2012-04-15 20:00:23
γράφει ο Ahmed Bensaada
Η Aung San Suu Kyi, η «Πασιονάρα» του αγώνα κατά της χούντας της Βιρμανίας και βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1991, πέρασε 15 από τα τελευταία 20 χρόνια στερούμενη της ελευθερίας.Ενώ η εποχή που βλέπαμε τα ογκούμενα πλήθη να καταβροχθίσουν τους αραβικούς δρόμους δεν είχε καμία σχέση με την άνοιξη, τώρα η Βιρμανία μας προσφέρει μια αληθινή ανοιξιάτικη «επανάσταση» χωρίς «Irhal (φύγε)» ή «Πάρε δρόμο». Επιπλέον, η αναντίρρητη αλλαγή που γνωρίζει σήμερα η πολιτική ζωή της Βιρμανίας πραγματοποιήθηκε χωρίς τη βοήθεια του Facebook, Twitter και άλλων κοινωνικών μέσων, τα κατ 'εξοχήν εργαλεία της διαμαρτυρίας της αραβικής «άνοιξης». Ωστόσο, οι αραβική και βιρμανική «επαναστάσεις» ήταν εκπληκτικά συγχρονισμένες: η πρώτη άρχισε με την τραγική χειρονομία του Μοχάμεντ Bouazizi στις 17 Δεκεμβρίου 2010 και η δεύτερη με την απελευθέρωση της ακτιβίστριας Aung San Suu Kyi από τη στρατιωτική χούντα της Βιρμανίας στις 13 Νοεμβρίου 2010, ήτοι ένα μήνα πριν. Πώς λοιπόν να εξηγηθεί η προφανή διαφορά μεταξύ των τρόπων λειτουργίας των ριζικών μετασχηματισμών στο πολιτικό τοπίο αυτών των δύο μερών του κόσμου;
Για το σκοπό αυτό, πρέπει να πάμε πίσω είκοσι χρόνια νωρίτερα, στην εποχή που οι Βιρμανοί αντιφρονούντες παρά λίγο να επιτύχουν την πρώτη από τις «έγχρωμες» επαναστάσεις.
Οι έγχρωμες επαναστάσεις
Οι έγχρωμες επαναστάσεις αναφέρονται στις εξεγέρσεις που συγκλόνισαν ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ή πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στις αρχές του 21ου αιώνα. Πρόκειται για την Σερβία (2000), τη Γεωργία (2003), την Ουκρανία (2004) και την Κιργιζία (2005). Είναι κοινώς γνωστό ότι αυτές οι επαναστάσεις χρηματοδοτήθηκαν, εποπτεύονταν και υποστηρίζονταν από τις αμερικανικές υπηρεσίες για την «εξαγωγή» της δημοκρατίας, όπως οι Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID), το National Endowment for Democracy (NED), το Διεθνές Ρεπουμπλικανικό Ινστιτούτο (IRI), το Εθνικό Δημοκρατικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (NDI), το Freedom House (FH) ή το Open Society Institute (OSI) [1].
Αυτές οι επαναστάσεις καθοδηγήθηκαν από κινήματα που συγκέντρωναν νεαρούς τοπικούς φιλοδυτικούς, μορφωμένους ακτιβιστές που αγωνίζονταν για τον εκδημοκρατισμό της χώρας τους. Όλα αυτά τα κινήματα που κατάφεραν να ανατρέψουν τα εγκαταστημένα αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποίησαν μεθόδους της μη βίαιης δράσης, που είχαν θεωριοποιηθεί από τον Αμερικανό φιλόσοφο Gene Sharp και που υλοποιηθήκαν από τον Robert Helvey, έναν πρώην συνταγματάρχη του αμερικανικού στρατού ειδικού της παράνομης δράσης και κοσμήτορα της σχολής εκπαίδευσης των Αμερικανών στρατιωτικών ακολούθων στις αμερικανικές πρεσβείες [2]. Είναι αυτός ο στρατιωτικός που εκπαίδευσε τους ακτιβιστές του σερβικού κινήματος «Otpor», το οποίο, όταν σαρώθηκε το καθεστώς Μιλόσεβιτς από την πολιτική σκηνή, με τη σειρά του ίδρυσε το «Κέντρο εφαρμοσμένης μη βίαιης δράσης και στρατηγικών» (Center for Applied Non Violent Action and Strategies, CANVAS), υπό τη διεύθυνση του Σρντζα Πόποβιτς. Το κέντρο αυτό, που χρηματοδοτούταν από τις αμερικανικές υπηρεσίες για την «εξαγωγή» της δημοκρατίας [3], ειδικεύτηκε στον τομέα της εκπαίδευσης της μη βιαίας πάλης. Ασχολήθηκε επίσης με την εκπαιδευση διαφωνούντων άλλων εγχρώμων επαναστάσεων των Τυνησίων και Αιγυπτίων ακτιβιστών, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην πτώση του Μπεν Αλί και του Μουμπάρακ, αντίστοιχα [4].
Ο Gene Sharp: λαθραία στην Βιρμανία
Οι μέθοδοι των μη βίαιων ενεργειών που συνιστώνται από τον Gene Sharp περιέχονται στο βιβλίο του «Από τη δικτατορία στη δημοκρατία». Παρέχεται δωρεάν στο Internet, έχει μεταφραστεί σε 25 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των Αραβικών και των Βιρμανικών γλωσσών. Στην πραγματικότητα, για να είμαστε ακριβείς, το βιβλίο αυτό δεν γράφτηκε για τους ακτιβιστές της Σερβίας, αλλά για τους διαφωνούντες της Βιρμανίας. Η πρώτη έκδοση του βιβλίου αυτού χρονολογείται πράγματι από το 1993. Εκείνη την εποχή, η Aung San Suu Kyi ήταν υπό κατ 'οίκον περιορισμό μετά τις ταραχές του 1988 που προκάλεσαν σχεδόν 3.000 θύματα.
