2013-10-09 01:36:04
1. O Μάνος Χατζιδάκις για την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή ένωση
Λόγια σοφά και προφητικά θα λέγαμε Η γνώση του για την ποιότητα μιας σύζευξης κυβερνητικών συμφερόντων και η απογοήτευση του για την ελληνική πραγματικότητα λειτουργεί ως απόσταγμα στα παρακάτω λόγια του μεγάλου Έλληνα συνθέτη(και όχι μόνο).
Ο αξέχαστος Μάνος Χατζιδάκις είχε μιλήσει σε συνέντευξή του το 1990 για την πορεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα όσα λέει τότε, δεν τα ζούμε στο πετσί μας σήμερα οι Έλληνες;
2. Ο Μάνος Χατζιδάκις για την ελληνικότητα
«Το ελληνικό, τώρα: από την ώρα που μας βοηθάει η Ελλάς να γίνουμε άνθρωποι, με μια παγκοσμιότητα, πολύ καλώς. Από την ώρα που μας δίδει μια φουστανέλα και μας εμποδίζει να υπάρχουμε με τους άλλους συνανθρώπους, είναι αντιδραστικό. Αν αυτό που λέμε ελληνικό είναι εμπόδιο στο να ενωθούμε με έναν μαύρο, είναι καταδικαστέο. Αν, αντιθέτως, αυτό είναι βοηθητικό για να ενωθούμε με τους άλλους, είναι υπέροχο».
«Η έννοια του ελληνικού για πολλούς ανθρώπους έχει διαφορετική όψη. Εγώ πιστεύω σ' εκείνη την ελληνικότητα που εξαφανίζει τις διαφορές».
«Φυσικά, από κάπου ξεκινάμε. Όλοι ξεκινάμε και τις πρώτες λέξεις που ψελλίζουμε είναι της μάνας μας. Αλλά δεν μένουμε με τις τέσσερις λέξεις που μάθαμε απ' τη μάνα μας: πηγαίνουμε και μαθαίνουμε και μιλάμε και σκεπτόμαστε και ξαναμαθαίνουμε να μιλάμε και απορρίπτουμε σκέψεις και προχωράμε...»
«Φωνές» — από το αρχείο του Γιώργου Ζεβελάκη.
3. ΜΕ ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
Ο,ΤΙ ΕΧΩ ΙΕΡΟ
Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την ‹ηθική› των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ
Πάντα μ' απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο όσες φορές τ' άκουγα. Έλεγα μέσα μου, τι άραγες εννοεί; (...) Σκέφτηκα, σαν κάτι να φωτίστηκε μέσα μου, εφόσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ
Παρελάσεις, εθνικόφρονα λογύδρια, παραστάσεις σχολικές κι άλλα παρόμοια ενισχύουν την ιδιότυπη φασιστική μας κληρονομιά. Το περίφημον ‹πας μη Έλλην βάρβαρος›.
ΕΘΝΙΚΟΙ (Α)ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Δε νομίζω ότι κινδυνεύουμε ως Έλληνες, αλλά ως Ελληνολάτρες.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Δεν μ' αρέσει να παριστάνω τον πολύ Έλληνα. Θέλω να είμαι όσο είμαι. Καιρός είναι η έννοια Έλληνας να δώσει τη θέση της στην έννοια άνθρωπος. Και τότες πιστεύω πως θα συνδεθούμε με μια πιο βαθιά παράδοση που, κατά σύμπτωση, είναι κι αυτή γνησίως ελληνική.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ
Ελπίζω για τούς επερχόμενους (ότι θα μας κυβερνήσει) μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η αγία κι αποστολική οικογένεια του Πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ
Οι Τούρκοι είναι ένας λαός που δεν μ' αγγίζει ιδιαίτερα, ούτε αισθητικά, ούτε ερωτικά. Βέβαια τους προτιμώ σαν εχθρούς παρά σαν φίλους. Ως φίλοι μου δημιουργούν αμηχανία. Ως εχθρούς τους έχω συνηθίσει.
Η ΚΥΡΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑ
Όλες οι επαναστάσεις καταλήγουν στην κατάκτηση της ανεγκέφαλης Κυρίας. Της Εξουσίας. Αυτή η κατάκτηση, ως γνωστόν, δημιουργεί Δίκαιον, μακράν των ονειρικών στόχων μιας επανάστασης. Οι άνθρωποι που προκύπτουν από μία επανάσταση, περιέχουν τα ίδια συστατικά με τους αποχωρήσαντες ή τους ηττηθέντες (...). Χρειάζεται ισχυρή παιδεία για ν' ανθέξει κανείς στην έννοια της Εξουσίας και της επιτυχίας.
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
Ο μόνος Έλληνας πολιτικός που μου χάρισε αυτοπεποίθηση και άνεση ως προς την ελληνική καταγωγή μου. Δεν άφησε ούτε απογόνους ούτε επιγόνους. Τον θεωρώ βαθιά φίλο μου. Μου δίδαξε την τεχνική της περηφάνιας.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ...
