2013-09-19 00:26:04
από τον Joshua Yaffa*
Ο Αλεξέι Ναβάλνυ, η προσωπικότητα της ρωσικής αντιπολίτευσης έχασε στις δημαρχιακές εκλογές της Μόσχας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει η αίσθηση ότι ακόμα κι αν το Κρεμλίνο κατορθώνει να ρίχνει γροθιά μετά την γροθιά, κερδίζοντας κάθε γύρο «στα σημεία», κατά κάποιο τρόπο ο αγώνας δεν εξελίσσεται όπως θέλει.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Σεργκέι Σομπιάνιν, ο εκτελών χρέη δημάρχου τής Μόσχας, ήταν και ο νικητής και ο ηττημένος των δημαρχιακών εκλογών τής Κυριακής στη Μόσχα. Ανακηρύχθηκε νικητής με 51% των ψήφων, εξασφαλίζοντας στον εαυτό του για τα επόμενα πέντε χρόνια τον έλεγχο της πρωτεύουσας της Ρωσίας, των περίπου 12 εκατομμυρίων πολιτών της και των 52 δισεκατομμυρίων δολαρίων του ετήσιου προϋπολογισμού της. Για τους λόγους αυτούς, καθώς και για την τεράστια επιρροή και το προφίλ που εξασφαλίζει η θέση του, θεωρείται το πιο ισχυρό αιρετό αξίωμα στην χώρα μετά την ίδια την προεδρία.
Ωστόσο, η νίκη του Σομπιάνιν θα τον αφήσει με μειωμένη αυτοπεποίθηση. Θα εισέλθει στο γραφείο του ως ένα πληγωμένο πολιτικό πρόσωπο, με όχι τόσο ηχηρή εντολή από όσο ήλπιζε. Και αυτή η ανησυχία θα επεκταθεί μάλλον στο σύνολο του ρωσικού πολιτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο λόγος είναι ο Αλεξέι Ναβάλνυ, ένας ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και blogger, ο οποίος, κατά τα τελευταία δύο χρόνια, έχει κάνει τον εαυτό του το μοναδικό ξεκάθαρο αστέρι τής αντιπολίτευσης - και τον πιο αξιόπιστο υποψήφιο για πολιτικά αξιώματα.
Από την αρχή, ο Σομπιάνιν ήθελε τον Ναβάλνυ στον αγώνα, και το προχώρησε τόσο πολύ ώστε να τον βοηθήσει να συγκεντρώσει τις απαιτούμενες υπογραφές για τις εκλογές, γιατί θεώρησε ότι θα μπορούσε να τον νικήσει εύκολα. Στην αρχή τού καλοκαιριού, δημοσκοπήσεις κρατικής επιρροής έδιναν στον Ναβάλνυ το πολύ 10% των ψήφων. Με το να συντρίψει την καλύτερη ελπίδα τής αντιπολίτευσης σε ένα καθαρό αγώνα, ο Σομπιάνιν ήλπιζε να ενισχύσει την συνολική θέση του Κρεμλίνου, ενώ θα αύξανε και το προσωπικό πολιτικό βάρος του μεταξύ των ελίτ.
Ο Ναβάλνυ και η ομάδα τής προεκλογικής του εκστρατείας κατάφεραν να ανατρέψουν αυτές τις προσδοκίες. Ως την περασμένη εβδομάδα, οι περισσότεροι δημοσκόποι θεωρούσαν ότι ως το 20% των ψήφων ήταν εφικτό για τον Ναβάλνυ και, σε περίπτωση που αυτός το πετύχαινε, θα ήταν ένα σημάδι για τις πολιτικές του ικανότητες και τις μελλοντικές του δυνατότητες. Στο τέλος, πήρε 27% των ψήφων, σύμφωνα με την επίσημη καταμέτρηση. Το πέτυχε αυτό χωρίς πρόσβαση σε ομοσπονδιακή τηλεόραση ή στο είδος των πλεονεκτημάτων που δίνονται στους κατεστημένους φορείς που τάσσονται υπέρ τού Κρεμλίνου, όπως λεγεώνες πιστών, δημοσίων υπαλλήλων ψηφοφόρων ή η δυνατότητα να συνδυάσουν επίσημα καθήκοντα και προεκλογική δραστηριότητα.
