2013-09-11 02:00:24
Ο όρος Φυσιοθεραπεία (και Φυσιοθεραπευτική) δεν έχει καμμία απολύτως συγγένεια ή άλλη σχέση με την συνηθισμένη φυσιοθεραπεία, που όλοι γνωρίζουμε, και αποτελεί ένα κομμάτι της σύγχρονης Κλασικής Ιατρικής.
Η Φυσιοθεραπευτική εμφανίζεται αρχικά στις Πελασγικές κοινότητες της Μεσογείου, τουλάχιστον από τις αρχές της 3ης π.Χ. χιλιετίας, κατά την περίοδο του Τρωικού Πολέμου, στις Ορφικές κοινότητες, για ν’ αποτελέσει στα Αμφιαράεια, στα Ασκληπιεία και στις κοινότητες των Πυθαγορείων την κύρια και φυσική θεραπευτική μέθοδο.
Οι Κινέζοι, οι Ινδοί, οι Ιάπωνες, οι Φοίνικες, οι Αιγύπτιοι, οι Ίνκας και άλλοι λαοί την ασκούσαν και την χρησιμοποιούσαν εκ παραλλήλου. Όλες σχεδόν οι φιλοσοφικές κοινότητες του Κλασικού και του Ελληνιστικού κόσμου οικειοποιήθηκαν τις ήπιες θεραπευτικές μεθόδους της, ενώ χιλιάδες ιατροφιλόσοφοι είχαν με αυτή θαυμαστά αποτελέσματα.
Η πορεία της θα εκτροχιαστεί σταδιακά από την μηχανιστική αντίληψη του Ρωμαϊκού κόσμου, για να εξαφανισθεί σχεδόν οριστικά κατά τον Μεσαίωνα.
Τι είναι η Φυσιοθεραπευτική
Πρόκειται για μία μέθοδο θεραπείας, που φροντίζει για την επανάκτηση της ανθρώπινης υγείας χρησιμοποιώντας μόνον φυσικά μέσα, χωρίς να μεταχειρίζεται σε καμμία περίπτωση φάρμακα, ηλεκτρισμό, ακτινοβολίες, μηχανικά και ηλεκτρονικά μέσα και εγχειρήσεις. Ουσιαστικά η Φυσιοθεραπευτική βασίζεται αποκλειστικά στις σύμφυτες εσωτερικές θεραπευτικές δυνάμεις του ανθρώπινου οργανισμού, που έχει επιλέξει και επινοήσει γι’ αυτόν η Φύση.
Η Φυσιοθεραπευτική έχει πολλούς κλάδους και χρησιμοποιεί μόνο ήπιες και φυσικές μεθόδους θεραπείας, όπως η υγιεινή διατροφή και η νηστειοθεραπεία, η οστεοπαθητική (επαναφορά των οστών στην σωστή τους θέση με ειδικές κινήσεις), η ηλιοθεραπεία, η υδροθεραπεία, τα ατμόλουτρα και τα κλύσματα, η αεροθεραπεία, οι μαλάξεις (μασάζ-ρεφλεξολογία), οι αναπνευστικές ασκήσεις, η ελαφρά γυμναστική (π.χ. περπάτημα, κολύμβηση), η μουσικοθεραπεία, το θέατρο κ.ά.. Δύο βασικά και αλληλοεξαρτώμενα κομμάτια της Φυσιοθεραπευτικής είναι η θεραπεία μέσω των τροφών σε συνδυασμό με την καθημερινή ελαφρά γυμναστική. Επίσης η ομοιοπαθητική και ο βελονισμός (φλεβοτομία τον αποκαλούσε ο Ιπποκράτης) αποτελούν δύο ήπιες και φυσικές μεθόδους θεραπείας, που εντάσσονται και αυτές στη σφαίρα της Φυσιοθεραπευτικής.
Στα Αμφιαράεια εφαρμοζόταν η αφάρμακη Ιατρική, μια θεραπευτική πρακτική που η αρχή της ανάγεται στο απώτατο παρελθόν. Βίαιη ιατρική παρέμβαση (φάρμακα, εγχειρήσεις κ.λπ.) σπάνια κρινόταν αναγκαία, όταν ο ασθενής κινδύνευε άμεσα. Στη φωτογραφία μέρος του τεράστιου νοσηλευτικού συγκροτήματος του Αμφιαραείου Ωρωπού.
Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση προληπτικής θεραπείας μέσω δύο βασικών φυσιοθεραπευτικών μεθόδων (διατροφή με ωμοφαγία και άσκηση) εμφανίζεται κατά την διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, όπου ο σοφός ήρωας και στρατηγός των Αχαιών Παλαμήδης ο Ναυπλιεύς, λόγω του λοιμού που πλησίαζε στο στρατόπεδό του, άλλαξε την διατροφή των στρατιωτών του με αποτέλεσμα την κατάσταση ανοσίας: «Ο Παλαμήδης ήταν αυτοδίδακτος και, όταν πήγε στον Κένταυρο Χείρωνα, ήταν ήδη σοφός και γνώριζε περισσότερα από εκείνον» (παρ. 708). Κάποια στιγμή αντιλήφθηκε, ότι κάποια επιδημία λοιμού πλησίαζε τις ακτές της Μικράς Ασίας: «Είπε στον Οδυσσέα: “Εμείς οι Έλληνες πρέπει να φροντίσουμε μόνοι μας τους εαυτούς μας, διότι πρέπει όσοι σκοπεύουν να προφυλαχθούν από επιδημίες να τρέφονται ελαφρά και να γυμνάζονται καθημερινά. Ιατρική βέβαια δεν κατέχω, όμως με την σοφία που διδάχθηκα όλα γίνονται κατανοητά.” Με τα λόγια τούτα εμπόδισε την αγορά κρεάτων και τους είπε να μην χρησιμοποιούν τις στρατιωτικές τροφές. Φρόντισε δε οι στρατιώτες του να τρέφονται με ξηρούς καρπούς, άγρια φρούτα και λαχανικά και όλοι υπάκουσαν, διότι ο,τι έλεγε ο Παλαμήδης το θεωρούσαν θεόσταλτο και με ισχύ χρησμού. Πράγματι η επιδημία που προέβλεψε παρουσιάσθηκε πρωτίστως στις πόλεις του Ελλησπόντου, καθώς λένε, και μετά ενέσκηψε και στο Ίλιον. Απ’ τους Έλληνες όμως δεν προσέβαλε σχεδόν κανέναν, παρ’ όλο που είχαν το στρατόπεδό τους σε μολυσμένη περιοχή.» (Φιλόστρατος, «Ηρωικά», παρ. 712.) Βλέπουμε εδώ τις δύο βασικές αρχές της Φυσιοθεραπευτικής, την πρόληψη της επιδημίας του λοιμού και την κατάσταση ανοσίας μέσω της διατροφής με ωμές «ζωντανές» τροφές, πάντοτε σε συνδυασμό με την καθημερινή άσκηση. Ωμοφαγία και άσκηση αποτελούν δύο βασικές φυσικές μεθόδους πρόληψης της Φυσιοθεραπευτικής.
Οι αρχαίοι ιατροφιλόσοφοι, που εφήρμοζαν την Ολιστική Ιατρική (η μέθοδος, που θεραπεύει το όλον και όχι το μέρος), θεωρούσαν τις ασθένειες ψυχοσωματικές. Γράφει ο Αριστοτέλης για την σχέση ψυχής-σώματος: «Θεωρώ ότι η ψυχή και το σώμα αλληλοεπηρεάζονται απόλυτα. Και η ψυχική κατάσταση, όταν μεταβάλλεται, μεταβάλλει μαζί και την σωματική. Και η σωματική κατάσταση κι εκείνη, όταν μεταβάλλεται, μεταβάλλει μαζί της και την ψυχική.» («Φυσιογνωμικά» 808 β-12.)
Δύο απ’ τις βασικότερες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους της κλασικής εποχής ήταν το θέατρο και η συχνή μελέτη της φιλοσοφίας. Η φιλοσοφία γαληνεύει και ηρεμεί την ψυχή δημιουργώντας τις συνθήκες εκείνες, που αποτελούν τη βάση της ψυχικής υγείας. Το μέτρο και η εγκράτεια ήταν δύο βασικά κομμάτια της κοινής φιλοσοφικής και ιατρικής διδασκαλίας με σκοπό την υγιεινή διαβίωση και την πρόληψη των ασθενειών: «Το σώμα δεν πρέπει να κινείται προς τις ηδονές απ’ τις επιθυμίες του στομάχου ή της ψυχής, καθ’ ότι η πηγή αυτής της κίνησης είναι παρά φύση και δημιουργεί ασθένειες. Όπως ακριβώς το γαργάλημα προκαλεί στην ψυχή γέλιο, που δεν είναι πηγαίο, ούτε γλυκό, ούτε ευτυχισμένο, αλλά σπασμωδικό και δυσάρεστο, κατά τον ίδιο τρόπο και όσες ηδονές νοιώθει το σώμα από παρά φύση ερεθισμούς του προκαλούν ταραχή, σύγχυση και εξασθένιση.» (Πλούταρχος, «Υγιεινά Παραγγέλματα», παρ. 7.)
