο Γιώργο Μ. Βαθιανάκη
madeincreta.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ολυμπιακός: Έφτασε Αθήνα ο Τόρες
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
