2013-11-13 00:03:08
Κατηφορίζοντας κανείς την οδό Ιδομενέως, στο Ηράκλειο, βλέπει μια ταμπέλα και έναν πίνακα που αναφέρει το όνομα της συνοικίας που επί τουρκοκρατίας ήταν γνωστή ως "Επτά Μπαλτάδες", ενώ παλαιότερα ονομαζόταν και Χουγκιάρ.
Πρόκειται για μια περιοχή που έζησε λαμπρές στιγμές με πανέμορφα σπίτια και κήπους και καταστράφηκε από τους σεισμούς. Ευτυχώς τα κείμενα που αναφέρουν αυτήν την ιστορία σώθηκαν!
Η συνοικία Χουγκιάρ πήρε το όνομά της από το τέμενος Χουγκιάρ (αυτοκρατορικό τέμενος), την επί ενετικής κυριαρχίας Μονή του Αγίου Φραγκίσκου του τάγματος των Φραγκισκανών μοναχών.
Μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου ήταν γνωστή και ως συνοικία Εφτά Μπαλτάδες, που ήταν τα σημάδια των επτά «ορτάδων» ή ταγμάτων που εξολοθρεύτηκαν στη διάρκεια του Κρητικού πολέμου σε μία από τις εφόδους των Τούρκων.
Η συνοικία απλωνόταν από την πλατεία Ελευθερίας μέχρι την οδό Επιμενίδου και από την οδό Δ. Μποφώρ μέχρι λίγο δυτικότερα της οδού Ιδομενέως.
Το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου ιδρύθηκε αμέσως μετά την εγκατάσταση των Ενετών στο Χάνδακα. Βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο. Ήταν το πιο πλούσιο και μεγαλόπρεπο μοναστήρι της πόλης. Μέσα στο Καθολικό της Μονής υπήρχαν λείψανα του Τιμίου Σταυρού, η κάρα του Αγίου Στεφάνου, ο βραχίονας του Αγίου Συμεών και λείψανα από το χιτώνα του Αγίου Φραγκίσκου.
Η μονή καταστράφηκε από το σεισμό του 1508 αλλά ξαναχτίστηκε με ακόμη πιο επιβλητική μορφή και πιο στερεή κατασκευή.
Στο μοναστήρι ανατράφηκε ο Πέτρος Φίλαργος ο οποίος εκλέχτηκε Πάπας το 1409 με το όνομα Αλέξανδρος ο Ε'. Το μνημείο κατέρρευσε ξανά από το σεισμό του 1856 και κατεδαφίστηκε ένα χρόνο αργότερα.
Η πύλη του μοναστηριού αποτελεί σήμερα τμήμα της βόρειας εισόδου του Δικαστικού Μεγάρου στη λεωφόρο Δικαιοσύνης. Στη συνοικία, εκτός από τη Μονή του Αγίου Φραγκίσκου, υπήρχαν από τη β΄ βυζαντινή περίοδο και την περίοδο της ενετικής κυριαρχίας οι ναοί της Παναγίας Κεράς Πισωτειχιώτισσας, του Αγίου Ιωάννου, ο Άγιος Αντώνιος στο Κάστρο, ο Άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης, ο Άγιος Μιχαήλ, ο Άγιος Νικόλαος, η Παναγία και η Μονή της Αγίας Αικατερίνης των Μοναχών.
Στη συνοικία Χουγκιάρ βρισκόταν το οθωμανικό νοσοκομείο βόρεια του Αρχαιολογικού Μουσείου. Γνωρίζουμε ότι κατά το σεισμό του 1856 το ανάκτορο του Βελή πασά μετατράπηκε σε νοσοκομείο. Είχε δύναμη 40 περίπου κλινών, στεγαζόταν σε νοικιασμένο κτίριο και στα τέλη του 19ου αιώνα ανήκε στη διεύθυνση του Εφκαφίου.
Στο νοσοκομείο αυτό νοσηλεύονταν άποροι Οθωμανοί, χωροφύλακες και κατάδικοι αλλά και εύποροι πολίτες επί πληρωμή. Μετά το 1898 αποφασίστηκε η μεταφορά του στο υπό αποπεράτωση Πανάνειο.
