2013-12-26 19:32:48
του κ. Αλέξανδρου Μαλλιά, πρέσβη ε.τ.
Η ιστορία έχει γραφεί και ξαναγραφεί αρκετές φορές . Αν δε κρίνω από τη κυριαρχη τάση που επικρατεί στους ακαδημαϊκούς και ιστορικούς κύκλους σε ορισμένες γειτονικές πρωτεύουσες δεν έχουμε ακόμη δει τη τελική της μορφή.
Ο αναθεωρητισμός της ιστορίας αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.
Η πραγματικότητα αυτή με την οποία δυστυχώς μαθαίνουμε πια να ζούμε -δεν πρόκειται όμως να την αποδεχθούμε- στηρίζεται κυρίως στην ανάγκη ορισμένων εθνοτήτων να αποδείξουν οτι είναι αυτόχθονες πληθυσμοί.
Άρα, ότι πάντα ζούσαν στα εδάφη που τους ανήκουν σήμερα βάσει των διεθνών συμφωνιών και συνθηκών. Επιπλέον, ότι αδικήθηκαν απο την ιστορία και τις διεθνείς περιστάσεις ”χάνοντας” εδάφη και σε ορισμένες περιπτώσεις ,τους πέραν των σημερινών συνόρων ‘ ‘αυτόχθονες ” ομοεθνείς τους . Όσο βαθύτερη είναι η ανασφάλεια τους για το σήμερα και το αύριο, οσο μεγαλύτερα είναι τα ερωτηματικά και τα ερωτήματα για την εθνοτική και γλωσική καταγωγή, συνέχεια και ταυτότητα τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη και η αγωνία τους να ξαναγράψουν την ιστορία. Να γιατί το θέμα της ταυτότητας συνοδεύεται κατά κανόνα από τη λεγόμενη εδαφική πτυχή.
Η ηθελημένα απλοϊκή – παραδέχομαι υπεραπλουστευμένη- αυτή εξήγηση μας δίνει ίσως τη δυνατότητα να καταλάβουμε με δύο λόγια το βαθύτερο λόγο της φανατικής προσήλωσης του ιστορικό-επιστημονικού κατεστημένου των Σκοπίων ήδη από την εποχή του Συνεδρίου του ΑΣΝΟΜ το 1944 -πολύ πριν απο τον σημερινό πρωθυπουργό κ.Γκρουέβσκι- να προσαρμόσει την ιστορία στις σημερινές συνθήκες. Από το 1944 έχουν περάσει πια εβδομήντα χρόνια .
Εδώ και μερικά χρόνια , με αποκορύφωμα στην εποχή Γκρουέβσκι- τα Σκόπια έχουν μετατραπεί στο πλέον αντιπροσωπευτικό εκθεσιακό χώρο του ιστορικού κιτς.Το πιο κακόγουστο εκθεσιακό πάρκο της Ευρώπης. Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο,τη Μακεδονική φάλαγγα και δεν ξέρω τι ακόμη, έρχεται και η σειρα του Ιουστινιανού.Είναι κρίμα που ο κ.Γκρουέβσκι δεν δείχνει ανάλογο σεβασμό στην ρωμαική αυτοκρατορια.
Γι’ αυτούς όμως στα Σκόπια που πιθανόν να έχουν πιο φιλόδοξα σχέδια θα πρότεινα ανεπιφύλακτα την ανέγερση μιας ρωμαικής αρένας. Αψίδα του θριάμβου ήδη υπάρχει. Άρα ,αυτό που λείπει είναι η αρένα.
Δυστυχώς για τους γείτονες μας πρόκειται για μια πανάκριβη και αντιαισθητική έκθεση αγαλμάτων που κατα υπολογισμούς έχει στοιχίσει πάνω 200 εκατομμύρια ευρώ.Άκουσα πρόσφατα στα Σκόπια οτι ορισμένες σημαντικές πρεσβείες διαθέτουν στοιχεία που αφορούν στην υπερκοστολόγηση,υπερτιμολόγηση και τις αλόγιστες δαπάνες που εξακολουθούν να γίνονται μέσα σε περίοδο ανεργίας και κρίσης.
Θέλησα να ξεκινήσω το τρόπο αυτό τη καταγραφή του πρόσφατου οδοιπορικού μου στα Σκόπια ( 20-22 Οκτωβριου) , Πρίστινα ( 22-24) και Πριζρένη ( 25 Οκτωβριου).Πρόκειται για ένα οδοιπορικό το οποίο για πρώτη φορά ακολούθησα το 1994 . Και το οποίο δεν είμαι έτοιμος να αλλάξω.
Η συνεχής επαφή με το κόσμο,τους πολιτικούς ,τους επιχερηματίες ,τους δημοσιογράφους και τους διπλωμάτες αποτελούν το άλφα και το ωμέγα της δουλείας ενος διπλωμάτη.Αποτελούν επίσης τα αναγκαία και απαραίτητα εργαλεία για καθένα που θέλει να κάνει μια σωστή ανάλυση,που στηρίζεται στα γεγονότα και στη γνώση. Τίποτα δεν υποκαθιστά τη προσωπική αντίληψη των πραγμάτων.Ούτε η ανάγνωση του τύπου-ακόμη λιγότερο αν είναι φιμωμένος όπως στη πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας-ούτε τα τηλεγραφήματα και οι εκθέσεις των πρεσβειών ,ούτε οι εκθέσεις των υπηρεσιών πληροφοριών.
Μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί με τις τοποθετήσεις του υπογράφοντος αλλά πρέπει να γνωρίζει ότι στηρίζονται στο σύνολο τους σε προσωπική πληροφόρηση από επαφές και συνομιλίες με δεκάδες ετερόκλητης προέλευσης συνομιλητές βορείως των συνόρων μας,αλλά και στις ΗΠΑ.Μετά τη συνταξιοδότηση μου το 2010,επισκέπτομαι τακτικά τη βαλκανική μας γειτονιά. Έχω μετρήσει έξη επισκέψεις στα Σκόπια, δώδεκα στην Αλβανία και δεκατρείς στο Κόσοβο.Ορισμένα απο τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται ήδη στο βιβλίο μου ”Ή Άλλη Κρίση-Η Μαρτυρία Ενός Πρέσβη” που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι απο τις εκδόσεις ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ.
Καμμιά φορά διερωτώμαι για την έλλειψη αυτοσεβασμού που διακρίνει ορισμένους που προσπαθούν να εκτιμήσουν τη σημερινή κατάσταση βορείως των συνόρων μας επικαλούμενοι συνεχώς στοίχεια και κατά δημιουργική τους φαντασία ”εμπειρίες” του 1991-1992 . Άλλη η εποχή εκείνη, άλλοι οι πρωταγωνιστές .Πάνω από όλα ,όμως, άλλα τα δεδομένα . Άλλωστε ,ουδείς τους γνωρίζει και ουδείς τους αναγνωρίζει .
Α. ΣΚΟΠΙΑ
1. Ενα ενδιαφέρον δείπνο
Η Ελλάδα έχει τη τύχη να έχει την εποχή αυτή στα Σκόπια ένα από τους καλλίτερους πρέσβεις της νέας γενιάς. Για να είμαι δίκαιος δεν είναι θέμα μόνο τύχης αλλά και ορθής επιλογής. Ευτυχώς στη προκείμενη περίπτωση επικράτησαν αξιοκρατικά κριτήρια. Ο πρέσβης Χάρης Λαλάκος, με πετυχημένη πρόσφατη θητεία μεταξύ άλλων ως Επιτετραμμένος στην Άγκυρα και Σύμβουλος για Πολιτικές Υποθέσεις στην Ουάσιγκτον, έχει ήδη δημιουργήσει ένα εξαιρετικό κλίμα στο Γραφείο Συνδέσμου. Υπάρχει μια αποδοτική και δημιουργική ηρεμία, που αναμφίβολα αντανακλά και το προσωπικό του χαρακτήρα.
Το Δευτέρα 21 Οκτωβρίου είχα την τύχη να συναντήσω στη πρεσβευτική κατοικία στα Σκόπια, προ δεκαετίας περίπου άριστη επιλογή του Πρέσβη Γιώργου Κακλίκη , αρκετά απο τα υψηλόβαθμα στελέχη του Υπουργείου Εξωτερικών του βορείου γείτονα μας με τα οποία είχα τακτική επαφή και συνεργασία, άλλοτε αποδοτικά και άλλοτε λιγότερο, από το 1993 μέχρι το 2005 οπότε τοποθετήθηκα στην Ουάσιγκτον.
