2014-01-26 08:00:07
Ιδιαίτερο συμβολισμό έχουν οι μασκότ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Σότσι. Τι είναι αυτό, όμως, που τις κάνει να ξεχωρίζουν; Πώς προέκυψαν και τι είναι αυτό που θέλουν να πουν στον κόσμο; Οι σχεδιαστές απαντούν.
Ντμίτρι Ρομεντίκ
Στην πρώτη ψηφοφορία για τα σκίτσα των Ολυμπιακών μασκότ, μετείχαν οι κάτοικοι του Σότσι από το 2008. Επικράτησε τότε ένα δελφίνι σκιέρ, της καταγόμενης από το Γιαροσλάβλ καλλιτέχνιδας, Όλγκα Μπελιάεβα. Ωστόσο, συνέχεια δεν υπήρξε, καθώς η οργανωτική επιτροπή της Ολυμπιάδας ανέβαλε την επιλογή των συμβόλων για δύο χρόνια και το 2010 ανακοίνωσε διαγωνισμό απ’ όλη τη χώρα. Αυτός ήταν μαζικός, καθώς συμμετείχαν τόσο επαγγελματίες, όσο και ερασιτέχνες, ενώ στην ψηφοφορία συμμετείχαν και οι χρήστες του διαδικτύου.
Περισσότερο από όλες, στο κοινό άρεσε τότε η μασκότ του σχεδιαστή από τη Μόσχα, Γεγκόρ Ζγκουν, το βατράχι «Ζόιτς». Ωστόσο οι κριτές, μεταξύ των οποίων βρίσκονταν και αρκετές προσωπικότητες της Ρωσίας από το χώρο των Τεχνών, αγνόησαν την επιτυχία που γνώρισε η μασκότ στο κοινό και δεν τη συμπεριέλαβαν στην τελική μικρή λίστα. Οι προτιμήσεις του κοινού συχνά δεν συμπίπτουν με εκείνες των επίσημων εκπροσώπων και η Ολυμπιάδα, όπως και να το κάνουμε, είναι ένα επίσημο γεγονός.
Βρέθηκαν τότε στον τελικό ο Παππούς Χιονιάς, η καφέ και η λευκή αρκούδα, η λεοπάρδαλη, το λαγουδάκι, ο μικρός ήλιος, το αγόρι φωτιά, το κορίτσι χιόνι, ο πετρίτης (είδος γερακιού), η παραδοσιακή ρωσική κούκλα ματριόσκα, και το δελφίνι. Πριν από την ψηφοφορία, οι κριτές αφαίρεσαν την υποψηφιότητα του Παππού Χιονιά, με το αιτιολογικό ότι τα σύμβολα της Ολυμπιάδας μεταβιβάζονται ύστερα στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και εφόσον ο Παππούς Χιονιάς είναι το βασικό ρωσικό πρωτοχρονιάτικο σύμβολο, η Ρωσία δεν σκόπευε να το παραδώσει στη ΔΟΕ. Τελικά το Φεβρουάριο του 2011, στη διάρκεια τηλεοπτικής ψηφοφορίας, επιλέχθηκαν για μασκότ η λεοπάρδαλη, η λευκή αρκούδα και η λαγουδίνα, ενώ των Παραολυμπιακών Αγώνων, η ηλιακή ακτίνα (ο Λούτσικ) και η νιφάδα χιονιού (η Σνεζίνκα).
Ο αξέχαστος Μίσα του ‘80
Πολλοί τότε αναρωτήθηκαν, γιατί τόσα πολλά σύμβολα, αφού η Ολυμπιάδα καλείται να ενώνει και όχι να διαιρεί; Την άποψη αυτή εξέφρασε στην RBTH και ο Βίκτορ Τσίζικοφ, ο σχεδιαστής εικόνων για παιδιά που δημιούργησε το αρκουδάκι Μίσα, την πασίγνωστη και αξέχαστη μασκότ της θερινής Ολυμπιάδας της Μόσχας το 1980. Πριν από εκείνους τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1977, είναι ανακηρυχθεί εθνικός διαγωνισμός ο οποίος δεν απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Κάτι που οδήγησε στην απόφαση να ανατεθεί η επεξεργασία της μασκότ σε καλλιτέχνες και εικονογράφους βιβλίων.
