2014-02-25 22:13:06
Εδώ και μήνες αντιμετωπίζουμε τον αποπληθωρισμό απλά σαν να παρακολουθούμε μία καταιγίδα σε έναν χάρτη καιρού να έρχεται προς το μέρος μας. Αυτή η εικόνα μπορεί ωστόσο να είναι λανθασμένη.
Ο αποπληθωρισμός μπορεί να είναι ήδη πραγματικότητα.
Ας εξετάσουμε τα στοιχεία. Η ομοσπονδιακή στατιστική υπηρεσία της Γερμανίας δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι πραγματικοί μισθοί –μετά τον πληθωρισμό- μειώθηκαν το 2013. Αυτό ήταν αναπάντεχο, διότι οι υπόλοιπες έρευνες έδειχναν ότι οι μισθοί ανέβηκαν. Αυτό που φαίνεται να έχει συμβεί είναι ότι οι μισθοί που συνδέονται με το κέρδος, αλλά και άλλα συστατικά των μισθών που είναι δύσκολο να μετρηθούν, έχουν παρουσιάσει μείωση το περασμένο έτος.
Για την ευρωζώνη, ο γερμανικός αποπληθωρισμός είναι εφιάλτης. Εάν η περιφέρεια θέλει να γίνει πιο ανταγωνιστική, χρειάζεται χαμηλότερο πληθωρισμό από τη Γερμανία. Αλλά, αν και η Γερμανία παρουσιάζει αποπληθωρισμό, τότε είτε δεν θα λάβει χώρα η ανταγωνιστική προσαρμογή• είτε θα βυθιστεί σε αποπληθωρισμό ολόκληρη η ευρωζώνη• ή (το πιθανότερο από όλα) θα συμβούν και τα δύο.
Η γαλλική στατιστική υπηρεσία Insee ανακοίνωσε ότι ο ετήσιος ρυθμός του δομικού πληθωρισμού –χωρίς στα ασταθή στοιχεία και τα φορολογικά μέτρα- έπεσε απότομα από 0,6 τοις εκατό το Δεκέμβριο σε 0,1 τον Ιανουάριο. Οι εργοστασιακές τιμές είναι ένας ακόμη δείκτης που δείχνει το μέλλον. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, της στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ, οι εργοστασιακές τιμές έπεσαν τον Δεκέμβριο σε ολόκληρη την ευρωζώνη κατά ένα επιβλητικό 0,8 τοις εκατό σε ετήσια βάση.
Μήπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν το βλέπει όλο αυτό; Φυσικά και το βλέπει. Ωστόσο, το αναλυτικό της πλαίσιο της λέει να παραμείνει ψύχραιμη. Το σοφιστικέ οικονομικό μοντέλο της βλέπει μόνο τους οριακούς κινδύνους αποπληθωρισμού στο επίσημο δείκτη τιμών καταναλωτή.
Η ΕΚΤ αναλύει επίσης χρηματικές ροές. Και αυτή η ανάλυση δείχνει ότι δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι για ανησυχία. Η πτώση στην ευρεία προσφορά χρήματος, σύμφωνα με το τελευταίο μηνιαίο δελτίο της ΕΚΤ, έχει τεχνικά αίτια. Η τράπεζα πιστεύει ότι είναι σχεδόν απίθανο να αποτελεί ένδειξη αποπληθωρισμού.
Δυστυχώς, υπάρχουν καλοί λόγοι για να αμφιβάλλουμε για αυτή την αισιόδοξη ερμηνεία. Καταρχάς, το οικονομικό μοντέλο δεν είχε προβλέψει τη σημερινή πτώση στα ποσοστά του πληθωρισμού. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Μία από τις αδυναμίες αυτών των μοντέλων είναι ότι δε μπορούν να αντιληφθούν εύκολα τα οικονομικά σοκ, διότι τα μοντέλα αυτά δεν περιλαμβάνουν οικονομικά. Είναι καταλληλότερα για να αντιμετωπίσουν μία εξωγήινη εισβολή, παρά μία πιστωτική κρίση.
Η ΕΚΤ ευελπιστεί ότι οι καταναλωτές συνεχίζουν να αναμένουν συνεχή άνοδο των τιμών. Υπάρχουν διάφοροι τεχνικοί δείκτες των χρηματοπιστωτικών αγορών οι οποίοι μετρούν τις τρέχουσες προσδοκίες του μελλοντικού πληθωρισμού, ο καθένας με τα δικά του πλεονεκτήματα και ελαττώματα. Οι δείκτες αυτοί περιλαμβάνουν ορισμένες πληροφορίες, αλλά το πρόβλημα με όλους είναι ότι αποτελούν εκτιμήσεις που βασίζονται στις τιμές της αγοράς –και μπορούν να αλλάξουν γρηγορότερα από ότι μπορούν να αλλάξουν πολιτική οι κεντρικές τράπεζες.