Ήταν παρόντες ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών Σάσο Ντιμίτρωφ, οι αναπληρωτές Υπεξ Ρίστο Νικόβσκι,Βίκτωρ Ντιμόβσκι και Βίκτωρ Γκάμπερ, ο πρέσβης Νανο Ρουζιν και μια δημοσιογράφος το όνομα της οποίας παραλείπω για να μη προστεθεί και αυτή στο κατάλογο Γκρουέβσκι των ”πρακτόρων της Ελλάδος”(!).Δεν εμφανίστηκε ένας πρώην υπουργός που και αυτός έχει κατηγορηθεί από το καθεστώς των Σκοπίων ως ”πράκτορας των Ελλήνων”.
Μια παρένθεση : όταν τα πρώτα ξαδέλφια του κ.Γκρουέβσκι συναντούσαν μυστικά στα Σκόπια, όπως έχει επανειλημμένα δημοσιευθεί, έλληνα πρωθυπουργικό απεσταλμένο το 2011, παρακάμπτοντας σκοπίμως τους επίσημους διπλωματικούς διαύλους, ποίες σκοπιμότητες υπηρετούσαν; Η συζήτηση είχε μοναδικό θέμα το όνομα ή και άλλα θέματα οικονομικού -ενεργειακού περιεχομένου?
Επιστροφή στο οδοιπορικό.Ορισμένοι απο τους συνδαιτημόνες έχουν επανειλλημένα αντικρούσει δημόσια ,ορισμένες φορές με σφοδρότητα, τις θέσεις μου και τα επιχειρήματα μου που τακτικά και σκοπίμως δημοσιεύω υπο μορφή άρθρων η συνενετεύξεων στο τύπο των Σκοπίων. Αντιδρούν όπως ακριβώς θα αντιδρούσα και εγώ σε δικό τους άρθρο στην Ελλάδα.
Πιστεύω στη σημασία της κατά καιρούς αρθογραφίας των ελλήνων πολιτικών (Πρωθυπουργού και Υπουργού Εξωτερικών) στα Σκόπια. Η επικοινωνία με το κόσμο, με τους πολίτες της γειτονικής μας χώρας είναι αναγκαία, χρήσιμη και απαραίτητη. Άλλο πράγμα το καθεστώς Γκρουέβσκι και άλλο πράγμα η κοινή γνώμη.
Στη διάρκεια του δείπνου επικράτησε μια παραγωγική, φιλική θα μπορούσα να ισχυρισθώ, ατμόσφαιρα. Θυμηθήκαμε ορισμένες καλές στιγμές των σχέσεων. Όπως για παράδειγμα την άμεση αποστολή απο τη Θεσσαλονίκη ομάδας επίλεκτων χειρουργών στα Σκόπια στις 3 Οκτωβρίου 1995, τη μέρα που έγινε η δολοφονική απόπειρα κατά του εκλιπόντος πρώην Προέδου Κίρο Γκλιγκόρωφ. Επίσης, την εφευρετικότητα της ελληνικής Προεδρίας για να διασφαλίσει τη (πρώτη) συμμετοχή της πΓΔΜ στην Υπουργική συνάντηση της Διαβαλκανικής Συνεργασίας στη Θεσσαλονίκη (Ιουνιος 1997), ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη Συνάντηση Κορυφής της Κρήτης (Νοέμβριος 1997). Επίσης, για την ορθή και προσεκτική στάση της Ελλάδας στη κρίση του 2001.
Οι τόνοι ήσαν χαμηλοί . Ήταν ακριβώς οι τόνοι αυτοί που τόσο λείπουν εδώ και επτά χρόνια από την επίσημη πολιτική της πΓΔΜ . Κατα τη συζήτηση θέλησα να ξακαθαρίσω οτι παρά τα προβλήματα της και τη κρίση, η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαικής Ένωσης και του ΝΑΤΟ και διμερώς με τις ΗΠΑ, έχει κομβική και αναντικατάστατη (λόγω Σούδας) στρατιωτικοπολιτική σημασία λόγω των συνεχών ανατροπών των δεδομένων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής. Συνεπώς αν η πολιτική ιθύνουσα τάξη στα Σκόπια ελπίζει σε ”πιέσεις” προς την Ελλάδα για το όνομα είναι σε λάθος δρόμο. Μερικές μέρες αργότερα ο Νάνο Ρούζιν συμφώνησε ακριβώς με την εκτίμηση μου αυτή σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ”Ουτρίνσκι Βέσνικ”.
2. Μια συνένετυξη στην ”Ουτρινσκι Βεσνικ”
Στην ίδια εφημερίδα δημοσιεύθηκε, στις 24 Οκτωβρίου, συνέντευξη μου στη δημοσιογράφο Σλομποντάνκα Γιοβάνοβσκα με τίτλο’ ‘Ο Γκλιγκόρωφ ήταν πιο χρήσιμος για τη χώρα σας απο τον Μέγα Αλέξανδρο”. Παραθέτω μερικά αποσπάσματα :
«Οι σχέσεις μεταξύ της ‘Μακεδονίας’ και της Ελλάδας βρίσκονται τώρα στο χειρότερο επίπεδο μετά τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων. Τί είδους κινήσεις εκ μέρους και των δύο πλευρών θα μπορούσαν να επιφέρουν βελτίωση;»
Αλ. Μαλλιάς: «Νομίζω ότι αυτοί που αποφάσισαν να μετονομάσουν το αεροδρόμιο και τον οδικό άξονα (σε «Αλέξανδρος ο Μακεδόνας»), καθώς και να μετατρέψουν τα Σκόπια σε Disneyland (μέσω του λεγόμενου ‘εξαρχαϊστικού’ σχεδίου «Σκόπια 2014») οφείλουν να προβούν σε ανάλυση προκειμένου να προσδιοριστούν οι ζημίες και τα οφέλη που προέκυψαν από αυτές τις αποφάσεις για τις σχέσεις της χώρας σας με την Ελλάδα, την ΕΕ, το ΝΑΤΟ. Πρέπει να υπολογίσουν πόσο επιζήμιες ήταν αυτές οι αποφάσεις για τις σχέσεις με την Ελλάδα και τις Βρυξέλλες».
«Οι ‘Μακεδόνες’ πολίτες είναι ολοένα πιο νευρικοί εξαιτίας της επανειλημμένης άσκησης ‘βέτο’ εκ μέρους της Ελλάδας. Πώς θα επιτευχθεί συμβιβασμός εάν οι σχέσεις επιδεινώνονται διαρκώς;»
Αλ. Μαλλιάς: «Αντιθέτως, εγώ βλέπω πως οι πολίτες εδώ διάκεινται πολύ φιλικά προς την Ελλάδα. Και κατά τη διάρκεια της θητείας μου εδώ αλλά και τώρα που επισκέπτομαι εκ νέου τη χώρα δέχομαι φιλικά συναισθήματα από άτομα που γνωρίζω. Θεωρώ, ίσως όμως να έχω και άδικο, ότι υπάρχει χάσμα μεταξύ της ηγεσίας σας και της επιθυμίας των πολιτών να βελτιωθεί το κλίμα. Η Κυβέρνησή σας θα πρέπει να κατανοήσει ότι όλα τα βήματα που κάνει για να προκαλέσει την Ελλάδα είναι αντιπαραγωγικά, όπως οι αποφάσεις για τις μετονομασίες αλλά και οι πρόσφατες δηλώσεις του Πρωθυπουργού Γκρούεβσκι. Πρόκειται για βήματα τα οποία δεν διευκολύνουν τις σχέσεις αλλά, αντιθέτως, έχουν στόχο να προκαλέσουν αντιδράσεις. Δεν βλέπω, λοιπόν, πώς, με τέτοιο κλίμα εδώ, μπορεί να βρεθεί λύση».
«Από τη ‘μακεδονική’ πλευρά θα ακούσετε τις ίδιες καταγγελίες εις βάρος της ελληνικής…»
Αλ. Μαλλιάς: «Εμείς ποτέ δεν μετονομάσαμε τον βασικό οδικό άξονα της χώρας μας σε Γιάνε Σαντάνσκι ή Ντάμε Γκρούεβ».