...Δέχεται μόνον ότι το υπηρετεί και το κολακεύει. Υπήρξε πάντοτε αντιπνευματικό και εξακολουθεί να είναι.
ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Δεν έχουμε πολιτισμό και η απόδειξη είναι ότι έχουμε Υπουργείο Πολιτισμού.
ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΧΩ ΔΗΜΟΤΙΚΗ
Η σημασία της καθιέρωσής της σαν επίσημης γλώσσας του κράτους είναι τεράστια. Ο τραμπουκισμός και οι παρακρατικοί μένουν χωρίς επίσημη γλώσσα.
ΚΑΠΟΥ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ
Είμαι λαϊκός. Αλλά όχι λαϊκίζων.
Μάνος Χατζιδάκις
4. “Η δημογεροντία του μέλλοντος”
(Ποιος τελικά θα κυβερνήσει την ενωμένη Ευρώπη;)
Κυριακή, 15 Ιουλίου 1979
Μάνος Χατζιδάκις, «ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ», Εκδόσεις Εξάντας
Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας, μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά.
Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ στις εννιά, και φυσικά δεν μετέδωσαν την συνέντευξη μου. (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν).
Μέσα στ’ άλλα γι’ αυτή την εκπομπή πού τελικά δεν μεταδόθηκε, μου ζήτησαν να σπάσω μερικά πιάτα. Λατρεύουν καθώς ξέρετε σε όλη την Ευρώπη, τον ήχο των ελληνικών πιάτων. Και βέβαια δεν τους άρεσε όταν τους απαγόρεψα ν’ ακούγονται μπουζούκια στην εκπομπή.
Μου’ παν μ’ ένα περίεργο ύφος: Δηλαδή η θρυλική εκείνη εικόνα των Αθηνών του Ποτέ την Κυριακή, της ταινίας πού γράψατε μουσική, δεν ήταν αληθινή; Μας είπατε τότε ψέματα όταν σπάγατε πιάτα και τραγουδούσατε με συνοδεία μπουζουκιών;
Και πρωτ’ απ’ όλα, τους απάντησα πού μ’ είδατε εμένα προσωπικά να σπάω πιάτα και να τραγουδώ με μπουζούκια; Ήταν η Μελίνα Μερκούρη κι όχι εγώ. Αν σας την θυμίζω, τόσο το καλλίτερο. Πάει να πει ότι της μοιάζω.
Όμως ας έρθουμε στην παρεξήγησή σας γύρω από την Αθήνα. Η τότε Αθήνα της ευημερίας, των πρώτων τουριστικών ρευμάτων και της ανεμελιάς, υπήρξε ένα θεατρικό σκηνικό μες στο όποιο όλοι μας λίγο πολύ, υπεύθυνοι και ανεύθυνοι παίζαμε με παρρησία τους νεοέλληνες. Αυτή η Αθήνα είναι γεγονός πώς δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μάλλον οριστικά.
Και συνέχισα: Μη μου ζητάτε ένα μνημόσυνο που σήμερα το πραγματοποιούν μόνο οι ανώνυμοι βιομηχανίσκοι, με τις λαϊκές στάρλετ και τις φαβορίτες στα καταστήματα μπουζουκιών που ξενυχτάνε και που ευτυχώς κλείσανε, ελπίζω δια παντός.
Ποια είναι η σημερινή Αθήνα, με ρωτούν, η Αθήνα του εβδομήντα εννιά. Μπορείτε να την περιγράψετε;
Τους απαντώ: Μια Αθήνα σκεφτική. Με προβλήματα που της χαράζουν το πρόσωπο. Με μια εξαίσια και γοητευτική μόλυνση περιβάλλοντος. Με παγωμένες σχέσεις και πληγωμένη συμπεριφορά. Με τη σφραγίδα του χυδαίου σ’ ό,τι καινούργιο χτίζει. Δεν γνωρίζω αν σας είναι η εικόνα αυτή ελκυστική, όμως ξέρω καλά πώς είναι πιο πραγματική απ’ την παράδοσή της. Απ’ τα τρισήμισυ εκατομμύρια πού την κατοικούν, τα δυόμισυ είναι εσωτερικοί μετανάστες–τυχοδιώκτες της επαρχιακής Ελλάδας.
Προσφέρουν στην πρωτεύουσα βία, αθλιότητα, ανασφάλεια και θλιβερό γούστο. Και οι πόλεις της επαρχίας, απαλλαγμένες απ’ τα δεύτερα στοιχεία τους, παίρνουν αναπνοή και γίνονται λίαν κατάλληλες για ιδιωτική ζωή κι ανθρώπινη συμπεριφορά. Αλλά κι αυτό, ίσαμε να το μυριστούν οι άθλιοι των Αθηνών και ξαναπάνε πίσω στα πάτρια εδάφη για να καθαρίσει κι άλλη μια φορά ή Αθήνα. Η περιπέτεια αυτή γνήσια ελληνική, θυμίζει την «Ελλαδογραφία» του Γκάτσου, χωρίς όμως το επικό στοιχείο του ποιητή.
