2014-01-08 15:11:10
Η μεγάλη χαμένη ευκαιρία της Αντάντ να επιβάλλει την θέληση της στους ηττημένους Τούρκους
Μετά την διάρρηξη του Μακεδονικού μετώπου (χάρις την ενεργό συμμετοχή του Ελληνικού στρατού) και την αποδοχή των όρων της Αντάντ από την Βουλγαρία, ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος έβαινε προς τον τερματισμό του με μεγάλο ηττημένο τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες.
Ήδη στο Μακεδονικό μέτωπο άρχισε να διαφαίνεται ο ενδόμυχος ανταγωνισμός μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας για την οικονομική και πολιτική κυριαρχία στην Ανατολή.
Συγκεκριμένα στις 5 Οκτωβρίου 1918 στην διασυμμαχική διάσκεψη του Παρισιού ο Clémanceau πρότεινε τα συμμαχικά στρατεύματα στην Μακεδονία υπό τις διαταγές του Γάλλου στρατηγού Franchet d'Esperey να προελάσουν προς την Κωνσταντινούπολη, οι Άγγλοι όμως αρνήθηκαν επίμονα, καθώς δεν ήθελαν να αυξηθεί η Γαλλική επιρροή στην περιοχή και πρότειναν μια ναυτική επιχείρηση στην οποία οι ίδιοι θα είχαν το γενικό πρόσταγμα. Η βίαιη αυτή διένεξη φανέρωνε τις ενδοσυμμαχικές διενέξεις και ανταγωνισμούς λόγω της υποχώρησης της στρατιωτικής αναγκαιότητας και της εμφάνισης πολιτικών και οικονομικών ζητημάτων.
ο Άγγλος ναύαρχος Calthorpe
Ουσιαστικά ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος είχε τελειώσει με την Γερμανία εξουθενωμένη έτοιμη να υπογράψει ανακωχή και την οθωμανική Αυτοκρατορία να παρουσιάζει ένα θέαμα απόλυτης στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής αποσύνθεσης. Ήδη στις 25 Σεπτεμβρίου παραιτήθηκε η κυβέρνηση των Νεότουρκων υπό τον Ταλαάτ και σχηματίστηκε μια άλλη υπό τον μετριοπαθή Χαλίλ μπέη που προσπαθούσε - μάταια - να εξασφαλίσει κάποιο ευνοϊκό κλίμα με τις δυνάμεις των Συμμάχων. Οι διαπραγματεύσεις για την ανακωχή μεταξύ Αντάντ και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου στο λιμάνι του Μούδρου στην Λήμνο και διεξήχθησαν μονομερώς από τον Άγγλο ναύαρχο Calthorpe χωρίς την ενεργό συμμετοχή Γάλλου η Ιταλού εκπροσώπου.
Στις 14 Οκτωβρίου προσήλθε στον Μούδρο ο Τούρκος υπουργός ναυτικών Χουσεΐν Ραούφ για να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις και να υπογράψει το τελικό κείμενο, κάτι που έγινε στις 17 Οκτωβρίου. Το περιεχόμενο του κειμένου αποτελούσε ουσιαστικά μια άνευ όρων παράδοση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με ταπεινωτικούς όρους που ουσιαστικά προέβλεπαν την κατάλυση της κυριαρχίας της πάνω στα εδάφη που ως τότε κατείχε.
