2013-12-21 15:26:06
της Κορίνας Καφετζοπούλου
Η σημασία που έχει ο χοίρος για τα Χριστούγεννα στο νησί αποτυπώνεται μέχρι και στους στίχους που ακόμα μαθαίνουν και τραγουδούν οι νέες γενιές στα Kρητικά κάλαντα:
«….Είπαμε δα για την κερά ας πούμε για τη βάγια άψε βαγίτσα το κερί, άψε και το διπλέρι
και κάτσε και ντουχιούντισε ήντα θα μας εφέρεις.
Για απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τον πύρο του βουτσού να πιούμε μια γεμάτη.
Κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι…»
Δεν ήταν απλά ένα έθιμο, ήταν μια αρχαία συνήθεια που επέζησε αιώνες, τόσο στον ελληνικό όσο και στο ρωμαϊκό κόσμο.
Ήταν ο κόπος μια ολόκληρης χρονιάς και αρκετά γεύματα της κάθε οικογένειας μέχρι και το Πάσχα που σειρά είχαν αλλά σφάγια.
Ο χοίρος σφαζόταν μια φορά το χρόνο, μόνο παραμονές Χριστουγέννων. Η κάθε οικογένεια τον φρόντιζε και τον τάιζε για να τον κάνει να ζυγίζει περισσότερο από 100 οκάδες.
«Αλλιώς ο χοίρος δεν έκανε τίποτα» όπως χαρακτηριστικά είπε στο MadeinCreta o κ. Γιώργος Σταματάκης (Κανάκης).
Συνταξιούχος δάσκαλος από το Πετροκεφάλι που με μεράκι και αγάπη έφτιαξε ένα βιβλίο για τα παιδικά παιχνίδια με τίτλο "Τα παιχνίδια μας" όπου μέσα σε αυτό φιγουράρει και η "φούσκα".
Όχι η φούσκα που όλοι βάλατε στο νου σας και φουσκώνετε με άνεση στα παιδιά σας αλλά η άλλη, η ζωντανή, αυτή που την έβρισκες μόνο τα Χριστούγεννα.
Η φούσκα για τα παιδιά λειτουργούσε όμως και ως ένα δέλεαρ, ένα είδος μύησης, για να βλέπουν οι μικροί, για να μαθαίνουν να σφάζουν όταν μεγαλώσουν. Και για να σφαχτεί ο χοίρος, εκτός από τέχνη, ήθελε και τέσσερις γεροδεμένους άνδρες για να τον κρατήσουν.
Η ιεροτελεστία της φούσκας του χοίρου
Ο χοίρος σφαζόταν πάντα παραμονή Χριστουγέννων. Τα πιτσιρίκια όμως στα χωριά δεν περίμεναν αυτή την ημέρα για να δράσουν. Είχαν προσεγγίσει συγγενείς και γείτονες όπου δεν υπήρχαν παιδιά για να εξασφαλίσουν καμιά φούσκα παραπάνω.
"Αμέσως τρέχαμε να πάρουμε την προτεραιότητα και τον παρακαλούσαμε να μας δώσει τη φούσκα όποιος την αποκτούσε θεωρούσε τον εαυτό του, πολύ τυχερό" είπε ο κ. Σταματάκης και συνέχισε: «Η φούσκα του χοίρου για εμάς ήταν μεγάλη υπόθεση.
Αδημονούσαμε για αυτή την ημέρα. Αξημέρωτα σηκωνόμασταν από τα κρεβάτια μας, συναντιόμασταν οι παρέες και περιμέναμε. Βγαίναμε στη γειτονιά και διαπραγματευόμασταν τις φούσκες μας.
Κάθε σπίτι είχε κι ένα χοίρο που έπρεπε να βγει πάνω από 100 οκάδες αλλιώς ήταν «αποτυχία» για το σπίτι. Η χαρά μας να τη φουσκώσουμε και μετά να παίξουμε με το μπαλόνι μας».
Πώς όμως τα πιτσιρίκια ετοίμαζαν τη φούσκα τους; Ένα παιχνίδι που άνθησε για δύο δεκαετίες από το '50 μέχρι τη δεκαετία του '70;
«Η φούσκα (ουροδόχος κύστη) του χοίρου είναι ακριβώς όπως και του σημερινού μπαλονιού - μόνο που δεν είναι πλαστική.