Μετά απ’ την απάντησή μου αυτή μπλέξαμε σε λεπτομέρειες άπειρες, θέλοντας να εξηγήσω, τί είναι η «Ελλαδογραφία». Δύσκολος ο κώδικας για μια ευρωπαϊκή ερμηνεία του τίτλου, του ποιήματος και του περιεχομένου του. Περιορίσθηκα λοιπόν στα απαραίτητα, και συνεχίσαμε.
Ερώτηση: Τι συνθέτει την Ελλάδα του σήμερα και ποια στοιχεία την εκπροσωπούν;
Απάντηση: Μια αδυναμία της χώρας να τοποθετηθεί πια τα προβλήματα της πάνω στα λεγόμενα πατριωτικά βάθρα, οπού οι κρίσεις της να ενοποιούν τον διχασμένο από χιλιάδες μικροσυμφέροντα ανώριμο πληθυσμό. Στο παρελθόν μια τέτοια τοποθέτηση μ’ όλες τις συγκεχυμένες καταστάσεις πού δημιουργούσε, μας οδηγούσε επί του ασφαλούς σε εθνικές εξάρσεις, πολύ εποικοδομητικές για μια εγχώρια κατανάλωση, τουλάχιστον. Σήμερα όλα αυτά φαντάζουν σαν παλιά ιστορική ταινία του Αλεξάντερ Κόρντα, ή για να είμαστε συνεπέστεροι στα καθ’ ημάς, σαν μια ταινία του Μαδρά ή του Λάσκου με τους Χλόηδες, τους αγαπητικούς και τις αθώες βοσκοπούλες,
Ύστερα, να κι άλλο κάτι πού μας εκπροσωπεί. Η καλοζωία. Χωρίς περιεχόμενο και ευτελούς αισθητικής. Μια καλοζωία πού βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θάλεγα, «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες». Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις καλύπτοντας θεατρικά, ευτέλεια κι αθλιότητα.
Ακόμη: Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημοσίου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, πού τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν.
Τέλος: Ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός, που έχει τις ρίζες του στην ανελεύθερη καταγωγή μας και πού η εκμετάλλευση του απ’ όλους μας για ευτελείς σκοπούς, τον έχει ήδη καταστήσει ανυπόληπτο.
Ερώτηση: Και κάτι ωραίο;
Απάντηση: Η αβεβαιότητα μας για το μέλλον και τα νεοκλασικό μας πάθος.
Ερώτηση: Γιατί δεν οργανώνεσθε για ν’ αποκτήσετε ασφάλεια;
Απάντηση: Αντιπαθούμε την οργάνωση εκ βαθέων. Άλλωστε η ανασφάλειά μας προσδίδει νεότητα και ή όποια νεότητα μας, σας ελκύει. Δεν είναι έτσι; Μη μου πείτε ότι σας ελκύει το νεοελληνικό μας πνεύμα ή τα γραφτά των νεοελλήνων θεατρικών συγγραφέων! Όχι για τον θεό - έκανε η Γαλλίς παραγωγός της Γαλλικής τηλεοράσεως.
Ερώτηση (από τον συνεργάτη του Ραδιοφωνικού σταθμού του Λουξεμβούργου): Τι νομίζετε κατά την γνώμη σας ότι θα βρείτε στην Ευρώπη όταν στο μέλλον τελείως ενωθεί;
Επιτρέψτε μου νάμαι προσωπικός σ’ αυτή μου την απάντηση, τους είπα. Και πρώτ’ απ’ όλα, το τρομαχτικό, σε υπερμεγέθη παρουσία με εκπροσώπους τον H. P. Lovecraft, τον Edgar Allan Poe και τον Charles Baudelaire. Μετά, μια ευρωπαϊκή ταυτότητα για απογευματινούς περιπάτους, ιδίως τις Κυριακές, πότε στο Κιρινάλε, ή στην Πλατεία Βαντόμ και πότε στη Σεβίλλη. Τέλος, ένα ευρωπαϊκό κοιμητήριο για μια εφησυχασμένη δημοκρατική μας αποχώρηση, σαν έρθει ή ώρα μας πού λένε.
