2013-10-26 13:00:15
Ανάλυση του Δημήτρη Γιαννακόπουλου *
Όχι, αγαπητοί φίλοι, έτσι δεν βγαίνει άκρη! Αυτό που παρατηρώ να περισσεύει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα – περισσότερο παρά ποτέ - είναι ο λαϊκισμός: λαϊκισμός όλων των μορφών, που κατατείνει στην διαμόρφωση ενός κομφούζιου στο μυαλό του πολίτη για να χειραγωγήσει τις αντιδράσεις του, να μανουβράρει την βούλησή του, να τον καταστήσει παράλυτο πολιτικά.
Προσωπικά θεωρώ πως μόνον ένας αντιλαϊκιστικός αγώνας, θα μπορούσε να συμβάλει στην κοινωνική πρόοδο και στην οικονομική ανάπτυξη επ’ ωφελεία των ολοένα και περισσότερο «εξαθλιούμενων» δύο τρίτων της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό το πιστεύω τόσο πολύ που κινδυνεύω να το κάνω… ιδεολογία μου!
Τι σημαίνει όμως «αντιλαϊκιστικός αγώνας» στην συγκυρία; Να αποσαφηνίζεις την έννοια της ελληνικής κρίσης, εντάσσοντάς την σε ξεχωριστές πολιτικές αφηγήσεις και μετά με επιστημονική εντιμότητα να πολιτικοποιείς (να προβληματοποιείς σε διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο, δηλαδή, και σε διαφορετικό ηγεμονικό μοντέλο) οντολογικά την κρίση για να καταλήγεις σε προτάσεις (υποθέσεις) επίλυσής της, δηλαδή πολιτικής της αντιμετώπισης
. Αυτή είναι μια διαδικασία, ουσιαστικά, μετασχηματισμού της μορφής της κρίσης και διαπραγμάτευσής της σε ένα σαφές πολιτικοοικονομικό και όχι δοξαστικό ή μεταφυσικό ή μεταπολιτικό πλαίσιο.
Μέχρι σήμερα παρατηρούμε μια κλασική κρίση υπερσυσσώρευσης, αλλά σε ένα μεταβιομηχανικό και μετανεωτερικό πλαίσιο, να αντιμετωπίζεται περιοριστικά ή σαν δημοσιονομική και πιστωτική κρίση, επειδή ζούμε σε μια διεφθαρμένη κρατική και κοινωνική δομή όπου «όλοι μαζί τα φάγαμε», ή σαν μια κρίση του κοινωνικού μοντέλου επειδή οι λαοπλάνοι του ΠΑΣΟΚ παραπληροφόρησαν πως «λεφτά υπάρχουν», ή σαν μια καπιταλιστική κρίση, επειδή «είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε» αιτία όλων των κοινωνικών δεινών, ή σαν μια κρίση εθνικής ταυτότητας, επειδή οι κακοί ξένοι της Δύσης (εταίροι μας στην ΕΕ) μας εκμεταλλεύονται, ενώ οι «λαθρομετανάστες» εισβολείς από το Νότο και την Ανατολή απειλούν την ιερή αποστολή του ευλογημένου από τους θεούς του Ολύμπου και Εκείνον γένους μας!
Αυτά, την ώρα που κάποιοι άλλοι, κινούμενοι καταρχήν αντιλαϊκιστικά, αντιμετωπίζοντας την κρίση ως πρόβλημα της μορφής και διαδικασίας συσσώρευσης κεφαλαίου στην Ευρωζώνη, καταλήγουν σε απλοϊκές απαντήσεις τελεολογικού τύπου: έτσι είναι στην ΕΕ και αν δεν μας αρέσει, παίρνουμε το καπελάκι μας, αφού φασκελώσουμε τους θεσμούς της και τους Γερμανούς και … «πλάνο Β» για να τελειώνουμε με τα μνημόνια και τα ρέστα! Ασφαλώς υπάρχουν και ορισμένοι με ζογκλερικές ικανότητες: έχουν την ικανότητα να πηδάνε με άνεση από το ένα πεδίο προσέγγισης στο άλλο και να ζαλίζουν το σύμπαν, προτού σωριαστούν οι ίδιοι στο έδαφος διαπιστώνοντας «ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης. Τίς περισσεία τῷ ἀνθρώπῳ ἐν παντὶ μόχθῳ αὐτοῦ, ᾧ μοχθεῖ ὑπὸ τὸν ἥλιον; Γενεὰ πορεύεται καὶ γενεὰ ἔρχεται, καὶ ἡ γῆ εἰς τὸν αἰῶνα ἕστηκε»! Ως επιτομή όλων αυτών θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει τους φορείς της διαπλοκής στην Ελλάδα και τους «ιλαρούς» κυβερνήτες μας που από το αρχικό ΟΧΙ παράγουν το μακρόσυρτο και σαφώς εθελοδουλικό και συμπλεγματικό «ΝΑΙ σε όλα» στην τρόικα, για να επιστρέψουν πρόστυχα στο ΟΧΙ που δεν έχει καμία σχέση με το αρχικό όχι, αν και το μιμείται δημοκοπικώς!