Θυμάστε τι συνέβη στην Ιαπωνία; Με το που προσαρμόστηκε η οικονομία της σε μία νέα, σταθερή κατάσταση με αρνητικό πληθωρισμό και μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, κόλλησε και παρέμεινε στατική. Υπάρχει ακόμα διαφωνία για το αν η δημοσιονομική ή η νομισματική πολιτική είναι το καταλληλότερο μέσο για μία τέτοια κατάσταση. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ένα μείγμα πολιτικής που αποτελείται από φορολογική αυστηρότητα, υπερβολική νομισματική στενότητα και την άρνηση ενασχόλησης με τις τράπεζες ζόμπι, δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Η ΕΚΤ συνηθίζει να λέει ότι η Ευρώπη δεν είναι Ιαπωνία. Πράγματι, δεν είναι. Η θέση της Ευρώπης είναι δυνητικά χειρότερη.
Ένα από τα προβλήματα της ΕΚΤ είναι ότι είναι η κεντρική τράπεζα μίας νομισματικής ένωσης. Δεν έχει καμία κυβέρνηση ως άμεσο αντιστάθμισμα. Συνεπώς, οι μη συμβατικές πολιτικές, όπως η ποσοτική χαλάρωση, είναι πιο περίπλοκες από τεχνική και από νομική άποψη. Για παράδειγμα, δεν είναι προφανές ποιας χώρας τα ομόλογα θα πρέπει να αγοράσει η ΕΚΤ.
Αλλά όπως όλα τα τεχνικά ερωτήματα, έχει και αυτό τη λύση του. Η ΕΚΤ έχει λίγο πολύ εξαντλήσει τα περιθώρια για συμβατικές πολιτικές. Τα δύο σημαντικότερα επιτόκιά της είναι 0 και 0,25 τοις εκατό αντίστοιχα.
Τα μόνα εργαλεία που είναι αρκετά ισχυρά ώστε να ανακόψουν τον αποπληθωρισμό είναι αντισυμβατικά. Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τις αγορές κρατικών και εταιρικών ομολόγων, τραπεζικών ομολόγων ή ακόμη και εταιρικών μετοχών. Θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνουν σχέδια για χρηματοδότηση έναντι δανεισμού, υποστήριξη για τιτλοποιήσεις δανείων μικρών εταιρειών ή, σε ακραίες περιπτώσεις, άμεση δανειοδότηση προς τις επιχειρήσεις. Αλλά, όσο περισσότερο περιμένει κανείς, τόσο περισσότερο συσσωρεύεται ο αποπληθωρισμός –τόσο περισσότερο επηρεάζει τις μισθολογικές ρυθμίσεις και τις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών- και τόσο πιο δαπανηρό και δύσκολο γίνεται το να τον ξεφορτωθείς.
Γιατί πρέπει να είναι νόμιμες τέτοιου είδους πολιτικές; Μετά την απόφαση του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου αυτού του μήνα σχετικά με το πρόγραμμα οριστικών νομισματικών συναλλαγών (OMT) –τη διάσημη υπόσχεση του Μάριο Ντράγκι να «κάνει ό,τι χρειαστεί»- υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες.
Η απόφαση περιλάμβανε ανησυχητικές δηλώσεις που μπορεί αργότερα να επεκταθούν σε όλες τις αγορές ομολόγων της κεντρικής τράπεζας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν διαφορές. Το πρόγραμμα OMT μεταμφιέστηκε σε πράξη νομισματικής πολιτικής, αλλά τελικά θα περιλάμβανε δημοσιονομικές μεταβιβάσεις μεταξύ κρατών. Αντιθέτως, η ποσοτική χαλάρωση είναι εξ ολοκλήρου νομισματική πολιτική, και είναι πέρα από την αρμοδιότητα του γερμανικού συνταγματικού δικαίου. Δεν υπάρχει κάποια σημαντική νομική υπόθεση εναντίον της.
Με τόσα πολλά σημάδια πιέσεων αποπληθωριστικών πιέσεων, η υπόθεση υπέρ των αντισυμβατικών πολιτικών είναι συντριπτική. Από την άλλη μεριά, αυτό ισχύει εδώ και καιρό.
sofokleous10.gr
Ο αποπληθωρισμός μπορεί να είναι ήδη πραγματικότητα.