Αντί όλων αυτών, ο Ναβάλνυ διεξήγαγε έναν προεκλογικό αγώνα πότρα-πόρτα με τους πολίτες – λέγεται ότι αντέγραψε ατάκες από τα επεισόδια του «The Wire» - στην διάρκεια του οποίου έκανε συναντήσεις με τους ψηφοφόρους έξω από εισόδους μετρό και είχε ομάδες εθελοντών που μοίραζαν προεκλογικά φυλλάδια και πινακίδες σε όλη την πόλη. Συγκέντρωσε δωρεές 3 εκατομμυρίων δολαρίων, ένα επίτευγμα που δεν πρέπει να υποτιμηθεί σε μια χώρα που δεν έχει καμία κουλτούρα για μικρής κλίμακας φιλανθρωπία και για πολιτικές δωρεές. Ήταν μια άνευ προηγουμένου επίδειξη ζήλου και πρωτοβουλίας στην εποχή του Πούτιν, μια πολιτική εποχή που χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από κυνική αποστασιοποίηση και δυσπιστία για οτιδήποτε φέρει ακόμα το άρωμα της επίσημης πολιτικής.
Αντιθέτως, ο Σομπιάνιν αγωνίστηκε με τον συνήθη τρόπο. Δηλαδή, μόλις και μετά βίας έκανε κάτι. Στηρίχθηκε στην εικόνα του ως ικανού, καλοπροαίρετου τεχνοκράτη για τον οποίο η επιφυλακτικότητα από το εκλογικό σώμα έχει μετατραπεί σε αρετή. Η θητεία του ως δήμαρχος της Μόσχας - διορίστηκε το 2010 από τον τότε πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, οπότε ετούτη είναι η πρώτη εκλογή του - έχει όντως πάει αρκετά καλά, με τα πάντα, από τα πάρκα της πόλης ως την διαβόητη κατάσταση στάθμευσης, να βελτιώνονται στις μέρεςτου. Δεν συναντήθηκε άμεσα με ψηφοφόρους ούτε συμμετείχε σε ντιμπέιτ, αλλά το κρατικό Channel One τον παρουσίασε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων 24 φορές μέσα σε μόλις έξι εβδομάδες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Ιστορικά, αυτό ήταν αρκετό για να καταγάγει ένας υποψήφιος που είναι του περιβάλλοντος του Κρεμλίνου μια εύκολη νίκη όταν οι αντίπαλοι υποψήφιοι είναι άφαντοι και δεν ενθουσιάζουν.
Αλλά η συνήθης στρατηγική απέτυχε στον Σομπιάνιν. Η προσέλευση την ημέρα των εκλογών ήταν μόνο 32%, και η δημόσια έκθεση του Σομπιάνιν ήταν πολύ χαμηλότερη από το αναμενόμενο. Τα προηγούμενα χρόνια, η χαμηλή προσέλευση ευνοούσε τους υποψήφιους του Κρεμλίνου: όσο λιγότερη φασαρία, τόσο το καλύτερο, καθώς προσερχόταν στην κάλπη μόνο εκείνο που οι Ρώσοι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «πειθαρχημένο εκλογικό σώμα». Αλλά, καθώς ο Πούτιν και οι σύμβουλοί του άρχισαν να ανησυχούν για μια πιθανή αποδυνάμωση της θέσης τους, η ελάχιστη συμμετοχή τούς έριξε σε μια παγίδα: για να συνεχίσουν να είναι προβλέψιμες οι εκλογές, οι Αρχές έπρεπε να τις υποτιμήσουν - αν όχι να τις δυσφημίσουν -, αλλά αυτό, με τη σειρά του, υπονόμευσε τη νομιμοποίηση εκείνων που προορίζονταν για να κυβερνήσουν.
Αυτός είναι, εν μέρει, ο λόγος γιατί το Κρεμλίνο συγκατένευσε για ένα ελεγχόμενο πείραμα, αφήνοντας σε μεγάλο βαθμό ανεμπόδιστη την εκστρατεία τού Ναβάλνυ. Ωστόσο, το Κρεμλίνο δεν προώθησε την δική του υποψηφιότητα με ιδιαίτερες πρωτοβουλίες – ο Σομπιάνιν διεξήγαγε μια μάλλον άτονη, αποστασιοποιημένη εκστρατεία, επιτρέποντας στον Ναβάλνυ να απορροφήσει όλη την ενέργεια στην πόλη. Ο Andrei Grazhdankin, ο αναπληρωτής διευθυντής του Levada Center, ενός ανεξάρτητου οργανισμού δημοσκοπήσεων, είπε ότι η εκλογική βάση του Σομπιάνιν έμεινε «αποπροσανατολισμένη» και «δεν ήξερε τι της ζητείται, δεν ήξερε πώς να ενεργήσει». Και έτσι, μου είπε ο Grazhdankin, «απλά δεν πήγε στα εκλογικά κέντρα».