Αναλυτικότερα η ανακωχή του Μούδρου προέβλεπε:
1. Συνολική αποστράτευση του τουρκικού στρατού
2. Παράδοση των Τουρκικών πολεμικών πλοίων στους Συμμάχους
3. Σφράγιση όλων των Τουρκικών αποθηκών όπλων και παράδοσή τους στους Συμμάχους
4. Παράδοση των παραθαλάσσιων οχυρών των στενών της Καλλίπολης στους Συμμάχους
5. Άμεσο άνοιγμα των Στενών και ελεύθερη ναυσιπλοΐα στην περιοχή
6. Οι Τούρκοι αναλάμβαναν την υποχρέωση να παραδώσουν άμεσα όλους τους Γερμανούς και Αυστριακούς αξιωματικούς που βρίσκονταν στα εδάφη τους
7. Οι Σύμμαχοι αποκτούσαν το δικαίωμα να καταλάβουν οποιοδήποτε στρατηγικό σημείο της Αυτοκρατορίας έκριναν αυτοί σκόπιμο
8. Οι Τούρκοι αναλάμβαναν την υποχρέωση να εφοδιάσουν τις συμμαχικές αποστολές με εφόδια και καύσιμα
9. Οι Σύμμαχοι αποκτούσαν το δικαίωμα να καταλάβουν στρατιωτικά τις πετρελαιοφόρες περιοχές του Βατούμ και της Μοσούλης
10. Τέλος, οι Τούρκοι όφειλαν άμεσα να εκκενώσουν στρατιωτικά τις περιοχές της Μεσοποταμίας, Κιλικίας, Παλαιστίνης, Συρίας και Αρμενίας (εδάφη που είχαν διανεμηθεί ήδη μεταξύ Άγγλων και Γάλλων με την περιβόητη μυστική συμφωνία Σάικς - Πικώ το 1916)
Η συμφωνία Σάικς - Πικώ
Δεν χρειάζεται εκτενής ανάλυση για να γίνει αντιληπτό ότι η ανακωχή του Μούδρου αποτελούσε πειστήριο της απόλυτης συντριβής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προοίμιο του οριστικού διαμελισμού της. Η ανακωχή του Μούδρου αποτέλεσε τον θρίαμβο της Αγγλικής πολιτικής στην Ανατολία, κάτι όμως που δυσαρέστησε τους Γάλλους και τους Ιταλούς που είχαν βλέψεις στην περιοχή.
Ο ανταγωνισμός των τριών δυνάμεων φάνηκε ακόμη και στις διαπραγματεύσεις για την ανακωχή κατά τις οποίες οι εκπρόσωποι της Γαλλίας και της Ιταλίας είχαν παραμεριστεί εντελώς. Ακριβώς ο ανταγωνισμός των Συμμάχων και η αντιζηλία μεταξύ τους δεν επέτρεψαν την εφαρμογή των όρων της ανακωχής.
Η Γαλλία και η Ιταλία δεν συμμετείχαν καθόλου στην εφαρμογή της ανακωχής, αλλά αντιθέτως οι εκπρόσωποι τους στην Κωνσταντινούπολη διεξήγαγαν επαφές με Τούρκους ιθύνοντες, θεωρώντας τον Τουρκικό εθνικισμό ως παράγοντα ανάσχεσης της Αγγλικής επιρροής στην περιοχή. Η Ιταλική κατοχή στην Αλικαρνασσό όχι μόνο δεν βοήθησε την επιβολή των όρων ανακωχής, αλλά αντιθέτως προμήθευε με νέα όπλα και αποτελούσε ένα ασφαλές καταφύγιο για τις άτακτες Τουρκικές ομάδες όταν αυτές παρενοχλούσαν τις Ελληνικές δυνάμεις.
Αλλά και η Αγγλία δεν κατάφερε σπουδαία πράγματα στην εφαρμογή των όρων της ανακωχής. Κι αυτό γιατί δεν διέθετε αρκετά στρατεύματα για να καταλάβει ή να αστυνομεύσει τις αχανείς εκτάσεις της Μικράς Ασίας καθώς η ίδια έβγαινε οικονομικά τραυματισμένη από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, ενώ τα στρατεύματα της αποστρατεύονταν μαζικά τόσο για πολιτικούς όσο και για οικονομικούς λόγους. Έτσι οι Άγγλοι περιορίστηκαν να καταλάβουν την περιοχή των Στενών και της
Κωνσταντινούπολης που αποτελούσε νευραλγικό οικονομικό κέντρο της περιοχής και περιορίστηκαν
Το Αγγλικό πολεμικό "Αγαμέμνων" όπου υπογράφτηκε η ανακωχή
να διασπείρουν αραιές αποστολές με Άγγλους αξιωματικούς στην ευρύτερη περιοχή, που τυπικά επέβαλλαν την συμμαχική θέληση σφραγίζοντας τις Τουρκικές αποθήκες με πυρομαχικά, ουσιαστικά αδυνατώντας να επιβάλλουν οτιδήποτε.
