2014-02-09 08:30:32
Τράτσα Μάχη
Η μοναδική φύση μέσα από την απειλή του γερακιού από άρπαγες αρουραίους
Την ίδια χρονιά που η «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη μάς μετέφερε στην Άνδρο της δεκαετίας του '20, ένα πρόγραμμα Life μάς φέρνει κοντά στη μοναδική φύση αυτού του ιδιαίτερου νησιού. Οι επιστήμονες που συμμετέχουν σε αυτό δεν μελετούν απλώς το οικοσύστημα στο βορειότερο νησί των Κυκλάδων, αλλά υλοποιούν και δράσεις για την προστασία του.
Οι διαχειριστικές παρεμβάσεις στις νησίδες όπου βρίσκονται οι αποικίες του μαυροπετρίτη -ένα εντυπωσιακό γεράκι με μακριές φτερούγες- οδήγησαν στην επανάκαμψη των πληθυσμών του ύστερα από μια περίοδο κατά την οποία το είδος κινδύνεψε άμεσα με εξαφάνιση.
Πληθυσμοί αρουραίων -ξενικό είδος το οποίο έφτασε στις νησίδες του Αιγαίου ως «λαθρεπιβάτης» αλιευτικών σκαφών- έχουν εγκατασταθεί στα τοπικά οικοσυστήματα και κυριολεκτικά έχουν εξελιχθεί στους μεγαλύτερους άρπαγες αβγών και νεοσσών θαλασσοπουλιών και μαυροπετρίτη. Κάθε χρόνο προκαλούν απώλειες, οι οποίες φτάνουν ως και στο 40% της αναπαραγωγής τους. «Τα πουλιά, δεν έχουν εξελιχθεί στο να συμβιώνουν με τους αρουραίους, με αποτέλεσμα κυριολεκτικά να αποδεκατίζονται» λέει ο ορνιθολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος κ. Τάσος Δημαλέξης.
Εγιναν ντοκυμαντέρ
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση νησίδας η οποία φιλοξενεί μια πολύ σημαντική αποικία μαυροπετρίτη που έγινε και διεθνώς γνωστή μετά την παραγωγή και προβολή δύο ντοκυμαντέρ στις δημόσιες τηλεοράσεις της Σουηδίας και της Ιαπωνίας.
Στη συγκεκριμένη νησίδα, ως το 2007 αναπαράγονταν περίπου 70 ζευγάρια μαυροπετρίτη, τα οποία κάθε χρόνο ανέτρεφαν κατά μέσο όρο 95 νεοσσούς. Από το 2008 οπότε καταγράφηκε εισβολή αρουραίων στη νησίδα, ο αριθμός ζευγαριών υποδιπλασιάστηκε καθώς έπεσε στα 34, ενώ οι νεοσσοί έφτασαν στους 32 ανά έτος. Το πρόγραμμα Life από τον πρώτο χρόνο υλοποίησής του, το 2011 ξεκίνησε δράση συστηματικού ελέγχου των αρουραίων, με αποτέλεσμα το 2012 ο αριθμός των ζευγαριών και των νεοσσών να επανέλθει στα επίπεδα του 2007.
Την επόμενη χρονιά, με συμπληρωματική παρέμβαση του προγράμματος, δημιουργήθηκαν στη νησίδα, με χρήση τοπικών υλικών, 20 τεχνητές φωλιές μαυροπετρίτη. Έτσι, το 2013 ο αριθμός των ζευγαριών αυξήθηκε στα 74 ενώ οι νεοσσοί έφτασαν τους 115.
«Τα ευρήματα είναι εξαιρετικά αισιόδοξα αν σκεφτεί κανείς πόσο άμεσα ανταποκρίθηκε το είδος στο πρόγραμμα προστασίας. Παράλληλα, αποκτήθηκε εμπειρία η οποία μπορεί μελλοντικά να επεκταθεί σε άλλες νησίδες του Αιγαίου, βοηθώντας τα απειλούμενα είδη να ανακάμψουν από την τόσο σημαντική αυτή απειλή. Η αντιμετώπιση των ειδών εισβολέων, όπως και η προστασία των απειλούμενων πουλιών, αποτελούν βασικές προτεραιότητες της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και σιγά-σιγά μέσα από την εμπειρία που αποκτάται από τα προγράμματα Life, μπορούν πια να εφαρμόζονται με επιτυχία και στη χώρα μας», σημειώνει ο κ. Δημαλέξης.
Προκλήσεις μέχρι το 2015
Πάντως, το πρόγραμμα Life της Άνδρου έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά του μέχρι να ολοκληρωθεί το 2015 και πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσει. Η κυριότερη είναι να καταφέρει να πείσει την τοπική κοινωνία ότι η προστασία της φύσης είναι απόλυτα συμβατή με τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και της μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού.
