2014-01-01 19:25:53
Dominique Moisi
Πολιτικός επιστήμων, καθηγητής και συγγραφέας
Το Βήμα, The Project Syndicate
Στο πρόσφατο βιβλίο της για τα αίτια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου «Ο Πόλεμος που Έβαλε Τέλος στην Ειρήνη», η Μάργκαρετ Μακ Μίλαν συμπεραίνει ότι το μόνο πράγμα που μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα είναι ότι η ηγεσία παίζει σημαντικό ρόλο. Κανείς δεν ήθελε στην πραγματικότητα πόλεμο αλλά κανείς δεν γνώριζε πως να τον σταματήσει, επειδή μεγάλοι ηγέτες όπως ο Ότο φον Μπίσμαρκ της Γερμανίας, του οποίου η αυτοσυγκράτηση διατήρησε την ειρήνη στην Ευρώπη για δεκαετίες, δεν υπήρχαν στην Ευρώπη του 1914. Ένα παρόμοιο κενό ηγεσίας παρατηρείται στις πρόσφατες ενέργειες της Ρωσίας και της Κίνας. Πριν τον Α' ΠΠ οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες απέτυχαν να δουν το πώς η βιομηχανική παραγωγή και οι μεταφορές είχαν αλλάξει τον χαρακτήρα του πολέμου.
Ο Αμερικανικός Εμφύλιος θα έπρεπε να είχε δράσει προειδοποιητικά για τους Ευρωπαίους
. Αλλά μία Ευρώπη που θεωρούσε ότι ήταν το κέντρο του κόσμου, που εξήγαγε τους ανταγωνισμούς της στην Αφρική και την Ασία στο όνομα της «εκπολιτιστικής αποστολής», ήταν εντελώς ανίκανη να μάθει από τα μαθήματα του Νέου Κόσμου. Σήμερα, ούτε ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ούτε ο κινέζος πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ δείχνουν να έχουν μάθει. Στην Ουκρανία, η Ρωσία πρέπει να επιλέξει τί είδους σχέση επιθυμεί να έχει με την Ευρώπη. Αν η Ουκρανία επιστρέψει στη τροχιά του Κρεμλίνου, είτε πρόκειται άμεση επανενσωμάτωση είτε για ένα είδος «φινλανδοποίησης», η Ρωσία θα καταλήξει να επαναλαμβάνει ένα παλαιό ευρωπαϊκό πρόβλημα: όπως η Γαλλία από το 1643 ως το 1815 και η Γερμανία του Γουλιέλμου θα είναι «πολλή» για τους γείτονές της και «όχι αρκετή» για τις φιλοδοξίες της.
Αφήνοντας στην άκρη το γιατί η Ρωσία μπορεί να θέλει να πληρώσει τόσα χρήματα προκειμένου να διατηρήσει ένα ουκρανικό καθεστώς που είναι πιο δυσλειτουργικό και διεφθαρμένο από το δικό της, η Ουκρανία με μία επικράτεια μεγαλύτερη από της Γαλλίας και έναν πληθυσμό 45 εκατομμυρίων, είναι ο ντε φάκτο άξονας της γεωπολιτικής ισορροπίας της Ευρώπης. Δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία γύρω από τη συμμετοχή της, με τη δυτική Ουκρανία να εντάσσεται στην Ευρώπη και την ανατολική στη Ρωσία. Η επιλογή της Ουκρανίας - μεταξύ μίας δημοκρατικής Ευρωπαϊκής Ένωσης και μίας αυταρχικής Ρωσίας - θα έχει σοβαρές στρατηγικές συνέπειες για ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Το πρόβλημα που η Κίνα αντιμετωπίζει στη Νότια Κινεζική Θάλασσα - και τώρα στον αέρα - είναι παρόμοιας φύσης. Χάνει η Κίνα την αυτοσυγκράτηση που χαρακτήριζε την εξωτερική της πολιτική μέχρι πρόσφατα;
Οι Κινέζοι επιδεικνύουν μία ανυπομονησία που έρχεται σε αντίθεση με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας. Το παγκόσμιο στάτους της χώρας είναι προφανές και αναγνωρίζεται από όλους. Αλλά που είναι η ηρεμία μίας μεγάλης δύναμης, βέβαιης για την υπεροχή του πολιτισμού της και σίγουρης για το μέλλον της, που περιμένει την εποχή της; Επιδεικνύοντας τις ηγεμονικές περιφερειακές της φιλοδοξίες η Κίνα κατάφερε να ενώσει χώρες όπως το Βιετνάμ, η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες εναντίον της. Αυτές οι χώρες επιθυμούν τώρα περισσότερο από ποτέ την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ασία. Μερικές φορές λέγεται ότι η Ιστορία δεν μας διδάσκει τίποτε, γιατί εμπερικλείει τα πάντα. Ωστόσο, τα διδάγματα της κλασικής διπλωματίας είναι πιο χρήσιμα σήμερα σε σχέση με τον 20ό αιώνα.