Παρομοίως διαβάζουμε και στα «Χρυσά Έπη» των Πυθαγορείων: «Και την υγεία του σώματος δεν πρέπει να αμελείς, αλλά με μέτρο να πίνεις, να τρως και να ασκείσαι, μέτρο τέτοιο, που ποτέ δεν θα σε βλάψει, ακολουθώντας πάντοτε δίαιτα λιτή και καθαρή.» Οι Πυθαγόρειοι έδιναν μεγάλη σημασία στην πρόληψη. Έτρωγαν υγιεινά (λίγο ή καθόλου κρέας), άκουγαν συγκεκριμένα μουσικά έργα και ασκούνταν με τον χορό και τη γυμναστική με βάρη, όπως μας πληροφορεί ο Ιάμβλιχος. Συνιστούσαν δε στα μέλη τους να επαγρυπνούν επί της υγείας μόνοι τους, να την διατηρούν σε καλή κατάσταση δια της εγκράτειας και του μέτρου και, εάν ποτε διαταρασσόταν, έπρεπε να μην εμπιστευθούν σε άλλον την φροντίδα και την αποκατάστασή της, καθ’ ότι οι ίδιοι κατείχαν γνώσεις της Φυσιοθεραπευτικής. Επίσης κατείχαν και τη γνώση της Ομοιοπαθητικής, την οποία αργότερα σπούδασε κι ο Ιπποκράτης. Η προσπάθεια αυτή της αυτοΐασης ήταν τόσο γνωστή στον αρχαίο κόσμο, που είχε καταστεί παροιμιώδης για πολλούς. Ο αυτοκράτωρ Τιβέριος είχε αποδεχθεί αυτήν την Πυθαγόρεια προτροπή ως κανόνα βίου και έλεγε, ότι «κάθε άνθρωπος που είχε περάσει τα τριάντα έτη και καλούσε ή ακόμη συμβουλευόταν ιατρό, ήταν απλώς αδαής» (Σουετώνιος, «Βίος Τιβερίου», παρ. 66).
Πυθαγόρας ο Σάμιος. Στις πυθαγόρειες κοινότητες ασκούταν ολοκληρωτικά η Φυσιοθεραπευτική. Όλες σχεδόν οι φυσικές θεραπευτικές μέθοδοι, που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα υπήρχαν μέσα σ' αυτές τις κοινότητες.
Ιπποκράτης: Ο πατέρας της Φυσιοθεραπευτικής
Αυτός, ο οποίος επιστημονικοποίησε την μέθοδο της Φυσιοθεραπευτικής, αλλά και ο πατέρας όλων των ιατρικών και θεραπευτικών επιστημών, είναι ο Ασκληπιάδης ιατροφιλόσοφος Ιπποκράτης ο Κώος. Ο Ιπποκράτης υπήρξε πιστός στις μεθόδους των Ασκληπιάδων ιατρών, αν και σπούδασε την τέχνη της Ιατρικής σε διάφορα μέρη της Μεσογείου (Αίγυπτο, Μακεδονία, Θράκη, Ιωνία). «Θεωρώ, ότι η Ιατρική δεν χρειάζεται νεωτεριστικές θεωρίες, όπως συμβαίνει με τα αξεδιάλυτα και αβέβαια πράγματα.» («Περί Φυσών» I, παρ. 3.)
Στο «Περί Διαίτης» έργον του μας εξηγεί τις δύο απ’ τις βασικότερες μεθόδους της Φυσιοθεραπευτικής: «Θεωρώ, πως όποιος πρόκειται να γράψει ορθά για την ανθρώπινη διατροφή πρέπει αρχικώς να γνωρίζει και να διακρίνει τα της ανθρώπινης φύσης. Να γνωρίζει τα στοιχεία, απ’ τα οποία εξ αρχής αποτελείται ο άνθρωπος, και να διακρίνει από ποιά μέρη ελέγχεται. Αν αγνοεί την αρχική σύνθεση της ζωής, δεν θα καταφέρει να κατανοήσει τι προκαλούν εκείνα τα συστατικά. Αν δεν γνωρίζει τι επικρατεί στο σώμα, δεν θα είναι ικανός να συστήσει ωφέλιμη διατροφική αγωγή για τον άνθρωπο (…). Ακόμη όμως κι αν αποκτήσουμε γνώμη για όλα αυτά, δεν θα εξασφαλισθεί ικανοποιητικά η θεραπεία του άρρωστου ανθρώπου, διότι μοναχά η τροφή δεν αρκεί, για να συντηρήσει τον άνθρωπο σε καλή υγεία, αν δεν την συνδυάσει με τη γυμναστική. Η τροφή και η άσκηση έχουν αντίθετες ιδιότητες, συμβάλλουν όμως αμοιβαία στην διατήρηση της υγείας» (παρ. 2).
Σε πολλά απ’ τα έργα του βλέπουμε αυτούσιες τις διδασκαλίες των Φυσικών φιλοσόφων, όπως του Δημοκρίτου περί ατόμου, μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, τα τέσσερα στοιχεία-ριζώματα του Εμπεδοκλή, που συνθέτουν τον ανθρώπινο οργανισμό, τον νόμο των αντιθέτων και την αέναη κίνηση του Ηράκλειτου, ολόκληρες παραγράφους της διδασκαλίας του Αναξαγόρα περί αιωνίας ύπαρξης του κόσμου και ανακύκλωσης της ύλης και πολλές Πυθαγόρειες φιλοσοφικές θέσεις, όπως περί παραλληλισμού της ανθρώπινης αρμονικής ψυχοσωματικής ανάπτυξης σε σχέση με τη μουσική αρμονία των σφαιρών, περί ενεργειακής εμψύχωσης όλων των σωμάτων και οργανισμών κ.ά.. Επομένως οι βασικές γνώσεις του Ιπποκράτη, αλλά και όλων των προηγούμενων και επόμενων ιατρών θεραπευτών ήταν καθαρά φιλοσοφικές.
Κατά τον Ιπποκράτη «οι αρρώστιες δεν προσβάλλουν τους ανθρώπους ξαφνικά, αλλά συσσωρεύονται σταδιακά μέσα στο σώμα και ξεσπούν απότομα με την παθολογική κρίση.» («Περί Διαίτης», παρ. 2.)
«Οι ασθένειες, που βαδίζουν ομαλά προς την κρίση ή έχουν κριθεί οριστικά, δεν πρέπει να εμποδίζονται στην πορεία τους από νεωτεριστικές μεθόδους ούτε με καθαρτικά, ούτε με άλλα ερεθιστικά μέσα, παρά να αφήνονται και ν’ ακολουθούν τη φυσιολογική τους εξέλιξη.» («Αφορισμοί» 20.) Τα συμπτώματα, όπως ο πυρετός, η διάρροια, ο εμετός, οι διάφοροι πόνοι, αποτελούν την προσπάθεια του αμυντικού μηχανισμού να θεραπεύσει την αιτία της ασθένειας. Πρόκειται για τον σοφό μηχανισμό αυτοΐασης, που διαθέτει το σώμα μας. Γι’ αυτό δεν θα πρέπει να καταπιέσουμε τα συμπτώματα με φάρμακα. Βεβαίως, αν η έντασή τους είναι μεγάλη και κινδυνεύουμε να πεθάνουμε, θα πρέπει να τα καταπραΰνουμε με «ήπιο τρόπο», όπως μας προτείνει ο Ιπποκράτης.
«Ο άνθρωπος που είναι συνετός και σώφρων, πρέπει να συλλογίζεται πως η υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό για τους ανθρώπους και να μάθει πως να ωφελείται απ’ τις αρρώστιες με βάση τις γνώσεις που διαθέτει.» («Περί Διαίτης Υγιεινής», παρ. 9.) Η ωφέλεια, που αναφέρει εδώ ο Ιπποκράτης είναι η ενδυνάμωση του οργανισμού μετά από κάθε ασθένεια, όταν αυτή θεραπευτεί μέσω των συμπτωμάτων της. Η θεραπεία θα επέλθει μέσω της Ομοιοπαθητικής μεθόδου ή του Βελονισμού (φλεβοτομίας), και όχι μέσω των αντί... μεθόδων, που βίαια και επιθετικά χρησιμοποιεί η σύγχρονη Κλασική Ιατρική (βλ.: «"Ασθένεια"... Ο μοναδικός δρόμος για την ίαση και την υγεία»). «Σχετικά με τις ασθένειες ο ιατρός πρέπει να αποβλέπει σε δύο πράγματα: Αν δεν μπορεί να ωφελήσει τον ασθενή, τουλάχιστον ας μην τον βλάψει.» («Επιδημιών A », παρ. 1-3.)