Πολύ σύντομα το περιεχόμενο των αποθηκών αυτών εξόπλισε συμμορίες ενόπλων Τσετών. Αργότερα το Γερμανικό στρατιωτικό υλικό των αποθηκών της Άγκυρας και της Σεβάστειας που η φύλαξη τους είχε δοθεί από τους Συμμάχους στις Οθωμανικές Αρχές παραδόθηκε ανέπαφο στον Κεμάλ. Το στρατιωτικό υλικό των αποθηκών της Καλλίπολης έπεσε στα χέρια μιας μικρής ομάδας ατάκτων Τούρκων τον Μάιο του 1919 καθώς φυλασσόταν μόνο από 12 άνδρες και 1 Λοχία. Η Συμμαχική αδυναμία φαινόταν από το γεγονός ότι οι ύπατοι αρμοστές των Μεγάλων Δυνάμεων διαμαρτύρονταν για τα φαινόμενα αυτά στην ανίσχυρη κυβέρνηση του σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη, που έτσι ή αλλιώς είχε χάσει κάθε επαφή και επιρροή στις εξελίξεις στην Ανατολία. Χαρακτηριστικό της Συμμαχικής αδυναμίας να επιβάλλει στοιχειωδώς τους όρους της Ανακωχής ήταν η άρνηση του Κιαζήμ Καραμπεκίρ να διαλύσει τις έξι μεραρχίες του στην περιοχή του Καυκάσου, δυνάμεις που αποτέλεσαν βασικό πυρήνα του στρατού του Μουσταφά Κεμάλ μόλις ένα χρόνο μετά. Για να καλύψουν την αδυναμία αυτή και να ανασχέσουν την πορεία των Ιταλών προς την Σμύρνη, οι Άγγλοι θα χρησιμοποιήσουν τον Ελληνικό στρατό εμπλέκοντας την Ελλάδα στην μεγαλύτερη και καταστροφικότερη εκστρατεία της σύγχρονης Ιστορίας της.
O Κιαζήμ Καραμπεκίρ δεξιά του Κεμάλ
Δεν είναι υπερβολή να πει κάποιος ότι η Τουρκική Εθνική αντίσταση ξεκίνησε να εκδηλώνεται όταν οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι οι Σύμμαχοι δεν ήταν σε θέση να επιβάλλουν στρατιωτικά και να περιφρουρήσουν ικανοποιητικά τους όρους που είχαν θέσει οι ίδιοι, αρκετούς μήνες πριν την αποβίβαση του Κεμάλ στην Σαμψούντα. Ήδη από την επομένη της υπογραφής της ανακωχής, αναπτύσσονταν Τουρκικοί εθνικιστικοί πυρήνες σε όλη την Ανατολία γύρω από ανώτατους Τούρκους αξιωματικούς, αλλά ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη και στη ίδια την κυβέρνηση του Σουλτάνου. Στελέχη του κομιτάτου "Ένωση και πρόοδος" προπαγάνδιζαν την αντίσταση στους ξένους ήδη από τις αρχές του 1919. Ο Αλή Φουάτ, διοικητής του 20ου Σώματος στρατού στην Άγκυρα ξεκίνησε την οργάνωση Τουρκικής αντίστασης ήδη από τον Μάρτιο του 1919. Οι ενδείξεις για τις Τουρκικές διαθέσεις ήταν πολλές, αλλά οι σύμμαχοι είτε δεν ήθελαν είτε δεν μπορούσαν να δράσουν και να σβήσουν την φλόγα της Τουρκικής αντίδρασης που σιγόκαιε.....
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Κωνσταντίνος Σακελλαρόπουλος, Η σκιά της Δύσεως (Ιστορία μιας καταστροφής), εκδόσεις "Εκάτη"
Συλλογικό έργο, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ
Γεώργιος Λεονταρίτης, η Ελλάδα στον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1917-1918), εκδόσεις ΜΙΕΤ
Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
InfoGnomon
Μετά την διάρρηξη του Μακεδονικού μετώπου (χάρις την ενεργό συμμετοχή του Ελληνικού στρατού) και την αποδοχή των όρων της Αντάντ από την Βουλγαρία, ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος έβαινε προς τον τερματισμό του με μεγάλο ηττημένο τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες.