Η δική μου προσέγγιση επιχείρησε να ορίσει την έννοα της ελληνικής κρίσης στρουκτουραλιστικά και αντιλαϊκιστικά. Έδειξα πώς η ελληνική κρίση είναι αναπόσπαστο, οργανικό τμήμα της κρίσης υπερσυσσώρευσης στον οικονομικό χώρο της ευρωζώνης και της κρίσης ηγεμονίας στην ΕΕ. Δηλαδή πώς το κεφάλαιο αποδυναμώνεται στην Ελλάδα του Ευρώ, χάνοντας ένα κρίσιμο μέρος της ικανότητάς του να παράγει κέρδη, εξαιτίας της δομής της ευρωζώνης σε συνάρτηση με το τρέχον ηγεμονικό (αντιπληθωριστικό, διακυβερνητικό και πιστωτικό) μοντέλο της ΕΕ. Με αυτή την έννοια, αν δεν μεταβαλλόταν το συνολικό χρηματοπιστωτικό και δημοσιονομικό πλαίσιο λειτουργίας της ευρωζώνης, σύμφωνα με προτάσεις τις οποίες τόλμησα να διατυπώσω – δυστυχώς - αποσπασματικά, αλλά πάντως έγκαιρα και σε συνάφεια με εκείνες που άρθρωσε δειλά και με αντιφάσεις η ευρωπαϊκή αριστερά, δεν θα είχαμε απλώς εκκαθάριση του αντιπαραγωγικού κεφαλαίου στην χώρα μας, αλλά εκκαθάριση της Ελλάδας, σαν να επρόκειτο για μια προβληματική επιχείρηση.
Αυτό και συνέβη, δίχως ο λαϊκισμός να επιτρέπει στον έλληνα πολίτη να κατανοήσει πως έτσι που εγκλώβισαν την Ελλάδα στον «ατομικό μηχανισμό σωτηρίας» οι άθλιοι και θρασείς κυβερνώντες δεν είχαμε απλώς, ως έκφραση της κρίσης, την απομάκρυνση από την ελληνική αγορά των λιγότερο κερδοφόρων κεφαλαίων με συνεπαγόμενη ελάττωση της παραγωγής και δραματική πτώση του εθνικού προϊόντος, αλλά απομάκρυνση της ίδιας της χώρας από την αγορά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα θεωρητικά την διαθεσιμότητα ολόκληρου του εργατικού δυναμικού της Ελλάδας και όχι απλώς ενός συγκεκριμένου μέρους αυτού. Έτσι αναπτύχθηκε και εξελίσσεται ο καταστροφικός μηχανισμός της εσωτερικής υποτίμησης, ο οποίος στο πλαίσιο της ευρωζώνης οδηγεί το υπό διαθεσιμότητα –ανεργία - εργατικό δυναμικό της Ελλάδας να πιέζει το εργατικό δυναμικό των χωρών της ευρωζώνης, όπου παρατηρείται πόλωση κεφαλαίου, να αποδεχθεί μη-αύξηση ή και ουσιαστικά μείωση του πραγματικού μισθού, κάτω από το επίπεδο που αντιστοιχεί στην παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των μεταβιομηχανικών αυτών ευρωπαϊκών χωρών, υψηλής τεχνολογικής και οργανωτικής εξειδίκευσης.
Προσπάθησα να δείξω πως η παραπληροφόρηση που υφίσταται ο Έλληνας σήμερα είναι εξοντωτική και πως το ζήτημα δεν αφορά απλώς και γενικώς το δημοσιονομικό και το εμπορικό έλλειμμα, αλλά την κρίσιμη υποβάθμιση της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, παράλληλα με την υποβάθμιση της αξίας της ακίνητης περιουσίας, η όποια για να διατηρήσει προσωρινά μια πλασματικά, σχετικά και λογιστικά ικανοποιητική τιμή και φοροδοτική ασφαλώς απόδοση, υπερτιμάται από το ίδιο το κράτος, δηλαδή την κεφαλαιοκρατική μας κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ! Επειδή μάλιστα τον μηχανισμό αυτόν δεν αντιλαμβάνονται δεξιοί, κεντρώοι και οι περισσότεροι αριστεροί, ψελλίζουν απλώς διάφορους αφοριστικούς λαϊκισμούς, δίχως να εστιάζουν στην ουσία της συγκεκριμένης μορφής κρίσης Ευρωσυσσώρευσης που πλήττει αυτή τη στιγμή, πιο πολύ από όλες τις άλλες χώρες της περιφέρειας, την Ελλάδα.