Κατά τον Ιπποκράτη δεν υπάρχουν ασθένειες με την έννοια που θεωρούμε σήμερα, υπάρχουν απλά ασθενείς άνθρωποι, ισχύει δηλαδή το «ενιαίο των νόσων». Όλες οι ασθένειες προκαλούνται απ’ την ανισορροπία των τεσσάρων χυμών που υπάρχουν στο σώμα, που ρέουν ως συγκοινωνούντα δοχεία πάντοτε μέσα στον άνθρωπο. «Το σώμα του ανθρώπου περιέχει αίμα, φλέγμα, ξανθή χολή και μαύρη χολή. Ιδού από τι αποτελείται η φύση του σώματος, ιδού ό,τι ευθύνεται για την ασθένεια ή την υγεία. Με αυτές τις συνθήκες υπάρχει πλήρης υγεία, όταν οι χυμοί βρίσκονται σε σωστή αναλογία μεταξύ τους τόσο από άποψη ποιότητας, όσο και ποσότητας και όταν η ανάμειξή τους είναι άριστη. Η νόσος εμφανίζεται, όταν ένας από αυτούς τους χυμούς βρίσκεται σε πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη ποσότητα και απομονώνεται μέσα στο σώμα, αντί ν’ αναμειχθεί με όλους τους άλλους.» («Περί Φύσιος Ανθρώπου», κεφ. 4.)
Οι χυμοί του σώματος σχετίζονται με τις τέσσερις εποχές και τα τέσσερα στοιχεία, που συνθέτουν την ίδια την Φύση (πυρ, ύδωρ, αήρ, γη), επομένως ο άνθρωπος αποτελεί μία δυναμική και εξελίξιμη αρμονία τεσσάρων αντιθέτων δυνάμεων, που προέρχονται απ’ τις δύο κύριες πρωταρχικές και αντιφατικές δυνάμεις, που είδαμε πρηγουμένως, το «πυρ» και το «ύδωρ». Εδώ βλέπουμε την ταύτιση των Ιπποκρατικών στοιχείων με την Πυθαγορική αντίληψη περί τετρακτύος και των ριζωμάτων του Εμπεδοκλέους. «Τέσσερις λοιπόν χυμοί υπάρχουν και, όπως εξηγήθηκε, η ανισορροπία τους επιφέρει βλάβη στον οργανισμό· και τέσσερις είναι, όπως είδαμε, και οι πηγές των χυμών. Τέσσερις όμως είναι και οι αγωγοί, με τους οποίους καθαρίζεται ο οργανισμός απ’ τον κάθε χυμό: οι αγωγοί ετούτοι είναι το στόμα, η μύτη, ο πρωκτός και η ουρήθρα.» («Περί Νούσων» Δ , παρ. 10.)
Η αλόη είναι κακτοειδές φυτό. Στην μεγάλη οικογένεια της αλόης περιλαμβάνονται έως και 360 διαφορετικές ποικιλίες. Η αλόη έγινε γνωστή στον ελληνικό χώρο απ’ τον Μ. Αλέξανδρο και τους γιατρούς του εκστρατευτικού του σώματος, που την χρησιμοποιούσαν ως θεραπευτικό μέσο για τις πληγές στα πεδία των μαχών. Η αλόη arborescenes έχει ευεργετικές ιδιότητες στον καρκίνο και σε ένα ακόμα πλήθος ασθενειών.
«Η φύση είναι πάντοτε ο ιατρός των ασθενειών. Η φύση βρίσκει τους τρόπους θεραπείας, χωρίς να σκέπτεται.» («Επιδημιών Ιστορίαι» 5,1.) Δηλαδή η Φύση είναι αποκλειστικά και μόνο ο γιατρός των ασθενειών και όχι ο γιατρός, ο οποίος πρέπει να είναι ο συνοδοιπόρος του ασθενούς στον δρόμο προς την ίαση. Εδώ μας υποδεικνύει τον αφύσικο δρόμο που ακολουθεί η σύγχρονη Ιατρική, που ισχυρίζεται ότι οι γιατροί με τις βίαιες μεθόδους τους (χημικά φάρμακα, εγχειρήσεις, ακτινοβολίες) θεραπεύουν τους ασθενείς. Κατά τον Ιπποκράτη «η τέχνη της θεραπείας απαιτεί απ’ τον ιατρό να σχηματίσει μία άποψη για την αρρώστια, με σκοπό να την θεραπεύσει περισσότερο με ήπιους τρόπους και με φρόνηση, παρά με τόλμη και με τρόπο βίαιο» («Περί Τέχνης», παρ. 11). Η χειρουργική και οι καυτηριασμοί χρησιμοποιούνταν απ’ τους κλασικούς γιατρούς μόνο σε έσχατες περιπτώσεις.
Η σύγχρονη Ιατρική έχει τελείως διαφορετικές θέσεις από εκείνες του Ιπποκράτη. Θεωρεί ότι κάθε ασθένεια είναι ξεχωριστή (αφού μεταδίδεται κυρίως μέσω των μικροβίων ή οφείλεται σε διαφόρων ειδών βλάβες) και δεν σχετίζεται με μία άλλη που είχε πλήξει τον οργανισμό παλαιότερα, ενώ τα τελευταία χρόνια κάποιοι ιατροί δέχονται ως αιτία και τους ψυχικούς παράγοντες. Γράφει ο Ιπποκράτης για την πορεία της ασθένειας μέσα στο σώμα: «Σε περιπτώσεις ψυχασθένειας μανιακής μορφής η εμφάνιση δυσεντερίας ή ύδρωπος είναι καλό.» («Αφορισμός» 5.) «Σ’ εκείνον που πάσχει από στηθάγχη, αν παρουσιαστεί οίδημα και ερύθημα στο στήθος, είναι καλό σημάδι, διότι μας δείχνει ότι το νόσημα φεύγει προς τα έξω.» («Αφορισμός» 49.) «Στους ψυχοπαθείς, αν εμφανιστούν κιρσοί η αιμορροΐδες, αυτό δείχνει ότι η μανία θα γιατρευθεί.» («Αφορισμός» 21.)
Εδώ βλέπουμε το «ενιαίο των νόσων» ως μία διαταραχή, που μπορεί να ξεκινήσει από μία απλή ακμή, να εξελιχθεί σταδιακά σε κιρσούς κι αιμορροΐδες και να καταλήξει τελικώς σε ψυχοπάθεια. Ο νόμος της κατεύθυνσης των συμπτωμάτων από πάνω προς τα κάτω και από μέσα προς τα έξω ως πορεία προς την ίαση και το αντίθετο ως επιδείνωση της ασθένειας, αποτελούν και τους δύο απ’ τους πέντε βασικούς θεμελιακούς νόμους της σύγχρονης Ομοιοπαθητικής. Επομένως τα διάφορα συμπτώματα, που τα ονομάζουμε αρρώστια, είναι τ’ αποτελέσματα της ανισορροπίας των τεσσάρων χυμών του σώματος και αποτελούν την προσπάθεια που κάνει ο οργανισμός, για να ισορροπήσει την ανώμαλη κατάσταση που δημιουργήθηκε, προκειμένου να επαναφέρει την ομαλή λειτουργία του.
Κατά τον Ιπποκράτη οι ιδιοσυγκρασίες των ανθρώπων διαφέρουν κάθετα μεταξύ τους δημιουργώντας μία τεράστια πολυπλοκότητα. Τα νοσήματα (ακόμη και οι επιδημίες) εμφανίζονται με διαφορετικά συμπτώματα ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου, επομένως και η θεραπεία πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση. Ας δούμε πόσους διαφορετικούς παράγοντες πρέπει ο ιατρός να λαμβάνει υπ’ όψη του, για να κάνει την σωστή διάγνωση και θεραπεία μέσα από δύο έργα του Ιπποκράτη: «Στις ασθένειες μαθαίνουμε να εξάγουμε τα σημεία διάγνωσης απ’ την εξέταση των εξής παραγόντων: της ανθρώπινης φύσης γενικά και της κράσης του καθενός ειδικότερα, της φύσης της ασθένειας, των ιατρικών συνταγών, του ιατρού που συνέστησε την αγωγή, της γενικής κατάστασης της ατμόσφαιρας και των ιδιαίτερων συνθηκών του ουρανού, της κάθε περιοχής, της εποχής, των συνηθειών της διατροφής και του τρόπου ζωής του, της ηλικίας, των λόγων του και των παραλλαγών που παρουσιάζουν, της σιωπής, των σκέψεων που απασχολούν τον άρρωστο, του ύπνου, της αϋπνίας, των ονείρων, του χαρακτήρα, των κινήσεων των χεριών, των κνησμών, των δακρύων, της φύσης των κρίσεών του, των κενώσεων, των ούρων, των φλεγμάτων, των εμετών, των εναλλαγών που γίνονται ανάμεσα στις ασθένειες, των αποστημάτων, των εφιδρώσεων, των κρυολογημάτων, του ρίγους, του βήχα, των φταρνισμάτων, του λόξυγκα, της αναπνοής, των ρεψιμάτων, του τρόπου αποβολής αερίων (σιωπηλός η θορυβώδης), των αιμορραγιών και των αιμορροΐδων.» («Επιδημιών Α΄» I, παρ. 10.)