Με τον καιρό, η παλιά λογική θα ανατραπεί: η χαμηλή προσέλευση θα βοηθά τους υποψηφίους της αντιπολίτευσης, των οποίων οι ψηφοφόροι έχουν κίνητρα για να πηγαίνουν στις κάλπες. Το Κρεμλίνο θα πρέπει να βρει κάποιο τρόπο να μην βασίζεται μόνο σε ένα παθητικό εκλογικό σώμα, αλλά να δημιουργήσει μια δική του ενεργητική εκλογική βάση. Και τούτη, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, μπορεί να είναι η πιο σημαντική - και άβολη - συνέπεια για τις Αρχές από αυτήν την νέα πρωτόγονη απελευθέρωση.
Αφότου η ευρεία νοθεία στις εκλογές της Δούμας τον Δεκέμβριο του 2011 προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις – με τα επακόλουθα των οποίων εξακολουθεί να ασχολείται το Κρεμλίνο - οι αρχές είναι απίθανο να διακινδυνεύσουν να καταφύγουν σε κραυγαλέες μεθοδεύσεις στην καταμέτρηση των ψήφων, τουλάχιστον στη Μόσχα. Πράγματι, όπως μου είπε ο Grigory Melkonyants, ο εκτελεστικός διευθυντής τής Golos, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης επιθεώρησης των εκλογών, αν και «δεν μπορεί κανείς να πει ότι οι εκλογές ήταν απολύτως δίκαιες» λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων που δόθηκαν στον Σομπιάνιν, οι εκλογές τής Κυριακής έγιναν «χωρίς σοβαρές παρατυπίες». Ένας μεγάλος αριθμός ανεξάρτητων παρατηρητών κράτησε υπό έλεγχο τους δημοτικούς υπαλλήλους στις εκλογές, πρόσθεσε.
Αν και ο Ναβάλνυ ζήτησε νέα καταμέτρηση, φαίνεται ότι έχει ήδη αποδεχθεί την ήττα του – στο κάτω-κάτω, γι’ αυτόν, η αναμέτρηση για την δημαρχία ήταν πάντα ένα πεδίο δοκιμών για κάτι μεγαλύτερο. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, χρησιμοποίησε την εμφάνισή του στις συζητήσεις που μεταδόθηκαν στους τοπικούς σταθμούς τής Μόσχας για να μιλήσει τόσο για την κίνηση στους δρόμους ή τους λογαριασμούς των εταιρειών κοινής ωφέλειας, όσο και για προσωπικότητες όπως ο Arkady Rotenberg, ένας δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας ο οποίος ήταν κάποτε συναθλητής τού Πούτιν στο τζούντο, στην Αγία Πετρούπολη.
Σε ένα μεγάλο συλλαλητήριο στην πλατεία Bolotnaya το βράδυ της Δευτέρας, ο Ναβάλνυ είπε ότι θα μετατρέψει «τον πολιτικό μηχανισμό που έχουμε δημιουργήσει σε αυτές τις εκλογές σε μια ατμομηχανή» που θα δώσει τις πολιτικές μάχες «σε όλες τις πόλεις τής χώρας». Κανείς δεν είχε αυταπάτες, αλλά εκείνος έκανε τις τελικές του φιλοδοξίες ακόμη πιο σαφείς, λέγοντας ότι ο πραγματικός στόχος βρισκόταν στον ποταμό Μόσχοβα: το Κρεμλίνο.
Από την πλευρά του, το Κρεμλίνο φαίνεται να μην ξέρει τι να κάνει με τον Ναβάλνυ – ο χειρισμός για αυτόν ήταν ασταθής και χωρίς αυτοπεποίθηση. Τον Ιούλιο, ένα δικαστήριο στην πόλη Kirov δίκασε τον Ναβάλνυ για υπεξαίρεση σε μια δίκη με πολιτικά κίνητρα και τον καταδίκασε σε πέντε χρόνια φυλακή. Την επόμενη μέρα, σε μια στιγμή που κυριολεκτικά δεν έχει προηγούμενο στη νομολογία της εποχής Πούτιν, ο δικαστής τον απελευθέρωσε μετά την έφεση, παγιώνοντας τον ηρωικό του μύθο και αφήνοντάς τον να κατεβεί στις εκλογές για δήμαρχος της Μόσχας.