Το γιατί δεν το καταλαβαίνουν οι δεξιοί και οι λεγόμενοι υποστηριχτές της κεντροαριστεράς είναι μάλλον εύλογο. Γιατί όμως δεν το αντιλαμβάνονται οι αριστεροί; Διότι, αγαπητοί φίλοι, μια μεγάλη μερίδα εκ των μαρξιστών, ίσως η μεγαλύτερη, θεωρεί τις αξίες και τις τιμές ως ποιοτικώς ταυτόσημα μεγέθη. Και όχι μόνον αυτό, κάνει και το στατιστικό σφάλμα στη συνέχεια να προβαίνει σε ποσοτικές (και όχι ποιοτικές) συγκρίσεις, μεταμορφώνοντας τιμές σε αξίες και αντίστροφα. Το πρόβλημα έχει να κάνει με την (μη) κατανόηση της πτώσης της απόδοσης του επενδυμένου κεφαλαίου στην Ελλάδα κατά την κρίση, αλλά και ως διαδικασία που οδήγησε σε αυτήν – των ευρωπαϊκών αιτίων , δηλαδή, σε συνάρτηση με δύο έννοιες: ένταση κεφαλαίου (τεχνολογική ανάπτυξη) και μείωση του ποσοστού υπεραξίας (: υπερεργασίας αλλιώς, με το ποσοστό υπεραξίας να αναπαρίσταται ως ο λόγος της υπεραξίας προς το μεταβλητό κεφάλαιο).
Εδώ είναι η παγίδα που εγκλωβίζει ακόμη και τους μαρξιστές στον λαϊκισμό: ενώ καταλαβαίνουν θαυμάσια την λειτουργία της υπεραξίας (υπερεργασίας) ως στοιχείο εκμετάλλευσης για την καπιταλιστική ανάπτυξη, αρνούνται να εμπλακούν στην διαδικασία διερεύνησης, αποκάλυψης, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της εκμετάλλευσης στην ευρωζώνη , δηλαδή της ιδιαίτερης μορφής της υπερεργασίας που παράγει η υποκείμενη στο κεφάλαιο εργασία εντός του συγκεκριμένου οικονομικού χώρου. Καταγγέλλοντας απλώς την ΕΕ των μονοπωλίων και λέγοντας άντε να φύγουμε από τους ευρωπαϊκούς και ευρύτερα δυτικούς θεσμούς για να σωθούμε από τον καπιταλισμό, απλώς λαϊκίζουμε ασύστολα και κυρίως [αυτό με απασχολεί περισσότερο] καλλιεργούμε ψευδαισθήσεις που οδηγούν σε κομφούζιο την ελληνική κοινωνία.
Στην ευρωζώνη αυτή την στιγμή βιώνουμε το φαινόμενο της κρίσης παραγωγής και διαχείρισης της υπεραξίας σε ένα μεταμοντέρνο και μετανεωτερικό πρότυπο και οι Έλληνες είμαστε κορυφαία θύματα (ή αυτόχειρες, αν προτιμάς) αυτής κρίσης. Εδώ, σήμερα, βιώνουμε μια δομική κρίση του καπιταλισμού στην Ευρώπη ως μετανεωτερική μορφή εκμετάλλευσης της εργασίας προς όφελος κάποιου τρίτου. Αυτή είναι η κρίση της ευρωπαϊκής μετανεωτερικότητας, η οποία δεν αντιμετωπίζεται με ξόρκια και αφορισμούς, αλλά με κατανόηση και πολιτική (: λαϊκή) παρέμβαση στους μηχανισμούς που το Ευρωσύστημα αναπτύσσει, σαφώς αντιδημοκρατικά και αυθαίρετα, ώστε να ενισχύσει την πόλωση του κεφαλαίου στις χώρες και περιοχές με σαφώς ανώτερη τεχνολογική και οργανωτική δομή. Αυτό άλλωστε είναι η πηγή της σημερινής πολυσύνθετης κρίσης στην Ελλάδα, που ωστόσο δεν είναι ελληνική αλλά ευρωπαϊκή - και έτσι θα πρέπει να τοποθετηθεί το ζήτημα κατά την άποψη μου.
