2014-01-15 23:11:09
Ο πατέρας του ρωσικού αναρχισμού, πρίγκιπας Πιότρ Κροπότκιν (1842-1921) ονειρευόταν έναν κόσμο χωρίς βία και κρατική εξουσία. Αντιλαμβανόταν την κοινωνία ως εθελούσια συνέργεια ελεύθερων ατόμων. Σήμερα οι ιδέες του είναι το ίδιο επίκαιρες, όπως και τον 19ο αιώνα.
Πηγή: Νατάλια Μιχάιλενκο
Γιαν Σένκμαν
Όταν ακούς τη λέξη “Αναρχία”, αμέσως φαντάζεσαι μια μαύρη σημαία, μια νεκροκεφαλή με οστά και εν γένει την αχαλίνωτη δύναμη του χάους. Ο Κροπότκιν κάθε άλλο παρά κήρυττε έναν τέτοιον λόγο. Ήταν ένας άνθρωπος σοβαρός, ένας λόγιος. Και απεχθάνονταν τη βία με όλη του την ψυχή.
Όπως και πολλοί άλλοι ανατρεπτικοί του 19ου αιώνα, γεννήθηκε σε μια εύπορη οικογένεια ευγενών, ανήκοντας στην κοινωνική ελίτ. Ο πατέρας του είχε πάνω από χίλιους δουλοπάροικους και τρία ολόκληρα φέουδα. Ο Κροπότκιν αποφοίτησε από το πιο προνομιακό στρατιωτικό ίδρυμα της Ρωσίας, το Σώμα των Παζ
. Υπήρξε μάλιστα υπασπιστής του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου του Β'. Είχε μπροστά του μια εξαιρετικά λαμπρή προοπτική. Θα μπορούσε, μάλιστα, να γίνει στρατηγός ή υπουργός. Όμως ο πρίγκιπας τα περιφρόνησε όλα αυτά και στράφηκε προς την επανάσταση. Έχοντας διαβάσει πολλά απαγορευμένα βιβλία, έβαλε τέλος την καριέρα του. Αρνήθηκε την προνομιακή υπηρεσία στη φρουρά και αναχώρησε για τη Σιβηρία.
Αυτοοργάνωση και κομμούνα
Στολίπιν: Ο πιο μισητός ευρωπαϊστής πρωθυπουργός
Κατά τη διάρκεια της επαφής του με τον λαό, ο Κροπότκιν διαπίστωσε ότι όλα τα δεινά προέρχονται από το κράτος. Στα μέρη, όπου δεν φτάνει η κρατική μηχανή, ο κόσμος ζούσε φτωχά, αλλά ευτυχισμένα. Αυτοοργανωνόταν σε κομμούνες και τα έβγαζε πέρα περίφημα, χωρίς φορολογίες και αξιωματικούς. Επίσης, κατά την διαμονή του στην Ελβετία, ερεύνησε την σύνθεση της συντεχνίας των ωρολογοποιών. Δεν είχαν κανέναν προϊστάμενο, αλλά όλοι τους εργάζονταν αποτελεσματικά. Ήταν μια πραγματική αναρχική κομμούνα, όπως την αντιλαμβανόταν ο Κροπότκιν. Μια κοινωνία των ελεύθερων ανθρώπων, που εργάζονταν όχι από καταναγκασμό, αλλά με τη βούλησή τους. Εκεί, στην Ελβετία, εισήλθε στην Πρώτη Διεθνή. Σ' αυτή την οργάνωση άνηκε και ο Καρλ Μαρξ.