Η μαστίχα είναι ελαιορρητινούχο προϊόν του γνωστού μαστιχόδενδρου. Ο γαλακτώδης χυμός της, ο οποίος στερεοποιείται όταν έρχεται σε επαφή με τον αέρα, μετατρέπεται σε ένα είδος μαστίχας και θεραπεύει ασθένειες του πεπτικού και του γαστρεντερικού συστήματος. Την μαστίχα, όπως και την αλόη, την αναφέρει ο Διοσκουρίδης.
«Πρέπει να εξετάζουμε: την αναλογία των ασκήσεων σε σχέση με την ποσότητα των τροφών, τις εποχές του έτους και τις αλλαγές των ανέμων, την θέση των τόπων που ζει ο άρρωστος, την ανατολή, την δύση και τις κινήσεις των άστρων, για να ξέρουμε να παίρνουμε προφύλαξη στις αλλαγές και στις υπερβολές των τροφών, των ποτών, των ανέμων και όλου του κόσμου.» («Περί Διαίτης» II, παρ. 3.)
Το ξυδόμελο (μείγμα ξυδιού και μελιού), το νερόμελο, ο οίνος, το κρασί (κράμα οίνου και νερού), η πτισάνη (ζωμός από βρασμένα δημητριακά, σιτάρι, κριθάρι, ή κεχρί), ο πολτός τους, τα βότανα που τα προμήθευαν οι βοτανολόγοι ή «ριζοτόμοι», αλλά και κάποια μεταλλικά και ορυκτά συστατικά ήταν τα κύρια φάρμακα της Κλασικής Εποχής. Οι Ασκληπιάδες ιατροί απέφευγαν ακόμη και την χρήση αυτών των φυσικών φαρμάκων. «Αγαθόν φάρμακον το μηδέν φέρειν φάρμακον», δηλαδή το καλύτερο φάρμακο είναι να μην δώσει ο γιατρός φάρμακο. Ως αντισηπτικό για τα τραύματα και τα εξανθήματα χρησιμοποιούσαν το ξύδι, το αλάτι, το γλυκό κρασί και το θαλασσινό νερό («Περί Υγρών Χρήσιος»). Επίσης η νηστειοθεραπεία και η φρουτοθεραπεία χρησιμοποιούνταν αναλόγως της βαρύτητας της κάθε περίπτωσης. «Ο άρρωστος πρέπει να περιορίζει την ποσότητα της τροφής του, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη και η απόλυτη αποχή απ’ το φαγητό.» («Περί Διαίτης Οξέων», παρ. 11.)
Για τον Ιπποκράτη η υγεία του ανθρώπου είναι η έκφραση μιας φυσικής αρμονίας, ενώ η αρρώστια φανερώνει με μία εσωτερική δυσαρμονία κάποια διαφωνία ανάμεσα στον άνθρωπο και την Φύση. Για την ελληνική κλασική ιατρική σκέψη «θεραπεύω» σήμαινε «εναρμονίζω».
Η αναβίωση της Φυσιοθεραπευτικής
Η φυσιοθεραπευτική αναβίωσε δειλά δειλά στην Ευρώπη την εποχή της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, όταν δημοσιεύτηκαν τα παραγκωνισμένα έργα του Ιπποκράτη και των άλλων γιατρών και φιλοσόφων της κλασικής Ελλάδας. Η πρόοδός της ξεκίνησε ουσιαστικά κατά τις αρχές του 20ου αιώνα με τις ονομασίες Νεοϊπποκρατική Ιατρική, Φυσική Υγιεινή η Φυσιοθεραπευτική και σταμάτησε με την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε ανέλαβαν την πορεία της παγκόσμιας Ιατρικής οι φαρμακοβιομηχανίες. (Βλ.: "Φαρμακοβιομηχανίες: Η παγκόσμια απειλή.")
Στην νεώτερη Ελλάδα η αναβίωση της Φυσιοθεραπευτικής έγινε κατά την δεκαετία του 1930-1940 από δύο σπουδαίους Έλληνες φυσιοθεραπευτές, την Άννα Κατσίγρα και τον Ηλία Πέτρου. Το 1935 ο Ηλίας Πέτρου στο έργο του «Φυσική Υγιεινή», σελ. 14, αναφέρει για τις ασθένειες: «Ο πολύς κόσμος δεν γνωρίζει πραγματικά τι είναι υγεία, ούτε την ελαχίστη αντίληψη έχει για την αρρώστια. Και επειδή δεν ξέρει τι σημαίνει υγεία, δεν ξέρει επίσης τους όρους και τις συνθήκες, που απαιτούνται για την ανάκτηση και τη διατήρησή της. Όταν ο άνθρωπος αρρωσταίνει, αντί ν’ απομακρύνει τις αιτίες και ν’ αλλάξει τις συνθήκες που προηγούνται της αρρώστιας, προσπαθεί να “θεραπεύσει” τα συμπτώματα, διότι νομίζει πως έτσι θ’ ανακτήσει τη χαμένη υγεία του, καταφεύγοντας σε φάρμακα, ναρκωτικά μέσα, ερεθιστικές και διεγερτικές ενέργειες, βοτανικές συσκευασίες, ηλεκτρικές και μηχανικές θεραπείες, φθάνοντας στις πνευματικές και θεουργικές παρακλήσεις, ως και στις μαγείες και μαγγανείες ακόμη (…). Όταν ο άνθρωπος παραβιάσει το φυσικό νόμο, που διέπει την ζωή του, η συνέπεια της παραβίασης εκδηλώνεται στον παραβάτη, η υγεία κλονίζεται και τα συμπτώματα του εκφυλισμού αρχίζουν να εκδηλώνονται στο σώμα.»
Ο αμερικανός φυσιοθεραπευτής Ντόναλτ Λόου στο έργο του «Είμαστε όπως Τρώμε», 2001, σελ. 12-13, αναφέρει: «Δεν υπάρχει παρά μόνον ένα αίτιο της αρρώστιας, η τοξαιμία, που σημαίνει δηλητηρίαση του αίματος από τοξίνες, που δημιουργείται από λανθασμένη διατροφή και κακή αποβολή των αχρήστων απ’ το σώμα (…). Καταστάσεις απ’ αυτές που θεωρούμε ως αρρώστιες δεν είναι παρά μόνον συμπτώματα που παράγονται απ’ το σώμα, για να μας προειδοποιήσουν, ότι προσπαθεί να εξουδετερώσει κάποια τοξική κατάσταση (…) Η παρουσία του πόνου είναι ένας οδηγός, όχι μόνον ως προς το που κάτι δεν πάει καλά, αλλά και ως προς τι δεν πάει καλά. Η τόσο διαδεδομένη χρήση των παυσίπονων φαρμάκων, που συγκαλύπτουν τον πόνο, τείνει να σβήσει απ’ τον νου μας την ανάγκη ν’ ασχοληθούμε με τα αίτια που προκαλούν τον πόνο. Αν τα σύγχρονα φάρμακα ήταν τόσο σπουδαία, δεν θα υπήρχε το σοβαρό πρόβλημα των ιατρογενών ασθενειών, που γίνεται όλο και πιο οξύ και έχει δημιουργήσει την ανάγκη σύστασης ιδιαίτερου κλάδου Ιατρικής, που ονομάζεται Ιατρογενής Ιατρική.» (Πρόκειται για μία σύγχρονη θεραπευτική μέθοδο, που προσπαθεί να θεραπεύσει ασθένειες που προέκυψαν απ’ τις παρενέργειες των συγχρόνων χημικών φαρμάκων.)
Η Φυσιοθεραπευτική εξελίχθηκε στην Ευρώπη και κυρίως στην Αμερική με την ονομασία Φυσική Υγιεινή η Naturopathy και περιέχει αρκετά στοιχεία της Ιπποκρατικής ιατρικής τέχνης.