Κρίση στο καπιταλισμό σημαίνει πως η συσσώρευση κεφαλαίου μετατρέπεται σε υπερσυσσώρευση. Αυτό πρέπει να το δεις στο πλαίσιο του ενιαίου χώρου της ευρωζώνης. Τι συνέβαινε στην περίπτωσή μας; Η οικονομική διάρθρωση και λειτουργία της Ελλάδας έθιγε ως πολιτικοοικονομικός μηχανισμός τον μηχανισμό παραγωγής κερδών στην ευρωζώνη, επειδή η συνεπαγόμενη από την οικονομική διάρθρωση της χώρας μας τάση μείωσης του ποσοστού υπεραξίας, δεν αντισταθμιζόταν από οικονομίες στην χρήση του σταθερού κεφαλαίου. Αυτό κατέληγε να υπονομεύει την διαδικασία συσσώρευσης συνολικά στην ευρωζώνη, θίγοντας την ικανότητα του ευρω-οικονομικού συστήματος να εξοικονομεί σταθερό κεφάλαιο. Αυτό κατέληγε σε πτώση του ποσοστού κέρδους ακόμη και σε περιπτώσεις σχετικά μικρότερης αύξησης του ποσοστού υπεραξίας. Αυτό είναι με δύο λόγια αυτό που αποκαλώ δομικό πρόβλημα στην ευρωζώνη και αυτό είναι το δράμα της Ελλάδας μέσα σε αυτήν.
Το πρόβλημα αυτό λύνεται μόνον στο πλαίσιο μιας συνολικής οικονομικής αναδιάρθρωσης του «ευρωπαϊκού χώρου» με εκδημοκρατισμό των θεσμών σε ένα ομοσπονδιακό πρότυπο και στο πλαίσιο της αλληλεγγύης των επιμέρους ευρωπαϊκών λαών. Θα μπορούσε επίσης να επιλυθεί δια της σπάθης: με - δίχως αντισταθμιστικά οφέλη - διάλυση της ευρωζώνης και σοβαρή κρίση της ΕΕ. Το τελευταίο είναι μια λύση δίχως νικητές στην Ευρώπη. Αυτό θα είχε μόνον ηττημένους και έτσι ίσως καταλαβαίνεις την βαθύτερη αιτία της δικής μου αντιλαϊκιστικής και παράλληλα Ευρωπαϊκής στάσης, ως προς το πραγματικό πρόβλημα που βιώνουμε όλοι μας σήμερα στην Ευρώπη: την μεταβιομηχανική και μετανεωτερική κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου η οποία πλήττει σήμερα με εξοντωτικό τρόπο εμάς τους έλληνες.
Αυτό αντιμετωπίζεται από ελληνικής πλευράς στο πλαίσιο ενός σύγχρονου αριστερού πνεύματος που θα ορίζεται από μια νέα συνεκτικά κριτική προσέγγιση και αναθεώρηση των μακροχρόνιων δομικών τάσεων του κεφαλαιοκρατικού μοντέλου παραγωγής στην ευρωζώνη σε συνδυασμό με κονστρουκτιβιστή κριτική ανάλυση στο νέο ηγεμονικό μοντέλο που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει την ενιαία και ισχυρή διαπραγματευτική αφήγηση μιας «αριστερής κυβέρνησης» στην Ελλάδα σε αντικατάσταση αυτής της τραγικής της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Και τούτο δίχως αντικαπιταλιστικές φαντασιώσεις! Για να μην αναφερθώ στον Λένιν και στο πώς αυτός όριζε την ανάπτυξη ως μορφή εκμετάλλευσης της υπεραξίας στην αγροτική παραγωγή για να περάσει η χώρα του κατόπιν στον σοσιαλισμό, ας αρκεστώ στον Μάρξ, ο οποίος σημείωνε: «Την υπερεργασία δεν την εφεύρε το κεφάλαιο. Παντού όπου ένα μέρος της κοινωνίας κατέχει το μονοπώλιο των μέσων παραγωγής, ο εργάτης, ελεύθερος είτε ανελεύθερος, είναι υποχρεωμένος στο χρόνο εργασίας που είναι αφιερωμένος για τη συντήρηση του εαυτού του να προσθέτει παραπανήσιο χρόνο εργασίας, για να παράγει τα μέσα συντήρησης για τον ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής, αδιάφορο αν ο ιδιοκτήτης αυτός είναι αθηναίος καλός κ’ αγαθός, ετρούσκος θεοκράτης, civis romanus, νορμανδός βαρόνος, αμερικανός δουλοκτήτης, μπογιάρος της Βλαχίας, σύγχρονος γαιοκτήμονας, ή κεφαλαιοκράτης» (Μαρξ 1978-α, σ. 246). Είπαμε ο άνδρας ήταν …Άνδρας, πράγμα που δεν φαντάζομαι πως ενοχλεί τις σημερινές γυναίκες! Τους άνδρες, «επαναστάτες» ή καιροσκόπους, «αυτιστικούς» ορθολογιστές όμως;
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
logioshermes
Όχι, αγαπητοί φίλοι, έτσι δεν βγαίνει άκρη! Αυτό που παρατηρώ να περισσεύει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα – περισσότερο παρά ποτέ - είναι ο λαϊκισμός: λαϊκισμός όλων των μορφών, που κατατείνει στην διαμόρφωση ενός κομφούζιου στο μυαλό του πολίτη για να χειραγωγήσει τις αντιδράσεις του, να μανουβράρει την βούλησή του, να τον καταστήσει παράλυτο πολιτικά.