Ο Robert Helvey, στρατιωτικός ακόλουθος στην αμερικανική πρεσβεία της Ρανγκούν μεταξύ 1983 και 1985, συνάντησε τον Gene Sharp στο Χάρβαρντ, κατά τη διάρκεια μιας υποτροφίας. Εισήχθηκε στις θεωρίες του φιλόσοφου και έγινε οπαδός της μη βίας. Το 1992, συνταξιοδοτήθηκε και αφοσιώθηκε στη διδασκαλία της ειρηνικής αντίστασης στους Βιρμανούς επαναστάτες. Το 1992, οργάνωσε την λαθραία εισαγωγή του Gene Sharp στη Βιρμανία.«Εδώ ήμασταν σε αυτή τη ζούγκλα, διαβάζοντας τα έργα του Gene Sharp υπό το φως των κεριών», θυμάται ο ίδιος [5, 6]. Σαν αποτέλεσμα αυτής της περιπέτειας, γεννήθηκε η πρώτη έκδοση του «Από τη δικτατορία στη δημοκρατία».
Μεταξύ 1992 και 1998, ο Helvey πραγματοποίησε 15 ταξίδια στην Βιρμανία κατά τη διάρκεια των οποίων συνάντησε περισσότερα από 500 μέλη του Εθνικού Συμβουλίου της Βιρμανίας, μια ένωση των οργανώσεων της Βιρμανίας υπέρ της δημοκρατίας και τους δίδαξε τη θεωρία του Gene Sharp [7].
Αλλά μάταια. Όλες οι προσπάθειές των Αμερικανών υπάλληλων των υπηρεσιών για την εξαγωγή της δημοκρατίας και όλες οι χρηματοδοτήσεις των επαναστατικών κινημάτων της Βιρμανίας, που έλαβαν χώρα για πολλά χρόνια ήταν καταδικασμένες να αποτύχουν. Ερωτηθείς σχετικά με αυτό το φιάσκο, ο Gene Sharp επικαλείται διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης ενός μίνι-στρατού για κάθε ομάδα της αντιπολίτευσης: «Κάθε ένοπλη ομάδα πίστευε ότι μπορούσε να νικήσει το στρατό, αλλά εγώ πιστεύω ήταν μια ηλίθια κρίση από την πλευρά τους, ότι ο στρατός ήταν μεγαλύτερος και ισχυρότερος και διέθετε περισσότερα όπλα» [8].
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η αμερικανική «φιλο-δημοκρατική» προσοχή στράφηκε προς τις ανατολικές χώρες και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και, σε αντίθεση με την βιρμανική περίπτωση, η επιτυχία της μη βίαιης προσέγγισης του Sharp ήταν ηχηρή. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι οι ΗΠΑ έχασαν το ενδιαφέρον τους για την Βιρμανία, το αντίθετο μάλιστα. Πράγματι, ένα δελτίο τύπου που εξέδωσε το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ το 2003 δήλωνε ότι «Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν οργανώσεις όπως το National Endowment for Democracy (NED), το Open Society Institute (OSI), και Internews, που δουλεύουν εντός και εκτός της περιοχής σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων για την προώθηση της δημοκρατίας». Και πρόσθεσε: «Το NED ήταν στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών μας για την προώθηση της δημοκρατίας και τη βελτίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Βιρμανία από το 1996. Παρέχουμε 2,5 εκατομμύρια δολάρια για τη χρήση 2003 [...]. Το NED θα χρησιμοποιήσει αυτά τα κεφάλαια για την υποστήριξη των οργανώσεων υπέρ της δημοκρατίας της Βιρμανίας και των εθνοτικών μειονοτήτων»[9]. Οι δραστηριότητες αυτών των αμερικανικών οργανισμών για την «εξαγωγή» της δημοκρατίας που επικαλείται το υπουργείο εξωτερικών περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση του 2006 της «Βιρμανικής Εκστρατεία Ηνωμένου Βασιλείου, Burma Campaign UK» [10].
Το 2007, η «σαφράν (κρόκος) επανάσταση», που πήρε το όνομά της από το χρώμα του φορέματος των βουδιστών μοναχών που προσχώρησαν στην κοινωνική διαμαρτυρία, ήταν η μεγαλύτερη λαϊκή βιρμανική διαδήλωση από τις ταραχές του 1988. Ο F.W. Engdahl γράφει σχετικά: «Η σαφράν επανάσταση» στη Βιρμανία, όπως η «πορτοκαλί επανάσταση» στην Ουκρανία ή η «ροζ επανάσταση» στη Γεωργία και οι διάφορες «έγχρωμες» επαναστάσεις που ενθαρρύνονται τα τελευταία χρόνια εις βάρος των στρατηγικών χωρών που περιβάλλουν τη Ρωσία, είναι μια καλά ενορχηστρωμένη από την Ουάσιγκτον επιχείρηση για την αλλαγή των καθεστώτων» [11].
Η μη-βία, κατά την Aung San Suu Kyi
Η Aung San Suu Kyi, η εικόνα του αγώνα κατά της χούντας της Βιρμανίας και κάτοχος του βραβείου Νόμπελ για την Ειρήνη το 1991, πέρασε περίπου 15 από τα τελευταία 20 χρόνια στερούμενη της ελευθερίας. Υποστηρίζοντας, και αυτή, μια αυθεντικά μη βίαιη προσέγγιση, δεν επιδίωκε την αντιπαράθεση με το στρατό. «Δεν εύχομαι την πτώση των στρατιωτικών», δήλωσε μετά την απελευθέρωσή της. «Εύχομαι ότι οι στρατιωτικοί θα σκαρφαλώσουν τα αξιοπρεπή ύψη του επαγγελματισμού και αληθινού πατριωτισμού» [12].