Την παίρναμε και την ξεπλέναμε λίγο για να μη σπάσει το στόμιο, που ήταν μακρύ κι άλλες φορές το κόβαμε ή άλλες φορές το αφήναμε έτσι.
Το μπαλόνι μας το φουσκώναμε από τη μικρή τρυπίτσα που είχε η ουροδόχος κύστη για να φύγουν τα ούρα.
Αυτή την τρυπίτσα με το μαχαίρι τη μεγαλώναμε λίγο και μετά βάζαμε ένα καλαμάκι και τη φουσκώναμε και τη δέναμε, όπως ακριβώς και το μπαλόνι .
Όταν τη φουσκώναμε αρκετά, τη δέναμε με ένα σπάγκο από το λαιμό και την κρεμάγαμε κάπου ψηλά – για να μην επιτεθούν γάτες και μυρμήγκια - για να στεγνώσει. Όταν στέγνωνε αρκετά την παίζαμε όπως τα μπαλόνια. Αυτή ήταν όλη η χαρά μας τα Χριστούγεννα, ήταν κάτι πολύτιμο και σημαντικό», σημείωσε στο MadeinCreta ο κ. Γιώργος Σταματάκης (Κανάκης).
Ο χοίρος ως μεζές
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφαζόταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων και αφού μόνο ορισμένα κομμάτια του χοίρου είχαν καταναλωθεί το βράδυ των Χριστουγέννων, οι νοικοκυραίοι έφτιαχναν αυτά που θα φυλάσσονταν, αφού εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ψυγείο, όπως:
• λουκάνικα
• απάκια: καπνιστό κρέας
• πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
• σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.
• ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.
• τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
madeincreta.gr
Η σημασία που έχει ο χοίρος για τα Χριστούγεννα στο νησί αποτυπώνεται μέχρι και στους στίχους που ακόμα μαθαίνουν και τραγουδούν οι νέες γενιές στα Kρητικά κάλαντα:
«….Είπαμε δα για την κερά ας πούμε για τη βάγια άψε βαγίτσα το κερί, άψε και το διπλέρι
και κάτσε και ντουχιούντισε ήντα θα μας εφέρεις.
Για απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τον πύρο του βουτσού να πιούμε μια γεμάτη.
Κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι…»
Δεν ήταν απλά ένα έθιμο, ήταν μια αρχαία συνήθεια που επέζησε αιώνες, τόσο στον ελληνικό όσο και στο ρωμαϊκό κόσμο.
Ήταν ο κόπος μια ολόκληρης χρονιάς και αρκετά γεύματα της κάθε οικογένειας μέχρι και το Πάσχα που σειρά είχαν αλλά σφάγια.
Ο χοίρος σφαζόταν μια φορά το χρόνο, μόνο παραμονές Χριστουγέννων. Η κάθε οικογένεια τον φρόντιζε και τον τάιζε για να τον κάνει να ζυγίζει περισσότερο από 100 οκάδες.
«Αλλιώς ο χοίρος δεν έκανε τίποτα» όπως χαρακτηριστικά είπε στο MadeinCreta o κ. Γιώργος Σταματάκης (Κανάκης).
Συνταξιούχος δάσκαλος από το Πετροκεφάλι που με μεράκι και αγάπη έφτιαξε ένα βιβλίο για τα παιδικά παιχνίδια με τίτλο "Τα παιχνίδια μας" όπου μέσα σε αυτό φιγουράρει και η "φούσκα".
Όχι η φούσκα που όλοι βάλατε στο νου σας και φουσκώνετε με άνεση στα παιδιά σας αλλά η άλλη, η ζωντανή, αυτή που την έβρισκες μόνο τα Χριστούγεννα.
Η φούσκα για τα παιδιά λειτουργούσε όμως και ως ένα δέλεαρ, ένα είδος μύησης, για να βλέπουν οι μικροί, για να μαθαίνουν να σφάζουν όταν μεγαλώσουν. Και για να σφαχτεί ο χοίρος, εκτός από τέχνη, ήθελε και τέσσερις γεροδεμένους άνδρες για να τον κρατήσουν.