Μένει το ερώτημα. Άραγε θα μας απαλλάξει η ένταξη μας από την παραδοσιακή γεροντολατρεία κι από την πρόσφατα ανθισμένη παραδημοσιογραφία;
Τί είν’ αυτό; Ρωτάει ο Γάλλος, ο βοηθός του οπερατέρ. Να σας εξηγήσω προθυμοποιήθηκα. Η Παραδημοσιογραφία είναι κάτι σαν παρακρατική οργάνωση, αλλά δεν έχει σχέση με το κράτος. Αντίθετα πολλές φορές το πολεμάει. Ανθεί σε περιόδους παρακμής και με την επιπόλαια ανοχή της επισήμου Δημοσιογραφίας. Κύριος σκοπός της είναι ο εκφοβισμός, υπηρετώντας σκοτεινά ή ευτελή συμφέροντα. Οι σοβαροί δημοσιογράφοι γνωρίζουνε την ύπαρξή της, την περιφρονούν, την συνηθίζουνε αλλά και δεν πιστεύουν στην κάποια οποία σημασία της παρουσίας της. Η παραδημοσιογράφια όμως υπάρχει, λειτουργεί και επιβάλλεται. Ανεύθυνη και αντιπαθητική.
Και τούτο δεν τους άρεσε πολύ και δεν το βρήκαν διασκεδαστικό για τηλεθεατές κι ακροατές του ραδιοφώνου σε ώρα νυχτερινή. Μα συνέχισαν και με ρώτησαν.
Πώς αντιμετωπίζετε την ενοποιημένη κουλτούρα της Ευρώπης σήμερα;
Άνευ φόβου και άνευ πάθους, τους απαντώ. Δεν μας τρομάζει απ’ τη στιγμή πού μας περιέχει. Κι όσο για τα επί μέρους γραφικά στοιχεία μας, έτσι κι αλλιώς μας ήταν άχρηστα, κι ήμασταν αποφασισμένοι να τα πετάξουμε και να τ’ αποκηρύξουμε μετά πάσης βδελυγμίας όταν με τον καιρό θα ωριμάζαμε. Η ένταξη μας, μας ωριμάζει αυτομάτως και μας παρουσιάζει πιο αληθινούς. Κι έτσι τα γραφικά και τα ιδιότυπα, τα βάζουμε για πάντα στο συρτάρι. Με κοίταξε περίεργα η Γαλλίδα, όμως δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα. Αυτή πού τόσο της αρέσουνε τα γραφικά μας τα φολκλορικά, και τι την νοιάζει ποιο είναι το αληθινό μας πρόσωπο.
Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά: Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος; Τί ερώτημα, σκέφτομαι.
Καν βέβαια του απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητα μου.
Σας ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγένεια; Μου κάνει αυτός από το Λουξεμβούργο.
Του απαντώ: Αν με εξουθενώσετε, όχι. Η τουλάχιστον θα μ’ ενδιαφέρει όσο ενδιαφέρει ένα φυλακισμένο στο Άουσβιτς, αν είναι απόγονος του Μεγαλέξαντρου ή του μεγάλου Τσέγκις Χάν. Αν πάλι μείνω ελεύθερος, η ελληνική μου ιθαγένεια θά 'ναι μια πραγματικότητα πού δεν θα 'μαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θάναι συνυφασμένη με τη γλώσσα και με την προσωπική μου Ιστορία. Το μόνο πού μπορώ να ελπίζω είναι να γίνει μια αλήθεια και για σας.
Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;
Κι απάντησα: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η Άγια κι Αποστολική οικογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
Εδώ τελειώνω. Και το νομίζω περιττό να διευκρινίσω πώς ύστερ’ απ’ τη δεύτερη απάντηση μου, το συνεργείο της Ευρωπαϊκής τηλεόρασης, με κάποια βιαστική πρόφαση είχε κιόλας φύγει, μη βρίσκοντας διασκεδαστικές τις απαντήσεις μου.
Η συνέχεια και το παιχνίδι των ερωτήσεων κι απαντήσεων, έγινε εντός μου, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου.
5. Μάνος Χατζιδάκις - Το χαμόγελο της Τζοκόντα (Full Album)
Ας ακούσουμε το αριστούργημα κι το αγαπημένο άλμπουμ «Το Χαμόγελο Της Τζοκόντας» του ιστολογίου μας φίλοι μου, με την μουσική του αξέχαστου Μάνου Χατζηδάκι. Αιωνία του η μνήμη.
Έργο 22 (1964), για ορχήστρα. Το έργο ηχογραφήθηκε στην Νέα Υόρκη το 1965. O δίσκος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Αμερική το 1965 με δώδεκα τραγούδια και την ίδια χρονιά στην Ελλάδα, χωρίς τα τραγούδια ΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ και Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ.
sophia-siglitiki.blogspot.gr
Λόγια σοφά και προφητικά θα λέγαμε Η γνώση του για την ποιότητα μιας σύζευξης κυβερνητικών συμφερόντων και η απογοήτευση του για την ελληνική πραγματικότητα λειτουργεί ως απόσταγμα στα παρακάτω λόγια του μεγάλου Έλληνα συνθέτη(και όχι μόνο).