«Ασκείτε, όμως, ‘βέτο’».
Αλ. Μαλλιάς: «Έχετε τόσο πολλούς ιστορικούς ηγέτες… Γιατί κανένας δρόμος, κανένα αεροδρόμιο, στάδιο ή πλατεία στη χώρα σας δεν φέρει το όνομα του Κίρο Γκλιγκόροβ; Ο Κίρο Γκλιγκόροβ ήταν πιο χρήσιμος για τη χώρα σας από τον Μέγα Αλέξανδρο!»
Β. ΚΟΣΟΒΟ
1. Πρίζρενη
Η επίσκεψη μου στο Κόσοβο, έγινε μετά απο πρόσκληση της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών του Κοσόβου. Γνωρίζοντας το πρόγραμμα της επίσκεψης του Πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Πρίζρενη, στις 23 Οκτωβρίου, προτίμησα να μιλήσω στην μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου της ιστορικής για τους Αλβανούς πόλης δύο μέρες αργότερα, τη Παρασκεύη 25 Οκτωβρίου. Πιστεύω πάντοτε οτι η γλώσσα της αλήθειας και ο εντοπισμός από όλες τις πλευρές των κοινών συμφερόντων, αντί των διαφόρων, είναι ο καλλίτερος τρόπος για μια συνεννόηση με τους Αλβανούς . Έτσι αντί του Πανεπιστημίου της Πρίστινας επέλεξα τη Πρίζρενη. Ομολογώ πως δεν περίμενα τέτοια κοσμοσυρροή. Παρούσα η σύγκλητος του Πανεπιστημίου και πάνω απο τριακόσιοι φοιτητές.
Ελάχιστοι γνωρίζουν οτι το Κόσοβο και η Αλβανία μέσα σε λιγότερο απο τρία χρόνια κατασκεύασαν ένα από τους πιο σύγχρονους αυτοκινητόδρομους που συνδέει τώρα τη Πρίστινα, την Πρίζρενη με τα Τίρανα και το λιμάνι του Δυρραχίου. Ένας πολύ δύσκολος αυτοκινητόδρομος- χωρίς διόδια- με δεκάδες γέφυρες και πολλά χιλιόμετρα τούνελ. Όταν ήμουν πρέσβης στα Τίρανα (1999-2000), η απόσταση μέχρι τη συνοριακή διάβαση Μορίνι (Κόσοβο) απαιτούσε πάνω από επτά ώρες ταξίδι. Το χειμώνα χρειάζοταν, αν μπορούσες να ταξιδεύσεις, ακόμη περισσότερος χρόνος. Τώρα, η διαδρομή Πρίστινα- Τίρανα είναι το πολύ τρείς ώρες. Αυτά για τα τωρινά επιτεύγματα ορισμένων γειτόνων μας τους οποίους εξακολουθούμε δυστυχώς να αντιμετωπίζουμε με υπεροψία.
Μία παρένθεση : Η διαδρομή Πριζρένη,Μόρινι,Κούκες ,Τίρανα έχει τη δική της σύγχρονη ιστορία ανθρώπινου πόνου.Στα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου του 1999, πεζοί η στιβαγμένοι στα τρακτέρ Γκόλντονι πάνω απο 500 χιλιάδες Κοσοβάροι πρόσφυγες αναζήτησαν ασφαλές καταφύγιο στην Αλβανία.Τη εποχή εκείνη,,ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας Παντελή Μάϊκο ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στη σημασία κατασκευής ενός σύγχρονου δρόμου.Θυμάμαι ζωηρά σαν να είναι σήμερα την δραματική εικόνα της τεράστιας αυτής προσφυγικής εξόδου που τηλεοπτικά μετέδωσε στην Ελλάδα μόνος του απο το Μόρινι και το Κούκες ο έγκριτος δημοσιογράφος Πάνος Χαρίτος για την ΕΡΤ. Σπάζοντας έτσι την μονότονη και κατα κανόνα μονοδιάστατη ερμηνεία και προβολή των γεγονότων απο τη πλειοψηφία των ΜΜΕ στην Ελλάδα. Και όμως ήταν μία απο τις μεγαλύτερες προσφυγικές τραγωδίες της Ευρώπης.
Ο τίτλος της ομιλίας μου στο Πανεπιστήμιο της Πριζρένης ήταν "Για την Ευρώπη, για τα Βαλκάνια και για τη Μέση Ανατολή: το δικαίωμα στην Ελευθερία, στη Δημοκρατία και στην Ειρήνη” ( το κείμενο ελαφρά προσαρμοσμένο έχει δημοσιευθεί στην αμερικανική ιστοσελίδα PEACEFARE.NET, με τίτλο "Never Again Interrupted").
Η συζήτηση δεν είχε εκπλήξεις. Ρωτήθηκα για τη διατήρηση του εμπόλεμου με την Αλβανία, παρότι είμαστε σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ. Απήντησα οτι το εμπόλεμο έχει αρθεί.Επίσης, οτι πρέπει να αρθούν και οι παρερμηνείες που στα Βαλκάνια οχι σπάνια ειναι επικρατέστερες της πραγματικότητας. Δυστυχώς πρόσθεσα έχω ενα άλλο πραγματικό τη φορά αυτή παράδειγμα: παρότι είμαστε σύμμαχοι, η Τουρκία διατηρεί μια μορφή εμπόλεμου κατά της Ελλάδος διατηρώντας, κατα παράβαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, ως επιίσημη θέση το CASUS BELLLI (απειλή χρήσης βίας).
Για την αναγνώριση του Κοσόβου ως ανεξάρτητου Κράτους απο την Ελλάδα ,σημείωσα οτι οι δυο χώρες έχουν εισέλθει σε μια διαδικασία υψηλών επαφών με πυκνότητα που δεν υπήρχε στο παρελθόν. Επίσης οτι υπάρχει μία αναζωογόνηση των σχέσεων Αθηνών-Τιράνων. Έχουμε δυο παράλληλες διαδικασίες. Είμαι βέβαιος οτι στο τέλος της διαδικασίας θα έλθει και η αναγνώριση απο την Ελλάδα.
Υπευθυμίζω οτι δύο μέρες νωρίτερα στη Πριζρένη, ο Ταγίπ Ερντογάν παρόντων του πρωθυπουργού του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι και της Αλβανίας Έντι Ράμα, έκανε μια φραστική ακροβασία που προκάλεσε αντιδράσεις και πολλές συζητήσεις στα Τίρανα και στη Πριστίνα.
Είπε συγκεκριμένα οτι "Το Κόσοβο είναι Τουρκία και η Τουρκία Κόσοβο". Μα κάτι ανάλογο είπε έχοντας βέβαια άλλο κατα νού-εντελώς διαφορετικό απο τον κ.Ερντογάν- και ο Μιλόσεβιτς στην ομιλία του στη Πριστίνα το 1989; Προσοχή δεν ισχυρίζομαι οτι ο Ερντογάν είναι Μιλόσεβιτς .Πολύ απλά λέγω οτι η αλαζονεία είναι κακός σύμμαχος .
Οι αλβανικές αντιδράσεις ήσαν τέτοιες που οδήγησαν τον κ. Δαβούτογλου, θεωρητικό και υποβολέα της νεοσουλτανικής αυτής πολιτικής , που ορθά τη συνόψισε ο κ. Ερντογάν στο Κόσοβο, σε αναδίπλωση. Και όμως ο κ. Ταγίπ Ερντογάν εννοούσε αυτό που ακριβώς είπε. Το Κόσοβο για την Άγκυρα, όπως άλλωστε η Αλβανία και άλλες πρώην οθωμανικές κτήσεις θεωρούνται σαν να είναι σήμερα συνέχεια της Τουρκίας.