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι εκτός του ότι είναι ένας ήρωας της ανεξαρτησίας της Βιρμανίας, ο πατέρας της, ο Στρατηγός Aung San, θεωρείται ο ιδρυτής της «Tatmadaw», του ισχυρού στρατού της Βιρμανίας [13]. Αλλά αυτή η «υπακοή» της «Κυρίας της Ρανγκούν» προέρχεται πιθανώς λιγότερο από έναν υποθετικό κληρονομικό παράγοντα παρά από τη γνώση της σε βάθος των δυνάμεων και των κανόνων της πολιτικής στη Βιρμανία. Πώς να μην υπακούσουν; Χρόνια πολιτικού ακτιβισμού που υποστηριζόταν από τις πολύ ισχυρές αμερικανικές υπηρεσίες για εξαγωγή της δημοκρατίας, απέτυχαν στην Βιρμανία να επαναλάβουν ό, τι είχε επιτευχθεί εύκολα στη Σερβία, την Ουκρανία, τη Γεωργία, την Κιργιζία και πιο πρόσφατα στην Τυνησία και στην Αίγυπτο.
Η απελευθέρωση της Aung San Suu Kyi, τον Νοέμβριο 2010 ακολουθήθηκε από την αυτοδιάλυση της στρατιωτικής χούντας το Μάρτιο του 2011 και μια απροσδόκητη απελευθέρωση της πολιτικής εξουσίας της Βιρμανίας αυτοαποκαλούμενης «πολιτικής», αλλά στην πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των πρώην επικεφαλής του καθεστώτος. Παρ 'όλα αυτά, τα πολλαπλά σημάδια του ανοίγματος της κυβέρνησης [14], οι διαδοχικές μεταρρυθμίσεις και η λαμπρή επιτυχία του κόμματος του Εθνικού Συνασπισμού για τη Δημοκρατία (NLD) της κ. Aung San Suu Kyi, στις τελευταίες ανοιξιάτικες εκλογές αποτελούν πολύ καλούς οιωνούς. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές, το να κερδίσεις τις 44 από τις 45 εκλόγιμες έδρες, θα ανήκε σε θαύμα μόνο πριν λίγους μήνες.
Αραβική «Άνοιξη» vs Βιρμανική Άνοιξη
Είναι σημαντικό σε αυτό το στάδιο, να σημειωθεί ότι η μη βίαιη προσέγγιση της «Κυρίας της Ρανγκούν», είτε ιδεολογικά είτε περιστασιακά, είναι πολύ διαφορετική από αυτή που διατύπωσε η θεωρία του Gene Sharp και διαδόθηκε από τον Robert Helvey και το CANVAS. Πράγματι, όχι μόνο δεν επιχειρεί η Aung San Suu Kyi να αντιμετωπίσει τους στρατιωτικούς, ούτε να τους δικάσει [15], αλλά μαχόταν στα πλαίσια ενός πραγματικού πολιτικού κόμματος, με στελέχη, με ακτιβιστές, και, το σημαντικότερο, με ένα σαφές πολιτικό πρόγραμμα.
Σε απόλυτους όρους, η αδυναμία του modus operandi (τρόπου λειτουργίας) του οράματος του Gene Sharp για τις μη βίαιες εξεγέρσεις είναι ότι οι νέοι αντιφρονούντες ή κυβερ-ακτιβιστές που εκπαιδευτήκαν σε αυτήν την προσέγγιση χρησιμεύουν μόνο για να αποσταθεροποιήσουν το καθεστώς και να διώξουν τους εγκαταστημένους ηγέτες. Μόλις ολοκληρώνεται η αποστολή τους, ο ρόλος τους έχει τελειώσει επειδή δεν έχουν πολιτική βάση ούτε άλλο πρόγραμμα, παρά τον αποκεφαλισμό της κυβέρνησης. Εκτός, βέβαια, αν αυτό είναι πραγματικά μέρος της στρατηγικής των οργανισμών οι οποίοι κινούν τα νήματα πίσω από τη σκηνή.
Εκμεταλλευόμενοι το κενό εξουσίας, είναι οι πιο οργανωμένοι πολιτικοί σχηματισμοί, συχνά πολύ παλιοί και καταδιωκόμενοι από τα εγκαταστημένα καθεστώτα που πληρούν το κενό που άφησαν μετά από δεκαετίες αυταρχικού καθεστώτος. Καταλαμβάνουν τότε τα ηνία της εξουσίας σε βάρος των ακτιβιστών που έδωσαν τα νιάτα τους, το πάθος τους, τη δέσμευση και μερικές φορές τη ζωή τους για μια υπόθεση που πίστευαν ότι ήταν δική τους. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται σήμερα στην Τυνησία και την Αίγυπτο, και δίνουν μια γεύση πικρίας και του ημιτελή έργου σε εκείνους που αψήφησαν κάθε κίνδυνο και οι οποίοι, επί εβδομάδες, εισέβαλαν στην λεωφόρο Μπουργκίμπα και στην πλατεία Ταχρίρ .
Σχολιάζοντας το ρόλο της Aung San Suu Kyi στη υπομονετική, επιμένουσα, συνεπή μάχη της εναντίον των Βιρμανών στρατιωτικών, ο Gene Sharp εξέφρασε τον Μαρτίο 2011, μια μόλις καλυμμένη κριτική για την προσέγγιση της: «η Aung San Suu Kyi, με όλες τις θαυμάσιες ιδιότητες της, τον ηρωισμό της και την έμπνευση της για όσους πιστεύουν στα δημοκρατικά δικαιώματα και τα δικαιώματα του βιρμανικού λαού, δεν είναι στρατηγική, είναι μια ηθική ηγέτιδα. Αυτό δεν φτάνει για να σχεδιάσεις μια στρατηγική» [16].