Η εποχή των μεγάλων ιδεολογιών είναι πίσω μας: μας γνέφει μία εποχή αυστηρού υπολογισμού συμφερόντων. Στο μεσοδιάστημα ο πόλεμος μπορεί να έχει αλλάξει περισσότερα από τη διπλωματία - ίσως προς το χειρότερο. Η καταστροφική ισχύς των όπλων μας έφθασε στο αποκορύφωμά της σε μία εποχή που ο «εχθρός» είναι διασκορπισμένος. Πώς κάνεις πόλεμο στην αστάθεια; Πώς πολεμάς έναν εχθρό που εξαφανίζεται στην κοινωνία των πολιτών; Ακόμη και αν η τεχνολογική πρόοδος έχει αλλάξει τη δουλειά του διπλωμάτη, οι κανόνες του διπλωματικού παιχνιδιού παραμένουν οι ίδιοι. Η επιτυχία προϋποθέτει την κατανόηση των συμφερόντων και του άλλου, όπως και έναν εγγενή αυτοπεριορισμό, κάτι που τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα δείχνουν να μην έχουν. Αντίθετα, κάποιος μπορεί να αναρωτιέται αν ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα έπρεπε να μάθει κάτι επίσης από τον Μπίσμαρκ. Επιδεικνύει αρκετό σθένος και καθαρό όραμα στην πολιτική του απέναντι στο Ιράν ή στη Συρία; Η ψυχρή «ρεαλπολιτίκ» του Μπίσμαρκ είναι ο καλύτερος τρόπος για να διατηρηθεί η ειρήνη.
* Ο Dominique Moisi είναι ιδρυτής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI) και καθηγητής πολιτικών επιστημών στη Sciences Po στο Παρίσι
InfoGnomon
Πολιτικός επιστήμων, καθηγητής και συγγραφέας
Το Βήμα, The Project Syndicate
Στο πρόσφατο βιβλίο της για τα αίτια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου «Ο Πόλεμος που Έβαλε Τέλος στην Ειρήνη», η Μάργκαρετ Μακ Μίλαν συμπεραίνει ότι το μόνο πράγμα που μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα είναι ότι η ηγεσία παίζει σημαντικό ρόλο. Κανείς δεν ήθελε στην πραγματικότητα πόλεμο αλλά κανείς δεν γνώριζε πως να τον σταματήσει, επειδή μεγάλοι ηγέτες όπως ο Ότο φον Μπίσμαρκ της Γερμανίας, του οποίου η αυτοσυγκράτηση διατήρησε την ειρήνη στην Ευρώπη για δεκαετίες, δεν υπήρχαν στην Ευρώπη του 1914. Ένα παρόμοιο κενό ηγεσίας παρατηρείται στις πρόσφατες ενέργειες της Ρωσίας και της Κίνας. Πριν τον Α' ΠΠ οι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες απέτυχαν να δουν το πώς η βιομηχανική παραγωγή και οι μεταφορές είχαν αλλάξει τον χαρακτήρα του πολέμου.