Η ιεροτελεστία της φούσκας του χοίρου
Ο χοίρος σφαζόταν πάντα παραμονή Χριστουγέννων. Τα πιτσιρίκια όμως στα χωριά δεν περίμεναν αυτή την ημέρα για να δράσουν. Είχαν προσεγγίσει συγγενείς και γείτονες όπου δεν υπήρχαν παιδιά για να εξασφαλίσουν καμιά φούσκα παραπάνω.
"Αμέσως τρέχαμε να πάρουμε την προτεραιότητα και τον παρακαλούσαμε να μας δώσει τη φούσκα όποιος την αποκτούσε θεωρούσε τον εαυτό του, πολύ τυχερό" είπε ο κ. Σταματάκης και συνέχισε: «Η φούσκα του χοίρου για εμάς ήταν μεγάλη υπόθεση.
Αδημονούσαμε για αυτή την ημέρα. Αξημέρωτα σηκωνόμασταν από τα κρεβάτια μας, συναντιόμασταν οι παρέες και περιμέναμε. Βγαίναμε στη γειτονιά και διαπραγματευόμασταν τις φούσκες μας.
Κάθε σπίτι είχε κι ένα χοίρο που έπρεπε να βγει πάνω από 100 οκάδες αλλιώς ήταν «αποτυχία» για το σπίτι. Η χαρά μας να τη φουσκώσουμε και μετά να παίξουμε με το μπαλόνι μας».
Πώς όμως τα πιτσιρίκια ετοίμαζαν τη φούσκα τους; Ένα παιχνίδι που άνθησε για δύο δεκαετίες από το '50 μέχρι τη δεκαετία του '70;
«Η φούσκα (ουροδόχος κύστη) του χοίρου είναι ακριβώς όπως και του σημερινού μπαλονιού - μόνο που δεν είναι πλαστική.
Την παίρναμε και την ξεπλέναμε λίγο για να μη σπάσει το στόμιο, που ήταν μακρύ κι άλλες φορές το κόβαμε ή άλλες φορές το αφήναμε έτσι.
Το μπαλόνι μας το φουσκώναμε από τη μικρή τρυπίτσα που είχε η ουροδόχος κύστη για να φύγουν τα ούρα.
Αυτή την τρυπίτσα με το μαχαίρι τη μεγαλώναμε λίγο και μετά βάζαμε ένα καλαμάκι και τη φουσκώναμε και τη δέναμε, όπως ακριβώς και το μπαλόνι .
Όταν τη φουσκώναμε αρκετά, τη δέναμε με ένα σπάγκο από το λαιμό και την κρεμάγαμε κάπου ψηλά – για να μην επιτεθούν γάτες και μυρμήγκια - για να στεγνώσει. Όταν στέγνωνε αρκετά την παίζαμε όπως τα μπαλόνια. Αυτή ήταν όλη η χαρά μας τα Χριστούγεννα, ήταν κάτι πολύτιμο και σημαντικό», σημείωσε στο MadeinCreta ο κ. Γιώργος Σταματάκης (Κανάκης).
Ο χοίρος ως μεζές
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, το «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφαζόταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.
Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων και αφού μόνο ορισμένα κομμάτια του χοίρου είχαν καταναλωθεί το βράδυ των Χριστουγέννων, οι νοικοκυραίοι έφτιαχναν αυτά που θα φυλάσσονταν, αφού εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ψυγείο, όπως:
• λουκάνικα
• απάκια: καπνιστό κρέας
• πηχτή (τσιλαδιά): αφαιρείται κάθε ίχνος κρέατος από το κεφάλι του γουρουνιού και όλα μαζί βράζονται. Ο ζωμός με ειδική προετοιμασία μετατρέπεται σε πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
• σύγλινα, δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες.
• ομαθιές, τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι.
• τσιγαρίδες, κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές.
madeincreta.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
R.Abdullayev: Η Ελλάδα πύλη της SOCAR για την Ε.Ε.
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