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα της Βιρμανίας τώρα αποδεικνύει το αντίθετο στον Αμερικανό φιλόσοφό και του δείχνει ότι η στρατηγική της πασιονάρας (pasionaria) της Ρανγκούν, ακόμα και αν είναι εγγενώς πιο αργή και πιο επίπονη, έχει το πλεονέκτημα ότι τοποθετεί τους πραγματικούς παράγοντες της αλλαγής στο πολιτικό τοπίο και, το πιο σημαντικό, χωρίς να χαθούν ζωές. Και οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους γι 'αυτό: σε αντίθεση με τα μακάβρια στατιστικά στοιχεία που συνόδευσαν την «αραβική άνοιξη», καμία απώλεια ζωής δεν καταγράφηκε στην Βιρμανία από το Νοέμβριο 2010, ημερομηνία απελευθέρωσης της διάσημης Βιρμανής αντιφρονούντα.
Τον περασμένο Ιούνιο, η Aung San Suu Kyi είχε δηλώσει ότι «η ‘αραβική άνοιξη’ ήταν μία ‘πηγή έμπνευσης’ για τον βιρμανικό λαό» [17]. Όπως πάνε τα πράγματα στο Μιανμάρ και βλέποντας τι γέννησε η αραβική «άνοιξη», είναι πιθανό ότι στο εγγύς μέλλον, οι αραβικοί λαοί θα προφέρουν παρόμοια λόγια, αλλά για την βιρμανική άνοιξη. Εν τω μεταξύ, προβλέπεται ένα ιστορικό γεγονός στην Βιρμανία: η Aung San Suu Kyi θα καθίσει στο κοινοβούλιο για πρώτη φορά στις 23 Απρίλη 2012. Μια πραγματική ανοιξιάτικη άνθιση.
Ahmed Bensaada, Μόντρεαλ, 11 Απρ 2012
Αναφορές1. Ahmed Bensaada, « Arabesque américaine : Le rôle des États-Unis dans les révoltes de la rue arabe », Éditions Michel Brûlé, Montréal (2011), Éditions Synergie, Alger (2012).2. Ahmed Bensaada, « Libye : les limites de la théorie de la non-violence de Gene Sharp », Le Grand Soir, 21 septembre 2011, http://www.legrandsoir.info/libye-les-limites-de-la-theorie-...3. Ahmed Bensaada, « Le rôle des États-Unis dans les révoltes de la rue arabe : le cas de l’Égypte », Mondialisation, 24 février 2011, http://www.mondialisation.ca/index.php?context=va&aid=23...4. Ahmed Bensaada, « Arabesque américaine : Le rôle des États-Unis dans les révoltes de la rue arabe », Op. Cit.5. Sheryl Gay Stolberg, « Shy U.S. Intellectual Created Playbook Used in a Revolution », The New York Times, 16 février 2011, http://www.nytimes.com/2011/02/17/world/middleeast/17sharp.h...6. David Caviglioli, « Le gourou des révolutions arabes », Le Nouvel Observateur, 11 mars 2011,http://bibliobs.nouvelobs.com/essais/20110311.OBS9521/le-gou...7. John Bacher, « Robert Helvey’s Expert Political Defiance », Peace Magazine, avril-juin 2003,http://archive.peacemagazine.org/v19n2p10.htm8. Simon Roughneen, « Gene Sharp : Why Burmese Resistance Has Failed So Far », The Irradaway, 22 mars 2011,http://www2.irrawaddy.org/article.php?art_id=209819. U.S. Department of State, « Report on Activities to Support Democracy Activists in Burma as Required by the Burmese Freedom and Democracy Act of 2003 », Bureau of East Asian and Pacific Affairs, 30 octobre 2003, http://67.159.5.242/ip-1/encoded/Oi8vMjAwMS0yMDA5LnN0YXRlLmd...10. The Burma Campaign UK, « Failing the People of Burma. A call for a review of DFID policy on Burma », Décembre 2006, http://burmacampaign.org.uk/images/uploads/DFIDReview.pdf11. F. William Engdahl, « Burma Regime Change - The Geopolitical Stakes of the Saffron Revolution », The Market Oracle, 15 octobre 2007, http://www.marketoracle.co.uk/Article2453.html12. AFP, « Aung San Suu Kyi prône une "révolution non violente" », Le Point.fr, 15 novembre 2010,http://www.lepoint.fr/monde/aung-san-suu-kyi-prone-une-revol...13. AFP, « Birmanie : le père d’Aung San Suu Kyi, défunt héros d’une campagne familiale », Le Figaro.fr, 28 mars 2012,http://www.liberation.fr/depeches/01012398848-birmanie-le-pe...14. Antoine Clapik, « Le pouvoir birman multiplie les ouvertures », Le Monde, 13 janvier 2012, http://www.lemonde.fr/asie-pacifique/article/2012/01/13/le-p...15. Le Monde.fr avec AFP, « Aung San Suu Kyi ne veut pas d’un procès contre l’ancienne junte birmane », 23 février 2012,http://www.lemonde.fr/asie-pacifique/article/2012/02/23/aung...16. Simon Roughneen, « Gene Sharp : Why Burmese Resistance Has Failed So Far », Op. Cit.17. AFP, « Aung San Suu Kyi : le "printemps arabe" est une "inspiration" pour les Birmans », L’Express, 28 juin 2011,http://www.lexpress.fr/actualites/1/monde/aung-san-suu-kyi-l URL για αυτό το άρθρο 16369 http://www.legrandsoir.info/le-printemps-birman.html