Ο Αμερικανικός Εμφύλιος θα έπρεπε να είχε δράσει προειδοποιητικά για τους Ευρωπαίους
Αφήνοντας στην άκρη το γιατί η Ρωσία μπορεί να θέλει να πληρώσει τόσα χρήματα προκειμένου να διατηρήσει ένα ουκρανικό καθεστώς που είναι πιο δυσλειτουργικό και διεφθαρμένο από το δικό της, η Ουκρανία με μία επικράτεια μεγαλύτερη από της Γαλλίας και έναν πληθυσμό 45 εκατομμυρίων, είναι ο ντε φάκτο άξονας της γεωπολιτικής ισορροπίας της Ευρώπης. Δεν μπορεί να υπάρξει αμφιβολία γύρω από τη συμμετοχή της, με τη δυτική Ουκρανία να εντάσσεται στην Ευρώπη και την ανατολική στη Ρωσία. Η επιλογή της Ουκρανίας - μεταξύ μίας δημοκρατικής Ευρωπαϊκής Ένωσης και μίας αυταρχικής Ρωσίας - θα έχει σοβαρές στρατηγικές συνέπειες για ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Το πρόβλημα που η Κίνα αντιμετωπίζει στη Νότια Κινεζική Θάλασσα - και τώρα στον αέρα - είναι παρόμοιας φύσης. Χάνει η Κίνα την αυτοσυγκράτηση που χαρακτήριζε την εξωτερική της πολιτική μέχρι πρόσφατα;
Οι Κινέζοι επιδεικνύουν μία ανυπομονησία που έρχεται σε αντίθεση με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας. Το παγκόσμιο στάτους της χώρας είναι προφανές και αναγνωρίζεται από όλους. Αλλά που είναι η ηρεμία μίας μεγάλης δύναμης, βέβαιης για την υπεροχή του πολιτισμού της και σίγουρης για το μέλλον της, που περιμένει την εποχή της; Επιδεικνύοντας τις ηγεμονικές περιφερειακές της φιλοδοξίες η Κίνα κατάφερε να ενώσει χώρες όπως το Βιετνάμ, η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες εναντίον της. Αυτές οι χώρες επιθυμούν τώρα περισσότερο από ποτέ την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ασία. Μερικές φορές λέγεται ότι η Ιστορία δεν μας διδάσκει τίποτε, γιατί εμπερικλείει τα πάντα. Ωστόσο, τα διδάγματα της κλασικής διπλωματίας είναι πιο χρήσιμα σήμερα σε σχέση με τον 20ό αιώνα.
Η εποχή των μεγάλων ιδεολογιών είναι πίσω μας: μας γνέφει μία εποχή αυστηρού υπολογισμού συμφερόντων. Στο μεσοδιάστημα ο πόλεμος μπορεί να έχει αλλάξει περισσότερα από τη διπλωματία - ίσως προς το χειρότερο. Η καταστροφική ισχύς των όπλων μας έφθασε στο αποκορύφωμά της σε μία εποχή που ο «εχθρός» είναι διασκορπισμένος. Πώς κάνεις πόλεμο στην αστάθεια; Πώς πολεμάς έναν εχθρό που εξαφανίζεται στην κοινωνία των πολιτών; Ακόμη και αν η τεχνολογική πρόοδος έχει αλλάξει τη δουλειά του διπλωμάτη, οι κανόνες του διπλωματικού παιχνιδιού παραμένουν οι ίδιοι. Η επιτυχία προϋποθέτει την κατανόηση των συμφερόντων και του άλλου, όπως και έναν εγγενή αυτοπεριορισμό, κάτι που τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα δείχνουν να μην έχουν. Αντίθετα, κάποιος μπορεί να αναρωτιέται αν ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα θα έπρεπε να μάθει κάτι επίσης από τον Μπίσμαρκ. Επιδεικνύει αρκετό σθένος και καθαρό όραμα στην πολιτική του απέναντι στο Ιράν ή στη Συρία; Η ψυχρή «ρεαλπολιτίκ» του Μπίσμαρκ είναι ο καλύτερος τρόπος για να διατηρηθεί η ειρήνη.
* Ο Dominique Moisi είναι ιδρυτής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI) και καθηγητής πολιτικών επιστημών στη Sciences Po στο Παρίσι
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΕΥΧΕΣ ΣΤΟΝ... ΜΑΪΚΛ ΟΛΑΪΤΑΝ! (ΡΗΟΤΟ)
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
BEΘ: Το 2014 θα είναι χρονιά επιστροφής της ανάπτυξης
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