Το πώς ανατιλαμβάνεται η σημερινή Άγκυρα τη συνέχεια της οθωμανικής αυτοκταορίας και πόσο αυτή η συνέχεια ειναι σήμερα παρούσα στην πολιτική της το γνωρίζουν καλλίτερα απο μένα οι Αλβανοί. Κυρίως, εκείνοι στα Τίρανα καί στη Πριστίνα που είναι επιφορτισμένοι με τη δύσκολη συζήτηση με την Άγκυρα του ακανθώδους ζητήματος των αλβανικών σχολικών εγχειριδίων. Που τόλμησαν να περιλάβουν ειδικό κεφάλαιο για την εξέγερση των Αλβανών κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Λίγες μέρες μετά τη δήλωση στη Πριζρένη, που κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν, ο κ. Ερντογάν είπε ”δέν υπάρχει κράτος με το όνομα Κύπρος”. Τη φορά αυτή ο κ. Δαβούτογλου δεν τον διόρθωσε.
2. Πριστίνα
Κατά συζητήσεις με φίλους στη Πριστίνα ρωτήθηκα για τη δήλωση Ερνογάν. Η απάντησή μου ήταν:
Ποτέ δεν θα ακούσετε απο έλληνα να πεί ότι το Κόσοβο είναι Ελλάδα και η Ελλάδα είναι Κόσοβο. Αυτό δέν είναι κάτι που θέλουν να ακούσουν ούτε Έλληνες ούτε οι Κοσοβάροι. Πιστεύω ότι η Ελλάδα θα αναγνωρισεί στο ορατό μέλλον το Κόσοβο καί ότι το Κόσοβο θα ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ πρίν απο τη Τουρκία. Άρα το λόγια του κ. Ερντογάν είναι απλά λόγια χωρίς αντίκρυσμα. Δέν οφελούν το Κόσοβο. Ο κ. Ερντογάν γνωρίζει καλλίτερα αν οφελούν εντέλει τη Τουρκία.
Απο τη διάβαση Μπλατσέ ( πρώην Τζένεραλ Γιάνκοβιτς) στα σύνορα Κοσόβου- πΓΔΜ μέχρι τη Πριστίνα, ο δρόμος που αργά η γρήγορα θα συνδέσει μέσω Σκοπίων το Κόσοβο με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης περίπου σε δύο ώρες χρειάζεται επεκτάσης και βελτιώσης.
Άν καταλάβουμε επίσης τη σημασία της επανακατασκευής και επαναλειτουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής που κατασκευάστηκε αρχικά επι Αυστρο-ουγγρικής αυτοκτατορίας μέσω Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Μητροβίτσας και Πριστίνας,μπορούμε να δούμε πάνω στη βάση του κοινού συμφέροντος την σύνδεσή της με την σιδηροδρομική γραμμή Σκοπίων-Θεσσαλονίκης. Αρκεί βέβαια να υπάρχει στην Ελλάδα σιδηρόδρομος.Αλήθεια ,πόσοι γνωρίζουμε στην Ελλάδα οτι δεν υπάρχει πια τακτική επιβατική σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Αθηνών και Βαλκανικών πρωτευουσών ( Σκόπια,Βελιγράδι κλπ);
Ο δρόμος μέχρι τη Πριστίνα είναι γεμάτος πολιτικές αφίσες λόγω των κρίσιμων εκλογών της 3ης Νοεμβρίου για τη τοπική αυτοδιοίκηση. Αναμφίβολα ,το πολιτικό χρήμα δέν λείπει.Στο πεζόδρομο που διασχίζει το κέντρο της Πριστίνας απο το παλαιομοδίτικο Hotel GRAND ,χαρακτηριστικό δείγμα της Γιουγκοσλαβικής κατ’ ευφημισμό αρχιτεκτονικής, μέχρι το νεόδμητο και υπερσύγχρονο Swiss Diplomat Hotel,περνάει κάθε μέρα η ιθύνουσα πολιτική,οικονομική και δημοσιογραφική τάξη του Κοσόβου. Εκεί έχουν στήσει προεκλογικά περίπτερα οι υποψήφιοι δήμαρχοι της Πριστίνας.
Οι πρόσφατες δημοτικές εκλογές στο Κόσοβο
Είχα επιστρέψει στην Αθήνα όταν έγινε ο πρώτος γύρος των εκλογών στο Κόσοβο. Στη παραγματικότητα ήταν η πρώτη φορά που οι δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν σε όλη την επικράτεια του Κοσόβου, του λεγόμενου βόρειου Κοσόβου συμπεριλαμβανομένου.
Νά λοίπόν ένα κέρδος για την Ευρώπη,για το Κόσοβο αλλά και για τη Σερβία. Χωρίς την συνεννόηση και συμφωνία Βελιγραδίου-Πριστίνας, που έγινε με την χρήση μίας ”έξυπνης πολιτικής” μαστιγίου και καρότου με πρωταγωνιστή την Ευρωπαϊκή Ένωση ,και τη ρεαλιστική διάθεση που παρά τις δυσκολίες ακολούθησαν οι πολιτικοί ηγέτες της Πριστίνας και του Βελιγραδίου, οι εκλογές αυτές θα ήταν και σήμερα αδύνατες.
Δικαιολογημένα συνεπώς η κυβέρνηση του Κοσόβου θεωρεί ότι δικαιώθηκε απο τις εξελίξεις. Γιατί;
Πρώτον, διότι η ικανοποιητική συμμετοχή της Σερβικής κοινότητας του Κοσόβου νοτίως του ποταμού Ιμπάρ στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου και στη βόρειο Μητροβίτσα στις επαναληπτικές της 17ης, αποτελεί μία σημαντική νομιμοποίηση των θεσμών της Πριστίνας και του Σχεδίου Αχτισαάρι ,που έχει πλήρως ενσωματωθεί στο σύνταγμα του Κοσόβου.
Δεύτερον ,διότι τη φορά αυτή η κατευθυνόμενη βία στη βόρειο Μητροβίτσα απο ακραία σερβικά στοιχεία όχι μόνο αποδοκιμάστηκε με ειλικρίνεια απο το Βελιγράδι, αλλά εκδηλώθηκε εναντίον της επίσημης γραμμής του που τοσο δημόσια όσο και μέσω των υφιστάμενων παράλληλων δομών επιρροής πιέστικα εκ των προτέρων είχε διοχετεύσει.
Τρίτον ,διότι το Κόσοβο δείχνει να έχει τη βούληση και τη δυνατότητα να ενσωματώσει για πρώτη φορά σε δημοκρατικές διαδικασίες και τη σερβική κοινότητα.
Απο τη πλευρά του το Βελιγράδι, ειδικά μετά την εκλογή του Προέδρου Τομισλάβ Νίκολιτς, έχει επιδείξει στη περίπτωση του Κοσόβου πολιτικό θάρρος, ωριμότητα και διορατικότητα. Έριξε όλο το βάρος στα ουσιώδη -ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση- αφήνοντας κατα μέρος στην αυστηρή κρίση της ιστορίας όσα είχαν ήδη χαθεί.
Κερδισμένη είναι επίσης και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε βαθμό που να διερωτάται κανείς τι επιτεύγματα θα είχε να επιδείξει η Ένωση ειδικά στη κατάσταση που βρίσκεται σήμερα αν δεν υπήρχαν ακόμη ορισμένα ανοικτά θέματα στα Βαλκάνια.
Ο Πρέσβης Δημήτρης Μοσχόπουλος
Δέν θα μπορούσα να κλείσω αυτό το πρόσφατο οδοιπορικό χωρίς για μια ακόμη φορά να εξάρω το σημαντικό ρόλο του πρέσβη Δημήτρη Μοσχόπουλου, η θητεία του οποίου στη Πριστίνα φθάνει προς το τέλος της. Κάλυψε σχεδόν μόνος του, συχνά αβοήθητος, ενα κενό που είχε αφήσει τουλάχιστο για δύο χρόνια η ηθελημένη πολιτική απουσίας της Ελλάδος απο το Κόσοβο. Έχει κερδίσει την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη Σέρβων και Αλβανών.Πράγμα δύσκολο για οποιοδήποτε ξένο στη περιοχή. Ακόμη όμως δυσκολότερο για εναν έλληνα διπλωμάτη. Είναι κρίμα αν το Υπουργείο Εξωτερικών αφήσει ενα κεφάλαιο στο σχηματισμό του οποίου μικρή συμμετοχή είχε,να πάει χαμένο. -
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Άμυνα και Διπλωματία”.
