2014-03-03 21:54:06
του Μάκη Μπαλαούρα
Αυτές τις μέρες παίζεται το φιλμ Μνημείων Άντρες, κατά το οποίο με πρωτοβουλία ανθρώπων της τέχνης, ιστορικών, διευθυντών μουσείων, αρχιτεκτόνων, ο πρόεδρος Ρούσβελτ αποδέχτηκε τη σύσταση ομάδας που σκοπό της είχε να προφυλάξει αριστουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος από το οργανωμένο ή το προσωπικό πλιάτσικο των ναζί, καθώς επίσης και από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων.
Η υπόθεση βασίζεται σε πραγματικό γεγονός, πράγμα που με εντυπωσίασε πολλαπλώς. Αφενός πώς ο Αμερικανός πρόεδρος, μέσα στην πιο κρίσιμη φάση του πολέμου, μερίμνησε για τη σωτηρία των αριστουργημάτων του ανθρώπινου πνεύματος. Αφετέρου, ενοχλήθηκα που εδώ στην Ελλάδα, δεν υπήρξε καμιά μέριμνα για την επιστροφή, σύμφωνα με έκθεση του υπουργείου Παιδείας του 1946, των 8.500 αρχαίων, βυζαντινών και νεότερων έργων τέχνης ανυπολόγιστης αξίας. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν οι αρπαγές από Εβραίους συλλέκτες, που κοσμούν μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Αξίζει να αναφερθεί πως τις παραμονές της γερμανικής εισβολής, υπάλληλοι των μουσείων της χώρας έκρυψαν πολλά αριστουργήματα.
Από τη μια η ομάδα του λοχαγού Στόουκς, από την άλλη η ομάδα των στρατιωτών Γλέζου, Ρούπα, Ζαμάνου, Μαγκάκη, Μαχαίρα, Σταμούλη, Ανταίου, Παπαγιαννάκη, Κακολύρη, Καλουφάκου και τόσων άλλων. Ακόμα μάχεται στα χαρακώματα, 70 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, έχοντας απέναντί της όχι τους ναζί, ούτε τόσο τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, αλλά τις μέχρι τώρα ελληνικές κυβερνήσεις, που με αναίσχυντη υποκρισία φτάνουν στις περισσότερες περιπτώσεις στην εθελοδουλεία. Όχι μόνο δεν διεκδικούν έστω τα πιο εύκολα, από νομική άποψη, όπως τους λεηλατημένους θησαυρούς ή το κατοχικό δάνειο, που είναι άμεσα διεκδικήσιμο, όπως μας είχε επιβεβαιώσει ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Λ. Παπαδήμος. Ακόμα και πρόσφατα προσπαθούν (βλέπε παραπομπή Βενιζέλου στις ελληνικές καλένδες του πορίσματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους), με κινήσεις τακτικής, να αποφύγουν τη διεκδίκηση, για να μην ενοχληθεί η γερμανική κυβέρνηση.
Βαριές και προσβλητικές λέξεις, θα πει κανείς. Κι όμως, τα όποια προσδιοριστικά επίθετα, εκτός ίσως του εθελόδουλου, δεν αποδίδουν την πραγματικότητα.
Το σύνδρομο του ραγιά
Στη δεκαετία του '80, αμερικανικά δικαστήρια, στα οποία είχαν προσφύγει Αμερικανοεβραίοι θύματα των ναζί, εξέδιδαν σειρά καταδικαστικών αποφάσεων εναντίον της Γερμανίας. Έτσι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανάγκασε τη Γερμανία, απειλώντας με εμπάργκο τις γερμανικές επιχειρήσεις - συνεργάτες των ναζί, να δημιουργήσει το 2000 το ίδρυμα "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Στόχος η αποζημίωση των σκλάβων εργασίας και των θυμάτων ιατρικών πειραμάτων. Το κεφάλαιο των 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ προήλθε από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν σκλάβους εργάτες (Krupp, BMW, Volkswagen, Bayer, Siemens κ.λπ.). Το ίδρυμα ανέθεσε τη διαδικασία, δηλαδή την αξιολόγηση των αιτήσεων, στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙΟΜ) στη Γενεύη.
Ως μέλος και τότε του συντονιστικού του Εθνικού Συμβουλίου για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, είχα την τιμή να το εκπροσωπήσω στις συνόδους της ΙΟΜ. Εκεί συμμετείχαν εκπρόσωποι απ' όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, είτε κρατικοί φορείς, είτε επιτροπές σαν τη δική μας, Ρομά, καθώς και Εβραίοι των ΗΠΑ με δικηγόρους.