Στην ανατολική πλευρά της συνοικίας υπήρχε το ευθύγραμμο τμήμα μεταξύ του προμαχώνα Sabbionara και της piattaforma Rovescia (σήμερα επιγραφική συλλογή) ενώ στη βορειοανατολική πλευρά δέσποζε ο επιπρομαχώνας Zane που ισοπεδώθηκε τη δεκαετία 1970. Σε αυτό το σημείο επίσης υπήρχαν τρεις σειρές επάλξεων. Σύμφωνα με τον Πρακτικίδη, «το ύψος της πρώτης ήταν μέχρι πέντε οργιές, της δεύτερης έως τρείς και της τρίτης έως μιάμιση. Από την πρώτη σειρά μέχρι τη δεύτερη υπήρχαν σιδερένιες πόρτες όπως επίσης και από τη δεύτερη στην Τρίτη».. Το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου ιδρύθηκε αμέσως μετά την εγκατάσταση των Ενετών στο Χάνδακα. Βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Σε μια από τις πιο όμορφες και αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες του G. Gerola, διακρίνονται τα διάφορα επίπεδα των τειχών και ιδιαίτερα το τμήμα του βυζαντινού τείχους που διατηρείται σήμερα στο οικόπεδο όπου γίνεται η επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου, στο εσωτερικό νεώτερων οικοδομών κατά μήκος των οδών Μποφώρ και Επιμενίδου και πάλι στο βόρειο τμήμα της Επιμενίδου πίσω από τα δυτικά νεώρια και τα κτίρια της περιφέρειας και του πρώην τελωνείου.
Όλη αυτή η περιοχή με τα πλούσια ενετικά σπίτια και τους μεγάλους κήπους υπέστη ανεπανόρθωτες καταστροφές από το σεισμό του 1856 με αποτέλεσμα, στα τέλη του 19ου αιώνα, να παραμένει σχεδόν ακατοίκητη.
Γύρω στο 1920 αποφασίστηκε η δημιουργία της σημερινής οδού Μποφώρ που χαράχτηκε από τη βορειοανατολική άκρη της πλατείας Ελευθερίας προς το λιμάνι και τις αποθήκες εξαγωγής. Μέχρι τότε η Μποφώρ ήταν ένας στενός δύσβατος χωματόδρομος.
Στη θέση Επτά Μπαλτάδες βρίσκονταν γήπεδα πάνω στο φρούριο και στον επιπρομαχώνα Zane υπήρχαν ισόπεδα παραρτήματα γύρω- γύρω, κράσπεδα και περιτειχίσματα. Μετά την κατάλυση της τουρκοκρατίας όλα αυτά έγιναν περιουσία της Κρητικής Πολιτείας και στη συνέχεια του Ελληνικού Δημοσίου. Κατά το 1925 καταστράφηκαν τα δυτικά κράσπεδα, τα ισόπεδα και τα περιτειχίσματα του προμαχώνα και διαμορφώθηκε μια έκταση όπου χτίστηκαν δύο στάβλοι και ένας σταθμός αυτοκινήτου.
* Το κείμενο προέρχεται από ανέκδοτο υλικό της αρχαιολόγου Λιάνας Σταρίδα
1. Πρακτικίδης 1983, «Από πλατεία Ελευθερίας προς οδό Μποφώρ προς το ανατολικό μέρος της πύλης του Μαρουλά (πύλη Αγίου Γεωργίου ή Λαζαρέτ ή Ναζαρέτ Καπισί) φαίνονται επτά μπαλτάδες που είναι τα σημάδια επτά ορτάδων ή ταγμάτων που εξολοθρεύτηκαν στη διάρκεια του πολέμου σε μία από τις εφόδους των Τούρκων. Ο διπλούς πέλεκυς, ο τούρκικος μπαλτάς ήταν το έμβλημα του γενιτσαρικού σώματος. Ήταν στημένοι πάνω στο τμήμα του ευθύγραμμου τείχους της Σαμπιονάρα γι’ αυτό και ονομάστηκε όλη η περιοχή και η συνοικία επτά μπαλτάδες».
