2013-10-07 10:45:04
της Ελίνας Γαληνού
Πόσο μακριά μπορεί να μας ταξιδέψει μέσα στο χρόνο μια ζωγραφιά πειρατών που ετοιμάζονται να ληστέψουν ένα διερχόμενο πλοίο; Και πόσο μακρινή ιστορία έχει τελικά η πειρατεία στον ελληνικό χώρο και στον χώρο της Μεσογείου;
Ολα ξεκινούν από την ανάγκη για επιβίωση, που μεταμόρφωσε την πειρατεία σε "βιοποριστικό επάγγελμα". Η λέξη πειρατεία προέρχεται από το αρχαίο ρήμα πειράω-πειράομαι που σημαίνει προσπαθώ, επιχειρώ, επιτίθεμαι και χρησιμοποιείται σήμερα και μεταφορικά για τον χαρακτηρισμό πνευματικής κλοπής. Διεθνώς βέβαια την σημερινή εποχή, θεωρείται ποινικό αδίκημα, αλλά δεν ίσχυε το ίδιο και στην αρχαιότητα...Στην μυκηναική και γεωμετρική Ελλάδα, η πειρατεία ήταν κοινωνικά αποδεκτή και απαγορευόταν μόνο όταν στρεφόταν εναντίον των συμπολιτών. Γενικά πάντως, η Μεσόγειος θάλασσα, υπήρξε ο αρχαιότερος γεωγραφικός χώρος της Ευρώπης όπου εμφανίστηκε η πειρατεία..
Ο πειρατής υποστηριζόταν από τους τοπικούς ηγεμόνες και θεωρείτο αξιοσέβαστη προσωπικότητα που αγωνιζόταν για την εξασφάλιση πόρων διαβίωσης και την ασφάλεια του τόπου του...Στα ομηρικά έπη, η πειρατεία αναφέρεται ως νόμιμη πράξη και μέσο πλουτισμού. Για παράδειγμα, ο Οδυσσέας στην Ιλιάδα, παινεύει τον Εύμαιο για την δράση του ως πειρατής...Αλλωστε, πολλά βασίλεια όπως η Κρήτη, η Φρυγία, η Αίγυπτος και άλλα, είχαν σπουδαίες επιδόσεις στην πειρατεία και ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά από την καταλήστευση ξένων εμπορικών πλοίων...Αργότερα, εμφανίστηκαν οι κουρσάροι, οι οποίοι μισθώνονταν από τους ηγεμόνες των κρατών για να προκαλούν καταστροφές στους αντιπάλους σε καιρό πολέμου. Αυτοί δρούσαν μέσω της κρατικής "άδειας πειρατείας", η οποία όριζε την συγκεκριμένη διάρκεια δράσης στις περιοχές που επιτρεπόταν η κούρσα, την εθνικότητα των πλοίων που μπορούσαν να κουρσέψουν και το ποσοστό λείας που έπρεπε να αποδώσουν στον ηγεμόνα. Ετσι το κάθε κράτος δεν απασχολούσε το πολεμικό του ναυτικό για τέτοιου είδους ενέργειες, ενώ αποκόμιζε και λάφυρα Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα, οι Ελληνες με εξαίρεση τους Μανιάτες, δεν ήταν λαός πειρατών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις, υπηρετούσαν ως πληρώματα σε κουρσάρικα πλοία ξένων, όπου διακρίθηκαν για την ικανότητα και την εργατικότητά τους. Ονομαστοί έλληνες κουρσάροι, ήταν κυρίως Μανιάτες που καταδίωκαν και άρπαζαν εχθρικά καράβια. Στην περιοχή της Μάνης, σημειώνεται ότι η πειρατεία ξεκίνησε κάπου γύρω στο 1600 μ.