Επέστρεψε από το εξωτερικό ως πεπεισμένος επαναστάτης και καταπιάστηκε με την επαναστατική προπαγάνδα. Ο Κροπότκιν ήταν ένας δεξιοτέχνης συνωμότης, και η αστυνομία δεν μπορούσε να τον συλλάβει για πολύν καιρό, αν και γνώριζε για την δραστηριότητά του. Μεταμφιεζόταν όλη την ώρα, τη μία σε φοιτητή, την άλλη σε χωρικό. Άλλαζε γιάφκες διαρκώς. Έμπαινε στο σπίτι ένας κομψός νεαρός κύριος με γυαλιά, και έβγαινε ένας αγρότης με βαμβακερό πουκάμισο και λαϊκές μπότες. Η μεταμφίεση ήταν ολοκληρωτική. Τελικά, βέβαια, συνελήφθη. Φυλακίστηκε στο φρούριο Πετροπάβλοβσκαγια, μία από τις πιο άγριες ρωσικές φυλακές. Ο Κροπότκιν έζησε έγκλειστος δύο χρόνια και κατόπιν δραπέτευσε. Πρόκειται για μια μοναδική περίπτωση. Μόνο ένας αληθινά παράτολμος χαρακτήρας θα αποτολμούσε να δραπετεύσει απ' αυτή τη φυλακή.
Σύγκρουση με τους μπολσεβίκους
Έφυγε στο εξωτερικό, και συνέχισε απο 'κεί την αντικρατική του δράση. Μιας και αναρχία σημαίνει άρνηση του κράτους, της κρατικής μηχανής. Απέκτησε πολλούς οπαδούς που ξεκίνησαν την έκδοση μιας εφημερίδας με τον προκλητικό τίτλο “Αντάρτης”, που ασχολούνταν με την προπαγάνδα, διοργάνωναν ακόμη και τρομοκρατικές ενέργειες. Ο Κροπότκιν δεν ήταν αναμεμειγμένος σε τρομοκρατικές ενέργειες, όμως ο ίδιος ήταν πρόσωπο πολύ γνωστό και ταυτόχρονα ανεπιθύμητο. Γι' αυτόν τον λόγο τον απέλαυναν απ' όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στη Γαλλία καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης. Ωστόσο, τον υπερασπίστηκε ο Βίκτωρ Ουγκώ και άλλες διακεκριμένες προσωπικότητες. Ο Κροπότκιν αποφυλακίστηκε σε τρία χρόνια. Όμως τα πέρασε μέσα σ' ένα κελί.
Κανένα κράτος δεν συμπαθεί τους αναρχικούς. Ούτε το καπιταλιστικό, ούτε το σοσιαλιστικό. Όταν, κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής επανάστασης, ο Κροπότκιν γύρισε στη Ρωσία, ήρθε αμέσους σε σύγκρουση με τους μπολσεβίκους. Ο παλιός αναρχικός δεν αποδεχόταν τη βιαιότητα των μπολσεβίκων. Ήταν, κατά τη φύση του, ένας άνθρωπος ήπιος και καλόκαρδος και σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να συναινέσει στην κόκκινη τρομοκρατία. Ο αναρχισμός, σύμφωνα με τις ιδέες του, προϋπέθετε, πρώτα απ' όλα την αλληλεγγύη και την αμοιβαία στήριξη. Ενώ εδώ διαδραματιζόταν ένας πόλεμος των πάντων κατά των πάντων.
“Δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου, όταν μια ζωή εργαζόμουν πάνω στην θεωρία της αναρχίας”, παραπονέθηκε ο Κροπότκιν στον Πλεχάνοφ, έναν από τους παλιότερους μαρξιστές. Και ο Πλεχάνοφ απάντησε στον Κροπότκιν: “Πιότρ Αλεξέγεβιτς, όμως κι εγώ στην ίδια θέση βρίσκομαι. Πώς μπορούσα να φανταστώ ότι το δικό μου κήρυγμα, του επιστημονικού σοσιαλισμού, θα οδηγούσε σ' αυτή τη φρίκη...”