2. Το 1904-1907 κατασκευάσθηκε η πρώτη μουσειακή αίθουσα, στη θέση όπου ήταν τα ερείπια της ονομαστής βενετικής μονής του Αγίου Φραγκίσκου, δίπλα στο Χουγκιάρ Τζαμί, ενώ το 1908, μετά την προσθήκη μίας δεύτερης αίθουσας, μεταφέρθηκαν εκεί οι αρχαιότητες. Το 1912, το μικρό αυτό κτίσμα πήρε τη μορφή κλασικιστικού κτιρίου με την προσθήκη της δυτικής πτέρυγας, σε σχέδια του αρχιτέκτονα W. Doerpfeld και του Γραμματέα της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, Παναγή Καββαδία. Το μουσείο σταδιακά περιέλαβε τα ευρήματα των μεγάλων ανασκαφών που διεξάγονταν σε όλο το νησί από Έλληνες και ξένους ερευνητές. Η δόμηση του σημερινού κτιρίου, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού, ξεκίνησε το 1937 αλλά η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο τις συλλογές και το πολύτιμο περιεχόμενο του μουσείου, το οποίο διασώθηκε χάρη στις προσπάθειες του Ν. Πλάτωνα. Υπό την εποπτεία του ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι εργασίες για την επανέκθεση και παρουσίαση των συλλογών και το 1952 το μουσείο επαναλειτούργησε προβάλλοντας και πάλι τους ανεκτίμητους θησαυρούς του. Ο τρόπος της παρουσίασης των εκθεμάτων βασίσθηκε στη χρονολογική εξέλιξη του μινωικού πολιτισμού και απηχούσε τόσο την ιστορία της ανασκαφικής έρευνας και των μεγάλων αποκαλύψεων, που έγιναν στις αρχές του 20ού αιώνα στο νησί (ανάκτορα Κνωσού, Φαιστού, Μαλίων, κ.ά.), όσο και τις θεωρίες που κυριαρχούσαν την ίδια περίοδο για την προϊστορία του αιγιακού χώρου. Το 1962 το μουσείο απέκτησε με εξαγορά τη συλλογή του Κρητικού γιατρού Στυλιανού Γιαμαλάκη, η οποία εκτέθηκε σε αίθουσα του ορόφου. Το 1964 παραδόθηκε προς χρήση η νέα πτέρυγα του μουσείου και η έκθεση των αρχαιοτήτων ολοκληρώθηκε από τον τότε διευθυντή του, Στυλιανό Αλεξίου.
3CheraPissotichiotissa,Coronelli 92, Werdmüller10. Επί τουρκοκρατίας Ασμαλή χαμάμ. Βόρεια της οδού Δαιδάλου πίσω ακριβώς από τον υδαταγωγό των Τριών Καμαρών.
4S. ZuandiMarceri, Coronelli78 (ως Άγιος Δαμασκηνός), Werdmüller7.Περίπου στη μέση της συνοικίας, στην οδό Μεραμβέλλου.
5S. AntonioCastro, Werdmüller 15, περίπου στη σημερινή οδό Αριάδνης.
6S. ZuanneEremita, ChiesaGreca,Coronelli 76, Werdmüller3, στη νοτιοδυτική πλευρά του επιπρομαχώνα Zane.
7S. Michel, Chiesa Greca, Coronelli 90, Werdmüller2, μεταξύ Μαλικούτη και Μποφώρ.
8S. Nicolo, Chiesa Greca, Coronelli 92, Werdmüller4, στην οδό Μαλικούτη περίπου πίσω από το ξενοδοχείο Ατλαντίς.
9 LaMadonna, Werdmüller6, μεταξύ Μεραμβέλλου και Αριάδνης, μέσα σε κήπο.
10S. CaterinadeMonache, Coronelli 93 ( MonacheBenettitine), Werdmüller5, στην οδό Επιμενίδου μεταξύ πύλης Sabbionaraκαι του οικισμού Λαβύρινθος.
11Raulin V., Description physique et Naturelle de l’ile de Crete, Παρίσι1897.