InfoGnomon
Η ιστορία έχει γραφεί και ξαναγραφεί αρκετές φορές . Αν δε κρίνω από τη κυριαρχη τάση που επικρατεί στους ακαδημαϊκούς και ιστορικούς κύκλους σε ορισμένες γειτονικές πρωτεύουσες δεν έχουμε ακόμη δει τη τελική της μορφή.
Ο αναθεωρητισμός της ιστορίας αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.
Η πραγματικότητα αυτή με την οποία δυστυχώς μαθαίνουμε πια να ζούμε -δεν πρόκειται όμως να την αποδεχθούμε- στηρίζεται κυρίως στην ανάγκη ορισμένων εθνοτήτων να αποδείξουν οτι είναι αυτόχθονες πληθυσμοί.
Άρα, ότι πάντα ζούσαν στα εδάφη που τους ανήκουν σήμερα βάσει των διεθνών συμφωνιών και συνθηκών. Επιπλέον, ότι αδικήθηκαν απο την ιστορία και τις διεθνείς περιστάσεις ”χάνοντας” εδάφη και σε ορισμένες περιπτώσεις ,τους πέραν των σημερινών συνόρων ‘ ‘αυτόχθονες ” ομοεθνείς τους . Όσο βαθύτερη είναι η ανασφάλεια τους για το σήμερα και το αύριο, οσο μεγαλύτερα είναι τα ερωτηματικά και τα ερωτήματα για την εθνοτική και γλωσική καταγωγή, συνέχεια και ταυτότητα τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη και η αγωνία τους να ξαναγράψουν την ιστορία. Να γιατί το θέμα της ταυτότητας συνοδεύεται κατά κανόνα από τη λεγόμενη εδαφική πτυχή.
Η ηθελημένα απλοϊκή – παραδέχομαι υπεραπλουστευμένη- αυτή εξήγηση μας δίνει ίσως τη δυνατότητα να καταλάβουμε με δύο λόγια το βαθύτερο λόγο της φανατικής προσήλωσης του ιστορικό-επιστημονικού κατεστημένου των Σκοπίων ήδη από την εποχή του Συνεδρίου του ΑΣΝΟΜ το 1944 -πολύ πριν απο τον σημερινό πρωθυπουργό κ.Γκρουέβσκι- να προσαρμόσει την ιστορία στις σημερινές συνθήκες. Από το 1944 έχουν περάσει πια εβδομήντα χρόνια .
Εδώ και μερικά χρόνια , με αποκορύφωμα στην εποχή Γκρουέβσκι- τα Σκόπια έχουν μετατραπεί στο πλέον αντιπροσωπευτικό εκθεσιακό χώρο του ιστορικού κιτς.Το πιο κακόγουστο εκθεσιακό πάρκο της Ευρώπης. Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο,τη Μακεδονική φάλαγγα και δεν ξέρω τι ακόμη, έρχεται και η σειρα του Ιουστινιανού.Είναι κρίμα που ο κ.Γκρουέβσκι δεν δείχνει ανάλογο σεβασμό στην ρωμαική αυτοκρατορια.
Γι’ αυτούς όμως στα Σκόπια που πιθανόν να έχουν πιο φιλόδοξα σχέδια θα πρότεινα ανεπιφύλακτα την ανέγερση μιας ρωμαικής αρένας. Αψίδα του θριάμβου ήδη υπάρχει. Άρα ,αυτό που λείπει είναι η αρένα.
Δυστυχώς για τους γείτονες μας πρόκειται για μια πανάκριβη και αντιαισθητική έκθεση αγαλμάτων που κατα υπολογισμούς έχει στοιχίσει πάνω 200 εκατομμύρια ευρώ.Άκουσα πρόσφατα στα Σκόπια οτι ορισμένες σημαντικές πρεσβείες διαθέτουν στοιχεία που αφορούν στην υπερκοστολόγηση,υπερτιμολόγηση και τις αλόγιστες δαπάνες που εξακολουθούν να γίνονται μέσα σε περίοδο ανεργίας και κρίσης.
Θέλησα να ξεκινήσω το τρόπο αυτό τη καταγραφή του πρόσφατου οδοιπορικού μου στα Σκόπια ( 20-22 Οκτωβριου) , Πρίστινα ( 22-24) και Πριζρένη ( 25 Οκτωβριου).Πρόκειται για ένα οδοιπορικό το οποίο για πρώτη φορά ακολούθησα το 1994 . Και το οποίο δεν είμαι έτοιμος να αλλάξω.
Η συνεχής επαφή με το κόσμο,τους πολιτικούς ,τους επιχερηματίες ,τους δημοσιογράφους και τους διπλωμάτες αποτελούν το άλφα και το ωμέγα της δουλείας ενος διπλωμάτη.Αποτελούν επίσης τα αναγκαία και απαραίτητα εργαλεία για καθένα που θέλει να κάνει μια σωστή ανάλυση,που στηρίζεται στα γεγονότα και στη γνώση. Τίποτα δεν υποκαθιστά τη προσωπική αντίληψη των πραγμάτων.Ούτε η ανάγνωση του τύπου-ακόμη λιγότερο αν είναι φιμωμένος όπως στη πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας-ούτε τα τηλεγραφήματα και οι εκθέσεις των πρεσβειών ,ούτε οι εκθέσεις των υπηρεσιών πληροφοριών.
Μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί με τις τοποθετήσεις του υπογράφοντος αλλά πρέπει να γνωρίζει ότι στηρίζονται στο σύνολο τους σε προσωπική πληροφόρηση από επαφές και συνομιλίες με δεκάδες ετερόκλητης προέλευσης συνομιλητές βορείως των συνόρων μας,αλλά και στις ΗΠΑ.Μετά τη συνταξιοδότηση μου το 2010,επισκέπτομαι τακτικά τη βαλκανική μας γειτονιά. Έχω μετρήσει έξη επισκέψεις στα Σκόπια, δώδεκα στην Αλβανία και δεκατρείς στο Κόσοβο.Ορισμένα απο τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται ήδη στο βιβλίο μου ”Ή Άλλη Κρίση-Η Μαρτυρία Ενός Πρέσβη” που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι απο τις εκδόσεις ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ.
Καμμιά φορά διερωτώμαι για την έλλειψη αυτοσεβασμού που διακρίνει ορισμένους που προσπαθούν να εκτιμήσουν τη σημερινή κατάσταση βορείως των συνόρων μας επικαλούμενοι συνεχώς στοίχεια και κατά δημιουργική τους φαντασία ”εμπειρίες” του 1991-1992 . Άλλη η εποχή εκείνη, άλλοι οι πρωταγωνιστές .Πάνω από όλα ,όμως, άλλα τα δεδομένα . Άλλωστε ,ουδείς τους γνωρίζει και ουδείς τους αναγνωρίζει .
Α. ΣΚΟΠΙΑ
1. Ενα ενδιαφέρον δείπνο
Η Ελλάδα έχει τη τύχη να έχει την εποχή αυτή στα Σκόπια ένα από τους καλλίτερους πρέσβεις της νέας γενιάς. Για να είμαι δίκαιος δεν είναι θέμα μόνο τύχης αλλά και ορθής επιλογής. Ευτυχώς στη προκείμενη περίπτωση επικράτησαν αξιοκρατικά κριτήρια. Ο πρέσβης Χάρης Λαλάκος, με πετυχημένη πρόσφατη θητεία μεταξύ άλλων ως Επιτετραμμένος στην Άγκυρα και Σύμβουλος για Πολιτικές Υποθέσεις στην Ουάσιγκτον, έχει ήδη δημιουργήσει ένα εξαιρετικό κλίμα στο Γραφείο Συνδέσμου. Υπάρχει μια αποδοτική και δημιουργική ηρεμία, που αναμφίβολα αντανακλά και το προσωπικό του χαρακτήρα.
Το Δευτέρα 21 Οκτωβρίου είχα την τύχη να συναντήσω στη πρεσβευτική κατοικία στα Σκόπια, προ δεκαετίας περίπου άριστη επιλογή του Πρέσβη Γιώργου Κακλίκη , αρκετά απο τα υψηλόβαθμα στελέχη του Υπουργείου Εξωτερικών του βορείου γείτονα μας με τα οποία είχα τακτική επαφή και συνεργασία, άλλοτε αποδοτικά και άλλοτε λιγότερο, από το 1993 μέχρι το 2005 οπότε τοποθετήθηκα στην Ουάσιγκτον.
