2014-01-26 09:00:12
Νίκος Σταματάκης, Νέα Υόρκη
Στην Ελλάδα του κατήφορου και της μειωμένης κυριαρχίας, αρκετοί στον χώρο της πολιτικής και της διανόησης αναφέρουν την γνωστή αλήθεια ότι «κάθε κρίση αποτελεί και μια ευκαιρία» αλλά πολύ λίγοι προχωρούν σε κάποιες πρακτικές ιδέες – πέραν των ενεργειακών θεμάτων και της ΑΟΖ - που πράγματι μπορούν να αλλάξουν θετικά το μέλλον της χώρας για πολλές δεκαετίες.
Μια τέτοια ιδέα θα ήταν η συνολική πολεοδομική ανάπλαση αρκετών περιοχών – ιδιαίτερα εκείνων που βρίσκονται κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Οι αξίες των ακινήτων στις περιοχές αυτές έχουν μειωθεί τόσο πολύ, ώστε άλλοτε ακριβά διαμερίσματα να πωλούνται για λίγες χιλιάδες ευρώ. Τα κοινωνικά προβλήματα (και όχι μόνο από την κυριαρχία των μεταναστών) στους χώρους αυτούς είναι επίσης μεγάλα. Είναι φανερό ότι το «πλήρωμα του χρόνου» για το πολεοδομικό τερατούργημα της πρωτεύουσας – και άλλων πόλεων - έχει φτάσει.
Το τερατούργημα αυτό ήταν αποτέλεσμα της απώλειας μιας παρόμοιας τεράστιας ευκαιρίας στη δεκαετία του 1950 από την τότε πολιτική ηγεσία και ιδιαίτερα από τον Εθνάρχη Κ.Καραμανλή που διετέλεσε Υπουργός Δημ.Εργων και Πρωθυπουργός. Επειδή τότε επετράπη η λαίλαπα της «αντιπαροχής» πάνω στην οποία στηρίχθηκε η άναρχη δόμηση με βάση το πρότυπο της «πολυκατοικίας», που κατέληξε να γίνει σύμβολο του νεοελληνικού «μοντερνισμού» και πρότυπο ασχήμιας και λογής προβλημάτων.
Η ιδέα είναι απλή (και ασφαλώς χρήζει επεξεργασίας από ειδικούς στο χώρο της πολεοδομίας): Ίσως να είναι πλέον εφικτή η κατεδάφιση ολόκληρων τετραγώνων κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί με κάποια μορφή απαλλοτρίωσης που θα ικανοποιεί τόσο τους ιδιοκτήτες όσο και τον κοινωνικό σκοπό.
Οι ιδιοκτήτες μπορούν να αποζημιωθούν είτε στη βάση της αξίας των περιουσιών τους (όσοι το επιθυμούν) είτε με την παροχή δημόσιας γής σε άλλες περιοχές ή ακόμα και με την παροχή μέρους των νέων οικιστικών συγκροτημάτων που θα δημιουργηθούν εντός των Αθηνών αλλά και σε συκγεκριμένους χώρους που ανήκουν στο δημόσιο στα περίχωρα. Μια παρόμοια ιδέα έχει ήδη ωριμάσει καθώς το Υπουργείο Περιβάλλοντος πρότεινε πρόσφατα παρόμοια αναδιανομή σε ιδιοκτήτες-μέλη οικοδομικών συνεταιρισμών. Ας μην αρχίσουν κάποιοι να μιλάνε για κόστος, γιατί το κέρδος από την ανάπτυξη (τόσο των ιδιωτών όσο και του κράτους από τους φόρους που θα εισπραχθούν) θα είναι μεγάλο.
Περιττό να τονίσω την τεράστια ώθηση που θα δοθεί στην οικοδομή και τον τουρισμό από την τυχόν επιτυχία μιας τέτοια κίνησης. Ο επισκέπτης της
Αθήνας, εάν τυχόν απομακρυνθεί κατά λίγα μέτρα από την Πλάκα, το Σύνταγμα και την Ακρόπολη αισθάνεται πνιγμένος στο μπετό. Και φυσικά οι μόνοιμοι κάτοικοι ζούν μονίμως σε συνθήκες τριτοκοσμικού γκέτο. Η συνολική ανάπλαση θα επιτρέψει ίσως την σύγχρονη ανοικοδόμηση σε ορισμένες περιοχές – αλλά σε ανοικοδόμηση σε ύψος ώστε να δημιουργηθούν πάρκα και δημόσιοι χώροι. Και ίσως έτσι κάποια στιγμή η Αθηνα να αποκτήσει ανθρώπινο πρόσωπο και να γίνει μια σύγχρονη πρωτεύουσα.