12Πρακτικίδης 1983, σελ.(σελ. 102)
13 Κώδικας 2003, σελ. 370
madeincreta.gr
Πρόκειται για μια περιοχή που έζησε λαμπρές στιγμές με πανέμορφα σπίτια και κήπους και καταστράφηκε από τους σεισμούς. Ευτυχώς τα κείμενα που αναφέρουν αυτήν την ιστορία σώθηκαν!
Η συνοικία Χουγκιάρ πήρε το όνομά της από το τέμενος Χουγκιάρ (αυτοκρατορικό τέμενος), την επί ενετικής κυριαρχίας Μονή του Αγίου Φραγκίσκου του τάγματος των Φραγκισκανών μοναχών.
Μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου ήταν γνωστή και ως συνοικία Εφτά Μπαλτάδες, που ήταν τα σημάδια των επτά «ορτάδων» ή ταγμάτων που εξολοθρεύτηκαν στη διάρκεια του Κρητικού πολέμου σε μία από τις εφόδους των Τούρκων.
Η συνοικία απλωνόταν από την πλατεία Ελευθερίας μέχρι την οδό Επιμενίδου και από την οδό Δ. Μποφώρ μέχρι λίγο δυτικότερα της οδού Ιδομενέως.
Το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου ιδρύθηκε αμέσως μετά την εγκατάσταση των Ενετών στο Χάνδακα. Βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο. Ήταν το πιο πλούσιο και μεγαλόπρεπο μοναστήρι της πόλης. Μέσα στο Καθολικό της Μονής υπήρχαν λείψανα του Τιμίου Σταυρού, η κάρα του Αγίου Στεφάνου, ο βραχίονας του Αγίου Συμεών και λείψανα από το χιτώνα του Αγίου Φραγκίσκου.
Η μονή καταστράφηκε από το σεισμό του 1508 αλλά ξαναχτίστηκε με ακόμη πιο επιβλητική μορφή και πιο στερεή κατασκευή.
Στο μοναστήρι ανατράφηκε ο Πέτρος Φίλαργος ο οποίος εκλέχτηκε Πάπας το 1409 με το όνομα Αλέξανδρος ο Ε'. Το μνημείο κατέρρευσε ξανά από το σεισμό του 1856 και κατεδαφίστηκε ένα χρόνο αργότερα.
Η πύλη του μοναστηριού αποτελεί σήμερα τμήμα της βόρειας εισόδου του Δικαστικού Μεγάρου στη λεωφόρο Δικαιοσύνης. Στη συνοικία, εκτός από τη Μονή του Αγίου Φραγκίσκου, υπήρχαν από τη β΄ βυζαντινή περίοδο και την περίοδο της ενετικής κυριαρχίας οι ναοί της Παναγίας Κεράς Πισωτειχιώτισσας, του Αγίου Ιωάννου, ο Άγιος Αντώνιος στο Κάστρο, ο Άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης, ο Άγιος Μιχαήλ, ο Άγιος Νικόλαος, η Παναγία και η Μονή της Αγίας Αικατερίνης των Μοναχών.
Στη συνοικία Χουγκιάρ βρισκόταν το οθωμανικό νοσοκομείο βόρεια του Αρχαιολογικού Μουσείου. Γνωρίζουμε ότι κατά το σεισμό του 1856 το ανάκτορο του Βελή πασά μετατράπηκε σε νοσοκομείο. Είχε δύναμη 40 περίπου κλινών, στεγαζόταν σε νοικιασμένο κτίριο και στα τέλη του 19ου αιώνα ανήκε στη διεύθυνση του Εφκαφίου.
Στο νοσοκομείο αυτό νοσηλεύονταν άποροι Οθωμανοί, χωροφύλακες και κατάδικοι αλλά και εύποροι πολίτες επί πληρωμή. Μετά το 1898 αποφασίστηκε η μεταφορά του στο υπό αποπεράτωση Πανάνειο.