Ο Κροπότκιν συνάντησε τον Λένιν και προσπάθησε να τον επαναφέρει στην λογική, τον παρακαλούσε να σταματήσει τις εκτελέσεις. Ο Λένιν τον κορόιδευε. Εκείνη την εποχή κανείς δεν τον έπαιρνε πια στα σοβαρά. Ακόμα και ο περίφημος αναρχικός Νέστορ Μαχνό, αν και έτρεφε πολύ σεβασμό απέναντι στον Κροπότκιν, τον θεωρούσε έναν άνθρωπο “στον κόσμο του”, μιας άλλης εποχής.
“Η αναρχία είναι η μητέρα της τάξης”
Διαβάστε περισσότερα για τη ρωσική ιστορία
Όταν απεβίωσε ο Κροπότκιν, οι σοβιετικές αρχές τον τίμησαν ως αγωνιστή κατά του καταραμένου τσαρισμού. Άρχισαν να ονομάζουν εις μνήμην του, δρόμους και ολόκληρες πόλεις. Υπάρχει στο κέντρο της Μόσχας ένας σταθμός του μετρό που ονομάζεται “Κροπότκινσκαγια”. Για ένα διάσημα λειτουργούσε και ένα μουσείο Κροπότκιν. Όμως στα τέλη του 1930, το έκλεισαν για κάθε ενδεχόμενο. Δεν κυκλοφορούσαν ούτε τα βιβλία του Κροπότκιν. Το σοβιετικό κράτος ορθοποδούσε, γινόταν όλο και πιο ισχυρό. Οι αναρχικές του ιδέες ήταν εντελώς ξένες.
Εντούτοις, ο αναρχισμός απεδείχθη κίνημα με ιδιαίτερη ζωτικότητα. Όσο υπάρχει το κράτος, πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που αγωνίζονται εναντίον της καταστολής του. Το περίφημο σλόγκαν “Η αναρχία είναι η μητέρα της τάξης”, δεν είναι και τόσο παράλογο, αν εννοούμε την αναρχία σύμφωνα με το πνεύμα του Κροπότκιν. Ως μια καταπληκτική ουτοπία. Μια ιδανική κοινωνία, όπου οι πολίτες εργάζονται προς αμοιβαίο όφελος. Χωρίς αφεντικά. Χωρίς επιθεωρητές και ελεγκτές. Μόνον επειδή είναι άτομα ευσυνείδητα και αγαθά. Μια όμορφη εικόνα, πλην όμως τελείως απίθανη να συμβεί. Όμως ο μεγάλος ονειροπόλος πρίγκιπας Κροπότκιν πίστευε ότι κάποτε τα πάντα θα συμβούν ακριβώς έτσι.
Η Ρωσια Τώρα
InfoGnomon
Πηγή: Νατάλια Μιχάιλενκο
Γιαν Σένκμαν
Όταν ακούς τη λέξη “Αναρχία”, αμέσως φαντάζεσαι μια μαύρη σημαία, μια νεκροκεφαλή με οστά και εν γένει την αχαλίνωτη δύναμη του χάους. Ο Κροπότκιν κάθε άλλο παρά κήρυττε έναν τέτοιον λόγο. Ήταν ένας άνθρωπος σοβαρός, ένας λόγιος. Και απεχθάνονταν τη βία με όλη του την ψυχή.