Προσωπικά θεωρώ πως μόνον ένας αντιλαϊκιστικός αγώνας, θα μπορούσε να συμβάλει στην κοινωνική πρόοδο και στην οικονομική ανάπτυξη επ’ ωφελεία των ολοένα και περισσότερο «εξαθλιούμενων» δύο τρίτων της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό το πιστεύω τόσο πολύ που κινδυνεύω να το κάνω… ιδεολογία μου!
Τι σημαίνει όμως «αντιλαϊκιστικός αγώνας» στην συγκυρία; Να αποσαφηνίζεις την έννοια της ελληνικής κρίσης, εντάσσοντάς την σε ξεχωριστές πολιτικές αφηγήσεις και μετά με επιστημονική εντιμότητα να πολιτικοποιείς (να προβληματοποιείς σε διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο, δηλαδή, και σε διαφορετικό ηγεμονικό μοντέλο) οντολογικά την κρίση για να καταλήγεις σε προτάσεις (υποθέσεις) επίλυσής της, δηλαδή πολιτικής της αντιμετώπισης
Μέχρι σήμερα παρατηρούμε μια κλασική κρίση υπερσυσσώρευσης, αλλά σε ένα μεταβιομηχανικό και μετανεωτερικό πλαίσιο, να αντιμετωπίζεται περιοριστικά ή σαν δημοσιονομική και πιστωτική κρίση, επειδή ζούμε σε μια διεφθαρμένη κρατική και κοινωνική δομή όπου «όλοι μαζί τα φάγαμε», ή σαν μια κρίση του κοινωνικού μοντέλου επειδή οι λαοπλάνοι του ΠΑΣΟΚ παραπληροφόρησαν πως «λεφτά υπάρχουν», ή σαν μια καπιταλιστική κρίση, επειδή «είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε» αιτία όλων των κοινωνικών δεινών, ή σαν μια κρίση εθνικής ταυτότητας, επειδή οι κακοί ξένοι της Δύσης (εταίροι μας στην ΕΕ) μας εκμεταλλεύονται, ενώ οι «λαθρομετανάστες» εισβολείς από το Νότο και την Ανατολή απειλούν την ιερή αποστολή του ευλογημένου από τους θεούς του Ολύμπου και Εκείνον γένους μας!
Αυτά, την ώρα που κάποιοι άλλοι, κινούμενοι καταρχήν αντιλαϊκιστικά, αντιμετωπίζοντας την κρίση ως πρόβλημα της μορφής και διαδικασίας συσσώρευσης κεφαλαίου στην Ευρωζώνη, καταλήγουν σε απλοϊκές απαντήσεις τελεολογικού τύπου: έτσι είναι στην ΕΕ και αν δεν μας αρέσει, παίρνουμε το καπελάκι μας, αφού φασκελώσουμε τους θεσμούς της και τους Γερμανούς και … «πλάνο Β» για να τελειώνουμε με τα μνημόνια και τα ρέστα! Ασφαλώς υπάρχουν και ορισμένοι με ζογκλερικές ικανότητες: έχουν την ικανότητα να πηδάνε με άνεση από το ένα πεδίο προσέγγισης στο άλλο και να ζαλίζουν το σύμπαν, προτού σωριαστούν οι ίδιοι στο έδαφος διαπιστώνοντας «ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης. Τίς περισσεία τῷ ἀνθρώπῳ ἐν παντὶ μόχθῳ αὐτοῦ, ᾧ μοχθεῖ ὑπὸ τὸν ἥλιον; Γενεὰ πορεύεται καὶ γενεὰ ἔρχεται, καὶ ἡ γῆ εἰς τὸν αἰῶνα ἕστηκε»! Ως επιτομή όλων αυτών θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει τους φορείς της διαπλοκής στην Ελλάδα και τους «ιλαρούς» κυβερνήτες μας που από το αρχικό ΟΧΙ παράγουν το μακρόσυρτο και σαφώς εθελοδουλικό και συμπλεγματικό «ΝΑΙ σε όλα» στην τρόικα, για να επιστρέψουν πρόστυχα στο ΟΧΙ που δεν έχει καμία σχέση με το αρχικό όχι, αν και το μιμείται δημοκοπικώς!