Διαβάστε επίσης:
«Μόσχα-1980»: Οι καλύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες του 20ου αιώνα
Ο αγαθός Μίσα της Ολυμπιάδας άρεσε στον πρόεδρο της ΔΟΕ και στη συνέχεια εγκρίθηκε από την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος. «Κάποτε, η ρωσική αρκούδα είχε αρνητική χροιά -διηγείται ο Τσίζικοφ- αλλά χάρη στον Μίσα μου η στάση απέναντι σε αυτό το ρωσικό σύμβολο μεταβλήθηκε». Τα σύμβολα, θεωρεί ο Τσίζικοφ, δεν πρέπει απλά να εκφράζουν το αθλητικό γεγονός, αλλά να μεταδίδουν και μια θετική εικόνα για τη χώρα. Από αυτή την άποψη, ο μεγάλος αριθμός των μασκότ διασπά την προσοχή. Βέβαια, περισσότερες από μια μασκότ έχουν υπάρξει και στο παρελθόν. Για παράδειγμα, στο Σολτ Λέικ Σίτυ στις ΗΠΑ το 2002 υπήρχαν η λαγουδίνα, το κογιότ και η αρκούδα, ενώ γενικά δυο μασκότ υπήρχαν επανειλημμένα σε διοργανώσεις.
«Το καλό με τα ζώα, είναι ότι σε αυτά τουλάχιστον μπορείς να προσδώσεις συναισθηματικά χαρακτηριστικά, κάτι πολύ σημαντικό», αναφέρει ο Τσίζικοφ. Ως παράδειγμα περί του αντιθέτου παρέθεσε τις μασκότ των Ολυμπιακών του Λονδίνου το 2012, τις μορφές κινουμένων σχεδίων Wenlock και Mandeville, δημιουργίες του εργοστασίου χαλυβουργίας του Μπόλτον. Τις συνοδεύει ο δικός τους θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο αυτές δημιουργήθηκαν από τις τελευταίες σταγόνες από ατσάλι που περίσσεψε κατά την κατασκευή του τελευταίου δοκαριού του Ολυμπιακού Σταδίου. Ωστόσο, αυτές είναι απρόσωπες. Διαθέτουν μόνο μια τελεία-μάτι στο κέντρο και κανένα συναίσθημα. Από την άλλη, τα ζώα μπορείς να τα κάνεις ανθρωπόμορφα, δηλαδή να τους δώσεις ανθρώπινες εκφράσεις στο πρόσωπο και τα σχετικά συναισθήματα.
Μεταξύ σόου και ιδεολογίας
Οι ειδικοί εκφράζουν διάφορες απόψεις για τα σύμβολα του Σότσι. Σε κάποιους αρέσουν, ενώ άλλοι νομίζουν ότι δεν άρτια. Ο διάσημος ρώσος σχεδιαστής, Ερκέν Καγκάνοφ, θεωρεί ότι η εικόνα των μασκότ της Ολυμπιάδας περιέχει και εκλεκτά, αλλά και μέτρια στοιχεία. Σύμφωνα με αυτόν, «πρόκειται για συμπαθητικές επιλογές, όπως για παράδειγμα τα υλικά από χνούδι, ταυτόχρονα όμως συνδυάζονται με μέτρια γραφικά και λογότυπο που ποικίλουν, συν το γεγονός ότι οι μασκότ είναι διαφορετικές μεταξύ τους σε μέγεθος. Δημιουργείται η αίσθηση ότι το όλο στιλ είτε δεν είχε καλλιτεχνικό διευθυντή, είτε αυτοί ήταν αρκετοί και δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν μεταξύ τους».
ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ 2014
Αντίθετα, η καθηγήτρια της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών, Άννα Νόβικοβα, υποστηρίζει ότι η τα σχέδια της Ολυμπιάδας δεν υστερούν σε τίποτα από εκείνα των προηγούμενων. Η ίδια μελετά τις Ολυμπιάδες ως κοινωνικό και πολιτιστικό φαινόμενο, γι’ αυτό και επιχειρεί να τις κατανοήσει υπό μια πιο ευρεία έννοια. «Η κάθε μασκότ –λέει- έχει το χαρακτήρα της και αυτό συνάδει απόλυτα με την παγκόσμια έννοια της αφήγησης μιας ιστορίας. Μου φαίνεται ωστόσο, ότι τα σύμβολα του Σότσι δεν διαθέτουν αρκετό αυτοσαρκασμό. Δεν υπάρχει μια εσωτερική σύγκρουση, η οποία θα προσέφερε πεδίο για περαιτέρω ερμηνείες. Οι μασκότ μας είναι πολύ παραμυθένιες και λαμπερές».
Συγκρίνοντας την Ολυμπιάδα του Σότσι με εκείνη της Μόσχας το 1980, η Νόβικοβα επισημαίνει πως τότε στην οργάνωση και σκηνοθεσία των μεγάλων διοργανώσεων μπορούσε κανείς να «διαβάσει» την ιδεολογία του κράτους. Στην οργάνωση της παρούσας Ολυμπιάδας, ωστόσο, παρατηρείται μια συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στην προσπάθεια να μετατραπεί το γεγονός σε ένα σόου, και στην επιδίωξη να μπούμε σε μια «πολεμική ατραπό», να δείξουμε σε όλο τον κόσμο ότι είμαστε οι καλύτεροι. Μετά την έναρξη της Ολυμπιάδας θα αποσαφηνιστεί οριστικά, πού θα μας οδηγήσουν η λεοπάρδαλη, η άσπρη αρκούδα και η λαγουδίνα.
Η Ρωσία Τώρα
InfoGnomon
Ντμίτρι Ρομεντίκ
Στην πρώτη ψηφοφορία για τα σκίτσα των Ολυμπιακών μασκότ, μετείχαν οι κάτοικοι του Σότσι από το 2008. Επικράτησε τότε ένα δελφίνι σκιέρ, της καταγόμενης από το Γιαροσλάβλ καλλιτέχνιδας, Όλγκα Μπελιάεβα. Ωστόσο, συνέχεια δεν υπήρξε, καθώς η οργανωτική επιτροπή της Ολυμπιάδας ανέβαλε την επιλογή των συμβόλων για δύο χρόνια και το 2010 ανακοίνωσε διαγωνισμό απ’ όλη τη χώρα. Αυτός ήταν μαζικός, καθώς συμμετείχαν τόσο επαγγελματίες, όσο και ερασιτέχνες, ενώ στην ψηφοφορία συμμετείχαν και οι χρήστες του διαδικτύου.
Περισσότερο από όλες, στο κοινό άρεσε τότε η μασκότ του σχεδιαστή από τη Μόσχα, Γεγκόρ Ζγκουν, το βατράχι «Ζόιτς». Ωστόσο οι κριτές, μεταξύ των οποίων βρίσκονταν και αρκετές προσωπικότητες της Ρωσίας από το χώρο των Τεχνών, αγνόησαν την επιτυχία που γνώρισε η μασκότ στο κοινό και δεν τη συμπεριέλαβαν στην τελική μικρή λίστα. Οι προτιμήσεις του κοινού συχνά δεν συμπίπτουν με εκείνες των επίσημων εκπροσώπων και η Ολυμπιάδα, όπως και να το κάνουμε, είναι ένα επίσημο γεγονός.