Βασίλειος Μαυρομμάτης
[email protected]
humanisticecology
*Οι πληροφορίες που παρέχονται στο άρθρο αυτό έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δε μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ή την επίσκεψη σε γιατρό ή σε άλλον ειδικό της υγείας logioshermes
Η Φυσιοθεραπευτική εμφανίζεται αρχικά στις Πελασγικές κοινότητες της Μεσογείου, τουλάχιστον από τις αρχές της 3ης π.Χ. χιλιετίας, κατά την περίοδο του Τρωικού Πολέμου, στις Ορφικές κοινότητες, για ν’ αποτελέσει στα Αμφιαράεια, στα Ασκληπιεία και στις κοινότητες των Πυθαγορείων την κύρια και φυσική θεραπευτική μέθοδο.
Οι Κινέζοι, οι Ινδοί, οι Ιάπωνες, οι Φοίνικες, οι Αιγύπτιοι, οι Ίνκας και άλλοι λαοί την ασκούσαν και την χρησιμοποιούσαν εκ παραλλήλου. Όλες σχεδόν οι φιλοσοφικές κοινότητες του Κλασικού και του Ελληνιστικού κόσμου οικειοποιήθηκαν τις ήπιες θεραπευτικές μεθόδους της, ενώ χιλιάδες ιατροφιλόσοφοι είχαν με αυτή θαυμαστά αποτελέσματα.
Η πορεία της θα εκτροχιαστεί σταδιακά από την μηχανιστική αντίληψη του Ρωμαϊκού κόσμου, για να εξαφανισθεί σχεδόν οριστικά κατά τον Μεσαίωνα.
Τι είναι η Φυσιοθεραπευτική
Πρόκειται για μία μέθοδο θεραπείας, που φροντίζει για την επανάκτηση της ανθρώπινης υγείας χρησιμοποιώντας μόνον φυσικά μέσα, χωρίς να μεταχειρίζεται σε καμμία περίπτωση φάρμακα, ηλεκτρισμό, ακτινοβολίες, μηχανικά και ηλεκτρονικά μέσα και εγχειρήσεις. Ουσιαστικά η Φυσιοθεραπευτική βασίζεται αποκλειστικά στις σύμφυτες εσωτερικές θεραπευτικές δυνάμεις του ανθρώπινου οργανισμού, που έχει επιλέξει και επινοήσει γι’ αυτόν η Φύση.
Η Φυσιοθεραπευτική έχει πολλούς κλάδους και χρησιμοποιεί μόνο ήπιες και φυσικές μεθόδους θεραπείας, όπως η υγιεινή διατροφή και η νηστειοθεραπεία, η οστεοπαθητική (επαναφορά των οστών στην σωστή τους θέση με ειδικές κινήσεις), η ηλιοθεραπεία, η υδροθεραπεία, τα ατμόλουτρα και τα κλύσματα, η αεροθεραπεία, οι μαλάξεις (μασάζ-ρεφλεξολογία), οι αναπνευστικές ασκήσεις, η ελαφρά γυμναστική (π.χ. περπάτημα, κολύμβηση), η μουσικοθεραπεία, το θέατρο κ.ά.. Δύο βασικά και αλληλοεξαρτώμενα κομμάτια της Φυσιοθεραπευτικής είναι η θεραπεία μέσω των τροφών σε συνδυασμό με την καθημερινή ελαφρά γυμναστική. Επίσης η ομοιοπαθητική και ο βελονισμός (φλεβοτομία τον αποκαλούσε ο Ιπποκράτης) αποτελούν δύο ήπιες και φυσικές μεθόδους θεραπείας, που εντάσσονται και αυτές στη σφαίρα της Φυσιοθεραπευτικής.
Στα Αμφιαράεια εφαρμοζόταν η αφάρμακη Ιατρική, μια θεραπευτική πρακτική που η αρχή της ανάγεται στο απώτατο παρελθόν. Βίαιη ιατρική παρέμβαση (φάρμακα, εγχειρήσεις κ.λπ.) σπάνια κρινόταν αναγκαία, όταν ο ασθενής κινδύνευε άμεσα. Στη φωτογραφία μέρος του τεράστιου νοσηλευτικού συγκροτήματος του Αμφιαραείου Ωρωπού.
Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση προληπτικής θεραπείας μέσω δύο βασικών φυσιοθεραπευτικών μεθόδων (διατροφή με ωμοφαγία και άσκηση) εμφανίζεται κατά την διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, όπου ο σοφός ήρωας και στρατηγός των Αχαιών Παλαμήδης ο Ναυπλιεύς, λόγω του λοιμού που πλησίαζε στο στρατόπεδό του, άλλαξε την διατροφή των στρατιωτών του με αποτέλεσμα την κατάσταση ανοσίας: «Ο Παλαμήδης ήταν αυτοδίδακτος και, όταν πήγε στον Κένταυρο Χείρωνα, ήταν ήδη σοφός και γνώριζε περισσότερα από εκείνον» (παρ. 708). Κάποια στιγμή αντιλήφθηκε, ότι κάποια επιδημία λοιμού πλησίαζε τις ακτές της Μικράς Ασίας: «Είπε στον Οδυσσέα: “Εμείς οι Έλληνες πρέπει να φροντίσουμε μόνοι μας τους εαυτούς μας, διότι πρέπει όσοι σκοπεύουν να προφυλαχθούν από επιδημίες να τρέφονται ελαφρά και να γυμνάζονται καθημερινά. Ιατρική βέβαια δεν κατέχω, όμως με την σοφία που διδάχθηκα όλα γίνονται κατανοητά.” Με τα λόγια τούτα εμπόδισε την αγορά κρεάτων και τους είπε να μην χρησιμοποιούν τις στρατιωτικές τροφές. Φρόντισε δε οι στρατιώτες του να τρέφονται με ξηρούς καρπούς, άγρια φρούτα και λαχανικά και όλοι υπάκουσαν, διότι ο,τι έλεγε ο Παλαμήδης το θεωρούσαν θεόσταλτο και με ισχύ χρησμού. Πράγματι η επιδημία που προέβλεψε παρουσιάσθηκε πρωτίστως στις πόλεις του Ελλησπόντου, καθώς λένε, και μετά ενέσκηψε και στο Ίλιον. Απ’ τους Έλληνες όμως δεν προσέβαλε σχεδόν κανέναν, παρ’ όλο που είχαν το στρατόπεδό τους σε μολυσμένη περιοχή.» (Φιλόστρατος, «Ηρωικά», παρ. 712.) Βλέπουμε εδώ τις δύο βασικές αρχές της Φυσιοθεραπευτικής, την πρόληψη της επιδημίας του λοιμού και την κατάσταση ανοσίας μέσω της διατροφής με ωμές «ζωντανές» τροφές, πάντοτε σε συνδυασμό με την καθημερινή άσκηση. Ωμοφαγία και άσκηση αποτελούν δύο βασικές φυσικές μεθόδους πρόληψης της Φυσιοθεραπευτικής.
Οι αρχαίοι ιατροφιλόσοφοι, που εφήρμοζαν την Ολιστική Ιατρική (η μέθοδος, που θεραπεύει το όλον και όχι το μέρος), θεωρούσαν τις ασθένειες ψυχοσωματικές. Γράφει ο Αριστοτέλης για την σχέση ψυχής-σώματος: «Θεωρώ ότι η ψυχή και το σώμα αλληλοεπηρεάζονται απόλυτα. Και η ψυχική κατάσταση, όταν μεταβάλλεται, μεταβάλλει μαζί και την σωματική. Και η σωματική κατάσταση κι εκείνη, όταν μεταβάλλεται, μεταβάλλει μαζί της και την ψυχική.» («Φυσιογνωμικά» 808 β-12.)
Δύο απ’ τις βασικότερες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους της κλασικής εποχής ήταν το θέατρο και η συχνή μελέτη της φιλοσοφίας. Η φιλοσοφία γαληνεύει και ηρεμεί την ψυχή δημιουργώντας τις συνθήκες εκείνες, που αποτελούν τη βάση της ψυχικής υγείας. Το μέτρο και η εγκράτεια ήταν δύο βασικά κομμάτια της κοινής φιλοσοφικής και ιατρικής διδασκαλίας με σκοπό την υγιεινή διαβίωση και την πρόληψη των ασθενειών: «Το σώμα δεν πρέπει να κινείται προς τις ηδονές απ’ τις επιθυμίες του στομάχου ή της ψυχής, καθ’ ότι η πηγή αυτής της κίνησης είναι παρά φύση και δημιουργεί ασθένειες. Όπως ακριβώς το γαργάλημα προκαλεί στην ψυχή γέλιο, που δεν είναι πηγαίο, ούτε γλυκό, ούτε ευτυχισμένο, αλλά σπασμωδικό και δυσάρεστο, κατά τον ίδιο τρόπο και όσες ηδονές νοιώθει το σώμα από παρά φύση ερεθισμούς του προκαλούν ταραχή, σύγχυση και εξασθένιση.» (Πλούταρχος, «Υγιεινά Παραγγέλματα», παρ. 7.)