Η δική μου προσέγγιση επιχείρησε να ορίσει την έννοα της ελληνικής κρίσης στρουκτουραλιστικά και αντιλαϊκιστικά. Έδειξα πώς η ελληνική κρίση είναι αναπόσπαστο, οργανικό τμήμα της κρίσης υπερσυσσώρευσης στον οικονομικό χώρο της ευρωζώνης και της κρίσης ηγεμονίας στην ΕΕ. Δηλαδή πώς το κεφάλαιο αποδυναμώνεται στην Ελλάδα του Ευρώ, χάνοντας ένα κρίσιμο μέρος της ικανότητάς του να παράγει κέρδη, εξαιτίας της δομής της ευρωζώνης σε συνάρτηση με το τρέχον ηγεμονικό (αντιπληθωριστικό, διακυβερνητικό και πιστωτικό) μοντέλο της ΕΕ. Με αυτή την έννοια, αν δεν μεταβαλλόταν το συνολικό χρηματοπιστωτικό και δημοσιονομικό πλαίσιο λειτουργίας της ευρωζώνης, σύμφωνα με προτάσεις τις οποίες τόλμησα να διατυπώσω – δυστυχώς - αποσπασματικά, αλλά πάντως έγκαιρα και σε συνάφεια με εκείνες που άρθρωσε δειλά και με αντιφάσεις η ευρωπαϊκή αριστερά, δεν θα είχαμε απλώς εκκαθάριση του αντιπαραγωγικού κεφαλαίου στην χώρα μας, αλλά εκκαθάριση της Ελλάδας, σαν να επρόκειτο για μια προβληματική επιχείρηση.
Αυτό και συνέβη, δίχως ο λαϊκισμός να επιτρέπει στον έλληνα πολίτη να κατανοήσει πως έτσι που εγκλώβισαν την Ελλάδα στον «ατομικό μηχανισμό σωτηρίας» οι άθλιοι και θρασείς κυβερνώντες δεν είχαμε απλώς, ως έκφραση της κρίσης, την απομάκρυνση από την ελληνική αγορά των λιγότερο κερδοφόρων κεφαλαίων με συνεπαγόμενη ελάττωση της παραγωγής και δραματική πτώση του εθνικού προϊόντος, αλλά απομάκρυνση της ίδιας της χώρας από την αγορά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα θεωρητικά την διαθεσιμότητα ολόκληρου του εργατικού δυναμικού της Ελλάδας και όχι απλώς ενός συγκεκριμένου μέρους αυτού. Έτσι αναπτύχθηκε και εξελίσσεται ο καταστροφικός μηχανισμός της εσωτερικής υποτίμησης, ο οποίος στο πλαίσιο της ευρωζώνης οδηγεί το υπό διαθεσιμότητα –ανεργία - εργατικό δυναμικό της Ελλάδας να πιέζει το εργατικό δυναμικό των χωρών της ευρωζώνης, όπου παρατηρείται πόλωση κεφαλαίου, να αποδεχθεί μη-αύξηση ή και ουσιαστικά μείωση του πραγματικού μισθού, κάτω από το επίπεδο που αντιστοιχεί στην παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των μεταβιομηχανικών αυτών ευρωπαϊκών χωρών, υψηλής τεχνολογικής και οργανωτικής εξειδίκευσης.
Προσπάθησα να δείξω πως η παραπληροφόρηση που υφίσταται ο Έλληνας σήμερα είναι εξοντωτική και πως το ζήτημα δεν αφορά απλώς και γενικώς το δημοσιονομικό και το εμπορικό έλλειμμα, αλλά την κρίσιμη υποβάθμιση της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, παράλληλα με την υποβάθμιση της αξίας της ακίνητης περιουσίας, η όποια για να διατηρήσει προσωρινά μια πλασματικά, σχετικά και λογιστικά ικανοποιητική τιμή και φοροδοτική ασφαλώς απόδοση, υπερτιμάται από το ίδιο το κράτος, δηλαδή την κεφαλαιοκρατική μας κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ! Επειδή μάλιστα τον μηχανισμό αυτόν δεν αντιλαμβάνονται δεξιοί, κεντρώοι και οι περισσότεροι αριστεροί, ψελλίζουν απλώς διάφορους αφοριστικούς λαϊκισμούς, δίχως να εστιάζουν στην ουσία της συγκεκριμένης μορφής κρίσης Ευρωσυσσώρευσης που πλήττει αυτή τη στιγμή, πιο πολύ από όλες τις άλλες χώρες της περιφέρειας, την Ελλάδα.