Ο αξέχαστος Μάνος Χατζιδάκις είχε μιλήσει σε συνέντευξή του το 1990 για την πορεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα όσα λέει τότε, δεν τα ζούμε στο πετσί μας σήμερα οι Έλληνες;
2. Ο Μάνος Χατζιδάκις για την ελληνικότητα
«Το ελληνικό, τώρα: από την ώρα που μας βοηθάει η Ελλάς να γίνουμε άνθρωποι, με μια παγκοσμιότητα, πολύ καλώς. Από την ώρα που μας δίδει μια φουστανέλα και μας εμποδίζει να υπάρχουμε με τους άλλους συνανθρώπους, είναι αντιδραστικό. Αν αυτό που λέμε ελληνικό είναι εμπόδιο στο να ενωθούμε με έναν μαύρο, είναι καταδικαστέο. Αν, αντιθέτως, αυτό είναι βοηθητικό για να ενωθούμε με τους άλλους, είναι υπέροχο».
«Η έννοια του ελληνικού για πολλούς ανθρώπους έχει διαφορετική όψη. Εγώ πιστεύω σ' εκείνη την ελληνικότητα που εξαφανίζει τις διαφορές».
«Φυσικά, από κάπου ξεκινάμε. Όλοι ξεκινάμε και τις πρώτες λέξεις που ψελλίζουμε είναι της μάνας μας. Αλλά δεν μένουμε με τις τέσσερις λέξεις που μάθαμε απ' τη μάνα μας: πηγαίνουμε και μαθαίνουμε και μιλάμε και σκεπτόμαστε και ξαναμαθαίνουμε να μιλάμε και απορρίπτουμε σκέψεις και προχωράμε...»
«Φωνές» — από το αρχείο του Γιώργου Ζεβελάκη.
3. ΜΕ ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
Ο,ΤΙ ΕΧΩ ΙΕΡΟ
Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την ‹ηθική› των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ
Πάντα μ' απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο όσες φορές τ' άκουγα. Έλεγα μέσα μου, τι άραγες εννοεί; (...) Σκέφτηκα, σαν κάτι να φωτίστηκε μέσα μου, εφόσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί.
ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ
Παρελάσεις, εθνικόφρονα λογύδρια, παραστάσεις σχολικές κι άλλα παρόμοια ενισχύουν την ιδιότυπη φασιστική μας κληρονομιά. Το περίφημον ‹πας μη Έλλην βάρβαρος›.
ΕΘΝΙΚΟΙ (Α)ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Δε νομίζω ότι κινδυνεύουμε ως Έλληνες, αλλά ως Ελληνολάτρες.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Δεν μ' αρέσει να παριστάνω τον πολύ Έλληνα. Θέλω να είμαι όσο είμαι. Καιρός είναι η έννοια Έλληνας να δώσει τη θέση της στην έννοια άνθρωπος. Και τότες πιστεύω πως θα συνδεθούμε με μια πιο βαθιά παράδοση που, κατά σύμπτωση, είναι κι αυτή γνησίως ελληνική.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Νιώθω Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητά μου.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ
Ελπίζω για τούς επερχόμενους (ότι θα μας κυβερνήσει) μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η αγία κι αποστολική οικογένεια του Πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΑΣ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ
Οι Τούρκοι είναι ένας λαός που δεν μ' αγγίζει ιδιαίτερα, ούτε αισθητικά, ούτε ερωτικά. Βέβαια τους προτιμώ σαν εχθρούς παρά σαν φίλους. Ως φίλοι μου δημιουργούν αμηχανία. Ως εχθρούς τους έχω συνηθίσει.
Η ΚΥΡΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑ
Όλες οι επαναστάσεις καταλήγουν στην κατάκτηση της ανεγκέφαλης Κυρίας. Της Εξουσίας. Αυτή η κατάκτηση, ως γνωστόν, δημιουργεί Δίκαιον, μακράν των ονειρικών στόχων μιας επανάστασης. Οι άνθρωποι που προκύπτουν από μία επανάσταση, περιέχουν τα ίδια συστατικά με τους αποχωρήσαντες ή τους ηττηθέντες (...). Χρειάζεται ισχυρή παιδεία για ν' ανθέξει κανείς στην έννοια της Εξουσίας και της επιτυχίας.
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
Ο μόνος Έλληνας πολιτικός που μου χάρισε αυτοπεποίθηση και άνεση ως προς την ελληνική καταγωγή μου. Δεν άφησε ούτε απογόνους ούτε επιγόνους. Τον θεωρώ βαθιά φίλο μου. Μου δίδαξε την τεχνική της περηφάνιας.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ...
...Δέχεται μόνον ότι το υπηρετεί και το κολακεύει. Υπήρξε πάντοτε αντιπνευματικό και εξακολουθεί να είναι.
ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Δεν έχουμε πολιτισμό και η απόδειξη είναι ότι έχουμε Υπουργείο Πολιτισμού.
ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΧΩ ΔΗΜΟΤΙΚΗ
Η σημασία της καθιέρωσής της σαν επίσημης γλώσσας του κράτους είναι τεράστια. Ο τραμπουκισμός και οι παρακρατικοί μένουν χωρίς επίσημη γλώσσα.
ΚΑΠΟΥ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ
Είμαι λαϊκός. Αλλά όχι λαϊκίζων.
Μάνος Χατζιδάκις
4. “Η δημογεροντία του μέλλοντος”
(Ποιος τελικά θα κυβερνήσει την ενωμένη Ευρώπη;)
Κυριακή, 15 Ιουλίου 1979
Μάνος Χατζιδάκις, «ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ», Εκδόσεις Εξάντας
Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας, μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά.
Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ στις εννιά, και φυσικά δεν μετέδωσαν την συνέντευξη μου. (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν).
Μέσα στ’ άλλα γι’ αυτή την εκπομπή πού τελικά δεν μεταδόθηκε, μου ζήτησαν να σπάσω μερικά πιάτα. Λατρεύουν καθώς ξέρετε σε όλη την Ευρώπη, τον ήχο των ελληνικών πιάτων. Και βέβαια δεν τους άρεσε όταν τους απαγόρεψα ν’ ακούγονται μπουζούκια στην εκπομπή.
Μου’ παν μ’ ένα περίεργο ύφος: Δηλαδή η θρυλική εκείνη εικόνα των Αθηνών του Ποτέ την Κυριακή, της ταινίας πού γράψατε μουσική, δεν ήταν αληθινή; Μας είπατε τότε ψέματα όταν σπάγατε πιάτα και τραγουδούσατε με συνοδεία μπουζουκιών;
Και πρωτ’ απ’ όλα, τους απάντησα πού μ’ είδατε εμένα προσωπικά να σπάω πιάτα και να τραγουδώ με μπουζούκια; Ήταν η Μελίνα Μερκούρη κι όχι εγώ. Αν σας την θυμίζω, τόσο το καλλίτερο. Πάει να πει ότι της μοιάζω.
Όμως ας έρθουμε στην παρεξήγησή σας γύρω από την Αθήνα. Η τότε Αθήνα της ευημερίας, των πρώτων τουριστικών ρευμάτων και της ανεμελιάς, υπήρξε ένα θεατρικό σκηνικό μες στο όποιο όλοι μας λίγο πολύ, υπεύθυνοι και ανεύθυνοι παίζαμε με παρρησία τους νεοέλληνες. Αυτή η Αθήνα είναι γεγονός πώς δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μάλλον οριστικά.
Και συνέχισα: Μη μου ζητάτε ένα μνημόσυνο που σήμερα το πραγματοποιούν μόνο οι ανώνυμοι βιομηχανίσκοι, με τις λαϊκές στάρλετ και τις φαβορίτες στα καταστήματα μπουζουκιών που ξενυχτάνε και που ευτυχώς κλείσανε, ελπίζω δια παντός.
Ποια είναι η σημερινή Αθήνα, με ρωτούν, η Αθήνα του εβδομήντα εννιά. Μπορείτε να την περιγράψετε;
Τους απαντώ: Μια Αθήνα σκεφτική. Με προβλήματα που της χαράζουν το πρόσωπο. Με μια εξαίσια και γοητευτική μόλυνση περιβάλλοντος. Με παγωμένες σχέσεις και πληγωμένη συμπεριφορά. Με τη σφραγίδα του χυδαίου σ’ ό,τι καινούργιο χτίζει. Δεν γνωρίζω αν σας είναι η εικόνα αυτή ελκυστική, όμως ξέρω καλά πώς είναι πιο πραγματική απ’ την παράδοσή της. Απ’ τα τρισήμισυ εκατομμύρια πού την κατοικούν, τα δυόμισυ είναι εσωτερικοί μετανάστες–τυχοδιώκτες της επαρχιακής Ελλάδας.
Προσφέρουν στην πρωτεύουσα βία, αθλιότητα, ανασφάλεια και θλιβερό γούστο. Και οι πόλεις της επαρχίας, απαλλαγμένες απ’ τα δεύτερα στοιχεία τους, παίρνουν αναπνοή και γίνονται λίαν κατάλληλες για ιδιωτική ζωή κι ανθρώπινη συμπεριφορά. Αλλά κι αυτό, ίσαμε να το μυριστούν οι άθλιοι των Αθηνών και ξαναπάνε πίσω στα πάτρια εδάφη για να καθαρίσει κι άλλη μια φορά ή Αθήνα. Η περιπέτεια αυτή γνήσια ελληνική, θυμίζει την «Ελλαδογραφία» του Γκάτσου, χωρίς όμως το επικό στοιχείο του ποιητή.