Παρομοίως διαβάζουμε και στα «Χρυσά Έπη» των Πυθαγορείων: «Και την υγεία του σώματος δεν πρέπει να αμελείς, αλλά με μέτρο να πίνεις, να τρως και να ασκείσαι, μέτρο τέτοιο, που ποτέ δεν θα σε βλάψει, ακολουθώντας πάντοτε δίαιτα λιτή και καθαρή.» Οι Πυθαγόρειοι έδιναν μεγάλη σημασία στην πρόληψη. Έτρωγαν υγιεινά (λίγο ή καθόλου κρέας), άκουγαν συγκεκριμένα μουσικά έργα και ασκούνταν με τον χορό και τη γυμναστική με βάρη, όπως μας πληροφορεί ο Ιάμβλιχος. Συνιστούσαν δε στα μέλη τους να επαγρυπνούν επί της υγείας μόνοι τους, να την διατηρούν σε καλή κατάσταση δια της εγκράτειας και του μέτρου και, εάν ποτε διαταρασσόταν, έπρεπε να μην εμπιστευθούν σε άλλον την φροντίδα και την αποκατάστασή της, καθ’ ότι οι ίδιοι κατείχαν γνώσεις της Φυσιοθεραπευτικής. Επίσης κατείχαν και τη γνώση της Ομοιοπαθητικής, την οποία αργότερα σπούδασε κι ο Ιπποκράτης. Η προσπάθεια αυτή της αυτοΐασης ήταν τόσο γνωστή στον αρχαίο κόσμο, που είχε καταστεί παροιμιώδης για πολλούς. Ο αυτοκράτωρ Τιβέριος είχε αποδεχθεί αυτήν την Πυθαγόρεια προτροπή ως κανόνα βίου και έλεγε, ότι «κάθε άνθρωπος που είχε περάσει τα τριάντα έτη και καλούσε ή ακόμη συμβουλευόταν ιατρό, ήταν απλώς αδαής» (Σουετώνιος, «Βίος Τιβερίου», παρ. 66).
Πυθαγόρας ο Σάμιος. Στις πυθαγόρειες κοινότητες ασκούταν ολοκληρωτικά η Φυσιοθεραπευτική. Όλες σχεδόν οι φυσικές θεραπευτικές μέθοδοι, που χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα υπήρχαν μέσα σ' αυτές τις κοινότητες.
Ιπποκράτης: Ο πατέρας της Φυσιοθεραπευτικής
Αυτός, ο οποίος επιστημονικοποίησε την μέθοδο της Φυσιοθεραπευτικής, αλλά και ο πατέρας όλων των ιατρικών και θεραπευτικών επιστημών, είναι ο Ασκληπιάδης ιατροφιλόσοφος Ιπποκράτης ο Κώος. Ο Ιπποκράτης υπήρξε πιστός στις μεθόδους των Ασκληπιάδων ιατρών, αν και σπούδασε την τέχνη της Ιατρικής σε διάφορα μέρη της Μεσογείου (Αίγυπτο, Μακεδονία, Θράκη, Ιωνία). «Θεωρώ, ότι η Ιατρική δεν χρειάζεται νεωτεριστικές θεωρίες, όπως συμβαίνει με τα αξεδιάλυτα και αβέβαια πράγματα.» («Περί Φυσών» I, παρ. 3.)
Στο «Περί Διαίτης» έργον του μας εξηγεί τις δύο απ’ τις βασικότερες μεθόδους της Φυσιοθεραπευτικής: «Θεωρώ, πως όποιος πρόκειται να γράψει ορθά για την ανθρώπινη διατροφή πρέπει αρχικώς να γνωρίζει και να διακρίνει τα της ανθρώπινης φύσης. Να γνωρίζει τα στοιχεία, απ’ τα οποία εξ αρχής αποτελείται ο άνθρωπος, και να διακρίνει από ποιά μέρη ελέγχεται. Αν αγνοεί την αρχική σύνθεση της ζωής, δεν θα καταφέρει να κατανοήσει τι προκαλούν εκείνα τα συστατικά. Αν δεν γνωρίζει τι επικρατεί στο σώμα, δεν θα είναι ικανός να συστήσει ωφέλιμη διατροφική αγωγή για τον άνθρωπο (…). Ακόμη όμως κι αν αποκτήσουμε γνώμη για όλα αυτά, δεν θα εξασφαλισθεί ικανοποιητικά η θεραπεία του άρρωστου ανθρώπου, διότι μοναχά η τροφή δεν αρκεί, για να συντηρήσει τον άνθρωπο σε καλή υγεία, αν δεν την συνδυάσει με τη γυμναστική. Η τροφή και η άσκηση έχουν αντίθετες ιδιότητες, συμβάλλουν όμως αμοιβαία στην διατήρηση της υγείας» (παρ. 2).
Σε πολλά απ’ τα έργα του βλέπουμε αυτούσιες τις διδασκαλίες των Φυσικών φιλοσόφων, όπως του Δημοκρίτου περί ατόμου, μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, τα τέσσερα στοιχεία-ριζώματα του Εμπεδοκλή, που συνθέτουν τον ανθρώπινο οργανισμό, τον νόμο των αντιθέτων και την αέναη κίνηση του Ηράκλειτου, ολόκληρες παραγράφους της διδασκαλίας του Αναξαγόρα περί αιωνίας ύπαρξης του κόσμου και ανακύκλωσης της ύλης και πολλές Πυθαγόρειες φιλοσοφικές θέσεις, όπως περί παραλληλισμού της ανθρώπινης αρμονικής ψυχοσωματικής ανάπτυξης σε σχέση με τη μουσική αρμονία των σφαιρών, περί ενεργειακής εμψύχωσης όλων των σωμάτων και οργανισμών κ.ά.. Επομένως οι βασικές γνώσεις του Ιπποκράτη, αλλά και όλων των προηγούμενων και επόμενων ιατρών θεραπευτών ήταν καθαρά φιλοσοφικές.
Κατά τον Ιπποκράτη «οι αρρώστιες δεν προσβάλλουν τους ανθρώπους ξαφνικά, αλλά συσσωρεύονται σταδιακά μέσα στο σώμα και ξεσπούν απότομα με την παθολογική κρίση.» («Περί Διαίτης», παρ. 2.)
«Οι ασθένειες, που βαδίζουν ομαλά προς την κρίση ή έχουν κριθεί οριστικά, δεν πρέπει να εμποδίζονται στην πορεία τους από νεωτεριστικές μεθόδους ούτε με καθαρτικά, ούτε με άλλα ερεθιστικά μέσα, παρά να αφήνονται και ν’ ακολουθούν τη φυσιολογική τους εξέλιξη.» («Αφορισμοί» 20.) Τα συμπτώματα, όπως ο πυρετός, η διάρροια, ο εμετός, οι διάφοροι πόνοι, αποτελούν την προσπάθεια του αμυντικού μηχανισμού να θεραπεύσει την αιτία της ασθένειας. Πρόκειται για τον σοφό μηχανισμό αυτοΐασης, που διαθέτει το σώμα μας. Γι’ αυτό δεν θα πρέπει να καταπιέσουμε τα συμπτώματα με φάρμακα. Βεβαίως, αν η έντασή τους είναι μεγάλη και κινδυνεύουμε να πεθάνουμε, θα πρέπει να τα καταπραΰνουμε με «ήπιο τρόπο», όπως μας προτείνει ο Ιπποκράτης.
«Ο άνθρωπος που είναι συνετός και σώφρων, πρέπει να συλλογίζεται πως η υγεία είναι το πολυτιμότερο αγαθό για τους ανθρώπους και να μάθει πως να ωφελείται απ’ τις αρρώστιες με βάση τις γνώσεις που διαθέτει.» («Περί Διαίτης Υγιεινής», παρ. 9.) Η ωφέλεια, που αναφέρει εδώ ο Ιπποκράτης είναι η ενδυνάμωση του οργανισμού μετά από κάθε ασθένεια, όταν αυτή θεραπευτεί μέσω των συμπτωμάτων της. Η θεραπεία θα επέλθει μέσω της Ομοιοπαθητικής μεθόδου ή του Βελονισμού (φλεβοτομίας), και όχι μέσω των αντί... μεθόδων, που βίαια και επιθετικά χρησιμοποιεί η σύγχρονη Κλασική Ιατρική (βλ.: «"Ασθένεια"... Ο μοναδικός δρόμος για την ίαση και την υγεία»). «Σχετικά με τις ασθένειες ο ιατρός πρέπει να αποβλέπει σε δύο πράγματα: Αν δεν μπορεί να ωφελήσει τον ασθενή, τουλάχιστον ας μην τον βλάψει.» («Επιδημιών A », παρ. 1-3.)