Το γιατί δεν το καταλαβαίνουν οι δεξιοί και οι λεγόμενοι υποστηριχτές της κεντροαριστεράς είναι μάλλον εύλογο. Γιατί όμως δεν το αντιλαμβάνονται οι αριστεροί; Διότι, αγαπητοί φίλοι, μια μεγάλη μερίδα εκ των μαρξιστών, ίσως η μεγαλύτερη, θεωρεί τις αξίες και τις τιμές ως ποιοτικώς ταυτόσημα μεγέθη. Και όχι μόνον αυτό, κάνει και το στατιστικό σφάλμα στη συνέχεια να προβαίνει σε ποσοτικές (και όχι ποιοτικές) συγκρίσεις, μεταμορφώνοντας τιμές σε αξίες και αντίστροφα. Το πρόβλημα έχει να κάνει με την (μη) κατανόηση της πτώσης της απόδοσης του επενδυμένου κεφαλαίου στην Ελλάδα κατά την κρίση, αλλά και ως διαδικασία που οδήγησε σε αυτήν – των ευρωπαϊκών αιτίων , δηλαδή, σε συνάρτηση με δύο έννοιες: ένταση κεφαλαίου (τεχνολογική ανάπτυξη) και μείωση του ποσοστού υπεραξίας (: υπερεργασίας αλλιώς, με το ποσοστό υπεραξίας να αναπαρίσταται ως ο λόγος της υπεραξίας προς το μεταβλητό κεφάλαιο).
Εδώ είναι η παγίδα που εγκλωβίζει ακόμη και τους μαρξιστές στον λαϊκισμό: ενώ καταλαβαίνουν θαυμάσια την λειτουργία της υπεραξίας (υπερεργασίας) ως στοιχείο εκμετάλλευσης για την καπιταλιστική ανάπτυξη, αρνούνται να εμπλακούν στην διαδικασία διερεύνησης, αποκάλυψης, των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της εκμετάλλευσης στην ευρωζώνη , δηλαδή της ιδιαίτερης μορφής της υπερεργασίας που παράγει η υποκείμενη στο κεφάλαιο εργασία εντός του συγκεκριμένου οικονομικού χώρου. Καταγγέλλοντας απλώς την ΕΕ των μονοπωλίων και λέγοντας άντε να φύγουμε από τους ευρωπαϊκούς και ευρύτερα δυτικούς θεσμούς για να σωθούμε από τον καπιταλισμό, απλώς λαϊκίζουμε ασύστολα και κυρίως [αυτό με απασχολεί περισσότερο] καλλιεργούμε ψευδαισθήσεις που οδηγούν σε κομφούζιο την ελληνική κοινωνία.
Στην ευρωζώνη αυτή την στιγμή βιώνουμε το φαινόμενο της κρίσης παραγωγής και διαχείρισης της υπεραξίας σε ένα μεταμοντέρνο και μετανεωτερικό πρότυπο και οι Έλληνες είμαστε κορυφαία θύματα (ή αυτόχειρες, αν προτιμάς) αυτής κρίσης. Εδώ, σήμερα, βιώνουμε μια δομική κρίση του καπιταλισμού στην Ευρώπη ως μετανεωτερική μορφή εκμετάλλευσης της εργασίας προς όφελος κάποιου τρίτου. Αυτή είναι η κρίση της ευρωπαϊκής μετανεωτερικότητας, η οποία δεν αντιμετωπίζεται με ξόρκια και αφορισμούς, αλλά με κατανόηση και πολιτική (: λαϊκή) παρέμβαση στους μηχανισμούς που το Ευρωσύστημα αναπτύσσει, σαφώς αντιδημοκρατικά και αυθαίρετα, ώστε να ενισχύσει την πόλωση του κεφαλαίου στις χώρες και περιοχές με σαφώς ανώτερη τεχνολογική και οργανωτική δομή. Αυτό άλλωστε είναι η πηγή της σημερινής πολυσύνθετης κρίσης στην Ελλάδα, που ωστόσο δεν είναι ελληνική αλλά ευρωπαϊκή - και έτσι θα πρέπει να τοποθετηθεί το ζήτημα κατά την άποψη μου.