Μετά απ’ την απάντησή μου αυτή μπλέξαμε σε λεπτομέρειες άπειρες, θέλοντας να εξηγήσω, τί είναι η «Ελλαδογραφία». Δύσκολος ο κώδικας για μια ευρωπαϊκή ερμηνεία του τίτλου, του ποιήματος και του περιεχομένου του. Περιορίσθηκα λοιπόν στα απαραίτητα, και συνεχίσαμε.
Ερώτηση: Τι συνθέτει την Ελλάδα του σήμερα και ποια στοιχεία την εκπροσωπούν;
Απάντηση: Μια αδυναμία της χώρας να τοποθετηθεί πια τα προβλήματα της πάνω στα λεγόμενα πατριωτικά βάθρα, οπού οι κρίσεις της να ενοποιούν τον διχασμένο από χιλιάδες μικροσυμφέροντα ανώριμο πληθυσμό. Στο παρελθόν μια τέτοια τοποθέτηση μ’ όλες τις συγκεχυμένες καταστάσεις πού δημιουργούσε, μας οδηγούσε επί του ασφαλούς σε εθνικές εξάρσεις, πολύ εποικοδομητικές για μια εγχώρια κατανάλωση, τουλάχιστον. Σήμερα όλα αυτά φαντάζουν σαν παλιά ιστορική ταινία του Αλεξάντερ Κόρντα, ή για να είμαστε συνεπέστεροι στα καθ’ ημάς, σαν μια ταινία του Μαδρά ή του Λάσκου με τους Χλόηδες, τους αγαπητικούς και τις αθώες βοσκοπούλες,
Ύστερα, να κι άλλο κάτι πού μας εκπροσωπεί. Η καλοζωία. Χωρίς περιεχόμενο και ευτελούς αισθητικής. Μια καλοζωία πού βασίζεται περισσότερο στη νευρωτική εκτόνωση παρά στην απόλαυση, στην ηδονή θάλεγα, «για καλώς προπαρασκευασμένες επιθυμίες». Καλοζωία που ικανοποιεί συμπλέγματα και προκαταλήψεις καλύπτοντας θεατρικά, ευτέλεια κι αθλιότητα.
Ακόμη: Ένας χείμαρρος αυτοσχεδιαστικών αντιδράσεων, σ’ όλες τις περιοχές του δημοσίου βίου μας. Μια επιπόλαιη χάραξη προοπτικών και πολιτικής. Έλλειψη κοινού νου, και μια καταπιεστική παρουσία του εγώ μας, πού τις περισσότερες φορές μας εμποδίζει να συνεννοηθούμε και να συνεργαστούμε πάνω στα τοπικά, αλλά και στα ευρωπαϊκά που άρχισαν ήδη να μας θίγουν και να μας απασχολούν.
Τέλος: Ένας ηθικοπλαστικός εθνικισμός, που έχει τις ρίζες του στην ανελεύθερη καταγωγή μας και πού η εκμετάλλευση του απ’ όλους μας για ευτελείς σκοπούς, τον έχει ήδη καταστήσει ανυπόληπτο.
Ερώτηση: Και κάτι ωραίο;
Απάντηση: Η αβεβαιότητα μας για το μέλλον και τα νεοκλασικό μας πάθος.
Ερώτηση: Γιατί δεν οργανώνεσθε για ν’ αποκτήσετε ασφάλεια;
Απάντηση: Αντιπαθούμε την οργάνωση εκ βαθέων. Άλλωστε η ανασφάλειά μας προσδίδει νεότητα και ή όποια νεότητα μας, σας ελκύει. Δεν είναι έτσι; Μη μου πείτε ότι σας ελκύει το νεοελληνικό μας πνεύμα ή τα γραφτά των νεοελλήνων θεατρικών συγγραφέων! Όχι για τον θεό - έκανε η Γαλλίς παραγωγός της Γαλλικής τηλεοράσεως.
Ερώτηση (από τον συνεργάτη του Ραδιοφωνικού σταθμού του Λουξεμβούργου): Τι νομίζετε κατά την γνώμη σας ότι θα βρείτε στην Ευρώπη όταν στο μέλλον τελείως ενωθεί;
Επιτρέψτε μου νάμαι προσωπικός σ’ αυτή μου την απάντηση, τους είπα. Και πρώτ’ απ’ όλα, το τρομαχτικό, σε υπερμεγέθη παρουσία με εκπροσώπους τον H. P. Lovecraft, τον Edgar Allan Poe και τον Charles Baudelaire. Μετά, μια ευρωπαϊκή ταυτότητα για απογευματινούς περιπάτους, ιδίως τις Κυριακές, πότε στο Κιρινάλε, ή στην Πλατεία Βαντόμ και πότε στη Σεβίλλη. Τέλος, ένα ευρωπαϊκό κοιμητήριο για μια εφησυχασμένη δημοκρατική μας αποχώρηση, σαν έρθει ή ώρα μας πού λένε.