Βρέθηκαν τότε στον τελικό ο Παππούς Χιονιάς, η καφέ και η λευκή αρκούδα, η λεοπάρδαλη, το λαγουδάκι, ο μικρός ήλιος, το αγόρι φωτιά, το κορίτσι χιόνι, ο πετρίτης (είδος γερακιού), η παραδοσιακή ρωσική κούκλα ματριόσκα, και το δελφίνι. Πριν από την ψηφοφορία, οι κριτές αφαίρεσαν την υποψηφιότητα του Παππού Χιονιά, με το αιτιολογικό ότι τα σύμβολα της Ολυμπιάδας μεταβιβάζονται ύστερα στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και εφόσον ο Παππούς Χιονιάς είναι το βασικό ρωσικό πρωτοχρονιάτικο σύμβολο, η Ρωσία δεν σκόπευε να το παραδώσει στη ΔΟΕ. Τελικά το Φεβρουάριο του 2011, στη διάρκεια τηλεοπτικής ψηφοφορίας, επιλέχθηκαν για μασκότ η λεοπάρδαλη, η λευκή αρκούδα και η λαγουδίνα, ενώ των Παραολυμπιακών Αγώνων, η ηλιακή ακτίνα (ο Λούτσικ) και η νιφάδα χιονιού (η Σνεζίνκα).
Ο αξέχαστος Μίσα του ‘80
Πολλοί τότε αναρωτήθηκαν, γιατί τόσα πολλά σύμβολα, αφού η Ολυμπιάδα καλείται να ενώνει και όχι να διαιρεί; Την άποψη αυτή εξέφρασε στην RBTH και ο Βίκτορ Τσίζικοφ, ο σχεδιαστής εικόνων για παιδιά που δημιούργησε το αρκουδάκι Μίσα, την πασίγνωστη και αξέχαστη μασκότ της θερινής Ολυμπιάδας της Μόσχας το 1980. Πριν από εκείνους τους Ολυμπιακούς Αγώνες, το 1977, είναι ανακηρυχθεί εθνικός διαγωνισμός ο οποίος δεν απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Κάτι που οδήγησε στην απόφαση να ανατεθεί η επεξεργασία της μασκότ σε καλλιτέχνες και εικονογράφους βιβλίων.
Διαβάστε επίσης:
«Μόσχα-1980»: Οι καλύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες του 20ου αιώνα
Ο αγαθός Μίσα της Ολυμπιάδας άρεσε στον πρόεδρο της ΔΟΕ και στη συνέχεια εγκρίθηκε από την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος. «Κάποτε, η ρωσική αρκούδα είχε αρνητική χροιά -διηγείται ο Τσίζικοφ- αλλά χάρη στον Μίσα μου η στάση απέναντι σε αυτό το ρωσικό σύμβολο μεταβλήθηκε». Τα σύμβολα, θεωρεί ο Τσίζικοφ, δεν πρέπει απλά να εκφράζουν το αθλητικό γεγονός, αλλά να μεταδίδουν και μια θετική εικόνα για τη χώρα. Από αυτή την άποψη, ο μεγάλος αριθμός των μασκότ διασπά την προσοχή. Βέβαια, περισσότερες από μια μασκότ έχουν υπάρξει και στο παρελθόν. Για παράδειγμα, στο Σολτ Λέικ Σίτυ στις ΗΠΑ το 2002 υπήρχαν η λαγουδίνα, το κογιότ και η αρκούδα, ενώ γενικά δυο μασκότ υπήρχαν επανειλημμένα σε διοργανώσεις.