Χ, και αναπτύχθηκε λόγω της γεωγραφικής της θέσης και του άγονου εδάφους της. Κατά τον 18ο αιώνα, αρχίζουν οι συγκρούσεις της Γαλλίας με όλα τα ευρωπαικά κράτη, λόγω επεκτατικής πολιτικής του Λουδοβίκου ΙΔ΄ και οι Αγγλοι, φοβούμενοι την επέκταση της επιρροής της στην Ανατολική Μεσόγειο, στρέφονται στους Ελληνες προτρέποντάς τους να γίνουν Κουρσάροι με αγγλική σημαία στα πλοία τους. Τοτε οι Ελληνες με ορμητήριο τα Κύθηρα, παραμόνευαν και άρπαζαν τα πλοία που έφταναν από τη Γαλλία και Ιταλία, τα οδηγούσαν στη Μάνη και μοίραζαν τη λεία...Οι ξένοι ναυτικοί, θεωρούσαν τις ακτές της Μάνης πολύ επικίνδυνη περιοχή, ενώ της έδωσαν την ονομασία "Μεγάλο Αλγέρι". Οι ξένοι περιηγητές περιγράφοντας αυτα τα γεγονότα, εκφράζουν τον θαυμασμό και τον φόβο τους για τους τρομερούς Μανιάτες πειρατές, που άλλωστε βοήθησαν σημαντικά στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, κατέστειλε την πειρατεία, στέλνοντας αποστολή με τον Κανάρη και τον Μιαούλη, να καταστρέψουν τα ορμητήρια του Αιγαίου. Ομως μετά τη δολοφονία του η πειρατεία αναζωπυρώθηκε.
Μια χαρακτηριστική σκηνή πειρατείας του ελληνικού αρχιπελάγους, απαθανάτισε τον 19ο αιώνα ο Γάλλος ζωγράφος Montfort του οποίου τα περισσότερα έργα είναι εμπνευσμένα από τη ζωή και τα έθιμα των λαών που γνώρισε, με έμφαση στο τοπίο της ανατολής. Ο τίτλος του έργου είναι οι "Ελληνες πειρατές" και μας μεταφέρει σε μια ομάδα πειρατών του ελληνικού αρχιπελάγους, οι οποίοι παραφυλούν τα βράχια, έτοιμοι να ληστέψουν ένα διερχόμενο πλοίο... Αυτή ήταν μια σκηνή που ο ζωγράφος αντίκρυζε συχνά στα ταξίδια του στην Ανατολή. Το τοπίο του πίνακα, δεν έχει ταυτιστεί, αλλά θα μπορούσε να είναι ένα από τα νησιά του Αιγαίου ή οι ακτές της Μάνης. Οι φορεσιές των ανδρών, μας παραπέμπουν σε διάφορα μέρη προέλευσης, όπως η Πελοπόννησος, τα Επτάνησα, ή και κάποια νησιά του Αιγαίου...
Ο πίνακας που αγοράστηκε από τον Λάμπρο Ευταξία τον Ιανουάριο του 1976 και ανήκει στις συλλογές του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, έδωσε το έναυσμα για να ανοίξει ένα ενδιαφέρον ιστορικό κεφάλαιο, για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που διοργανώνει το Μουσείο με την ευκαιρία της εορτής για τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο τίτλος του προγράμματος είναι "Τα πρόσωπα του χρόνου" και ανακαλεί στη μνήμη ηρωικά κατορθώματα πειρατών με τις επιδράσεις τους στη ζωή των ανθρώπων και κρατών κάποτε...
Το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, είναι ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Επιτροπής για τις Συλλογές και Δραστηριότητες των Μουσείων Πόλεων, και εκπροσωπήθηκε πρόσφατα στο 23ο Συνέδριο του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων που έλαβε χώρα στο Ρίο ντε Τζανέιρο, από τον κ. Ε. Σκιαδά (υπεύθυνο τμήματος Αρχειακών Μελετών και Εκδόσεων) και τον κ. Σ. Στρατήγη (μέλος του Δ.Σ).