Κατά τον Ιπποκράτη δεν υπάρχουν ασθένειες με την έννοια που θεωρούμε σήμερα, υπάρχουν απλά ασθενείς άνθρωποι, ισχύει δηλαδή το «ενιαίο των νόσων». Όλες οι ασθένειες προκαλούνται απ’ την ανισορροπία των τεσσάρων χυμών που υπάρχουν στο σώμα, που ρέουν ως συγκοινωνούντα δοχεία πάντοτε μέσα στον άνθρωπο. «Το σώμα του ανθρώπου περιέχει αίμα, φλέγμα, ξανθή χολή και μαύρη χολή. Ιδού από τι αποτελείται η φύση του σώματος, ιδού ό,τι ευθύνεται για την ασθένεια ή την υγεία. Με αυτές τις συνθήκες υπάρχει πλήρης υγεία, όταν οι χυμοί βρίσκονται σε σωστή αναλογία μεταξύ τους τόσο από άποψη ποιότητας, όσο και ποσότητας και όταν η ανάμειξή τους είναι άριστη. Η νόσος εμφανίζεται, όταν ένας από αυτούς τους χυμούς βρίσκεται σε πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη ποσότητα και απομονώνεται μέσα στο σώμα, αντί ν’ αναμειχθεί με όλους τους άλλους.» («Περί Φύσιος Ανθρώπου», κεφ. 4.)
Οι χυμοί του σώματος σχετίζονται με τις τέσσερις εποχές και τα τέσσερα στοιχεία, που συνθέτουν την ίδια την Φύση (πυρ, ύδωρ, αήρ, γη), επομένως ο άνθρωπος αποτελεί μία δυναμική και εξελίξιμη αρμονία τεσσάρων αντιθέτων δυνάμεων, που προέρχονται απ’ τις δύο κύριες πρωταρχικές και αντιφατικές δυνάμεις, που είδαμε πρηγουμένως, το «πυρ» και το «ύδωρ». Εδώ βλέπουμε την ταύτιση των Ιπποκρατικών στοιχείων με την Πυθαγορική αντίληψη περί τετρακτύος και των ριζωμάτων του Εμπεδοκλέους. «Τέσσερις λοιπόν χυμοί υπάρχουν και, όπως εξηγήθηκε, η ανισορροπία τους επιφέρει βλάβη στον οργανισμό· και τέσσερις είναι, όπως είδαμε, και οι πηγές των χυμών. Τέσσερις όμως είναι και οι αγωγοί, με τους οποίους καθαρίζεται ο οργανισμός απ’ τον κάθε χυμό: οι αγωγοί ετούτοι είναι το στόμα, η μύτη, ο πρωκτός και η ουρήθρα.» («Περί Νούσων» Δ , παρ. 10.)
Η αλόη είναι κακτοειδές φυτό. Στην μεγάλη οικογένεια της αλόης περιλαμβάνονται έως και 360 διαφορετικές ποικιλίες. Η αλόη έγινε γνωστή στον ελληνικό χώρο απ’ τον Μ. Αλέξανδρο και τους γιατρούς του εκστρατευτικού του σώματος, που την χρησιμοποιούσαν ως θεραπευτικό μέσο για τις πληγές στα πεδία των μαχών. Η αλόη arborescenes έχει ευεργετικές ιδιότητες στον καρκίνο και σε ένα ακόμα πλήθος ασθενειών.
«Η φύση είναι πάντοτε ο ιατρός των ασθενειών. Η φύση βρίσκει τους τρόπους θεραπείας, χωρίς να σκέπτεται.» («Επιδημιών Ιστορίαι» 5,1.) Δηλαδή η Φύση είναι αποκλειστικά και μόνο ο γιατρός των ασθενειών και όχι ο γιατρός, ο οποίος πρέπει να είναι ο συνοδοιπόρος του ασθενούς στον δρόμο προς την ίαση. Εδώ μας υποδεικνύει τον αφύσικο δρόμο που ακολουθεί η σύγχρονη Ιατρική, που ισχυρίζεται ότι οι γιατροί με τις βίαιες μεθόδους τους (χημικά φάρμακα, εγχειρήσεις, ακτινοβολίες) θεραπεύουν τους ασθενείς. Κατά τον Ιπποκράτη «η τέχνη της θεραπείας απαιτεί απ’ τον ιατρό να σχηματίσει μία άποψη για την αρρώστια, με σκοπό να την θεραπεύσει περισσότερο με ήπιους τρόπους και με φρόνηση, παρά με τόλμη και με τρόπο βίαιο» («Περί Τέχνης», παρ. 11). Η χειρουργική και οι καυτηριασμοί χρησιμοποιούνταν απ’ τους κλασικούς γιατρούς μόνο σε έσχατες περιπτώσεις.
Η σύγχρονη Ιατρική έχει τελείως διαφορετικές θέσεις από εκείνες του Ιπποκράτη. Θεωρεί ότι κάθε ασθένεια είναι ξεχωριστή (αφού μεταδίδεται κυρίως μέσω των μικροβίων ή οφείλεται σε διαφόρων ειδών βλάβες) και δεν σχετίζεται με μία άλλη που είχε πλήξει τον οργανισμό παλαιότερα, ενώ τα τελευταία χρόνια κάποιοι ιατροί δέχονται ως αιτία και τους ψυχικούς παράγοντες. Γράφει ο Ιπποκράτης για την πορεία της ασθένειας μέσα στο σώμα: «Σε περιπτώσεις ψυχασθένειας μανιακής μορφής η εμφάνιση δυσεντερίας ή ύδρωπος είναι καλό.» («Αφορισμός» 5.) «Σ’ εκείνον που πάσχει από στηθάγχη, αν παρουσιαστεί οίδημα και ερύθημα στο στήθος, είναι καλό σημάδι, διότι μας δείχνει ότι το νόσημα φεύγει προς τα έξω.» («Αφορισμός» 49.) «Στους ψυχοπαθείς, αν εμφανιστούν κιρσοί η αιμορροΐδες, αυτό δείχνει ότι η μανία θα γιατρευθεί.» («Αφορισμός» 21.)
Εδώ βλέπουμε το «ενιαίο των νόσων» ως μία διαταραχή, που μπορεί να ξεκινήσει από μία απλή ακμή, να εξελιχθεί σταδιακά σε κιρσούς κι αιμορροΐδες και να καταλήξει τελικώς σε ψυχοπάθεια. Ο νόμος της κατεύθυνσης των συμπτωμάτων από πάνω προς τα κάτω και από μέσα προς τα έξω ως πορεία προς την ίαση και το αντίθετο ως επιδείνωση της ασθένειας, αποτελούν και τους δύο απ’ τους πέντε βασικούς θεμελιακούς νόμους της σύγχρονης Ομοιοπαθητικής. Επομένως τα διάφορα συμπτώματα, που τα ονομάζουμε αρρώστια, είναι τ’ αποτελέσματα της ανισορροπίας των τεσσάρων χυμών του σώματος και αποτελούν την προσπάθεια που κάνει ο οργανισμός, για να ισορροπήσει την ανώμαλη κατάσταση που δημιουργήθηκε, προκειμένου να επαναφέρει την ομαλή λειτουργία του.
Κατά τον Ιπποκράτη οι ιδιοσυγκρασίες των ανθρώπων διαφέρουν κάθετα μεταξύ τους δημιουργώντας μία τεράστια πολυπλοκότητα. Τα νοσήματα (ακόμη και οι επιδημίες) εμφανίζονται με διαφορετικά συμπτώματα ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου, επομένως και η θεραπεία πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση. Ας δούμε πόσους διαφορετικούς παράγοντες πρέπει ο ιατρός να λαμβάνει υπ’ όψη του, για να κάνει την σωστή διάγνωση και θεραπεία μέσα από δύο έργα του Ιπποκράτη: «Στις ασθένειες μαθαίνουμε να εξάγουμε τα σημεία διάγνωσης απ’ την εξέταση των εξής παραγόντων: της ανθρώπινης φύσης γενικά και της κράσης του καθενός ειδικότερα, της φύσης της ασθένειας, των ιατρικών συνταγών, του ιατρού που συνέστησε την αγωγή, της γενικής κατάστασης της ατμόσφαιρας και των ιδιαίτερων συνθηκών του ουρανού, της κάθε περιοχής, της εποχής, των συνηθειών της διατροφής και του τρόπου ζωής του, της ηλικίας, των λόγων του και των παραλλαγών που παρουσιάζουν, της σιωπής, των σκέψεων που απασχολούν τον άρρωστο, του ύπνου, της αϋπνίας, των ονείρων, του χαρακτήρα, των κινήσεων των χεριών, των κνησμών, των δακρύων, της φύσης των κρίσεών του, των κενώσεων, των ούρων, των φλεγμάτων, των εμετών, των εναλλαγών που γίνονται ανάμεσα στις ασθένειες, των αποστημάτων, των εφιδρώσεων, των κρυολογημάτων, του ρίγους, του βήχα, των φταρνισμάτων, του λόξυγκα, της αναπνοής, των ρεψιμάτων, του τρόπου αποβολής αερίων (σιωπηλός η θορυβώδης), των αιμορραγιών και των αιμορροΐδων.» («Επιδημιών Α΄» I, παρ. 10.)