Στην ανατολική πλευρά της συνοικίας υπήρχε το ευθύγραμμο τμήμα μεταξύ του προμαχώνα Sabbionara και της piattaforma Rovescia (σήμερα επιγραφική συλλογή) ενώ στη βορειοανατολική πλευρά δέσποζε ο επιπρομαχώνας Zane που ισοπεδώθηκε τη δεκαετία 1970. Σε αυτό το σημείο επίσης υπήρχαν τρεις σειρές επάλξεων. Σύμφωνα με τον Πρακτικίδη, «το ύψος της πρώτης ήταν μέχρι πέντε οργιές, της δεύτερης έως τρείς και της τρίτης έως μιάμιση. Από την πρώτη σειρά μέχρι τη δεύτερη υπήρχαν σιδερένιες πόρτες όπως επίσης και από τη δεύτερη στην Τρίτη».. Το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου ιδρύθηκε αμέσως μετά την εγκατάσταση των Ενετών στο Χάνδακα. Βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Σε μια από τις πιο όμορφες και αντιπροσωπευτικές φωτογραφίες του G. Gerola, διακρίνονται τα διάφορα επίπεδα των τειχών και ιδιαίτερα το τμήμα του βυζαντινού τείχους που διατηρείται σήμερα στο οικόπεδο όπου γίνεται η επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου, στο εσωτερικό νεώτερων οικοδομών κατά μήκος των οδών Μποφώρ και Επιμενίδου και πάλι στο βόρειο τμήμα της Επιμενίδου πίσω από τα δυτικά νεώρια και τα κτίρια της περιφέρειας και του πρώην τελωνείου.
Όλη αυτή η περιοχή με τα πλούσια ενετικά σπίτια και τους μεγάλους κήπους υπέστη ανεπανόρθωτες καταστροφές από το σεισμό του 1856 με αποτέλεσμα, στα τέλη του 19ου αιώνα, να παραμένει σχεδόν ακατοίκητη.
Γύρω στο 1920 αποφασίστηκε η δημιουργία της σημερινής οδού Μποφώρ που χαράχτηκε από τη βορειοανατολική άκρη της πλατείας Ελευθερίας προς το λιμάνι και τις αποθήκες εξαγωγής. Μέχρι τότε η Μποφώρ ήταν ένας στενός δύσβατος χωματόδρομος.
Στη θέση Επτά Μπαλτάδες βρίσκονταν γήπεδα πάνω στο φρούριο και στον επιπρομαχώνα Zane υπήρχαν ισόπεδα παραρτήματα γύρω- γύρω, κράσπεδα και περιτειχίσματα. Μετά την κατάλυση της τουρκοκρατίας όλα αυτά έγιναν περιουσία της Κρητικής Πολιτείας και στη συνέχεια του Ελληνικού Δημοσίου. Κατά το 1925 καταστράφηκαν τα δυτικά κράσπεδα, τα ισόπεδα και τα περιτειχίσματα του προμαχώνα και διαμορφώθηκε μια έκταση όπου χτίστηκαν δύο στάβλοι και ένας σταθμός αυτοκινήτου.
* Το κείμενο προέρχεται από ανέκδοτο υλικό της αρχαιολόγου Λιάνας Σταρίδα
1. Πρακτικίδης 1983, «Από πλατεία Ελευθερίας προς οδό Μποφώρ προς το ανατολικό μέρος της πύλης του Μαρουλά (πύλη Αγίου Γεωργίου ή Λαζαρέτ ή Ναζαρέτ Καπισί) φαίνονται επτά μπαλτάδες που είναι τα σημάδια επτά ορτάδων ή ταγμάτων που εξολοθρεύτηκαν στη διάρκεια του πολέμου σε μία από τις εφόδους των Τούρκων. Ο διπλούς πέλεκυς, ο τούρκικος μπαλτάς ήταν το έμβλημα του γενιτσαρικού σώματος. Ήταν στημένοι πάνω στο τμήμα του ευθύγραμμου τείχους της Σαμπιονάρα γι’ αυτό και ονομάστηκε όλη η περιοχή και η συνοικία επτά μπαλτάδες».