Προηγούμενες αναρτήσεις σχετικά με τη Βιρμανία και τις έγχρωμες επαναστάσεις:Βιρμανία, νέο αμερικανικό φυλάκιο κατά της ΚίναςΗ Οξφόρδη στη καρδιά του σχεδίου αποσταθεροποίησης της Ρωσίας… όχι και μόνο InfoGnomon
Η Aung San Suu Kyi, η «Πασιονάρα» του αγώνα κατά της χούντας της Βιρμανίας και βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1991, πέρασε 15 από τα τελευταία 20 χρόνια στερούμενη της ελευθερίας.Ενώ η εποχή που βλέπαμε τα ογκούμενα πλήθη να καταβροχθίσουν τους αραβικούς δρόμους δεν είχε καμία σχέση με την άνοιξη, τώρα η Βιρμανία μας προσφέρει μια αληθινή ανοιξιάτικη «επανάσταση» χωρίς «Irhal (φύγε)» ή «Πάρε δρόμο». Επιπλέον, η αναντίρρητη αλλαγή που γνωρίζει σήμερα η πολιτική ζωή της Βιρμανίας πραγματοποιήθηκε χωρίς τη βοήθεια του Facebook, Twitter και άλλων κοινωνικών μέσων, τα κατ 'εξοχήν εργαλεία της διαμαρτυρίας της αραβικής «άνοιξης». Ωστόσο, οι αραβική και βιρμανική «επαναστάσεις» ήταν εκπληκτικά συγχρονισμένες: η πρώτη άρχισε με την τραγική χειρονομία του Μοχάμεντ Bouazizi στις 17 Δεκεμβρίου 2010 και η δεύτερη με την απελευθέρωση της ακτιβίστριας Aung San Suu Kyi από τη στρατιωτική χούντα της Βιρμανίας στις 13 Νοεμβρίου 2010, ήτοι ένα μήνα πριν. Πώς λοιπόν να εξηγηθεί η προφανή διαφορά μεταξύ των τρόπων λειτουργίας των ριζικών μετασχηματισμών στο πολιτικό τοπίο αυτών των δύο μερών του κόσμου;
Για το σκοπό αυτό, πρέπει να πάμε πίσω είκοσι χρόνια νωρίτερα, στην εποχή που οι Βιρμανοί αντιφρονούντες παρά λίγο να επιτύχουν την πρώτη από τις «έγχρωμες» επαναστάσεις.
Οι έγχρωμες επαναστάσεις
Οι έγχρωμες επαναστάσεις αναφέρονται στις εξεγέρσεις που συγκλόνισαν ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ή πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στις αρχές του 21ου αιώνα. Πρόκειται για την Σερβία (2000), τη Γεωργία (2003), την Ουκρανία (2004) και την Κιργιζία (2005). Είναι κοινώς γνωστό ότι αυτές οι επαναστάσεις χρηματοδοτήθηκαν, εποπτεύονταν και υποστηρίζονταν από τις αμερικανικές υπηρεσίες για την «εξαγωγή» της δημοκρατίας, όπως οι Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID), το National Endowment for Democracy (NED), το Διεθνές Ρεπουμπλικανικό Ινστιτούτο (IRI), το Εθνικό Δημοκρατικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (NDI), το Freedom House (FH) ή το Open Society Institute (OSI) [1].
Αυτές οι επαναστάσεις καθοδηγήθηκαν από κινήματα που συγκέντρωναν νεαρούς τοπικούς φιλοδυτικούς, μορφωμένους ακτιβιστές που αγωνίζονταν για τον εκδημοκρατισμό της χώρας τους. Όλα αυτά τα κινήματα που κατάφεραν να ανατρέψουν τα εγκαταστημένα αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποίησαν μεθόδους της μη βίαιης δράσης, που είχαν θεωριοποιηθεί από τον Αμερικανό φιλόσοφο Gene Sharp και που υλοποιηθήκαν από τον Robert Helvey, έναν πρώην συνταγματάρχη του αμερικανικού στρατού ειδικού της παράνομης δράσης και κοσμήτορα της σχολής εκπαίδευσης των Αμερικανών στρατιωτικών ακολούθων στις αμερικανικές πρεσβείες [2]. Είναι αυτός ο στρατιωτικός που εκπαίδευσε τους ακτιβιστές του σερβικού κινήματος «Otpor», το οποίο, όταν σαρώθηκε το καθεστώς Μιλόσεβιτς από την πολιτική σκηνή, με τη σειρά του ίδρυσε το «Κέντρο εφαρμοσμένης μη βίαιης δράσης και στρατηγικών» (Center for Applied Non Violent Action and Strategies, CANVAS), υπό τη διεύθυνση του Σρντζα Πόποβιτς. Το κέντρο αυτό, που χρηματοδοτούταν από τις αμερικανικές υπηρεσίες για την «εξαγωγή» της δημοκρατίας [3], ειδικεύτηκε στον τομέα της εκπαίδευσης της μη βιαίας πάλης. Ασχολήθηκε επίσης με την εκπαιδευση διαφωνούντων άλλων εγχρώμων επαναστάσεων των Τυνησίων και Αιγυπτίων ακτιβιστών, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην πτώση του Μπεν Αλί και του Μουμπάρακ, αντίστοιχα [4].
Ο Gene Sharp: λαθραία στην Βιρμανία
Οι μέθοδοι των μη βίαιων ενεργειών που συνιστώνται από τον Gene Sharp περιέχονται στο βιβλίο του «Από τη δικτατορία στη δημοκρατία». Παρέχεται δωρεάν στο Internet, έχει μεταφραστεί σε 25 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των Αραβικών και των Βιρμανικών γλωσσών. Στην πραγματικότητα, για να είμαστε ακριβείς, το βιβλίο αυτό δεν γράφτηκε για τους ακτιβιστές της Σερβίας, αλλά για τους διαφωνούντες της Βιρμανίας. Η πρώτη έκδοση του βιβλίου αυτού χρονολογείται πράγματι από το 1993. Εκείνη την εποχή, η Aung San Suu Kyi ήταν υπό κατ 'οίκον περιορισμό μετά τις ταραχές του 1988 που προκάλεσαν σχεδόν 3.000 θύματα.