Θα αντιτείνει κάποιος ότι θα υπάξουν αγωγές στα δικαστήρια και καθυστερήσεις πολλές... Ασφαλώς δεν περιμένει κανείς ότι ξαφνικά θα αλλάξει η ελληνική δημόσια διοίκηση και η όλη νεοελληνική νοοτροπία. Αλλά θα υπάρξει επίσης και χειροπιαστό ΟΡΑΜΑ – κάτι το οποίο είναι αγαθό «εν πλήρει ανεπαρκεία» στη σημερινή Ελλάδα. Μαζί με την επέκταση του Μετρό θα υπάρξει ελπίδα ότι κάτι επιτέλους πάει να αλλάξει.
Αλλά τελικά ίσως με την αποδοχή τέτοιων συνολικών μέτρων «αναδιανομής περιουσίας» (με δικαιοσύνη και ισοτιμία βέβαια) να πάψει κάποτε ο έλληνας να βλέπει το «οικοπεδάκι» του με τόσο προστατευτικό τρόπο, να πάψει να οχυρώνεται πίσω από την τελευταία πετρούλα της ατομικής του ιδιοκτησίας έτοιμος να τραβήξει το γιαταγάνι και να επιτεθεί ακάθεκτος κατά της κάθε επιβουλής. Να θυμίσουμε άραγε στον αναγνώστη το ενδιαφέρον – και παγκοσμίως πρωτότυπο στοιχείο – ότι πάνω από τις μισές διαφορές που εκδικάζονται στα ελληνικά δικαστήρια αφορούν περιουσιακές διαφορές ακίνητης περιουσίας; Ας μου επιτραπεί να υποθέσω ότι οι περισσότερες δεν οφείλονται στην έλλειψη κτηματολογίου αλλά στην ελληνική νοοτροπία – μάλλον ψυχασθένεια για να ακριβολογούμε.
Και ίσως επιτέλους να δεί λίγο παραπέρα από την μύτη του, και να συναινέσει στο «κοινό καλό». Ετσι όπως η κρίση έφερε κάποια αξιοθαύμαστα σημάδια κοινωνικής αλληλεγγύης (που πάντοτε έλειπε σε μια Ελλάδα όπου ΟΛΟΙ τα περιμένουν ΟΛΑ απο το ΚΡΑΤΟΣ), ίσως να φέρει τους πάντες προ των ευθυνών τους.
Ακόμα και να αποτύχει αυτή η ιδέα – η παιδαγωγική της αξία για ένα «έθνος ατομιστών» θα είναι τεράστια.
InfoGnomon
Στην Ελλάδα του κατήφορου και της μειωμένης κυριαρχίας, αρκετοί στον χώρο της πολιτικής και της διανόησης αναφέρουν την γνωστή αλήθεια ότι «κάθε κρίση αποτελεί και μια ευκαιρία» αλλά πολύ λίγοι προχωρούν σε κάποιες πρακτικές ιδέες – πέραν των ενεργειακών θεμάτων και της ΑΟΖ - που πράγματι μπορούν να αλλάξουν θετικά το μέλλον της χώρας για πολλές δεκαετίες.
Μια τέτοια ιδέα θα ήταν η συνολική πολεοδομική ανάπλαση αρκετών περιοχών – ιδιαίτερα εκείνων που βρίσκονται κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Οι αξίες των ακινήτων στις περιοχές αυτές έχουν μειωθεί τόσο πολύ, ώστε άλλοτε ακριβά διαμερίσματα να πωλούνται για λίγες χιλιάδες ευρώ. Τα κοινωνικά προβλήματα (και όχι μόνο από την κυριαρχία των μεταναστών) στους χώρους αυτούς είναι επίσης μεγάλα. Είναι φανερό ότι το «πλήρωμα του χρόνου» για το πολεοδομικό τερατούργημα της πρωτεύουσας – και άλλων πόλεων - έχει φτάσει.
Το τερατούργημα αυτό ήταν αποτέλεσμα της απώλειας μιας παρόμοιας τεράστιας ευκαιρίας στη δεκαετία του 1950 από την τότε πολιτική ηγεσία και ιδιαίτερα από τον Εθνάρχη Κ.Καραμανλή που διετέλεσε Υπουργός Δημ.Εργων και Πρωθυπουργός. Επειδή τότε επετράπη η λαίλαπα της «αντιπαροχής» πάνω στην οποία στηρίχθηκε η άναρχη δόμηση με βάση το πρότυπο της «πολυκατοικίας», που κατέληξε να γίνει σύμβολο του νεοελληνικού «μοντερνισμού» και πρότυπο ασχήμιας και λογής προβλημάτων.
Η ιδέα είναι απλή (και ασφαλώς χρήζει επεξεργασίας από ειδικούς στο χώρο της πολεοδομίας): Ίσως να είναι πλέον εφικτή η κατεδάφιση ολόκληρων τετραγώνων κοντά στο κέντρο της Αθήνας. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί με κάποια μορφή απαλλοτρίωσης που θα ικανοποιεί τόσο τους ιδιοκτήτες όσο και τον κοινωνικό σκοπό.