Το πρόγραμμα υλοποιείται από τον Δήμο Άνδρου, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και την εταιρεία περιβαλλοντικών συμβούλων Nature Conservation Consultants (NCC ΕΠΕ), με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Πράσινο Ταμείο. Περιλαμβάνει μελέτη αλλά και δράσεις προστασίας της ορνιθοπανίδας, αναβίωσης παραδοσιακών καλλιεργειών, προστασίας τοπίων και οικοσυστημάτων, περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, ανάδειξης των οικοσυστημάτων, προσέλκυσης επισκεπτών και προώθησης του οικοτουρισμού.
Παράλληλα εκπονείται το Σχέδιο Διαχείρισης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας της Άνδρου, προκειμένου να κατοχυρωθεί θεσμικά η διατήρηση των οικοσυστημάτων και ειδών του νησιού. Το σχέδιο συνοδεύεται από σειρά ειδικών μελετών με σημαντικότερες εκείνες για την προστασία και ανάδειξη των υγροτόπων της Άνδρου, την προστασία των υποθαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας, το σχέδιο επόπτευσης και φύλαξης της περιοχής και τη μελέτη σκοπιμότητας για τη βιωσιμότητα της διαχείρισης με βάση οικονομικά κριτήρια, ώστε να διασφαλιστεί η μακροημέρευση της προσπάθειας, μετά τη λήξη του προγράμματος.
Χαρτογράφηση απειλών
Επίσης, εκπονήθηκε μελέτη χαρτογράφησης ευαισθησίας των απειλούμενων πτηνών σε ό,τι αφορά τους πυλώνες υψηλής τάσης, τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας και τις ανεμογεννήτριες. Οι επικίνδυνες υποδομές χαρτογραφήθηκαν μία προς μία και προτάθηκαν διορθωτικές παρεμβάσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της ανάδειξης της τοπικής βιοποικιλότητας, σε συνεργασία με ερευνητές από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, υλοποιείται συστηματική καταγραφή των παραδοσιακών αγροτικών ποικιλιών στο νησί, προκειμένου να κωδικοποιηθούν, να διασωθούν και πιθανώς να αναβιώσουν κάποιες από αυτές για την παραγωγή τοπικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως η τοπική φάβα.
ΒΗΜΑ
InfoGnomon
Η μοναδική φύση μέσα από την απειλή του γερακιού από άρπαγες αρουραίους
Την ίδια χρονιά που η «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη μάς μετέφερε στην Άνδρο της δεκαετίας του '20, ένα πρόγραμμα Life μάς φέρνει κοντά στη μοναδική φύση αυτού του ιδιαίτερου νησιού. Οι επιστήμονες που συμμετέχουν σε αυτό δεν μελετούν απλώς το οικοσύστημα στο βορειότερο νησί των Κυκλάδων, αλλά υλοποιούν και δράσεις για την προστασία του.
Οι διαχειριστικές παρεμβάσεις στις νησίδες όπου βρίσκονται οι αποικίες του μαυροπετρίτη -ένα εντυπωσιακό γεράκι με μακριές φτερούγες- οδήγησαν στην επανάκαμψη των πληθυσμών του ύστερα από μια περίοδο κατά την οποία το είδος κινδύνεψε άμεσα με εξαφάνιση.
Πληθυσμοί αρουραίων -ξενικό είδος το οποίο έφτασε στις νησίδες του Αιγαίου ως «λαθρεπιβάτης» αλιευτικών σκαφών- έχουν εγκατασταθεί στα τοπικά οικοσυστήματα και κυριολεκτικά έχουν εξελιχθεί στους μεγαλύτερους άρπαγες αβγών και νεοσσών θαλασσοπουλιών και μαυροπετρίτη. Κάθε χρόνο προκαλούν απώλειες, οι οποίες φτάνουν ως και στο 40% της αναπαραγωγής τους. «Τα πουλιά, δεν έχουν εξελιχθεί στο να συμβιώνουν με τους αρουραίους, με αποτέλεσμα κυριολεκτικά να αποδεκατίζονται» λέει ο ορνιθολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος κ. Τάσος Δημαλέξης.
Εγιναν ντοκυμαντέρ
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση νησίδας η οποία φιλοξενεί μια πολύ σημαντική αποικία μαυροπετρίτη που έγινε και διεθνώς γνωστή μετά την παραγωγή και προβολή δύο ντοκυμαντέρ στις δημόσιες τηλεοράσεις της Σουηδίας και της Ιαπωνίας.