Ήταν παρόντες ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών Σάσο Ντιμίτρωφ, οι αναπληρωτές Υπεξ Ρίστο Νικόβσκι,Βίκτωρ Ντιμόβσκι και Βίκτωρ Γκάμπερ, ο πρέσβης Νανο Ρουζιν και μια δημοσιογράφος το όνομα της οποίας παραλείπω για να μη προστεθεί και αυτή στο κατάλογο Γκρουέβσκι των ”πρακτόρων της Ελλάδος”(!).Δεν εμφανίστηκε ένας πρώην υπουργός που και αυτός έχει κατηγορηθεί από το καθεστώς των Σκοπίων ως ”πράκτορας των Ελλήνων”.
Μια παρένθεση : όταν τα πρώτα ξαδέλφια του κ.Γκρουέβσκι συναντούσαν μυστικά στα Σκόπια, όπως έχει επανειλημμένα δημοσιευθεί, έλληνα πρωθυπουργικό απεσταλμένο το 2011, παρακάμπτοντας σκοπίμως τους επίσημους διπλωματικούς διαύλους, ποίες σκοπιμότητες υπηρετούσαν; Η συζήτηση είχε μοναδικό θέμα το όνομα ή και άλλα θέματα οικονομικού -ενεργειακού περιεχομένου?
Επιστροφή στο οδοιπορικό.Ορισμένοι απο τους συνδαιτημόνες έχουν επανειλλημένα αντικρούσει δημόσια ,ορισμένες φορές με σφοδρότητα, τις θέσεις μου και τα επιχειρήματα μου που τακτικά και σκοπίμως δημοσιεύω υπο μορφή άρθρων η συνενετεύξεων στο τύπο των Σκοπίων. Αντιδρούν όπως ακριβώς θα αντιδρούσα και εγώ σε δικό τους άρθρο στην Ελλάδα.
Πιστεύω στη σημασία της κατά καιρούς αρθογραφίας των ελλήνων πολιτικών (Πρωθυπουργού και Υπουργού Εξωτερικών) στα Σκόπια. Η επικοινωνία με το κόσμο, με τους πολίτες της γειτονικής μας χώρας είναι αναγκαία, χρήσιμη και απαραίτητη. Άλλο πράγμα το καθεστώς Γκρουέβσκι και άλλο πράγμα η κοινή γνώμη.
Στη διάρκεια του δείπνου επικράτησε μια παραγωγική, φιλική θα μπορούσα να ισχυρισθώ, ατμόσφαιρα. Θυμηθήκαμε ορισμένες καλές στιγμές των σχέσεων. Όπως για παράδειγμα την άμεση αποστολή απο τη Θεσσαλονίκη ομάδας επίλεκτων χειρουργών στα Σκόπια στις 3 Οκτωβρίου 1995, τη μέρα που έγινε η δολοφονική απόπειρα κατά του εκλιπόντος πρώην Προέδου Κίρο Γκλιγκόρωφ. Επίσης, την εφευρετικότητα της ελληνικής Προεδρίας για να διασφαλίσει τη (πρώτη) συμμετοχή της πΓΔΜ στην Υπουργική συνάντηση της Διαβαλκανικής Συνεργασίας στη Θεσσαλονίκη (Ιουνιος 1997), ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη Συνάντηση Κορυφής της Κρήτης (Νοέμβριος 1997). Επίσης, για την ορθή και προσεκτική στάση της Ελλάδας στη κρίση του 2001.
Οι τόνοι ήσαν χαμηλοί . Ήταν ακριβώς οι τόνοι αυτοί που τόσο λείπουν εδώ και επτά χρόνια από την επίσημη πολιτική της πΓΔΜ . Κατα τη συζήτηση θέλησα να ξακαθαρίσω οτι παρά τα προβλήματα της και τη κρίση, η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαικής Ένωσης και του ΝΑΤΟ και διμερώς με τις ΗΠΑ, έχει κομβική και αναντικατάστατη (λόγω Σούδας) στρατιωτικοπολιτική σημασία λόγω των συνεχών ανατροπών των δεδομένων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής. Συνεπώς αν η πολιτική ιθύνουσα τάξη στα Σκόπια ελπίζει σε ”πιέσεις” προς την Ελλάδα για το όνομα είναι σε λάθος δρόμο. Μερικές μέρες αργότερα ο Νάνο Ρούζιν συμφώνησε ακριβώς με την εκτίμηση μου αυτή σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ”Ουτρίνσκι Βέσνικ”.
2. Μια συνένετυξη στην ”Ουτρινσκι Βεσνικ”
Στην ίδια εφημερίδα δημοσιεύθηκε, στις 24 Οκτωβρίου, συνέντευξη μου στη δημοσιογράφο Σλομποντάνκα Γιοβάνοβσκα με τίτλο’ ‘Ο Γκλιγκόρωφ ήταν πιο χρήσιμος για τη χώρα σας απο τον Μέγα Αλέξανδρο”. Παραθέτω μερικά αποσπάσματα :
«Οι σχέσεις μεταξύ της ‘Μακεδονίας’ και της Ελλάδας βρίσκονται τώρα στο χειρότερο επίπεδο μετά τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων. Τί είδους κινήσεις εκ μέρους και των δύο πλευρών θα μπορούσαν να επιφέρουν βελτίωση;»
Αλ. Μαλλιάς: «Νομίζω ότι αυτοί που αποφάσισαν να μετονομάσουν το αεροδρόμιο και τον οδικό άξονα (σε «Αλέξανδρος ο Μακεδόνας»), καθώς και να μετατρέψουν τα Σκόπια σε Disneyland (μέσω του λεγόμενου ‘εξαρχαϊστικού’ σχεδίου «Σκόπια 2014») οφείλουν να προβούν σε ανάλυση προκειμένου να προσδιοριστούν οι ζημίες και τα οφέλη που προέκυψαν από αυτές τις αποφάσεις για τις σχέσεις της χώρας σας με την Ελλάδα, την ΕΕ, το ΝΑΤΟ. Πρέπει να υπολογίσουν πόσο επιζήμιες ήταν αυτές οι αποφάσεις για τις σχέσεις με την Ελλάδα και τις Βρυξέλλες».
«Οι ‘Μακεδόνες’ πολίτες είναι ολοένα πιο νευρικοί εξαιτίας της επανειλημμένης άσκησης ‘βέτο’ εκ μέρους της Ελλάδας. Πώς θα επιτευχθεί συμβιβασμός εάν οι σχέσεις επιδεινώνονται διαρκώς;»
Αλ. Μαλλιάς: «Αντιθέτως, εγώ βλέπω πως οι πολίτες εδώ διάκεινται πολύ φιλικά προς την Ελλάδα. Και κατά τη διάρκεια της θητείας μου εδώ αλλά και τώρα που επισκέπτομαι εκ νέου τη χώρα δέχομαι φιλικά συναισθήματα από άτομα που γνωρίζω. Θεωρώ, ίσως όμως να έχω και άδικο, ότι υπάρχει χάσμα μεταξύ της ηγεσίας σας και της επιθυμίας των πολιτών να βελτιωθεί το κλίμα. Η Κυβέρνησή σας θα πρέπει να κατανοήσει ότι όλα τα βήματα που κάνει για να προκαλέσει την Ελλάδα είναι αντιπαραγωγικά, όπως οι αποφάσεις για τις μετονομασίες αλλά και οι πρόσφατες δηλώσεις του Πρωθυπουργού Γκρούεβσκι. Πρόκειται για βήματα τα οποία δεν διευκολύνουν τις σχέσεις αλλά, αντιθέτως, έχουν στόχο να προκαλέσουν αντιδράσεις. Δεν βλέπω, λοιπόν, πώς, με τέτοιο κλίμα εδώ, μπορεί να βρεθεί λύση».
«Από τη ‘μακεδονική’ πλευρά θα ακούσετε τις ίδιες καταγγελίες εις βάρος της ελληνικής…»
Αλ. Μαλλιάς: «Εμείς ποτέ δεν μετονομάσαμε τον βασικό οδικό άξονα της χώρας μας σε Γιάνε Σαντάνσκι ή Ντάμε Γκρούεβ».
«Ασκείτε, όμως, ‘βέτο’».