Κρίση στο καπιταλισμό σημαίνει πως η συσσώρευση κεφαλαίου μετατρέπεται σε υπερσυσσώρευση. Αυτό πρέπει να το δεις στο πλαίσιο του ενιαίου χώρου της ευρωζώνης. Τι συνέβαινε στην περίπτωσή μας; Η οικονομική διάρθρωση και λειτουργία της Ελλάδας έθιγε ως πολιτικοοικονομικός μηχανισμός τον μηχανισμό παραγωγής κερδών στην ευρωζώνη, επειδή η συνεπαγόμενη από την οικονομική διάρθρωση της χώρας μας τάση μείωσης του ποσοστού υπεραξίας, δεν αντισταθμιζόταν από οικονομίες στην χρήση του σταθερού κεφαλαίου. Αυτό κατέληγε να υπονομεύει την διαδικασία συσσώρευσης συνολικά στην ευρωζώνη, θίγοντας την ικανότητα του ευρω-οικονομικού συστήματος να εξοικονομεί σταθερό κεφάλαιο. Αυτό κατέληγε σε πτώση του ποσοστού κέρδους ακόμη και σε περιπτώσεις σχετικά μικρότερης αύξησης του ποσοστού υπεραξίας. Αυτό είναι με δύο λόγια αυτό που αποκαλώ δομικό πρόβλημα στην ευρωζώνη και αυτό είναι το δράμα της Ελλάδας μέσα σε αυτήν.
Το πρόβλημα αυτό λύνεται μόνον στο πλαίσιο μιας συνολικής οικονομικής αναδιάρθρωσης του «ευρωπαϊκού χώρου» με εκδημοκρατισμό των θεσμών σε ένα ομοσπονδιακό πρότυπο και στο πλαίσιο της αλληλεγγύης των επιμέρους ευρωπαϊκών λαών. Θα μπορούσε επίσης να επιλυθεί δια της σπάθης: με - δίχως αντισταθμιστικά οφέλη - διάλυση της ευρωζώνης και σοβαρή κρίση της ΕΕ. Το τελευταίο είναι μια λύση δίχως νικητές στην Ευρώπη. Αυτό θα είχε μόνον ηττημένους και έτσι ίσως καταλαβαίνεις την βαθύτερη αιτία της δικής μου αντιλαϊκιστικής και παράλληλα Ευρωπαϊκής στάσης, ως προς το πραγματικό πρόβλημα που βιώνουμε όλοι μας σήμερα στην Ευρώπη: την μεταβιομηχανική και μετανεωτερική κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου η οποία πλήττει σήμερα με εξοντωτικό τρόπο εμάς τους έλληνες.
Αυτό αντιμετωπίζεται από ελληνικής πλευράς στο πλαίσιο ενός σύγχρονου αριστερού πνεύματος που θα ορίζεται από μια νέα συνεκτικά κριτική προσέγγιση και αναθεώρηση των μακροχρόνιων δομικών τάσεων του κεφαλαιοκρατικού μοντέλου παραγωγής στην ευρωζώνη σε συνδυασμό με κονστρουκτιβιστή κριτική ανάλυση στο νέο ηγεμονικό μοντέλο που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει την ενιαία και ισχυρή διαπραγματευτική αφήγηση μιας «αριστερής κυβέρνησης» στην Ελλάδα σε αντικατάσταση αυτής της τραγικής της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Και τούτο δίχως αντικαπιταλιστικές φαντασιώσεις! Για να μην αναφερθώ στον Λένιν και στο πώς αυτός όριζε την ανάπτυξη ως μορφή εκμετάλλευσης της υπεραξίας στην αγροτική παραγωγή για να περάσει η χώρα του κατόπιν στον σοσιαλισμό, ας αρκεστώ στον Μάρξ, ο οποίος σημείωνε: «Την υπερεργασία δεν την εφεύρε το κεφάλαιο. Παντού όπου ένα μέρος της κοινωνίας κατέχει το μονοπώλιο των μέσων παραγωγής, ο εργάτης, ελεύθερος είτε ανελεύθερος, είναι υποχρεωμένος στο χρόνο εργασίας που είναι αφιερωμένος για τη συντήρηση του εαυτού του να προσθέτει παραπανήσιο χρόνο εργασίας, για να παράγει τα μέσα συντήρησης για τον ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής, αδιάφορο αν ο ιδιοκτήτης αυτός είναι αθηναίος καλός κ’ αγαθός, ετρούσκος θεοκράτης, civis romanus, νορμανδός βαρόνος, αμερικανός δουλοκτήτης, μπογιάρος της Βλαχίας, σύγχρονος γαιοκτήμονας, ή κεφαλαιοκράτης» (Μαρξ 1978-α, σ. 246). Είπαμε ο άνδρας ήταν …Άνδρας, πράγμα που δεν φαντάζομαι πως ενοχλεί τις σημερινές γυναίκες! Τους άνδρες, «επαναστάτες» ή καιροσκόπους, «αυτιστικούς» ορθολογιστές όμως;
* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.
logioshermes
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ο Ρομπέρτο Καβάλι ξυπνά τα ζωώδη ένστικτα της Ιρίνα Σάγιακ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