«Το καλό με τα ζώα, είναι ότι σε αυτά τουλάχιστον μπορείς να προσδώσεις συναισθηματικά χαρακτηριστικά, κάτι πολύ σημαντικό», αναφέρει ο Τσίζικοφ. Ως παράδειγμα περί του αντιθέτου παρέθεσε τις μασκότ των Ολυμπιακών του Λονδίνου το 2012, τις μορφές κινουμένων σχεδίων Wenlock και Mandeville, δημιουργίες του εργοστασίου χαλυβουργίας του Μπόλτον. Τις συνοδεύει ο δικός τους θρύλος, σύμφωνα με τον οποίο αυτές δημιουργήθηκαν από τις τελευταίες σταγόνες από ατσάλι που περίσσεψε κατά την κατασκευή του τελευταίου δοκαριού του Ολυμπιακού Σταδίου. Ωστόσο, αυτές είναι απρόσωπες. Διαθέτουν μόνο μια τελεία-μάτι στο κέντρο και κανένα συναίσθημα. Από την άλλη, τα ζώα μπορείς να τα κάνεις ανθρωπόμορφα, δηλαδή να τους δώσεις ανθρώπινες εκφράσεις στο πρόσωπο και τα σχετικά συναισθήματα.
Μεταξύ σόου και ιδεολογίας
Οι ειδικοί εκφράζουν διάφορες απόψεις για τα σύμβολα του Σότσι. Σε κάποιους αρέσουν, ενώ άλλοι νομίζουν ότι δεν άρτια. Ο διάσημος ρώσος σχεδιαστής, Ερκέν Καγκάνοφ, θεωρεί ότι η εικόνα των μασκότ της Ολυμπιάδας περιέχει και εκλεκτά, αλλά και μέτρια στοιχεία. Σύμφωνα με αυτόν, «πρόκειται για συμπαθητικές επιλογές, όπως για παράδειγμα τα υλικά από χνούδι, ταυτόχρονα όμως συνδυάζονται με μέτρια γραφικά και λογότυπο που ποικίλουν, συν το γεγονός ότι οι μασκότ είναι διαφορετικές μεταξύ τους σε μέγεθος. Δημιουργείται η αίσθηση ότι το όλο στιλ είτε δεν είχε καλλιτεχνικό διευθυντή, είτε αυτοί ήταν αρκετοί και δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν μεταξύ τους».
ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ 2014
Αντίθετα, η καθηγήτρια της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών, Άννα Νόβικοβα, υποστηρίζει ότι η τα σχέδια της Ολυμπιάδας δεν υστερούν σε τίποτα από εκείνα των προηγούμενων. Η ίδια μελετά τις Ολυμπιάδες ως κοινωνικό και πολιτιστικό φαινόμενο, γι’ αυτό και επιχειρεί να τις κατανοήσει υπό μια πιο ευρεία έννοια. «Η κάθε μασκότ –λέει- έχει το χαρακτήρα της και αυτό συνάδει απόλυτα με την παγκόσμια έννοια της αφήγησης μιας ιστορίας. Μου φαίνεται ωστόσο, ότι τα σύμβολα του Σότσι δεν διαθέτουν αρκετό αυτοσαρκασμό. Δεν υπάρχει μια εσωτερική σύγκρουση, η οποία θα προσέφερε πεδίο για περαιτέρω ερμηνείες. Οι μασκότ μας είναι πολύ παραμυθένιες και λαμπερές».
Συγκρίνοντας την Ολυμπιάδα του Σότσι με εκείνη της Μόσχας το 1980, η Νόβικοβα επισημαίνει πως τότε στην οργάνωση και σκηνοθεσία των μεγάλων διοργανώσεων μπορούσε κανείς να «διαβάσει» την ιδεολογία του κράτους. Στην οργάνωση της παρούσας Ολυμπιάδας, ωστόσο, παρατηρείται μια συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στην προσπάθεια να μετατραπεί το γεγονός σε ένα σόου, και στην επιδίωξη να μπούμε σε μια «πολεμική ατραπό», να δείξουμε σε όλο τον κόσμο ότι είμαστε οι καλύτεροι. Μετά την έναρξη της Ολυμπιάδας θα αποσαφηνιστεί οριστικά, πού θα μας οδηγήσουν η λεοπάρδαλη, η άσπρη αρκούδα και η λαγουδίνα.
Η Ρωσία Τώρα
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πολύδωρας:Οι Έλληνες δεν γίνονται δούλοι
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Χώρισαν Βαρδής - Παυλοπούλου
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