Αλ. Μαλλιάς: «Έχετε τόσο πολλούς ιστορικούς ηγέτες… Γιατί κανένας δρόμος, κανένα αεροδρόμιο, στάδιο ή πλατεία στη χώρα σας δεν φέρει το όνομα του Κίρο Γκλιγκόροβ; Ο Κίρο Γκλιγκόροβ ήταν πιο χρήσιμος για τη χώρα σας από τον Μέγα Αλέξανδρο!»
Β. ΚΟΣΟΒΟ
1. Πρίζρενη
Η επίσκεψη μου στο Κόσοβο, έγινε μετά απο πρόσκληση της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών του Κοσόβου. Γνωρίζοντας το πρόγραμμα της επίσκεψης του Πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Πρίζρενη, στις 23 Οκτωβρίου, προτίμησα να μιλήσω στην μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου της ιστορικής για τους Αλβανούς πόλης δύο μέρες αργότερα, τη Παρασκεύη 25 Οκτωβρίου. Πιστεύω πάντοτε οτι η γλώσσα της αλήθειας και ο εντοπισμός από όλες τις πλευρές των κοινών συμφερόντων, αντί των διαφόρων, είναι ο καλλίτερος τρόπος για μια συνεννόηση με τους Αλβανούς . Έτσι αντί του Πανεπιστημίου της Πρίστινας επέλεξα τη Πρίζρενη. Ομολογώ πως δεν περίμενα τέτοια κοσμοσυρροή. Παρούσα η σύγκλητος του Πανεπιστημίου και πάνω απο τριακόσιοι φοιτητές.
Ελάχιστοι γνωρίζουν οτι το Κόσοβο και η Αλβανία μέσα σε λιγότερο απο τρία χρόνια κατασκεύασαν ένα από τους πιο σύγχρονους αυτοκινητόδρομους που συνδέει τώρα τη Πρίστινα, την Πρίζρενη με τα Τίρανα και το λιμάνι του Δυρραχίου. Ένας πολύ δύσκολος αυτοκινητόδρομος- χωρίς διόδια- με δεκάδες γέφυρες και πολλά χιλιόμετρα τούνελ. Όταν ήμουν πρέσβης στα Τίρανα (1999-2000), η απόσταση μέχρι τη συνοριακή διάβαση Μορίνι (Κόσοβο) απαιτούσε πάνω από επτά ώρες ταξίδι. Το χειμώνα χρειάζοταν, αν μπορούσες να ταξιδεύσεις, ακόμη περισσότερος χρόνος. Τώρα, η διαδρομή Πρίστινα- Τίρανα είναι το πολύ τρείς ώρες. Αυτά για τα τωρινά επιτεύγματα ορισμένων γειτόνων μας τους οποίους εξακολουθούμε δυστυχώς να αντιμετωπίζουμε με υπεροψία.
Μία παρένθεση : Η διαδρομή Πριζρένη,Μόρινι,Κούκες ,Τίρανα έχει τη δική της σύγχρονη ιστορία ανθρώπινου πόνου.Στα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου του 1999, πεζοί η στιβαγμένοι στα τρακτέρ Γκόλντονι πάνω απο 500 χιλιάδες Κοσοβάροι πρόσφυγες αναζήτησαν ασφαλές καταφύγιο στην Αλβανία.Τη εποχή εκείνη,,ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας Παντελή Μάϊκο ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στη σημασία κατασκευής ενός σύγχρονου δρόμου.Θυμάμαι ζωηρά σαν να είναι σήμερα την δραματική εικόνα της τεράστιας αυτής προσφυγικής εξόδου που τηλεοπτικά μετέδωσε στην Ελλάδα μόνος του απο το Μόρινι και το Κούκες ο έγκριτος δημοσιογράφος Πάνος Χαρίτος για την ΕΡΤ. Σπάζοντας έτσι την μονότονη και κατα κανόνα μονοδιάστατη ερμηνεία και προβολή των γεγονότων απο τη πλειοψηφία των ΜΜΕ στην Ελλάδα. Και όμως ήταν μία απο τις μεγαλύτερες προσφυγικές τραγωδίες της Ευρώπης.
Ο τίτλος της ομιλίας μου στο Πανεπιστήμιο της Πριζρένης ήταν "Για την Ευρώπη, για τα Βαλκάνια και για τη Μέση Ανατολή: το δικαίωμα στην Ελευθερία, στη Δημοκρατία και στην Ειρήνη” ( το κείμενο ελαφρά προσαρμοσμένο έχει δημοσιευθεί στην αμερικανική ιστοσελίδα PEACEFARE.NET, με τίτλο "Never Again Interrupted").
Η συζήτηση δεν είχε εκπλήξεις. Ρωτήθηκα για τη διατήρηση του εμπόλεμου με την Αλβανία, παρότι είμαστε σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ. Απήντησα οτι το εμπόλεμο έχει αρθεί.Επίσης, οτι πρέπει να αρθούν και οι παρερμηνείες που στα Βαλκάνια οχι σπάνια ειναι επικρατέστερες της πραγματικότητας. Δυστυχώς πρόσθεσα έχω ενα άλλο πραγματικό τη φορά αυτή παράδειγμα: παρότι είμαστε σύμμαχοι, η Τουρκία διατηρεί μια μορφή εμπόλεμου κατά της Ελλάδος διατηρώντας, κατα παράβαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, ως επιίσημη θέση το CASUS BELLLI (απειλή χρήσης βίας).
Για την αναγνώριση του Κοσόβου ως ανεξάρτητου Κράτους απο την Ελλάδα ,σημείωσα οτι οι δυο χώρες έχουν εισέλθει σε μια διαδικασία υψηλών επαφών με πυκνότητα που δεν υπήρχε στο παρελθόν. Επίσης οτι υπάρχει μία αναζωογόνηση των σχέσεων Αθηνών-Τιράνων. Έχουμε δυο παράλληλες διαδικασίες. Είμαι βέβαιος οτι στο τέλος της διαδικασίας θα έλθει και η αναγνώριση απο την Ελλάδα.
Υπευθυμίζω οτι δύο μέρες νωρίτερα στη Πριζρένη, ο Ταγίπ Ερντογάν παρόντων του πρωθυπουργού του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι και της Αλβανίας Έντι Ράμα, έκανε μια φραστική ακροβασία που προκάλεσε αντιδράσεις και πολλές συζητήσεις στα Τίρανα και στη Πριστίνα.
Είπε συγκεκριμένα οτι "Το Κόσοβο είναι Τουρκία και η Τουρκία Κόσοβο". Μα κάτι ανάλογο είπε έχοντας βέβαια άλλο κατα νού-εντελώς διαφορετικό απο τον κ.Ερντογάν- και ο Μιλόσεβιτς στην ομιλία του στη Πριστίνα το 1989; Προσοχή δεν ισχυρίζομαι οτι ο Ερντογάν είναι Μιλόσεβιτς .Πολύ απλά λέγω οτι η αλαζονεία είναι κακός σύμμαχος .
Οι αλβανικές αντιδράσεις ήσαν τέτοιες που οδήγησαν τον κ. Δαβούτογλου, θεωρητικό και υποβολέα της νεοσουλτανικής αυτής πολιτικής , που ορθά τη συνόψισε ο κ. Ερντογάν στο Κόσοβο, σε αναδίπλωση. Και όμως ο κ. Ταγίπ Ερντογάν εννοούσε αυτό που ακριβώς είπε. Το Κόσοβο για την Άγκυρα, όπως άλλωστε η Αλβανία και άλλες πρώην οθωμανικές κτήσεις θεωρούνται σαν να είναι σήμερα συνέχεια της Τουρκίας.
Το πώς ανατιλαμβάνεται η σημερινή Άγκυρα τη συνέχεια της οθωμανικής αυτοκταορίας και πόσο αυτή η συνέχεια ειναι σήμερα παρούσα στην πολιτική της το γνωρίζουν καλλίτερα απο μένα οι Αλβανοί. Κυρίως, εκείνοι στα Τίρανα καί στη Πριστίνα που είναι επιφορτισμένοι με τη δύσκολη συζήτηση με την Άγκυρα του ακανθώδους ζητήματος των αλβανικών σχολικών εγχειριδίων. Που τόλμησαν να περιλάβουν ειδικό κεφάλαιο για την εξέγερση των Αλβανών κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Λίγες μέρες μετά τη δήλωση στη Πριζρένη, που κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν, ο κ. Ερντογάν είπε ”δέν υπάρχει κράτος με το όνομα Κύπρος”. Τη φορά αυτή ο κ. Δαβούτογλου δεν τον διόρθωσε.