Ο Robert Helvey, στρατιωτικός ακόλουθος στην αμερικανική πρεσβεία της Ρανγκούν μεταξύ 1983 και 1985, συνάντησε τον Gene Sharp στο Χάρβαρντ, κατά τη διάρκεια μιας υποτροφίας. Εισήχθηκε στις θεωρίες του φιλόσοφου και έγινε οπαδός της μη βίας. Το 1992, συνταξιοδοτήθηκε και αφοσιώθηκε στη διδασκαλία της ειρηνικής αντίστασης στους Βιρμανούς επαναστάτες. Το 1992, οργάνωσε την λαθραία εισαγωγή του Gene Sharp στη Βιρμανία.«Εδώ ήμασταν σε αυτή τη ζούγκλα, διαβάζοντας τα έργα του Gene Sharp υπό το φως των κεριών», θυμάται ο ίδιος [5, 6]. Σαν αποτέλεσμα αυτής της περιπέτειας, γεννήθηκε η πρώτη έκδοση του «Από τη δικτατορία στη δημοκρατία».
Μεταξύ 1992 και 1998, ο Helvey πραγματοποίησε 15 ταξίδια στην Βιρμανία κατά τη διάρκεια των οποίων συνάντησε περισσότερα από 500 μέλη του Εθνικού Συμβουλίου της Βιρμανίας, μια ένωση των οργανώσεων της Βιρμανίας υπέρ της δημοκρατίας και τους δίδαξε τη θεωρία του Gene Sharp [7].
Αλλά μάταια. Όλες οι προσπάθειές των Αμερικανών υπάλληλων των υπηρεσιών για την εξαγωγή της δημοκρατίας και όλες οι χρηματοδοτήσεις των επαναστατικών κινημάτων της Βιρμανίας, που έλαβαν χώρα για πολλά χρόνια ήταν καταδικασμένες να αποτύχουν. Ερωτηθείς σχετικά με αυτό το φιάσκο, ο Gene Sharp επικαλείται διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης ενός μίνι-στρατού για κάθε ομάδα της αντιπολίτευσης: «Κάθε ένοπλη ομάδα πίστευε ότι μπορούσε να νικήσει το στρατό, αλλά εγώ πιστεύω ήταν μια ηλίθια κρίση από την πλευρά τους, ότι ο στρατός ήταν μεγαλύτερος και ισχυρότερος και διέθετε περισσότερα όπλα» [8].
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η αμερικανική «φιλο-δημοκρατική» προσοχή στράφηκε προς τις ανατολικές χώρες και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και, σε αντίθεση με την βιρμανική περίπτωση, η επιτυχία της μη βίαιης προσέγγισης του Sharp ήταν ηχηρή. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι οι ΗΠΑ έχασαν το ενδιαφέρον τους για την Βιρμανία, το αντίθετο μάλιστα. Πράγματι, ένα δελτίο τύπου που εξέδωσε το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ το 2003 δήλωνε ότι «Οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν οργανώσεις όπως το National Endowment for Democracy (NED), το Open Society Institute (OSI), και Internews, που δουλεύουν εντός και εκτός της περιοχής σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων για την προώθηση της δημοκρατίας». Και πρόσθεσε: «Το NED ήταν στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών μας για την προώθηση της δημοκρατίας και τη βελτίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Βιρμανία από το 1996. Παρέχουμε 2,5 εκατομμύρια δολάρια για τη χρήση 2003 [...]. Το NED θα χρησιμοποιήσει αυτά τα κεφάλαια για την υποστήριξη των οργανώσεων υπέρ της δημοκρατίας της Βιρμανίας και των εθνοτικών μειονοτήτων»[9]. Οι δραστηριότητες αυτών των αμερικανικών οργανισμών για την «εξαγωγή» της δημοκρατίας που επικαλείται το υπουργείο εξωτερικών περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση του 2006 της «Βιρμανικής Εκστρατεία Ηνωμένου Βασιλείου, Burma Campaign UK» [10].
Το 2007, η «σαφράν (κρόκος) επανάσταση», που πήρε το όνομά της από το χρώμα του φορέματος των βουδιστών μοναχών που προσχώρησαν στην κοινωνική διαμαρτυρία, ήταν η μεγαλύτερη λαϊκή βιρμανική διαδήλωση από τις ταραχές του 1988. Ο F.W. Engdahl γράφει σχετικά: «Η σαφράν επανάσταση» στη Βιρμανία, όπως η «πορτοκαλί επανάσταση» στην Ουκρανία ή η «ροζ επανάσταση» στη Γεωργία και οι διάφορες «έγχρωμες» επαναστάσεις που ενθαρρύνονται τα τελευταία χρόνια εις βάρος των στρατηγικών χωρών που περιβάλλουν τη Ρωσία, είναι μια καλά ενορχηστρωμένη από την Ουάσιγκτον επιχείρηση για την αλλαγή των καθεστώτων» [11].
Η μη-βία, κατά την Aung San Suu Kyi
Η Aung San Suu Kyi, η εικόνα του αγώνα κατά της χούντας της Βιρμανίας και κάτοχος του βραβείου Νόμπελ για την Ειρήνη το 1991, πέρασε περίπου 15 από τα τελευταία 20 χρόνια στερούμενη της ελευθερίας. Υποστηρίζοντας, και αυτή, μια αυθεντικά μη βίαιη προσέγγιση, δεν επιδίωκε την αντιπαράθεση με το στρατό. «Δεν εύχομαι την πτώση των στρατιωτικών», δήλωσε μετά την απελευθέρωσή της. «Εύχομαι ότι οι στρατιωτικοί θα σκαρφαλώσουν τα αξιοπρεπή ύψη του επαγγελματισμού και αληθινού πατριωτισμού» [12].
Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι εκτός του ότι είναι ένας ήρωας της ανεξαρτησίας της Βιρμανίας, ο πατέρας της, ο Στρατηγός Aung San, θεωρείται ο ιδρυτής της «Tatmadaw», του ισχυρού στρατού της Βιρμανίας [13]. Αλλά αυτή η «υπακοή» της «Κυρίας της Ρανγκούν» προέρχεται πιθανώς λιγότερο από έναν υποθετικό κληρονομικό παράγοντα παρά από τη γνώση της σε βάθος των δυνάμεων και των κανόνων της πολιτικής στη Βιρμανία. Πώς να μην υπακούσουν; Χρόνια πολιτικού ακτιβισμού που υποστηριζόταν από τις πολύ ισχυρές αμερικανικές υπηρεσίες για εξαγωγή της δημοκρατίας, απέτυχαν στην Βιρμανία να επαναλάβουν ό, τι είχε επιτευχθεί εύκολα στη Σερβία, την Ουκρανία, τη Γεωργία, την Κιργιζία και πιο πρόσφατα στην Τυνησία και στην Αίγυπτο.
Η απελευθέρωση της Aung San Suu Kyi, τον Νοέμβριο 2010 ακολουθήθηκε από την αυτοδιάλυση της στρατιωτικής χούντας το Μάρτιο του 2011 και μια απροσδόκητη απελευθέρωση της πολιτικής εξουσίας της Βιρμανίας αυτοαποκαλούμενης «πολιτικής», αλλά στην πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των πρώην επικεφαλής του καθεστώτος. Παρ 'όλα αυτά, τα πολλαπλά σημάδια του ανοίγματος της κυβέρνησης [14], οι διαδοχικές μεταρρυθμίσεις και η λαμπρή επιτυχία του κόμματος του Εθνικού Συνασπισμού για τη Δημοκρατία (NLD) της κ. Aung San Suu Kyi, στις τελευταίες ανοιξιάτικες εκλογές αποτελούν πολύ καλούς οιωνούς. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές, το να κερδίσεις τις 44 από τις 45 εκλόγιμες έδρες, θα ανήκε σε θαύμα μόνο πριν λίγους μήνες.
Αραβική «Άνοιξη» vs Βιρμανική Άνοιξη
Είναι σημαντικό σε αυτό το στάδιο, να σημειωθεί ότι η μη βίαιη προσέγγιση της «Κυρίας της Ρανγκούν», είτε ιδεολογικά είτε περιστασιακά, είναι πολύ διαφορετική από αυτή που διατύπωσε η θεωρία του Gene Sharp και διαδόθηκε από τον Robert Helvey και το CANVAS. Πράγματι, όχι μόνο δεν επιχειρεί η Aung San Suu Kyi να αντιμετωπίσει τους στρατιωτικούς, ούτε να τους δικάσει [15], αλλά μαχόταν στα πλαίσια ενός πραγματικού πολιτικού κόμματος, με στελέχη, με ακτιβιστές, και, το σημαντικότερο, με ένα σαφές πολιτικό πρόγραμμα.
Σε απόλυτους όρους, η αδυναμία του modus operandi (τρόπου λειτουργίας) του οράματος του Gene Sharp για τις μη βίαιες εξεγέρσεις είναι ότι οι νέοι αντιφρονούντες ή κυβερ-ακτιβιστές που εκπαιδευτήκαν σε αυτήν την προσέγγιση χρησιμεύουν μόνο για να αποσταθεροποιήσουν το καθεστώς και να διώξουν τους εγκαταστημένους ηγέτες. Μόλις ολοκληρώνεται η αποστολή τους, ο ρόλος τους έχει τελειώσει επειδή δεν έχουν πολιτική βάση ούτε άλλο πρόγραμμα, παρά τον αποκεφαλισμό της κυβέρνησης. Εκτός, βέβαια, αν αυτό είναι πραγματικά μέρος της στρατηγικής των οργανισμών οι οποίοι κινούν τα νήματα πίσω από τη σκηνή.
Εκμεταλλευόμενοι το κενό εξουσίας, είναι οι πιο οργανωμένοι πολιτικοί σχηματισμοί, συχνά πολύ παλιοί και καταδιωκόμενοι από τα εγκαταστημένα καθεστώτα που πληρούν το κενό που άφησαν μετά από δεκαετίες αυταρχικού καθεστώτος. Καταλαμβάνουν τότε τα ηνία της εξουσίας σε βάρος των ακτιβιστών που έδωσαν τα νιάτα τους, το πάθος τους, τη δέσμευση και μερικές φορές τη ζωή τους για μια υπόθεση που πίστευαν ότι ήταν δική τους. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται σήμερα στην Τυνησία και την Αίγυπτο, και δίνουν μια γεύση πικρίας και του ημιτελή έργου σε εκείνους που αψήφησαν κάθε κίνδυνο και οι οποίοι, επί εβδομάδες, εισέβαλαν στην λεωφόρο Μπουργκίμπα και στην πλατεία Ταχρίρ .
Σχολιάζοντας το ρόλο της Aung San Suu Kyi στη υπομονετική, επιμένουσα, συνεπή μάχη της εναντίον των Βιρμανών στρατιωτικών, ο Gene Sharp εξέφρασε τον Μαρτίο 2011, μια μόλις καλυμμένη κριτική για την προσέγγιση της: «η Aung San Suu Kyi, με όλες τις θαυμάσιες ιδιότητες της, τον ηρωισμό της και την έμπνευση της για όσους πιστεύουν στα δημοκρατικά δικαιώματα και τα δικαιώματα του βιρμανικού λαού, δεν είναι στρατηγική, είναι μια ηθική ηγέτιδα. Αυτό δεν φτάνει για να σχεδιάσεις μια στρατηγική» [16].