Ας εξετάσουμε τα στοιχεία. Η ομοσπονδιακή στατιστική υπηρεσία της Γερμανίας δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι πραγματικοί μισθοί –μετά τον πληθωρισμό- μειώθηκαν το 2013. Αυτό ήταν αναπάντεχο, διότι οι υπόλοιπες έρευνες έδειχναν ότι οι μισθοί ανέβηκαν. Αυτό που φαίνεται να έχει συμβεί είναι ότι οι μισθοί που συνδέονται με το κέρδος, αλλά και άλλα συστατικά των μισθών που είναι δύσκολο να μετρηθούν, έχουν παρουσιάσει μείωση το περασμένο έτος.
Για την ευρωζώνη, ο γερμανικός αποπληθωρισμός είναι εφιάλτης. Εάν η περιφέρεια θέλει να γίνει πιο ανταγωνιστική, χρειάζεται χαμηλότερο πληθωρισμό από τη Γερμανία. Αλλά, αν και η Γερμανία παρουσιάζει αποπληθωρισμό, τότε είτε δεν θα λάβει χώρα η ανταγωνιστική προσαρμογή• είτε θα βυθιστεί σε αποπληθωρισμό ολόκληρη η ευρωζώνη• ή (το πιθανότερο από όλα) θα συμβούν και τα δύο.
Η γαλλική στατιστική υπηρεσία Insee ανακοίνωσε ότι ο ετήσιος ρυθμός του δομικού πληθωρισμού –χωρίς στα ασταθή στοιχεία και τα φορολογικά μέτρα- έπεσε απότομα από 0,6 τοις εκατό το Δεκέμβριο σε 0,1 τον Ιανουάριο. Οι εργοστασιακές τιμές είναι ένας ακόμη δείκτης που δείχνει το μέλλον. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, της στατιστικής υπηρεσίας της ΕΕ, οι εργοστασιακές τιμές έπεσαν τον Δεκέμβριο σε ολόκληρη την ευρωζώνη κατά ένα επιβλητικό 0,8 τοις εκατό σε ετήσια βάση.
Μήπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν το βλέπει όλο αυτό; Φυσικά και το βλέπει. Ωστόσο, το αναλυτικό της πλαίσιο της λέει να παραμείνει ψύχραιμη. Το σοφιστικέ οικονομικό μοντέλο της βλέπει μόνο τους οριακούς κινδύνους αποπληθωρισμού στο επίσημο δείκτη τιμών καταναλωτή.
Η ΕΚΤ αναλύει επίσης χρηματικές ροές. Και αυτή η ανάλυση δείχνει ότι δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι για ανησυχία. Η πτώση στην ευρεία προσφορά χρήματος, σύμφωνα με το τελευταίο μηνιαίο δελτίο της ΕΚΤ, έχει τεχνικά αίτια. Η τράπεζα πιστεύει ότι είναι σχεδόν απίθανο να αποτελεί ένδειξη αποπληθωρισμού.
Δυστυχώς, υπάρχουν καλοί λόγοι για να αμφιβάλλουμε για αυτή την αισιόδοξη ερμηνεία. Καταρχάς, το οικονομικό μοντέλο δεν είχε προβλέψει τη σημερινή πτώση στα ποσοστά του πληθωρισμού. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Μία από τις αδυναμίες αυτών των μοντέλων είναι ότι δε μπορούν να αντιληφθούν εύκολα τα οικονομικά σοκ, διότι τα μοντέλα αυτά δεν περιλαμβάνουν οικονομικά. Είναι καταλληλότερα για να αντιμετωπίσουν μία εξωγήινη εισβολή, παρά μία πιστωτική κρίση.
Η ΕΚΤ ευελπιστεί ότι οι καταναλωτές συνεχίζουν να αναμένουν συνεχή άνοδο των τιμών. Υπάρχουν διάφοροι τεχνικοί δείκτες των χρηματοπιστωτικών αγορών οι οποίοι μετρούν τις τρέχουσες προσδοκίες του μελλοντικού πληθωρισμού, ο καθένας με τα δικά του πλεονεκτήματα και ελαττώματα. Οι δείκτες αυτοί περιλαμβάνουν ορισμένες πληροφορίες, αλλά το πρόβλημα με όλους είναι ότι αποτελούν εκτιμήσεις που βασίζονται στις τιμές της αγοράς –και μπορούν να αλλάξουν γρηγορότερα από ότι μπορούν να αλλάξουν πολιτική οι κεντρικές τράπεζες.