Οι ιδιοκτήτες μπορούν να αποζημιωθούν είτε στη βάση της αξίας των περιουσιών τους (όσοι το επιθυμούν) είτε με την παροχή δημόσιας γής σε άλλες περιοχές ή ακόμα και με την παροχή μέρους των νέων οικιστικών συγκροτημάτων που θα δημιουργηθούν εντός των Αθηνών αλλά και σε συκγεκριμένους χώρους που ανήκουν στο δημόσιο στα περίχωρα. Μια παρόμοια ιδέα έχει ήδη ωριμάσει καθώς το Υπουργείο Περιβάλλοντος πρότεινε πρόσφατα παρόμοια αναδιανομή σε ιδιοκτήτες-μέλη οικοδομικών συνεταιρισμών. Ας μην αρχίσουν κάποιοι να μιλάνε για κόστος, γιατί το κέρδος από την ανάπτυξη (τόσο των ιδιωτών όσο και του κράτους από τους φόρους που θα εισπραχθούν) θα είναι μεγάλο.
Περιττό να τονίσω την τεράστια ώθηση που θα δοθεί στην οικοδομή και τον τουρισμό από την τυχόν επιτυχία μιας τέτοια κίνησης. Ο επισκέπτης της
Αθήνας, εάν τυχόν απομακρυνθεί κατά λίγα μέτρα από την Πλάκα, το Σύνταγμα και την Ακρόπολη αισθάνεται πνιγμένος στο μπετό. Και φυσικά οι μόνοιμοι κάτοικοι ζούν μονίμως σε συνθήκες τριτοκοσμικού γκέτο. Η συνολική ανάπλαση θα επιτρέψει ίσως την σύγχρονη ανοικοδόμηση σε ορισμένες περιοχές – αλλά σε ανοικοδόμηση σε ύψος ώστε να δημιουργηθούν πάρκα και δημόσιοι χώροι. Και ίσως έτσι κάποια στιγμή η Αθηνα να αποκτήσει ανθρώπινο πρόσωπο και να γίνει μια σύγχρονη πρωτεύουσα.
Θα αντιτείνει κάποιος ότι θα υπάξουν αγωγές στα δικαστήρια και καθυστερήσεις πολλές... Ασφαλώς δεν περιμένει κανείς ότι ξαφνικά θα αλλάξει η ελληνική δημόσια διοίκηση και η όλη νεοελληνική νοοτροπία. Αλλά θα υπάρξει επίσης και χειροπιαστό ΟΡΑΜΑ – κάτι το οποίο είναι αγαθό «εν πλήρει ανεπαρκεία» στη σημερινή Ελλάδα. Μαζί με την επέκταση του Μετρό θα υπάρξει ελπίδα ότι κάτι επιτέλους πάει να αλλάξει.
Αλλά τελικά ίσως με την αποδοχή τέτοιων συνολικών μέτρων «αναδιανομής περιουσίας» (με δικαιοσύνη και ισοτιμία βέβαια) να πάψει κάποτε ο έλληνας να βλέπει το «οικοπεδάκι» του με τόσο προστατευτικό τρόπο, να πάψει να οχυρώνεται πίσω από την τελευταία πετρούλα της ατομικής του ιδιοκτησίας έτοιμος να τραβήξει το γιαταγάνι και να επιτεθεί ακάθεκτος κατά της κάθε επιβουλής. Να θυμίσουμε άραγε στον αναγνώστη το ενδιαφέρον – και παγκοσμίως πρωτότυπο στοιχείο – ότι πάνω από τις μισές διαφορές που εκδικάζονται στα ελληνικά δικαστήρια αφορούν περιουσιακές διαφορές ακίνητης περιουσίας; Ας μου επιτραπεί να υποθέσω ότι οι περισσότερες δεν οφείλονται στην έλλειψη κτηματολογίου αλλά στην ελληνική νοοτροπία – μάλλον ψυχασθένεια για να ακριβολογούμε.
Και ίσως επιτέλους να δεί λίγο παραπέρα από την μύτη του, και να συναινέσει στο «κοινό καλό». Ετσι όπως η κρίση έφερε κάποια αξιοθαύμαστα σημάδια κοινωνικής αλληλεγγύης (που πάντοτε έλειπε σε μια Ελλάδα όπου ΟΛΟΙ τα περιμένουν ΟΛΑ απο το ΚΡΑΤΟΣ), ίσως να φέρει τους πάντες προ των ευθυνών τους.
Ακόμα και να αποτύχει αυτή η ιδέα – η παιδαγωγική της αξία για ένα «έθνος ατομιστών» θα είναι τεράστια.
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η εξάσκηση του μυαλού έχει μακροχρόνια οφέλη
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ένας αιώνας 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων (φωτο)
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