Όπως και πολλοί άλλοι ανατρεπτικοί του 19ου αιώνα, γεννήθηκε σε μια εύπορη οικογένεια ευγενών, ανήκοντας στην κοινωνική ελίτ. Ο πατέρας του είχε πάνω από χίλιους δουλοπάροικους και τρία ολόκληρα φέουδα. Ο Κροπότκιν αποφοίτησε από το πιο προνομιακό στρατιωτικό ίδρυμα της Ρωσίας, το Σώμα των Παζ
Αυτοοργάνωση και κομμούνα
Στολίπιν: Ο πιο μισητός ευρωπαϊστής πρωθυπουργός
Κατά τη διάρκεια της επαφής του με τον λαό, ο Κροπότκιν διαπίστωσε ότι όλα τα δεινά προέρχονται από το κράτος. Στα μέρη, όπου δεν φτάνει η κρατική μηχανή, ο κόσμος ζούσε φτωχά, αλλά ευτυχισμένα. Αυτοοργανωνόταν σε κομμούνες και τα έβγαζε πέρα περίφημα, χωρίς φορολογίες και αξιωματικούς. Επίσης, κατά την διαμονή του στην Ελβετία, ερεύνησε την σύνθεση της συντεχνίας των ωρολογοποιών. Δεν είχαν κανέναν προϊστάμενο, αλλά όλοι τους εργάζονταν αποτελεσματικά. Ήταν μια πραγματική αναρχική κομμούνα, όπως την αντιλαμβανόταν ο Κροπότκιν. Μια κοινωνία των ελεύθερων ανθρώπων, που εργάζονταν όχι από καταναγκασμό, αλλά με τη βούλησή τους. Εκεί, στην Ελβετία, εισήλθε στην Πρώτη Διεθνή. Σ' αυτή την οργάνωση άνηκε και ο Καρλ Μαρξ.
Επέστρεψε από το εξωτερικό ως πεπεισμένος επαναστάτης και καταπιάστηκε με την επαναστατική προπαγάνδα. Ο Κροπότκιν ήταν ένας δεξιοτέχνης συνωμότης, και η αστυνομία δεν μπορούσε να τον συλλάβει για πολύν καιρό, αν και γνώριζε για την δραστηριότητά του. Μεταμφιεζόταν όλη την ώρα, τη μία σε φοιτητή, την άλλη σε χωρικό. Άλλαζε γιάφκες διαρκώς. Έμπαινε στο σπίτι ένας κομψός νεαρός κύριος με γυαλιά, και έβγαινε ένας αγρότης με βαμβακερό πουκάμισο και λαϊκές μπότες. Η μεταμφίεση ήταν ολοκληρωτική. Τελικά, βέβαια, συνελήφθη. Φυλακίστηκε στο φρούριο Πετροπάβλοβσκαγια, μία από τις πιο άγριες ρωσικές φυλακές. Ο Κροπότκιν έζησε έγκλειστος δύο χρόνια και κατόπιν δραπέτευσε. Πρόκειται για μια μοναδική περίπτωση. Μόνο ένας αληθινά παράτολμος χαρακτήρας θα αποτολμούσε να δραπετεύσει απ' αυτή τη φυλακή.
Σύγκρουση με τους μπολσεβίκους
Έφυγε στο εξωτερικό, και συνέχισε απο 'κεί την αντικρατική του δράση. Μιας και αναρχία σημαίνει άρνηση του κράτους, της κρατικής μηχανής. Απέκτησε πολλούς οπαδούς που ξεκίνησαν την έκδοση μιας εφημερίδας με τον προκλητικό τίτλο “Αντάρτης”, που ασχολούνταν με την προπαγάνδα, διοργάνωναν ακόμη και τρομοκρατικές ενέργειες. Ο Κροπότκιν δεν ήταν αναμεμειγμένος σε τρομοκρατικές ενέργειες, όμως ο ίδιος ήταν πρόσωπο πολύ γνωστό και ταυτόχρονα ανεπιθύμητο. Γι' αυτόν τον λόγο τον απέλαυναν απ' όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στη Γαλλία καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης. Ωστόσο, τον υπερασπίστηκε ο Βίκτωρ Ουγκώ και άλλες διακεκριμένες προσωπικότητες. Ο Κροπότκιν αποφυλακίστηκε σε τρία χρόνια. Όμως τα πέρασε μέσα σ' ένα κελί.
Κανένα κράτος δεν συμπαθεί τους αναρχικούς. Ούτε το καπιταλιστικό, ούτε το σοσιαλιστικό. Όταν, κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής επανάστασης, ο Κροπότκιν γύρισε στη Ρωσία, ήρθε αμέσους σε σύγκρουση με τους μπολσεβίκους. Ο παλιός αναρχικός δεν αποδεχόταν τη βιαιότητα των μπολσεβίκων. Ήταν, κατά τη φύση του, ένας άνθρωπος ήπιος και καλόκαρδος και σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να συναινέσει στην κόκκινη τρομοκρατία. Ο αναρχισμός, σύμφωνα με τις ιδέες του, προϋπέθετε, πρώτα απ' όλα την αλληλεγγύη και την αμοιβαία στήριξη. Ενώ εδώ διαδραματιζόταν ένας πόλεμος των πάντων κατά των πάντων.
“Δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου, όταν μια ζωή εργαζόμουν πάνω στην θεωρία της αναρχίας”, παραπονέθηκε ο Κροπότκιν στον Πλεχάνοφ, έναν από τους παλιότερους μαρξιστές. Και ο Πλεχάνοφ απάντησε στον Κροπότκιν: “Πιότρ Αλεξέγεβιτς, όμως κι εγώ στην ίδια θέση βρίσκομαι. Πώς μπορούσα να φανταστώ ότι το δικό μου κήρυγμα, του επιστημονικού σοσιαλισμού, θα οδηγούσε σ' αυτή τη φρίκη...”
Ο Κροπότκιν συνάντησε τον Λένιν και προσπάθησε να τον επαναφέρει στην λογική, τον παρακαλούσε να σταματήσει τις εκτελέσεις. Ο Λένιν τον κορόιδευε. Εκείνη την εποχή κανείς δεν τον έπαιρνε πια στα σοβαρά. Ακόμα και ο περίφημος αναρχικός Νέστορ Μαχνό, αν και έτρεφε πολύ σεβασμό απέναντι στον Κροπότκιν, τον θεωρούσε έναν άνθρωπο “στον κόσμο του”, μιας άλλης εποχής.
“Η αναρχία είναι η μητέρα της τάξης”
Διαβάστε περισσότερα για τη ρωσική ιστορία
Όταν απεβίωσε ο Κροπότκιν, οι σοβιετικές αρχές τον τίμησαν ως αγωνιστή κατά του καταραμένου τσαρισμού. Άρχισαν να ονομάζουν εις μνήμην του, δρόμους και ολόκληρες πόλεις. Υπάρχει στο κέντρο της Μόσχας ένας σταθμός του μετρό που ονομάζεται “Κροπότκινσκαγια”. Για ένα διάσημα λειτουργούσε και ένα μουσείο Κροπότκιν. Όμως στα τέλη του 1930, το έκλεισαν για κάθε ενδεχόμενο. Δεν κυκλοφορούσαν ούτε τα βιβλία του Κροπότκιν. Το σοβιετικό κράτος ορθοποδούσε, γινόταν όλο και πιο ισχυρό. Οι αναρχικές του ιδέες ήταν εντελώς ξένες.
Εντούτοις, ο αναρχισμός απεδείχθη κίνημα με ιδιαίτερη ζωτικότητα. Όσο υπάρχει το κράτος, πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που αγωνίζονται εναντίον της καταστολής του. Το περίφημο σλόγκαν “Η αναρχία είναι η μητέρα της τάξης”, δεν είναι και τόσο παράλογο, αν εννοούμε την αναρχία σύμφωνα με το πνεύμα του Κροπότκιν. Ως μια καταπληκτική ουτοπία. Μια ιδανική κοινωνία, όπου οι πολίτες εργάζονται προς αμοιβαίο όφελος. Χωρίς αφεντικά. Χωρίς επιθεωρητές και ελεγκτές. Μόνον επειδή είναι άτομα ευσυνείδητα και αγαθά. Μια όμορφη εικόνα, πλην όμως τελείως απίθανη να συμβεί. Όμως ο μεγάλος ονειροπόλος πρίγκιπας Κροπότκιν πίστευε ότι κάποτε τα πάντα θα συμβούν ακριβώς έτσι.
Η Ρωσια Τώρα
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΟΡΙΣΤΙΚΑ ΧΩΡΙΣ ΑΓΡΑΒΑΝΗ ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΗΝ ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ Ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