Θυμάστε τι συνέβη στην Ιαπωνία; Με το που προσαρμόστηκε η οικονομία της σε μία νέα, σταθερή κατάσταση με αρνητικό πληθωρισμό και μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, κόλλησε και παρέμεινε στατική. Υπάρχει ακόμα διαφωνία για το αν η δημοσιονομική ή η νομισματική πολιτική είναι το καταλληλότερο μέσο για μία τέτοια κατάσταση. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ένα μείγμα πολιτικής που αποτελείται από φορολογική αυστηρότητα, υπερβολική νομισματική στενότητα και την άρνηση ενασχόλησης με τις τράπεζες ζόμπι, δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Η ΕΚΤ συνηθίζει να λέει ότι η Ευρώπη δεν είναι Ιαπωνία. Πράγματι, δεν είναι. Η θέση της Ευρώπης είναι δυνητικά χειρότερη.
Ένα από τα προβλήματα της ΕΚΤ είναι ότι είναι η κεντρική τράπεζα μίας νομισματικής ένωσης. Δεν έχει καμία κυβέρνηση ως άμεσο αντιστάθμισμα. Συνεπώς, οι μη συμβατικές πολιτικές, όπως η ποσοτική χαλάρωση, είναι πιο περίπλοκες από τεχνική και από νομική άποψη. Για παράδειγμα, δεν είναι προφανές ποιας χώρας τα ομόλογα θα πρέπει να αγοράσει η ΕΚΤ.
Αλλά όπως όλα τα τεχνικά ερωτήματα, έχει και αυτό τη λύση του. Η ΕΚΤ έχει λίγο πολύ εξαντλήσει τα περιθώρια για συμβατικές πολιτικές. Τα δύο σημαντικότερα επιτόκιά της είναι 0 και 0,25 τοις εκατό αντίστοιχα.
Τα μόνα εργαλεία που είναι αρκετά ισχυρά ώστε να ανακόψουν τον αποπληθωρισμό είναι αντισυμβατικά. Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τις αγορές κρατικών και εταιρικών ομολόγων, τραπεζικών ομολόγων ή ακόμη και εταιρικών μετοχών. Θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνουν σχέδια για χρηματοδότηση έναντι δανεισμού, υποστήριξη για τιτλοποιήσεις δανείων μικρών εταιρειών ή, σε ακραίες περιπτώσεις, άμεση δανειοδότηση προς τις επιχειρήσεις. Αλλά, όσο περισσότερο περιμένει κανείς, τόσο περισσότερο συσσωρεύεται ο αποπληθωρισμός –τόσο περισσότερο επηρεάζει τις μισθολογικές ρυθμίσεις και τις τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών- και τόσο πιο δαπανηρό και δύσκολο γίνεται το να τον ξεφορτωθείς.
Γιατί πρέπει να είναι νόμιμες τέτοιου είδους πολιτικές; Μετά την απόφαση του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου αυτού του μήνα σχετικά με το πρόγραμμα οριστικών νομισματικών συναλλαγών (OMT) –τη διάσημη υπόσχεση του Μάριο Ντράγκι να «κάνει ό,τι χρειαστεί»- υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες.
Η απόφαση περιλάμβανε ανησυχητικές δηλώσεις που μπορεί αργότερα να επεκταθούν σε όλες τις αγορές ομολόγων της κεντρικής τράπεζας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν διαφορές. Το πρόγραμμα OMT μεταμφιέστηκε σε πράξη νομισματικής πολιτικής, αλλά τελικά θα περιλάμβανε δημοσιονομικές μεταβιβάσεις μεταξύ κρατών. Αντιθέτως, η ποσοτική χαλάρωση είναι εξ ολοκλήρου νομισματική πολιτική, και είναι πέρα από την αρμοδιότητα του γερμανικού συνταγματικού δικαίου. Δεν υπάρχει κάποια σημαντική νομική υπόθεση εναντίον της.
Με τόσα πολλά σημάδια πιέσεων αποπληθωριστικών πιέσεων, η υπόθεση υπέρ των αντισυμβατικών πολιτικών είναι συντριπτική. Από την άλλη μεριά, αυτό ισχύει εδώ και καιρό.
sofokleous10.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Trend to Try: Το ροζ του χειμώνα και πώς να το φορέσεις
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ανακοίνωση για το τέλος κουβουκλίου
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