InfoGnomon
Πόσο μακριά μπορεί να μας ταξιδέψει μέσα στο χρόνο μια ζωγραφιά πειρατών που ετοιμάζονται να ληστέψουν ένα διερχόμενο πλοίο; Και πόσο μακρινή ιστορία έχει τελικά η πειρατεία στον ελληνικό χώρο και στον χώρο της Μεσογείου;
Ολα ξεκινούν από την ανάγκη για επιβίωση, που μεταμόρφωσε την πειρατεία σε "βιοποριστικό επάγγελμα". Η λέξη πειρατεία προέρχεται από το αρχαίο ρήμα πειράω-πειράομαι που σημαίνει προσπαθώ, επιχειρώ, επιτίθεμαι και χρησιμοποιείται σήμερα και μεταφορικά για τον χαρακτηρισμό πνευματικής κλοπής. Διεθνώς βέβαια την σημερινή εποχή, θεωρείται ποινικό αδίκημα, αλλά δεν ίσχυε το ίδιο και στην αρχαιότητα...Στην μυκηναική και γεωμετρική Ελλάδα, η πειρατεία ήταν κοινωνικά αποδεκτή και απαγορευόταν μόνο όταν στρεφόταν εναντίον των συμπολιτών. Γενικά πάντως, η Μεσόγειος θάλασσα, υπήρξε ο αρχαιότερος γεωγραφικός χώρος της Ευρώπης όπου εμφανίστηκε η πειρατεία..
Ο πειρατής υποστηριζόταν από τους τοπικούς ηγεμόνες και θεωρείτο αξιοσέβαστη προσωπικότητα που αγωνιζόταν για την εξασφάλιση πόρων διαβίωσης και την ασφάλεια του τόπου του...Στα ομηρικά έπη, η πειρατεία αναφέρεται ως νόμιμη πράξη και μέσο πλουτισμού. Για παράδειγμα, ο Οδυσσέας στην Ιλιάδα, παινεύει τον Εύμαιο για την δράση του ως πειρατής...Αλλωστε, πολλά βασίλεια όπως η Κρήτη, η Φρυγία, η Αίγυπτος και άλλα, είχαν σπουδαίες επιδόσεις στην πειρατεία και ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά από την καταλήστευση ξένων εμπορικών πλοίων...Αργότερα, εμφανίστηκαν οι κουρσάροι, οι οποίοι μισθώνονταν από τους ηγεμόνες των κρατών για να προκαλούν καταστροφές στους αντιπάλους σε καιρό πολέμου. Αυτοί δρούσαν μέσω της κρατικής "άδειας πειρατείας", η οποία όριζε την συγκεκριμένη διάρκεια δράσης στις περιοχές που επιτρεπόταν η κούρσα, την εθνικότητα των πλοίων που μπορούσαν να κουρσέψουν και το ποσοστό λείας που έπρεπε να αποδώσουν στον ηγεμόνα. Ετσι το κάθε κράτος δεν απασχολούσε το πολεμικό του ναυτικό για τέτοιου είδους ενέργειες, ενώ αποκόμιζε και λάφυρα Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα, οι Ελληνες με εξαίρεση τους Μανιάτες, δεν ήταν λαός πειρατών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις, υπηρετούσαν ως πληρώματα σε κουρσάρικα πλοία ξένων, όπου διακρίθηκαν για την ικανότητα και την εργατικότητά τους. Ονομαστοί έλληνες κουρσάροι, ήταν κυρίως Μανιάτες που καταδίωκαν και άρπαζαν εχθρικά καράβια. Στην περιοχή της Μάνης, σημειώνεται ότι η πειρατεία ξεκίνησε κάπου γύρω στο 1600 μ.