Ο Πούτιν δεν καταφέρνει καν να πει δημοσίως το όνομα του Ναβάλνυ, προφανώς φοβούμενος ότι θα τον αναγάγει σε κακό πνεύμα, και αναφέρεται σε αυτόν ως «αυτός ο κύριος» ή αν τον ρωτούν, «το πρόσωπο αυτό που αναφέρατε». Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ο βουλευτής από το υπέρ τού Κρεμλίνου κόμμα «Ενωμένη Ρωσία», μου είπε κουνώντας το κεφάλι του ότι δεν ήξερε τι άλλο κάνουν οι Αρχές με την συγκεχυμένη στρατηγική τους για τον Ναβάλνυ, εκτός από «απλά να δημιουργούν μια βιογραφία για αυτόν».
Γι’ αυτό η άνοδος του Ναβάλνυ είναι ταυτόχρονα και η μεγαλύτερη επιτυχία και η μεγαλύτερη αδυναμία τής ρωσικής αντιπολίτευσης. Οι αρετές του είναι προφανείς: είναι ισχυρός και γοητευτικός και σαφώς έχει το χάρισμα για την πολιτική. Δεν είναι δύσκολο να τον φανταστεί κανείς να αγωνίζεται κάποτε για την προεδρία. Αλλά το γεγονός ότι όλη η ενέργεια και ο ενθουσιασμός που ξέσπασε ανοικτά το 2011 και το 2012 έχει, σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, δημιουργήσει τον Ναβάλνυ και μόνο τον Ναβάλνυ, δεν είναι κάτι το ιδανικό.
Μια πραγματική αλλαγή θα απαιτήσει κομματικές δομές με λειτουργικές γραφειοκρατίες που δεν θα εξαρτώνται από την ικανότητα ενός ατόμου να προσελκύσει το πλήθος, αλλά από την δυναμική σε όλη τη χώρα. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο, δεδομένου ότι ο Ναβάλνυ θα μπορούσε κάλλιστα να σταλεί πίσω στην φυλακή αφότου συνεχιστεί η διαδικασία των εφέσεών του.
Σε τοπικό επίπεδο, άλλοι ηγέτες και κινήματα αναδύονται. Ο Evgeny Roizman, ένας ζωηρός, κατά καιρούς σκληρός πολέμιος των ναρκωτικών, με δεσμούς με την αντιπολίτευση, εξελέγη δήμαρχος της Yekaterinburg, της τέταρτης μεγαλύτερης πόλης τής Ρωσίας. Άλλες εκλογικές αναμετρήσεις σε όλη τη χώρα έκαναν ανεξάρτητες πολιτικές προσωπικότητες να αναλάβουν αξιώματα ή έδρες σε περιφερειακά νομοθετικά σώματα. Η μοναδική στο είδος της εκστρατεία τού Ναβάλνυ δεν θα παραμείνει ως τέτοια για πολύ. Οι εκλογές για τη Δούμα τής πόλης τής Μόσχας θα πραγματοποιηθούν το επόμενο έτος και θα ακολουθήσει μια κοινοβουλευτική ψηφοφορία σε εθνικό επίπεδο, το 2016.
Φυσικά, ο Ναβάλνυ ηττήθηκε, και είναι πολύ πιθανό οι υποστηρικτές του να χάσουν την ενέργεια και το ενδιαφέρον τους καθώς η συγκίνηση από τις μάχες τού παρελθόντος θα εξασθενεί και η νέα θητεία τού Σομπιάνιν θα παίρνει σάρκα και οστά. Τούτο ίσως να είναι το σημείο που η ρωσική αντιπολίτευση έχει βρεθεί πιο κοντά σε εκλογική επιτυχία μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα - αλλά ακόμα δεν είναι νίκη. Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση που μένει είναι ότι ακόμα κι αν το Κρεμλίνο κατορθώνει να ρίχνει γροθιά μετά την γροθιά, κερδίζοντας κάθε γύρο «στα σημεία», κατά κάποιο τρόπο ο αγώνας δεν προχωρά όπως θα τον ήθελε.