Η μαστίχα είναι ελαιορρητινούχο προϊόν του γνωστού μαστιχόδενδρου. Ο γαλακτώδης χυμός της, ο οποίος στερεοποιείται όταν έρχεται σε επαφή με τον αέρα, μετατρέπεται σε ένα είδος μαστίχας και θεραπεύει ασθένειες του πεπτικού και του γαστρεντερικού συστήματος. Την μαστίχα, όπως και την αλόη, την αναφέρει ο Διοσκουρίδης.
«Πρέπει να εξετάζουμε: την αναλογία των ασκήσεων σε σχέση με την ποσότητα των τροφών, τις εποχές του έτους και τις αλλαγές των ανέμων, την θέση των τόπων που ζει ο άρρωστος, την ανατολή, την δύση και τις κινήσεις των άστρων, για να ξέρουμε να παίρνουμε προφύλαξη στις αλλαγές και στις υπερβολές των τροφών, των ποτών, των ανέμων και όλου του κόσμου.» («Περί Διαίτης» II, παρ. 3.)
Το ξυδόμελο (μείγμα ξυδιού και μελιού), το νερόμελο, ο οίνος, το κρασί (κράμα οίνου και νερού), η πτισάνη (ζωμός από βρασμένα δημητριακά, σιτάρι, κριθάρι, ή κεχρί), ο πολτός τους, τα βότανα που τα προμήθευαν οι βοτανολόγοι ή «ριζοτόμοι», αλλά και κάποια μεταλλικά και ορυκτά συστατικά ήταν τα κύρια φάρμακα της Κλασικής Εποχής. Οι Ασκληπιάδες ιατροί απέφευγαν ακόμη και την χρήση αυτών των φυσικών φαρμάκων. «Αγαθόν φάρμακον το μηδέν φέρειν φάρμακον», δηλαδή το καλύτερο φάρμακο είναι να μην δώσει ο γιατρός φάρμακο. Ως αντισηπτικό για τα τραύματα και τα εξανθήματα χρησιμοποιούσαν το ξύδι, το αλάτι, το γλυκό κρασί και το θαλασσινό νερό («Περί Υγρών Χρήσιος»). Επίσης η νηστειοθεραπεία και η φρουτοθεραπεία χρησιμοποιούνταν αναλόγως της βαρύτητας της κάθε περίπτωσης. «Ο άρρωστος πρέπει να περιορίζει την ποσότητα της τροφής του, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη και η απόλυτη αποχή απ’ το φαγητό.» («Περί Διαίτης Οξέων», παρ. 11.)
Για τον Ιπποκράτη η υγεία του ανθρώπου είναι η έκφραση μιας φυσικής αρμονίας, ενώ η αρρώστια φανερώνει με μία εσωτερική δυσαρμονία κάποια διαφωνία ανάμεσα στον άνθρωπο και την Φύση. Για την ελληνική κλασική ιατρική σκέψη «θεραπεύω» σήμαινε «εναρμονίζω».
Η αναβίωση της Φυσιοθεραπευτικής
Η φυσιοθεραπευτική αναβίωσε δειλά δειλά στην Ευρώπη την εποχή της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, όταν δημοσιεύτηκαν τα παραγκωνισμένα έργα του Ιπποκράτη και των άλλων γιατρών και φιλοσόφων της κλασικής Ελλάδας. Η πρόοδός της ξεκίνησε ουσιαστικά κατά τις αρχές του 20ου αιώνα με τις ονομασίες Νεοϊπποκρατική Ιατρική, Φυσική Υγιεινή η Φυσιοθεραπευτική και σταμάτησε με την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε ανέλαβαν την πορεία της παγκόσμιας Ιατρικής οι φαρμακοβιομηχανίες. (Βλ.: "Φαρμακοβιομηχανίες: Η παγκόσμια απειλή.")
Στην νεώτερη Ελλάδα η αναβίωση της Φυσιοθεραπευτικής έγινε κατά την δεκαετία του 1930-1940 από δύο σπουδαίους Έλληνες φυσιοθεραπευτές, την Άννα Κατσίγρα και τον Ηλία Πέτρου. Το 1935 ο Ηλίας Πέτρου στο έργο του «Φυσική Υγιεινή», σελ. 14, αναφέρει για τις ασθένειες: «Ο πολύς κόσμος δεν γνωρίζει πραγματικά τι είναι υγεία, ούτε την ελαχίστη αντίληψη έχει για την αρρώστια. Και επειδή δεν ξέρει τι σημαίνει υγεία, δεν ξέρει επίσης τους όρους και τις συνθήκες, που απαιτούνται για την ανάκτηση και τη διατήρησή της. Όταν ο άνθρωπος αρρωσταίνει, αντί ν’ απομακρύνει τις αιτίες και ν’ αλλάξει τις συνθήκες που προηγούνται της αρρώστιας, προσπαθεί να “θεραπεύσει” τα συμπτώματα, διότι νομίζει πως έτσι θ’ ανακτήσει τη χαμένη υγεία του, καταφεύγοντας σε φάρμακα, ναρκωτικά μέσα, ερεθιστικές και διεγερτικές ενέργειες, βοτανικές συσκευασίες, ηλεκτρικές και μηχανικές θεραπείες, φθάνοντας στις πνευματικές και θεουργικές παρακλήσεις, ως και στις μαγείες και μαγγανείες ακόμη (…). Όταν ο άνθρωπος παραβιάσει το φυσικό νόμο, που διέπει την ζωή του, η συνέπεια της παραβίασης εκδηλώνεται στον παραβάτη, η υγεία κλονίζεται και τα συμπτώματα του εκφυλισμού αρχίζουν να εκδηλώνονται στο σώμα.»
Ο αμερικανός φυσιοθεραπευτής Ντόναλτ Λόου στο έργο του «Είμαστε όπως Τρώμε», 2001, σελ. 12-13, αναφέρει: «Δεν υπάρχει παρά μόνον ένα αίτιο της αρρώστιας, η τοξαιμία, που σημαίνει δηλητηρίαση του αίματος από τοξίνες, που δημιουργείται από λανθασμένη διατροφή και κακή αποβολή των αχρήστων απ’ το σώμα (…). Καταστάσεις απ’ αυτές που θεωρούμε ως αρρώστιες δεν είναι παρά μόνον συμπτώματα που παράγονται απ’ το σώμα, για να μας προειδοποιήσουν, ότι προσπαθεί να εξουδετερώσει κάποια τοξική κατάσταση (…) Η παρουσία του πόνου είναι ένας οδηγός, όχι μόνον ως προς το που κάτι δεν πάει καλά, αλλά και ως προς τι δεν πάει καλά. Η τόσο διαδεδομένη χρήση των παυσίπονων φαρμάκων, που συγκαλύπτουν τον πόνο, τείνει να σβήσει απ’ τον νου μας την ανάγκη ν’ ασχοληθούμε με τα αίτια που προκαλούν τον πόνο. Αν τα σύγχρονα φάρμακα ήταν τόσο σπουδαία, δεν θα υπήρχε το σοβαρό πρόβλημα των ιατρογενών ασθενειών, που γίνεται όλο και πιο οξύ και έχει δημιουργήσει την ανάγκη σύστασης ιδιαίτερου κλάδου Ιατρικής, που ονομάζεται Ιατρογενής Ιατρική.» (Πρόκειται για μία σύγχρονη θεραπευτική μέθοδο, που προσπαθεί να θεραπεύσει ασθένειες που προέκυψαν απ’ τις παρενέργειες των συγχρόνων χημικών φαρμάκων.)
Η Φυσιοθεραπευτική εξελίχθηκε στην Ευρώπη και κυρίως στην Αμερική με την ονομασία Φυσική Υγιεινή η Naturopathy και περιέχει αρκετά στοιχεία της Ιπποκρατικής ιατρικής τέχνης.
Βασίλειος Μαυρομμάτης
[email protected]
humanisticecology
*Οι πληροφορίες που παρέχονται στο άρθρο αυτό έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δε μπορούν να αντικαταστήσουν τη γνωμάτευση ή την επίσκεψη σε γιατρό ή σε άλλον ειδικό της υγείας logioshermes
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
3ος Παννελλήνιος Διασυλλογικός Αγώνας κανόε - καγιάκ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Εγκρίθηκαν επισκευές δεξαμενών στο Πέραμα
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