Στη συγκεκριμένη νησίδα, ως το 2007 αναπαράγονταν περίπου 70 ζευγάρια μαυροπετρίτη, τα οποία κάθε χρόνο ανέτρεφαν κατά μέσο όρο 95 νεοσσούς. Από το 2008 οπότε καταγράφηκε εισβολή αρουραίων στη νησίδα, ο αριθμός ζευγαριών υποδιπλασιάστηκε καθώς έπεσε στα 34, ενώ οι νεοσσοί έφτασαν στους 32 ανά έτος. Το πρόγραμμα Life από τον πρώτο χρόνο υλοποίησής του, το 2011 ξεκίνησε δράση συστηματικού ελέγχου των αρουραίων, με αποτέλεσμα το 2012 ο αριθμός των ζευγαριών και των νεοσσών να επανέλθει στα επίπεδα του 2007.
Την επόμενη χρονιά, με συμπληρωματική παρέμβαση του προγράμματος, δημιουργήθηκαν στη νησίδα, με χρήση τοπικών υλικών, 20 τεχνητές φωλιές μαυροπετρίτη. Έτσι, το 2013 ο αριθμός των ζευγαριών αυξήθηκε στα 74 ενώ οι νεοσσοί έφτασαν τους 115.
«Τα ευρήματα είναι εξαιρετικά αισιόδοξα αν σκεφτεί κανείς πόσο άμεσα ανταποκρίθηκε το είδος στο πρόγραμμα προστασίας. Παράλληλα, αποκτήθηκε εμπειρία η οποία μπορεί μελλοντικά να επεκταθεί σε άλλες νησίδες του Αιγαίου, βοηθώντας τα απειλούμενα είδη να ανακάμψουν από την τόσο σημαντική αυτή απειλή. Η αντιμετώπιση των ειδών εισβολέων, όπως και η προστασία των απειλούμενων πουλιών, αποτελούν βασικές προτεραιότητες της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και σιγά-σιγά μέσα από την εμπειρία που αποκτάται από τα προγράμματα Life, μπορούν πια να εφαρμόζονται με επιτυχία και στη χώρα μας», σημειώνει ο κ. Δημαλέξης.
Προκλήσεις μέχρι το 2015
Πάντως, το πρόγραμμα Life της Άνδρου έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά του μέχρι να ολοκληρωθεί το 2015 και πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσει. Η κυριότερη είναι να καταφέρει να πείσει την τοπική κοινωνία ότι η προστασία της φύσης είναι απόλυτα συμβατή με τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και της μοναδικής πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού.
Το πρόγραμμα υλοποιείται από τον Δήμο Άνδρου, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και την εταιρεία περιβαλλοντικών συμβούλων Nature Conservation Consultants (NCC ΕΠΕ), με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Πράσινο Ταμείο. Περιλαμβάνει μελέτη αλλά και δράσεις προστασίας της ορνιθοπανίδας, αναβίωσης παραδοσιακών καλλιεργειών, προστασίας τοπίων και οικοσυστημάτων, περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, ανάδειξης των οικοσυστημάτων, προσέλκυσης επισκεπτών και προώθησης του οικοτουρισμού.
Παράλληλα εκπονείται το Σχέδιο Διαχείρισης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας της Άνδρου, προκειμένου να κατοχυρωθεί θεσμικά η διατήρηση των οικοσυστημάτων και ειδών του νησιού. Το σχέδιο συνοδεύεται από σειρά ειδικών μελετών με σημαντικότερες εκείνες για την προστασία και ανάδειξη των υγροτόπων της Άνδρου, την προστασία των υποθαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας, το σχέδιο επόπτευσης και φύλαξης της περιοχής και τη μελέτη σκοπιμότητας για τη βιωσιμότητα της διαχείρισης με βάση οικονομικά κριτήρια, ώστε να διασφαλιστεί η μακροημέρευση της προσπάθειας, μετά τη λήξη του προγράμματος.
Χαρτογράφηση απειλών
Επίσης, εκπονήθηκε μελέτη χαρτογράφησης ευαισθησίας των απειλούμενων πτηνών σε ό,τι αφορά τους πυλώνες υψηλής τάσης, τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας και τις ανεμογεννήτριες. Οι επικίνδυνες υποδομές χαρτογραφήθηκαν μία προς μία και προτάθηκαν διορθωτικές παρεμβάσεις όπου κρίθηκε αναγκαίο.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της ανάδειξης της τοπικής βιοποικιλότητας, σε συνεργασία με ερευνητές από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, υλοποιείται συστηματική καταγραφή των παραδοσιακών αγροτικών ποικιλιών στο νησί, προκειμένου να κωδικοποιηθούν, να διασωθούν και πιθανώς να αναβιώσουν κάποιες από αυτές για την παραγωγή τοπικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως η τοπική φάβα.
ΒΗΜΑ
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
«Διαζύγιο» με Αναστόπουλο ο Πλατανιάς
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