*δημοσιογράφος στην Μόσχα, όπου γράφει μεταξύ άλλων και για τον Economist. Είναι επίσης επισκέπτης μελετητής στο Ινστιτούτο Harriman στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Foreign Affairs
Greek Finance Forum
Tromaktiko
Ο Αλεξέι Ναβάλνυ, η προσωπικότητα της ρωσικής αντιπολίτευσης έχασε στις δημαρχιακές εκλογές της Μόσχας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει η αίσθηση ότι ακόμα κι αν το Κρεμλίνο κατορθώνει να ρίχνει γροθιά μετά την γροθιά, κερδίζοντας κάθε γύρο «στα σημεία», κατά κάποιο τρόπο ο αγώνας δεν εξελίσσεται όπως θέλει.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Σεργκέι Σομπιάνιν, ο εκτελών χρέη δημάρχου τής Μόσχας, ήταν και ο νικητής και ο ηττημένος των δημαρχιακών εκλογών τής Κυριακής στη Μόσχα. Ανακηρύχθηκε νικητής με 51% των ψήφων, εξασφαλίζοντας στον εαυτό του για τα επόμενα πέντε χρόνια τον έλεγχο της πρωτεύουσας της Ρωσίας, των περίπου 12 εκατομμυρίων πολιτών της και των 52 δισεκατομμυρίων δολαρίων του ετήσιου προϋπολογισμού της. Για τους λόγους αυτούς, καθώς και για την τεράστια επιρροή και το προφίλ που εξασφαλίζει η θέση του, θεωρείται το πιο ισχυρό αιρετό αξίωμα στην χώρα μετά την ίδια την προεδρία.
Ωστόσο, η νίκη του Σομπιάνιν θα τον αφήσει με μειωμένη αυτοπεποίθηση. Θα εισέλθει στο γραφείο του ως ένα πληγωμένο πολιτικό πρόσωπο, με όχι τόσο ηχηρή εντολή από όσο ήλπιζε. Και αυτή η ανησυχία θα επεκταθεί μάλλον στο σύνολο του ρωσικού πολιτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο λόγος είναι ο Αλεξέι Ναβάλνυ, ένας ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και blogger, ο οποίος, κατά τα τελευταία δύο χρόνια, έχει κάνει τον εαυτό του το μοναδικό ξεκάθαρο αστέρι τής αντιπολίτευσης - και τον πιο αξιόπιστο υποψήφιο για πολιτικά αξιώματα.
Από την αρχή, ο Σομπιάνιν ήθελε τον Ναβάλνυ στον αγώνα, και το προχώρησε τόσο πολύ ώστε να τον βοηθήσει να συγκεντρώσει τις απαιτούμενες υπογραφές για τις εκλογές, γιατί θεώρησε ότι θα μπορούσε να τον νικήσει εύκολα. Στην αρχή τού καλοκαιριού, δημοσκοπήσεις κρατικής επιρροής έδιναν στον Ναβάλνυ το πολύ 10% των ψήφων. Με το να συντρίψει την καλύτερη ελπίδα τής αντιπολίτευσης σε ένα καθαρό αγώνα, ο Σομπιάνιν ήλπιζε να ενισχύσει την συνολική θέση του Κρεμλίνου, ενώ θα αύξανε και το προσωπικό πολιτικό βάρος του μεταξύ των ελίτ.
Ο Ναβάλνυ και η ομάδα τής προεκλογικής του εκστρατείας κατάφεραν να ανατρέψουν αυτές τις προσδοκίες. Ως την περασμένη εβδομάδα, οι περισσότεροι δημοσκόποι θεωρούσαν ότι ως το 20% των ψήφων ήταν εφικτό για τον Ναβάλνυ και, σε περίπτωση που αυτός το πετύχαινε, θα ήταν ένα σημάδι για τις πολιτικές του ικανότητες και τις μελλοντικές του δυνατότητες. Στο τέλος, πήρε 27% των ψήφων, σύμφωνα με την επίσημη καταμέτρηση. Το πέτυχε αυτό χωρίς πρόσβαση σε ομοσπονδιακή τηλεόραση ή στο είδος των πλεονεκτημάτων που δίνονται στους κατεστημένους φορείς που τάσσονται υπέρ τού Κρεμλίνου, όπως λεγεώνες πιστών, δημοσίων υπαλλήλων ψηφοφόρων ή η δυνατότητα να συνδυάσουν επίσημα καθήκοντα και προεκλογική δραστηριότητα.