Χ, και αναπτύχθηκε λόγω της γεωγραφικής της θέσης και του άγονου εδάφους της. Κατά τον 18ο αιώνα, αρχίζουν οι συγκρούσεις της Γαλλίας με όλα τα ευρωπαικά κράτη, λόγω επεκτατικής πολιτικής του Λουδοβίκου ΙΔ΄ και οι Αγγλοι, φοβούμενοι την επέκταση της επιρροής της στην Ανατολική Μεσόγειο, στρέφονται στους Ελληνες προτρέποντάς τους να γίνουν Κουρσάροι με αγγλική σημαία στα πλοία τους. Τοτε οι Ελληνες με ορμητήριο τα Κύθηρα, παραμόνευαν και άρπαζαν τα πλοία που έφταναν από τη Γαλλία και Ιταλία, τα οδηγούσαν στη Μάνη και μοίραζαν τη λεία...Οι ξένοι ναυτικοί, θεωρούσαν τις ακτές της Μάνης πολύ επικίνδυνη περιοχή, ενώ της έδωσαν την ονομασία "Μεγάλο Αλγέρι". Οι ξένοι περιηγητές περιγράφοντας αυτα τα γεγονότα, εκφράζουν τον θαυμασμό και τον φόβο τους για τους τρομερούς Μανιάτες πειρατές, που άλλωστε βοήθησαν σημαντικά στην επιτυχή έκβαση της Επανάστασης. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, κατέστειλε την πειρατεία, στέλνοντας αποστολή με τον Κανάρη και τον Μιαούλη, να καταστρέψουν τα ορμητήρια του Αιγαίου. Ομως μετά τη δολοφονία του η πειρατεία αναζωπυρώθηκε.
Μια χαρακτηριστική σκηνή πειρατείας του ελληνικού αρχιπελάγους, απαθανάτισε τον 19ο αιώνα ο Γάλλος ζωγράφος Montfort του οποίου τα περισσότερα έργα είναι εμπνευσμένα από τη ζωή και τα έθιμα των λαών που γνώρισε, με έμφαση στο τοπίο της ανατολής. Ο τίτλος του έργου είναι οι "Ελληνες πειρατές" και μας μεταφέρει σε μια ομάδα πειρατών του ελληνικού αρχιπελάγους, οι οποίοι παραφυλούν τα βράχια, έτοιμοι να ληστέψουν ένα διερχόμενο πλοίο... Αυτή ήταν μια σκηνή που ο ζωγράφος αντίκρυζε συχνά στα ταξίδια του στην Ανατολή. Το τοπίο του πίνακα, δεν έχει ταυτιστεί, αλλά θα μπορούσε να είναι ένα από τα νησιά του Αιγαίου ή οι ακτές της Μάνης. Οι φορεσιές των ανδρών, μας παραπέμπουν σε διάφορα μέρη προέλευσης, όπως η Πελοπόννησος, τα Επτάνησα, ή και κάποια νησιά του Αιγαίου...
Ο πίνακας που αγοράστηκε από τον Λάμπρο Ευταξία τον Ιανουάριο του 1976 και ανήκει στις συλλογές του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, έδωσε το έναυσμα για να ανοίξει ένα ενδιαφέρον ιστορικό κεφάλαιο, για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που διοργανώνει το Μουσείο με την ευκαιρία της εορτής για τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο τίτλος του προγράμματος είναι "Τα πρόσωπα του χρόνου" και ανακαλεί στη μνήμη ηρωικά κατορθώματα πειρατών με τις επιδράσεις τους στη ζωή των ανθρώπων και κρατών κάποτε...
Το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, είναι ιδρυτικό μέλος της Διεθνούς Επιτροπής για τις Συλλογές και Δραστηριότητες των Μουσείων Πόλεων, και εκπροσωπήθηκε πρόσφατα στο 23ο Συνέδριο του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων που έλαβε χώρα στο Ρίο ντε Τζανέιρο, από τον κ. Ε. Σκιαδά (υπεύθυνο τμήματος Αρχειακών Μελετών και Εκδόσεων) και τον κ. Σ. Στρατήγη (μέλος του Δ.Σ).
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