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα της Βιρμανίας τώρα αποδεικνύει το αντίθετο στον Αμερικανό φιλόσοφό και του δείχνει ότι η στρατηγική της πασιονάρας (pasionaria) της Ρανγκούν, ακόμα και αν είναι εγγενώς πιο αργή και πιο επίπονη, έχει το πλεονέκτημα ότι τοποθετεί τους πραγματικούς παράγοντες της αλλαγής στο πολιτικό τοπίο και, το πιο σημαντικό, χωρίς να χαθούν ζωές. Και οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους γι 'αυτό: σε αντίθεση με τα μακάβρια στατιστικά στοιχεία που συνόδευσαν την «αραβική άνοιξη», καμία απώλεια ζωής δεν καταγράφηκε στην Βιρμανία από το Νοέμβριο 2010, ημερομηνία απελευθέρωσης της διάσημης Βιρμανής αντιφρονούντα.
Τον περασμένο Ιούνιο, η Aung San Suu Kyi είχε δηλώσει ότι «η ‘αραβική άνοιξη’ ήταν μία ‘πηγή έμπνευσης’ για τον βιρμανικό λαό» [17]. Όπως πάνε τα πράγματα στο Μιανμάρ και βλέποντας τι γέννησε η αραβική «άνοιξη», είναι πιθανό ότι στο εγγύς μέλλον, οι αραβικοί λαοί θα προφέρουν παρόμοια λόγια, αλλά για την βιρμανική άνοιξη. Εν τω μεταξύ, προβλέπεται ένα ιστορικό γεγονός στην Βιρμανία: η Aung San Suu Kyi θα καθίσει στο κοινοβούλιο για πρώτη φορά στις 23 Απρίλη 2012. Μια πραγματική ανοιξιάτικη άνθιση.
Ahmed Bensaada, Μόντρεαλ, 11 Απρ 2012
Αναφορές1. Ahmed Bensaada, « Arabesque américaine : Le rôle des États-Unis dans les révoltes de la rue arabe », Éditions Michel Brûlé, Montréal (2011), Éditions Synergie, Alger (2012).2. Ahmed Bensaada, « Libye : les limites de la théorie de la non-violence de Gene Sharp », Le Grand Soir, 21 septembre 2011, http://www.legrandsoir.info/libye-les-limites-de-la-theorie-...3. Ahmed Bensaada, « Le rôle des États-Unis dans les révoltes de la rue arabe : le cas de l’Égypte », Mondialisation, 24 février 2011, http://www.mondialisation.ca/index.php?context=va&aid=23...4. Ahmed Bensaada, « Arabesque américaine : Le rôle des États-Unis dans les révoltes de la rue arabe », Op. Cit.5. Sheryl Gay Stolberg, « Shy U.S. Intellectual Created Playbook Used in a Revolution », The New York Times, 16 février 2011, http://www.nytimes.com/2011/02/17/world/middleeast/17sharp.h...6. David Caviglioli, « Le gourou des révolutions arabes », Le Nouvel Observateur, 11 mars 2011,http://bibliobs.nouvelobs.com/essais/20110311.OBS9521/le-gou...7. John Bacher, « Robert Helvey’s Expert Political Defiance », Peace Magazine, avril-juin 2003,http://archive.peacemagazine.org/v19n2p10.htm8. Simon Roughneen, « Gene Sharp : Why Burmese Resistance Has Failed So Far », The Irradaway, 22 mars 2011,http://www2.irrawaddy.org/article.php?art_id=209819. U.S. Department of State, « Report on Activities to Support Democracy Activists in Burma as Required by the Burmese Freedom and Democracy Act of 2003 », Bureau of East Asian and Pacific Affairs, 30 octobre 2003, http://67.159.5.242/ip-1/encoded/Oi8vMjAwMS0yMDA5LnN0YXRlLmd...10. The Burma Campaign UK, « Failing the People of Burma. A call for a review of DFID policy on Burma », Décembre 2006, http://burmacampaign.org.uk/images/uploads/DFIDReview.pdf11. F. William Engdahl, « Burma Regime Change - The Geopolitical Stakes of the Saffron Revolution », The Market Oracle, 15 octobre 2007, http://www.marketoracle.co.uk/Article2453.html12. AFP, « Aung San Suu Kyi prône une "révolution non violente" », Le Point.fr, 15 novembre 2010,http://www.lepoint.fr/monde/aung-san-suu-kyi-prone-une-revol...13. AFP, « Birmanie : le père d’Aung San Suu Kyi, défunt héros d’une campagne familiale », Le Figaro.fr, 28 mars 2012,http://www.liberation.fr/depeches/01012398848-birmanie-le-pe...14. Antoine Clapik, « Le pouvoir birman multiplie les ouvertures », Le Monde, 13 janvier 2012, http://www.lemonde.fr/asie-pacifique/article/2012/01/13/le-p...15. Le Monde.fr avec AFP, « Aung San Suu Kyi ne veut pas d’un procès contre l’ancienne junte birmane », 23 février 2012,http://www.lemonde.fr/asie-pacifique/article/2012/02/23/aung...16. Simon Roughneen, « Gene Sharp : Why Burmese Resistance Has Failed So Far », Op. Cit.17. AFP, « Aung San Suu Kyi : le "printemps arabe" est une "inspiration" pour les Birmans », L’Express, 28 juin 2011,http://www.lexpress.fr/actualites/1/monde/aung-san-suu-kyi-l URL για αυτό το άρθρο 16369 http://www.legrandsoir.info/le-printemps-birman.html
Προηγούμενες αναρτήσεις σχετικά με τη Βιρμανία και τις έγχρωμες επαναστάσεις:Βιρμανία, νέο αμερικανικό φυλάκιο κατά της ΚίναςΗ Οξφόρδη στη καρδιά του σχεδίου αποσταθεροποίησης της Ρωσίας… όχι και μόνο InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το αρνί που βασάνισε τον Δημήτρη Οικονόμου
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Αυτά είναι τα μεγαλύτερα ελληνικά ταλέντα
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