Αντί όλων αυτών, ο Ναβάλνυ διεξήγαγε έναν προεκλογικό αγώνα πότρα-πόρτα με τους πολίτες – λέγεται ότι αντέγραψε ατάκες από τα επεισόδια του «The Wire» - στην διάρκεια του οποίου έκανε συναντήσεις με τους ψηφοφόρους έξω από εισόδους μετρό και είχε ομάδες εθελοντών που μοίραζαν προεκλογικά φυλλάδια και πινακίδες σε όλη την πόλη. Συγκέντρωσε δωρεές 3 εκατομμυρίων δολαρίων, ένα επίτευγμα που δεν πρέπει να υποτιμηθεί σε μια χώρα που δεν έχει καμία κουλτούρα για μικρής κλίμακας φιλανθρωπία και για πολιτικές δωρεές. Ήταν μια άνευ προηγουμένου επίδειξη ζήλου και πρωτοβουλίας στην εποχή του Πούτιν, μια πολιτική εποχή που χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από κυνική αποστασιοποίηση και δυσπιστία για οτιδήποτε φέρει ακόμα το άρωμα της επίσημης πολιτικής.
Αντιθέτως, ο Σομπιάνιν αγωνίστηκε με τον συνήθη τρόπο. Δηλαδή, μόλις και μετά βίας έκανε κάτι. Στηρίχθηκε στην εικόνα του ως ικανού, καλοπροαίρετου τεχνοκράτη για τον οποίο η επιφυλακτικότητα από το εκλογικό σώμα έχει μετατραπεί σε αρετή. Η θητεία του ως δήμαρχος της Μόσχας - διορίστηκε το 2010 από τον τότε πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, οπότε ετούτη είναι η πρώτη εκλογή του - έχει όντως πάει αρκετά καλά, με τα πάντα, από τα πάρκα της πόλης ως την διαβόητη κατάσταση στάθμευσης, να βελτιώνονται στις μέρεςτου. Δεν συναντήθηκε άμεσα με ψηφοφόρους ούτε συμμετείχε σε ντιμπέιτ, αλλά το κρατικό Channel One τον παρουσίασε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων 24 φορές μέσα σε μόλις έξι εβδομάδες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Ιστορικά, αυτό ήταν αρκετό για να καταγάγει ένας υποψήφιος που είναι του περιβάλλοντος του Κρεμλίνου μια εύκολη νίκη όταν οι αντίπαλοι υποψήφιοι είναι άφαντοι και δεν ενθουσιάζουν.
Αλλά η συνήθης στρατηγική απέτυχε στον Σομπιάνιν. Η προσέλευση την ημέρα των εκλογών ήταν μόνο 32%, και η δημόσια έκθεση του Σομπιάνιν ήταν πολύ χαμηλότερη από το αναμενόμενο. Τα προηγούμενα χρόνια, η χαμηλή προσέλευση ευνοούσε τους υποψήφιους του Κρεμλίνου: όσο λιγότερη φασαρία, τόσο το καλύτερο, καθώς προσερχόταν στην κάλπη μόνο εκείνο που οι Ρώσοι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «πειθαρχημένο εκλογικό σώμα». Αλλά, καθώς ο Πούτιν και οι σύμβουλοί του άρχισαν να ανησυχούν για μια πιθανή αποδυνάμωση της θέσης τους, η ελάχιστη συμμετοχή τούς έριξε σε μια παγίδα: για να συνεχίσουν να είναι προβλέψιμες οι εκλογές, οι Αρχές έπρεπε να τις υποτιμήσουν - αν όχι να τις δυσφημίσουν -, αλλά αυτό, με τη σειρά του, υπονόμευσε τη νομιμοποίηση εκείνων που προορίζονταν για να κυβερνήσουν.
Αυτός είναι, εν μέρει, ο λόγος γιατί το Κρεμλίνο συγκατένευσε για ένα ελεγχόμενο πείραμα, αφήνοντας σε μεγάλο βαθμό ανεμπόδιστη την εκστρατεία τού Ναβάλνυ. Ωστόσο, το Κρεμλίνο δεν προώθησε την δική του υποψηφιότητα με ιδιαίτερες πρωτοβουλίες – ο Σομπιάνιν διεξήγαγε μια μάλλον άτονη, αποστασιοποιημένη εκστρατεία, επιτρέποντας στον Ναβάλνυ να απορροφήσει όλη την ενέργεια στην πόλη. Ο Andrei Grazhdankin, ο αναπληρωτής διευθυντής του Levada Center, ενός ανεξάρτητου οργανισμού δημοσκοπήσεων, είπε ότι η εκλογική βάση του Σομπιάνιν έμεινε «αποπροσανατολισμένη» και «δεν ήξερε τι της ζητείται, δεν ήξερε πώς να ενεργήσει». Και έτσι, μου είπε ο Grazhdankin, «απλά δεν πήγε στα εκλογικά κέντρα».