Ήδη στο Μακεδονικό μέτωπο άρχισε να διαφαίνεται ο ενδόμυχος ανταγωνισμός μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας για την οικονομική και πολιτική κυριαρχία στην Ανατολή.
Συγκεκριμένα στις 5 Οκτωβρίου 1918 στην διασυμμαχική διάσκεψη του Παρισιού ο Clémanceau πρότεινε τα συμμαχικά στρατεύματα στην Μακεδονία υπό τις διαταγές του Γάλλου στρατηγού Franchet d'Esperey να προελάσουν προς την Κωνσταντινούπολη, οι Άγγλοι όμως αρνήθηκαν επίμονα, καθώς δεν ήθελαν να αυξηθεί η Γαλλική επιρροή στην περιοχή και πρότειναν μια ναυτική επιχείρηση στην οποία οι ίδιοι θα είχαν το γενικό πρόσταγμα. Η βίαιη αυτή διένεξη φανέρωνε τις ενδοσυμμαχικές διενέξεις και ανταγωνισμούς λόγω της υποχώρησης της στρατιωτικής αναγκαιότητας και της εμφάνισης πολιτικών και οικονομικών ζητημάτων.
ο Άγγλος ναύαρχος Calthorpe
Ουσιαστικά ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος είχε τελειώσει με την Γερμανία εξουθενωμένη έτοιμη να υπογράψει ανακωχή και την οθωμανική Αυτοκρατορία να παρουσιάζει ένα θέαμα απόλυτης στρατιωτικής, οικονομικής και πολιτικής αποσύνθεσης. Ήδη στις 25 Σεπτεμβρίου παραιτήθηκε η κυβέρνηση των Νεότουρκων υπό τον Ταλαάτ και σχηματίστηκε μια άλλη υπό τον μετριοπαθή Χαλίλ μπέη που προσπαθούσε - μάταια - να εξασφαλίσει κάποιο ευνοϊκό κλίμα με τις δυνάμεις των Συμμάχων. Οι διαπραγματεύσεις για την ανακωχή μεταξύ Αντάντ και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου στο λιμάνι του Μούδρου στην Λήμνο και διεξήχθησαν μονομερώς από τον Άγγλο ναύαρχο Calthorpe χωρίς την ενεργό συμμετοχή Γάλλου η Ιταλού εκπροσώπου.
Στις 14 Οκτωβρίου προσήλθε στον Μούδρο ο Τούρκος υπουργός ναυτικών Χουσεΐν Ραούφ για να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις και να υπογράψει το τελικό κείμενο, κάτι που έγινε στις 17 Οκτωβρίου. Το περιεχόμενο του κειμένου αποτελούσε ουσιαστικά μια άνευ όρων παράδοση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με ταπεινωτικούς όρους που ουσιαστικά προέβλεπαν την κατάλυση της κυριαρχίας της πάνω στα εδάφη που ως τότε κατείχε.