2. Πριστίνα
Κατά συζητήσεις με φίλους στη Πριστίνα ρωτήθηκα για τη δήλωση Ερνογάν. Η απάντησή μου ήταν:
Ποτέ δεν θα ακούσετε απο έλληνα να πεί ότι το Κόσοβο είναι Ελλάδα και η Ελλάδα είναι Κόσοβο. Αυτό δέν είναι κάτι που θέλουν να ακούσουν ούτε Έλληνες ούτε οι Κοσοβάροι. Πιστεύω ότι η Ελλάδα θα αναγνωρισεί στο ορατό μέλλον το Κόσοβο καί ότι το Κόσοβο θα ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ πρίν απο τη Τουρκία. Άρα το λόγια του κ. Ερντογάν είναι απλά λόγια χωρίς αντίκρυσμα. Δέν οφελούν το Κόσοβο. Ο κ. Ερντογάν γνωρίζει καλλίτερα αν οφελούν εντέλει τη Τουρκία.
Απο τη διάβαση Μπλατσέ ( πρώην Τζένεραλ Γιάνκοβιτς) στα σύνορα Κοσόβου- πΓΔΜ μέχρι τη Πριστίνα, ο δρόμος που αργά η γρήγορα θα συνδέσει μέσω Σκοπίων το Κόσοβο με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης περίπου σε δύο ώρες χρειάζεται επεκτάσης και βελτιώσης.
Άν καταλάβουμε επίσης τη σημασία της επανακατασκευής και επαναλειτουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής που κατασκευάστηκε αρχικά επι Αυστρο-ουγγρικής αυτοκτατορίας μέσω Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, Μητροβίτσας και Πριστίνας,μπορούμε να δούμε πάνω στη βάση του κοινού συμφέροντος την σύνδεσή της με την σιδηροδρομική γραμμή Σκοπίων-Θεσσαλονίκης. Αρκεί βέβαια να υπάρχει στην Ελλάδα σιδηρόδρομος.Αλήθεια ,πόσοι γνωρίζουμε στην Ελλάδα οτι δεν υπάρχει πια τακτική επιβατική σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Αθηνών και Βαλκανικών πρωτευουσών ( Σκόπια,Βελιγράδι κλπ);
Ο δρόμος μέχρι τη Πριστίνα είναι γεμάτος πολιτικές αφίσες λόγω των κρίσιμων εκλογών της 3ης Νοεμβρίου για τη τοπική αυτοδιοίκηση. Αναμφίβολα ,το πολιτικό χρήμα δέν λείπει.Στο πεζόδρομο που διασχίζει το κέντρο της Πριστίνας απο το παλαιομοδίτικο Hotel GRAND ,χαρακτηριστικό δείγμα της Γιουγκοσλαβικής κατ’ ευφημισμό αρχιτεκτονικής, μέχρι το νεόδμητο και υπερσύγχρονο Swiss Diplomat Hotel,περνάει κάθε μέρα η ιθύνουσα πολιτική,οικονομική και δημοσιογραφική τάξη του Κοσόβου. Εκεί έχουν στήσει προεκλογικά περίπτερα οι υποψήφιοι δήμαρχοι της Πριστίνας.
Οι πρόσφατες δημοτικές εκλογές στο Κόσοβο
Είχα επιστρέψει στην Αθήνα όταν έγινε ο πρώτος γύρος των εκλογών στο Κόσοβο. Στη παραγματικότητα ήταν η πρώτη φορά που οι δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν σε όλη την επικράτεια του Κοσόβου, του λεγόμενου βόρειου Κοσόβου συμπεριλαμβανομένου.
Νά λοίπόν ένα κέρδος για την Ευρώπη,για το Κόσοβο αλλά και για τη Σερβία. Χωρίς την συνεννόηση και συμφωνία Βελιγραδίου-Πριστίνας, που έγινε με την χρήση μίας ”έξυπνης πολιτικής” μαστιγίου και καρότου με πρωταγωνιστή την Ευρωπαϊκή Ένωση ,και τη ρεαλιστική διάθεση που παρά τις δυσκολίες ακολούθησαν οι πολιτικοί ηγέτες της Πριστίνας και του Βελιγραδίου, οι εκλογές αυτές θα ήταν και σήμερα αδύνατες.
Δικαιολογημένα συνεπώς η κυβέρνηση του Κοσόβου θεωρεί ότι δικαιώθηκε απο τις εξελίξεις. Γιατί;
Πρώτον, διότι η ικανοποιητική συμμετοχή της Σερβικής κοινότητας του Κοσόβου νοτίως του ποταμού Ιμπάρ στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου και στη βόρειο Μητροβίτσα στις επαναληπτικές της 17ης, αποτελεί μία σημαντική νομιμοποίηση των θεσμών της Πριστίνας και του Σχεδίου Αχτισαάρι ,που έχει πλήρως ενσωματωθεί στο σύνταγμα του Κοσόβου.
Δεύτερον ,διότι τη φορά αυτή η κατευθυνόμενη βία στη βόρειο Μητροβίτσα απο ακραία σερβικά στοιχεία όχι μόνο αποδοκιμάστηκε με ειλικρίνεια απο το Βελιγράδι, αλλά εκδηλώθηκε εναντίον της επίσημης γραμμής του που τοσο δημόσια όσο και μέσω των υφιστάμενων παράλληλων δομών επιρροής πιέστικα εκ των προτέρων είχε διοχετεύσει.
Τρίτον ,διότι το Κόσοβο δείχνει να έχει τη βούληση και τη δυνατότητα να ενσωματώσει για πρώτη φορά σε δημοκρατικές διαδικασίες και τη σερβική κοινότητα.
Απο τη πλευρά του το Βελιγράδι, ειδικά μετά την εκλογή του Προέδρου Τομισλάβ Νίκολιτς, έχει επιδείξει στη περίπτωση του Κοσόβου πολιτικό θάρρος, ωριμότητα και διορατικότητα. Έριξε όλο το βάρος στα ουσιώδη -ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση- αφήνοντας κατα μέρος στην αυστηρή κρίση της ιστορίας όσα είχαν ήδη χαθεί.
Κερδισμένη είναι επίσης και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε βαθμό που να διερωτάται κανείς τι επιτεύγματα θα είχε να επιδείξει η Ένωση ειδικά στη κατάσταση που βρίσκεται σήμερα αν δεν υπήρχαν ακόμη ορισμένα ανοικτά θέματα στα Βαλκάνια.
Ο Πρέσβης Δημήτρης Μοσχόπουλος
Δέν θα μπορούσα να κλείσω αυτό το πρόσφατο οδοιπορικό χωρίς για μια ακόμη φορά να εξάρω το σημαντικό ρόλο του πρέσβη Δημήτρη Μοσχόπουλου, η θητεία του οποίου στη Πριστίνα φθάνει προς το τέλος της. Κάλυψε σχεδόν μόνος του, συχνά αβοήθητος, ενα κενό που είχε αφήσει τουλάχιστο για δύο χρόνια η ηθελημένη πολιτική απουσίας της Ελλάδος απο το Κόσοβο. Έχει κερδίσει την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη Σέρβων και Αλβανών.Πράγμα δύσκολο για οποιοδήποτε ξένο στη περιοχή. Ακόμη όμως δυσκολότερο για εναν έλληνα διπλωμάτη. Είναι κρίμα αν το Υπουργείο Εξωτερικών αφήσει ενα κεφάλαιο στο σχηματισμό του οποίου μικρή συμμετοχή είχε,να πάει χαμένο. -
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Άμυνα και Διπλωματία”.
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Φωτογραφίες από το τροχαίο στην διασταύρωση Δουνεϊκων
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Στο πάτωμα έριξε ο Γεωργούλης την Σταυροπούλου [βίντεο]](https://images.newsnowgreece.com/57/579415/sto-patoma-erixe-o-georgoulis-tin-stavropoulou-vinteo-1-124x78.jpg)