Με τον καιρό, η παλιά λογική θα ανατραπεί: η χαμηλή προσέλευση θα βοηθά τους υποψηφίους της αντιπολίτευσης, των οποίων οι ψηφοφόροι έχουν κίνητρα για να πηγαίνουν στις κάλπες. Το Κρεμλίνο θα πρέπει να βρει κάποιο τρόπο να μην βασίζεται μόνο σε ένα παθητικό εκλογικό σώμα, αλλά να δημιουργήσει μια δική του ενεργητική εκλογική βάση. Και τούτη, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, μπορεί να είναι η πιο σημαντική - και άβολη - συνέπεια για τις Αρχές από αυτήν την νέα πρωτόγονη απελευθέρωση.
Αφότου η ευρεία νοθεία στις εκλογές της Δούμας τον Δεκέμβριο του 2011 προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις – με τα επακόλουθα των οποίων εξακολουθεί να ασχολείται το Κρεμλίνο - οι αρχές είναι απίθανο να διακινδυνεύσουν να καταφύγουν σε κραυγαλέες μεθοδεύσεις στην καταμέτρηση των ψήφων, τουλάχιστον στη Μόσχα. Πράγματι, όπως μου είπε ο Grigory Melkonyants, ο εκτελεστικός διευθυντής τής Golos, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης επιθεώρησης των εκλογών, αν και «δεν μπορεί κανείς να πει ότι οι εκλογές ήταν απολύτως δίκαιες» λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων που δόθηκαν στον Σομπιάνιν, οι εκλογές τής Κυριακής έγιναν «χωρίς σοβαρές παρατυπίες». Ένας μεγάλος αριθμός ανεξάρτητων παρατηρητών κράτησε υπό έλεγχο τους δημοτικούς υπαλλήλους στις εκλογές, πρόσθεσε.
Αν και ο Ναβάλνυ ζήτησε νέα καταμέτρηση, φαίνεται ότι έχει ήδη αποδεχθεί την ήττα του – στο κάτω-κάτω, γι’ αυτόν, η αναμέτρηση για την δημαρχία ήταν πάντα ένα πεδίο δοκιμών για κάτι μεγαλύτερο. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, χρησιμοποίησε την εμφάνισή του στις συζητήσεις που μεταδόθηκαν στους τοπικούς σταθμούς τής Μόσχας για να μιλήσει τόσο για την κίνηση στους δρόμους ή τους λογαριασμούς των εταιρειών κοινής ωφέλειας, όσο και για προσωπικότητες όπως ο Arkady Rotenberg, ένας δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας ο οποίος ήταν κάποτε συναθλητής τού Πούτιν στο τζούντο, στην Αγία Πετρούπολη.
Σε ένα μεγάλο συλλαλητήριο στην πλατεία Bolotnaya το βράδυ της Δευτέρας, ο Ναβάλνυ είπε ότι θα μετατρέψει «τον πολιτικό μηχανισμό που έχουμε δημιουργήσει σε αυτές τις εκλογές σε μια ατμομηχανή» που θα δώσει τις πολιτικές μάχες «σε όλες τις πόλεις τής χώρας». Κανείς δεν είχε αυταπάτες, αλλά εκείνος έκανε τις τελικές του φιλοδοξίες ακόμη πιο σαφείς, λέγοντας ότι ο πραγματικός στόχος βρισκόταν στον ποταμό Μόσχοβα: το Κρεμλίνο.
Από την πλευρά του, το Κρεμλίνο φαίνεται να μην ξέρει τι να κάνει με τον Ναβάλνυ – ο χειρισμός για αυτόν ήταν ασταθής και χωρίς αυτοπεποίθηση. Τον Ιούλιο, ένα δικαστήριο στην πόλη Kirov δίκασε τον Ναβάλνυ για υπεξαίρεση σε μια δίκη με πολιτικά κίνητρα και τον καταδίκασε σε πέντε χρόνια φυλακή. Την επόμενη μέρα, σε μια στιγμή που κυριολεκτικά δεν έχει προηγούμενο στη νομολογία της εποχής Πούτιν, ο δικαστής τον απελευθέρωσε μετά την έφεση, παγιώνοντας τον ηρωικό του μύθο και αφήνοντάς τον να κατεβεί στις εκλογές για δήμαρχος της Μόσχας.