Αναλυτικότερα η ανακωχή του Μούδρου προέβλεπε:
1. Συνολική αποστράτευση του τουρκικού στρατού
2. Παράδοση των Τουρκικών πολεμικών πλοίων στους Συμμάχους
3. Σφράγιση όλων των Τουρκικών αποθηκών όπλων και παράδοσή τους στους Συμμάχους
4. Παράδοση των παραθαλάσσιων οχυρών των στενών της Καλλίπολης στους Συμμάχους
5. Άμεσο άνοιγμα των Στενών και ελεύθερη ναυσιπλοΐα στην περιοχή
6. Οι Τούρκοι αναλάμβαναν την υποχρέωση να παραδώσουν άμεσα όλους τους Γερμανούς και Αυστριακούς αξιωματικούς που βρίσκονταν στα εδάφη τους
7. Οι Σύμμαχοι αποκτούσαν το δικαίωμα να καταλάβουν οποιοδήποτε στρατηγικό σημείο της Αυτοκρατορίας έκριναν αυτοί σκόπιμο
8. Οι Τούρκοι αναλάμβαναν την υποχρέωση να εφοδιάσουν τις συμμαχικές αποστολές με εφόδια και καύσιμα
9. Οι Σύμμαχοι αποκτούσαν το δικαίωμα να καταλάβουν στρατιωτικά τις πετρελαιοφόρες περιοχές του Βατούμ και της Μοσούλης
10. Τέλος, οι Τούρκοι όφειλαν άμεσα να εκκενώσουν στρατιωτικά τις περιοχές της Μεσοποταμίας, Κιλικίας, Παλαιστίνης, Συρίας και Αρμενίας (εδάφη που είχαν διανεμηθεί ήδη μεταξύ Άγγλων και Γάλλων με την περιβόητη μυστική συμφωνία Σάικς - Πικώ το 1916)
Η συμφωνία Σάικς - Πικώ
Δεν χρειάζεται εκτενής ανάλυση για να γίνει αντιληπτό ότι η ανακωχή του Μούδρου αποτελούσε πειστήριο της απόλυτης συντριβής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προοίμιο του οριστικού διαμελισμού της. Η ανακωχή του Μούδρου αποτέλεσε τον θρίαμβο της Αγγλικής πολιτικής στην Ανατολία, κάτι όμως που δυσαρέστησε τους Γάλλους και τους Ιταλούς που είχαν βλέψεις στην περιοχή.
Ο ανταγωνισμός των τριών δυνάμεων φάνηκε ακόμη και στις διαπραγματεύσεις για την ανακωχή κατά τις οποίες οι εκπρόσωποι της Γαλλίας και της Ιταλίας είχαν παραμεριστεί εντελώς. Ακριβώς ο ανταγωνισμός των Συμμάχων και η αντιζηλία μεταξύ τους δεν επέτρεψαν την εφαρμογή των όρων της ανακωχής.
Η Γαλλία και η Ιταλία δεν συμμετείχαν καθόλου στην εφαρμογή της ανακωχής, αλλά αντιθέτως οι εκπρόσωποι τους στην Κωνσταντινούπολη διεξήγαγαν επαφές με Τούρκους ιθύνοντες, θεωρώντας τον Τουρκικό εθνικισμό ως παράγοντα ανάσχεσης της Αγγλικής επιρροής στην περιοχή. Η Ιταλική κατοχή στην Αλικαρνασσό όχι μόνο δεν βοήθησε την επιβολή των όρων ανακωχής, αλλά αντιθέτως προμήθευε με νέα όπλα και αποτελούσε ένα ασφαλές καταφύγιο για τις άτακτες Τουρκικές ομάδες όταν αυτές παρενοχλούσαν τις Ελληνικές δυνάμεις.
Αλλά και η Αγγλία δεν κατάφερε σπουδαία πράγματα στην εφαρμογή των όρων της ανακωχής. Κι αυτό γιατί δεν διέθετε αρκετά στρατεύματα για να καταλάβει ή να αστυνομεύσει τις αχανείς εκτάσεις της Μικράς Ασίας καθώς η ίδια έβγαινε οικονομικά τραυματισμένη από τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, ενώ τα στρατεύματα της αποστρατεύονταν μαζικά τόσο για πολιτικούς όσο και για οικονομικούς λόγους. Έτσι οι Άγγλοι περιορίστηκαν να καταλάβουν την περιοχή των Στενών και της
Κωνσταντινούπολης που αποτελούσε νευραλγικό οικονομικό κέντρο της περιοχής και περιορίστηκαν
Το Αγγλικό πολεμικό "Αγαμέμνων" όπου υπογράφτηκε η ανακωχή
να διασπείρουν αραιές αποστολές με Άγγλους αξιωματικούς στην ευρύτερη περιοχή, που τυπικά επέβαλλαν την συμμαχική θέληση σφραγίζοντας τις Τουρκικές αποθήκες με πυρομαχικά, ουσιαστικά αδυνατώντας να επιβάλλουν οτιδήποτε.