Μένει το ερώτημα. Άραγε θα μας απαλλάξει η ένταξη μας από την παραδοσιακή γεροντολατρεία κι από την πρόσφατα ανθισμένη παραδημοσιογραφία;
Τί είν’ αυτό; Ρωτάει ο Γάλλος, ο βοηθός του οπερατέρ. Να σας εξηγήσω προθυμοποιήθηκα. Η Παραδημοσιογραφία είναι κάτι σαν παρακρατική οργάνωση, αλλά δεν έχει σχέση με το κράτος. Αντίθετα πολλές φορές το πολεμάει. Ανθεί σε περιόδους παρακμής και με την επιπόλαια ανοχή της επισήμου Δημοσιογραφίας. Κύριος σκοπός της είναι ο εκφοβισμός, υπηρετώντας σκοτεινά ή ευτελή συμφέροντα. Οι σοβαροί δημοσιογράφοι γνωρίζουνε την ύπαρξή της, την περιφρονούν, την συνηθίζουνε αλλά και δεν πιστεύουν στην κάποια οποία σημασία της παρουσίας της. Η παραδημοσιογράφια όμως υπάρχει, λειτουργεί και επιβάλλεται. Ανεύθυνη και αντιπαθητική.
Και τούτο δεν τους άρεσε πολύ και δεν το βρήκαν διασκεδαστικό για τηλεθεατές κι ακροατές του ραδιοφώνου σε ώρα νυχτερινή. Μα συνέχισαν και με ρώτησαν.
Πώς αντιμετωπίζετε την ενοποιημένη κουλτούρα της Ευρώπης σήμερα;
Άνευ φόβου και άνευ πάθους, τους απαντώ. Δεν μας τρομάζει απ’ τη στιγμή πού μας περιέχει. Κι όσο για τα επί μέρους γραφικά στοιχεία μας, έτσι κι αλλιώς μας ήταν άχρηστα, κι ήμασταν αποφασισμένοι να τα πετάξουμε και να τ’ αποκηρύξουμε μετά πάσης βδελυγμίας όταν με τον καιρό θα ωριμάζαμε. Η ένταξη μας, μας ωριμάζει αυτομάτως και μας παρουσιάζει πιο αληθινούς. Κι έτσι τα γραφικά και τα ιδιότυπα, τα βάζουμε για πάντα στο συρτάρι. Με κοίταξε περίεργα η Γαλλίδα, όμως δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα. Αυτή πού τόσο της αρέσουνε τα γραφικά μας τα φολκλορικά, και τι την νοιάζει ποιο είναι το αληθινό μας πρόσωπο.
Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά: Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος; Τί ερώτημα, σκέφτομαι.
Καν βέβαια του απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελληνικότητα μου.
Σας ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγένεια; Μου κάνει αυτός από το Λουξεμβούργο.
Του απαντώ: Αν με εξουθενώσετε, όχι. Η τουλάχιστον θα μ’ ενδιαφέρει όσο ενδιαφέρει ένα φυλακισμένο στο Άουσβιτς, αν είναι απόγονος του Μεγαλέξαντρου ή του μεγάλου Τσέγκις Χάν. Αν πάλι μείνω ελεύθερος, η ελληνική μου ιθαγένεια θά 'ναι μια πραγματικότητα πού δεν θα 'μαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θάναι συνυφασμένη με τη γλώσσα και με την προσωπική μου Ιστορία. Το μόνο πού μπορώ να ελπίζω είναι να γίνει μια αλήθεια και για σας.
Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;
Κι απάντησα: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η Άγια κι Αποστολική οικογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.
Εδώ τελειώνω. Και το νομίζω περιττό να διευκρινίσω πώς ύστερ’ απ’ τη δεύτερη απάντηση μου, το συνεργείο της Ευρωπαϊκής τηλεόρασης, με κάποια βιαστική πρόφαση είχε κιόλας φύγει, μη βρίσκοντας διασκεδαστικές τις απαντήσεις μου.
Η συνέχεια και το παιχνίδι των ερωτήσεων κι απαντήσεων, έγινε εντός μου, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου.
5. Μάνος Χατζιδάκις - Το χαμόγελο της Τζοκόντα (Full Album)
Ας ακούσουμε το αριστούργημα κι το αγαπημένο άλμπουμ «Το Χαμόγελο Της Τζοκόντας» του ιστολογίου μας φίλοι μου, με την μουσική του αξέχαστου Μάνου Χατζηδάκι. Αιωνία του η μνήμη.
Έργο 22 (1964), για ορχήστρα. Το έργο ηχογραφήθηκε στην Νέα Υόρκη το 1965. O δίσκος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Αμερική το 1965 με δώδεκα τραγούδια και την ίδια χρονιά στην Ελλάδα, χωρίς τα τραγούδια ΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ και Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ.
sophia-siglitiki.blogspot.gr
VIDEO
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Νέοι επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας εξελέγησαν στους Πράσινους
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