Ο Πούτιν δεν καταφέρνει καν να πει δημοσίως το όνομα του Ναβάλνυ, προφανώς φοβούμενος ότι θα τον αναγάγει σε κακό πνεύμα, και αναφέρεται σε αυτόν ως «αυτός ο κύριος» ή αν τον ρωτούν, «το πρόσωπο αυτό που αναφέρατε». Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ο βουλευτής από το υπέρ τού Κρεμλίνου κόμμα «Ενωμένη Ρωσία», μου είπε κουνώντας το κεφάλι του ότι δεν ήξερε τι άλλο κάνουν οι Αρχές με την συγκεχυμένη στρατηγική τους για τον Ναβάλνυ, εκτός από «απλά να δημιουργούν μια βιογραφία για αυτόν».
Γι’ αυτό η άνοδος του Ναβάλνυ είναι ταυτόχρονα και η μεγαλύτερη επιτυχία και η μεγαλύτερη αδυναμία τής ρωσικής αντιπολίτευσης. Οι αρετές του είναι προφανείς: είναι ισχυρός και γοητευτικός και σαφώς έχει το χάρισμα για την πολιτική. Δεν είναι δύσκολο να τον φανταστεί κανείς να αγωνίζεται κάποτε για την προεδρία. Αλλά το γεγονός ότι όλη η ενέργεια και ο ενθουσιασμός που ξέσπασε ανοικτά το 2011 και το 2012 έχει, σχεδόν δύο χρόνια αργότερα, δημιουργήσει τον Ναβάλνυ και μόνο τον Ναβάλνυ, δεν είναι κάτι το ιδανικό.
Μια πραγματική αλλαγή θα απαιτήσει κομματικές δομές με λειτουργικές γραφειοκρατίες που δεν θα εξαρτώνται από την ικανότητα ενός ατόμου να προσελκύσει το πλήθος, αλλά από την δυναμική σε όλη τη χώρα. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο, δεδομένου ότι ο Ναβάλνυ θα μπορούσε κάλλιστα να σταλεί πίσω στην φυλακή αφότου συνεχιστεί η διαδικασία των εφέσεών του.
Σε τοπικό επίπεδο, άλλοι ηγέτες και κινήματα αναδύονται. Ο Evgeny Roizman, ένας ζωηρός, κατά καιρούς σκληρός πολέμιος των ναρκωτικών, με δεσμούς με την αντιπολίτευση, εξελέγη δήμαρχος της Yekaterinburg, της τέταρτης μεγαλύτερης πόλης τής Ρωσίας. Άλλες εκλογικές αναμετρήσεις σε όλη τη χώρα έκαναν ανεξάρτητες πολιτικές προσωπικότητες να αναλάβουν αξιώματα ή έδρες σε περιφερειακά νομοθετικά σώματα. Η μοναδική στο είδος της εκστρατεία τού Ναβάλνυ δεν θα παραμείνει ως τέτοια για πολύ. Οι εκλογές για τη Δούμα τής πόλης τής Μόσχας θα πραγματοποιηθούν το επόμενο έτος και θα ακολουθήσει μια κοινοβουλευτική ψηφοφορία σε εθνικό επίπεδο, το 2016.
Φυσικά, ο Ναβάλνυ ηττήθηκε, και είναι πολύ πιθανό οι υποστηρικτές του να χάσουν την ενέργεια και το ενδιαφέρον τους καθώς η συγκίνηση από τις μάχες τού παρελθόντος θα εξασθενεί και η νέα θητεία τού Σομπιάνιν θα παίρνει σάρκα και οστά. Τούτο ίσως να είναι το σημείο που η ρωσική αντιπολίτευση έχει βρεθεί πιο κοντά σε εκλογική επιτυχία μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα - αλλά ακόμα δεν είναι νίκη. Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση που μένει είναι ότι ακόμα κι αν το Κρεμλίνο κατορθώνει να ρίχνει γροθιά μετά την γροθιά, κερδίζοντας κάθε γύρο «στα σημεία», κατά κάποιο τρόπο ο αγώνας δεν προχωρά όπως θα τον ήθελε.
*δημοσιογράφος στην Μόσχα, όπου γράφει μεταξύ άλλων και για τον Economist. Είναι επίσης επισκέπτης μελετητής στο Ινστιτούτο Harriman στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Foreign Affairs
Greek Finance Forum
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΕΚΤΟΣ 4ΑΔΑΣ Ο ΜΠΕΓΚΙΤΣ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ο Πάρκερ τους... έκλεισε το σπίτι
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