Πολύ σύντομα το περιεχόμενο των αποθηκών αυτών εξόπλισε συμμορίες ενόπλων Τσετών. Αργότερα το Γερμανικό στρατιωτικό υλικό των αποθηκών της Άγκυρας και της Σεβάστειας που η φύλαξη τους είχε δοθεί από τους Συμμάχους στις Οθωμανικές Αρχές παραδόθηκε ανέπαφο στον Κεμάλ. Το στρατιωτικό υλικό των αποθηκών της Καλλίπολης έπεσε στα χέρια μιας μικρής ομάδας ατάκτων Τούρκων τον Μάιο του 1919 καθώς φυλασσόταν μόνο από 12 άνδρες και 1 Λοχία. Η Συμμαχική αδυναμία φαινόταν από το γεγονός ότι οι ύπατοι αρμοστές των Μεγάλων Δυνάμεων διαμαρτύρονταν για τα φαινόμενα αυτά στην ανίσχυρη κυβέρνηση του σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη, που έτσι ή αλλιώς είχε χάσει κάθε επαφή και επιρροή στις εξελίξεις στην Ανατολία. Χαρακτηριστικό της Συμμαχικής αδυναμίας να επιβάλλει στοιχειωδώς τους όρους της Ανακωχής ήταν η άρνηση του Κιαζήμ Καραμπεκίρ να διαλύσει τις έξι μεραρχίες του στην περιοχή του Καυκάσου, δυνάμεις που αποτέλεσαν βασικό πυρήνα του στρατού του Μουσταφά Κεμάλ μόλις ένα χρόνο μετά. Για να καλύψουν την αδυναμία αυτή και να ανασχέσουν την πορεία των Ιταλών προς την Σμύρνη, οι Άγγλοι θα χρησιμοποιήσουν τον Ελληνικό στρατό εμπλέκοντας την Ελλάδα στην μεγαλύτερη και καταστροφικότερη εκστρατεία της σύγχρονης Ιστορίας της.
O Κιαζήμ Καραμπεκίρ δεξιά του Κεμάλ
Δεν είναι υπερβολή να πει κάποιος ότι η Τουρκική Εθνική αντίσταση ξεκίνησε να εκδηλώνεται όταν οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι οι Σύμμαχοι δεν ήταν σε θέση να επιβάλλουν στρατιωτικά και να περιφρουρήσουν ικανοποιητικά τους όρους που είχαν θέσει οι ίδιοι, αρκετούς μήνες πριν την αποβίβαση του Κεμάλ στην Σαμψούντα. Ήδη από την επομένη της υπογραφής της ανακωχής, αναπτύσσονταν Τουρκικοί εθνικιστικοί πυρήνες σε όλη την Ανατολία γύρω από ανώτατους Τούρκους αξιωματικούς, αλλά ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη και στη ίδια την κυβέρνηση του Σουλτάνου. Στελέχη του κομιτάτου "Ένωση και πρόοδος" προπαγάνδιζαν την αντίσταση στους ξένους ήδη από τις αρχές του 1919. Ο Αλή Φουάτ, διοικητής του 20ου Σώματος στρατού στην Άγκυρα ξεκίνησε την οργάνωση Τουρκικής αντίστασης ήδη από τον Μάρτιο του 1919. Οι ενδείξεις για τις Τουρκικές διαθέσεις ήταν πολλές, αλλά οι σύμμαχοι είτε δεν ήθελαν είτε δεν μπορούσαν να δράσουν και να σβήσουν την φλόγα της Τουρκικής αντίδρασης που σιγόκαιε.....
Ι. Β. Δ.
Πηγές
Κωνσταντίνος Σακελλαρόπουλος, Η σκιά της Δύσεως (Ιστορία μιας καταστροφής), εκδόσεις "Εκάτη"
Συλλογικό έργο, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ
Γεώργιος Λεονταρίτης, η Ελλάδα στον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1917-1918), εκδόσεις ΜΙΕΤ
Θέματα Ελληνικής Ιστορίας
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ελεύθερος ο Κώστας Σακκάς
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Ανακαλύφθηκε “παραδεισένια” ζούγκλα στη Μοζαμβίκη [video]](https://images.newsnowgreece.com/58/587613/anakalyfthike-paradeisenia-zougkla-sti-mozamviki-video-1-124x78.jpg)