2. Το 1904-1907 κατασκευάσθηκε η πρώτη μουσειακή αίθουσα, στη θέση όπου ήταν τα ερείπια της ονομαστής βενετικής μονής του Αγίου Φραγκίσκου, δίπλα στο Χουγκιάρ Τζαμί, ενώ το 1908, μετά την προσθήκη μίας δεύτερης αίθουσας, μεταφέρθηκαν εκεί οι αρχαιότητες. Το 1912, το μικρό αυτό κτίσμα πήρε τη μορφή κλασικιστικού κτιρίου με την προσθήκη της δυτικής πτέρυγας, σε σχέδια του αρχιτέκτονα W. Doerpfeld και του Γραμματέα της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, Παναγή Καββαδία. Το μουσείο σταδιακά περιέλαβε τα ευρήματα των μεγάλων ανασκαφών που διεξάγονταν σε όλο το νησί από Έλληνες και ξένους ερευνητές. Η δόμηση του σημερινού κτιρίου, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού, ξεκίνησε το 1937 αλλά η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο τις συλλογές και το πολύτιμο περιεχόμενο του μουσείου, το οποίο διασώθηκε χάρη στις προσπάθειες του Ν. Πλάτωνα. Υπό την εποπτεία του ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι εργασίες για την επανέκθεση και παρουσίαση των συλλογών και το 1952 το μουσείο επαναλειτούργησε προβάλλοντας και πάλι τους ανεκτίμητους θησαυρούς του. Ο τρόπος της παρουσίασης των εκθεμάτων βασίσθηκε στη χρονολογική εξέλιξη του μινωικού πολιτισμού και απηχούσε τόσο την ιστορία της ανασκαφικής έρευνας και των μεγάλων αποκαλύψεων, που έγιναν στις αρχές του 20ού αιώνα στο νησί (ανάκτορα Κνωσού, Φαιστού, Μαλίων, κ.ά.), όσο και τις θεωρίες που κυριαρχούσαν την ίδια περίοδο για την προϊστορία του αιγιακού χώρου. Το 1962 το μουσείο απέκτησε με εξαγορά τη συλλογή του Κρητικού γιατρού Στυλιανού Γιαμαλάκη, η οποία εκτέθηκε σε αίθουσα του ορόφου. Το 1964 παραδόθηκε προς χρήση η νέα πτέρυγα του μουσείου και η έκθεση των αρχαιοτήτων ολοκληρώθηκε από τον τότε διευθυντή του, Στυλιανό Αλεξίου.
3CheraPissotichiotissa,Coronelli 92, Werdmüller10. Επί τουρκοκρατίας Ασμαλή χαμάμ. Βόρεια της οδού Δαιδάλου πίσω ακριβώς από τον υδαταγωγό των Τριών Καμαρών.
4S. ZuandiMarceri, Coronelli78 (ως Άγιος Δαμασκηνός), Werdmüller7.Περίπου στη μέση της συνοικίας, στην οδό Μεραμβέλλου.
5S. AntonioCastro, Werdmüller 15, περίπου στη σημερινή οδό Αριάδνης.
6S. ZuanneEremita, ChiesaGreca,Coronelli 76, Werdmüller3, στη νοτιοδυτική πλευρά του επιπρομαχώνα Zane.
7S. Michel, Chiesa Greca, Coronelli 90, Werdmüller2, μεταξύ Μαλικούτη και Μποφώρ.
8S. Nicolo, Chiesa Greca, Coronelli 92, Werdmüller4, στην οδό Μαλικούτη περίπου πίσω από το ξενοδοχείο Ατλαντίς.
9 LaMadonna, Werdmüller6, μεταξύ Μεραμβέλλου και Αριάδνης, μέσα σε κήπο.
10S. CaterinadeMonache, Coronelli 93 ( MonacheBenettitine), Werdmüller5, στην οδό Επιμενίδου μεταξύ πύλης Sabbionaraκαι του οικισμού Λαβύρινθος.
11Raulin V., Description physique et Naturelle de l’ile de Crete, Παρίσι1897.
12Πρακτικίδης 1983, σελ.(σελ. 102)
13 Κώδικας 2003, σελ. 370
madeincreta.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΠΡΟΠΑΡΑΜΟΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΜΕ... ΝΟΚ ΑΟΥΤ ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟ - ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