Βρισκόμουν σαν το ψάρι έξω από το νερό. Όλοι οι υπόλοιποι εκπρόσωποι είχαν επίσημα στοιχεία για τους ανθρώπους - σκλάβους και η διαδικασία γι' αυτούς προχωρούσε ομαλά. Εγώ, απόλυτη ένδεια. Τα μόνα ντοκουμέντα ήταν "Η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής", έκδοση του Εθνικού Συμβουλίου, μια εξαιρετική δουλειά στα ελληνικά και γερμανικά. Κέρδισα τη συμπάθεια των άλλων, αλλά από "τηγανίτα" τίποτα. Το πρόβλημα προέκυψε επειδή η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα όπου δεν έγινε πολιτική επιστράτευση των ναζί, λόγω της μεγάλης διαδήλωσης και σύγκρουσης που οργάνωσε το ΕΑΜ στις 5 Μαρτίου 1943, . Εργάτες και υπάλληλοι εισέβαλαν στο υπουργείο Εργασίας και στο Δημαρχείο καίγοντας τους καταλόγους, με συνέπεια η κατοχική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου, προφανώς με τη συναίνεση των Γερμανών, να ακυρώσει το πρόγραμμα μαζικής μεταφοράς εργατών στη Γερμανία για τις ανάγκες της βιομηχανίας της. Η θέση του Εθνικού Συμβουλίου ήταν ότι και στην Ελλάδα είχαν χρησιμοποιηθεί όμηροι εργάτες για οδοποιία και οχυρωματικά έργα στα 109 γερμανικά στρατόπεδα σ' όλη τη χώρα.
Ξαφνικά, σε μια από τις συνεδριάσεις, ο επικεφαλής της επιτροπής μού ζήτησε να τον ακολουθήσω σε ιδιαίτερο γραφείο, όπου μου σύστησε έναν ανώτατο υπάλληλο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών καθώς και του Ιδρύματος "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Χωρίς πολλές περιστροφές, με έκδηλη ανησυχία, μου είπαν ότι πρέπει να βρεθεί λύση. Κατηγόρησαν την ελληνική κυβέρνηση, γιατί ούτε καν απάντησε σε δύο επιστολές -που μου έδειξαν- του γερμανικού ΥΠΕΞ προς το αντίστοιχο ελληνικό, καθώς και προς την Ελληνική Βουλή, που ζητούσε μια απλή επίσημη πιστοποίηση των ναζιστικών στρατοπέδων, πέραν των δύο (Χαϊδαρίου και Βαρώνου Χηρστ, δηλαδή Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη), που οι ίδιοι αναγνώριζαν.
Η πρεμούρα των Γερμανών αξιωματούχων με οδήγησε στην εκτίμηση ότι οι ίδιοι είχαν μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί θα εμφανιζόταν ότι η Γερμανία αρνείται να αποζημιώσει μια χώρα όπου είχε αναπτυχθεί ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης. Έτσι, αρνήθηκα την αντιπρότασή τους για χορήγηση υποτροφιών. Τελικά, αποδέχτηκαν την πρότασή μας να βρεθεί μη ελληνικής καταγωγής καθηγητής Ιστορίας, κοινά αποδεκτός, ο οποίος θα πιστοποιήσει τα στρατόπεδα. Η ιστορία τελικά ευοδώθηκε με τη συμβολή του εξαίρετου ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ...
Είναι προφανές τι δηλοί αυτή η ιστορία: οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν διανοούνται να διεκδικήσουν αποζημιώσεις για τα εγκλήματα και τις καταστροφές, ούτε το κατοχικό δάνειο που νομικά είναι άμεσα απαιτητό. Επιπλέον, τους τρομοκρατούσε η ιδέα να δείξουν ότι διεκδικούν οτιδήποτε, ακόμα και αν η (πιεζόμενη) Γερμανία το επιθυμεί, ακόμα και αν όλα τα άλλα κράτη της κατεχόμενης Ευρώπης ανταποκρίθηκαν. Τόσο πολύς φόβος, φόβος ραγιά, τέτοιος που δεν έπαιρναν την ευθύνη να απαντήσουν καν στις προσκλήσεις της γερμανικής κυβέρνησης, φοβούμενοι μήπως οι Γερμανοί τους βγάλουν από τη λίστα του «υπάκουου μαθητή»!
Ο στρατιώτης Γλέζος μαζί με τους συντρόφους του έχει ακόμα πολύ δουλειά να κάνει για να σπάσει τα σύνδρομα της εθελοδουλείας όλων, σχεδόν, των μεταπολεμικών κυβερνήσεων. Οι ίδιοι θα το υπενθυμίσουν στεντόρεια και στον πρόεδρο της Γερμανίας Γκάουκ, που επισκέπτεται μεθαύριο την Ελλάδα.
tvxs.gr
Αυτές τις μέρες παίζεται το φιλμ Μνημείων Άντρες, κατά το οποίο με πρωτοβουλία ανθρώπων της τέχνης, ιστορικών, διευθυντών μουσείων, αρχιτεκτόνων, ο πρόεδρος Ρούσβελτ αποδέχτηκε τη σύσταση ομάδας που σκοπό της είχε να προφυλάξει αριστουργήματα του ανθρώπινου πνεύματος από το οργανωμένο ή το προσωπικό πλιάτσικο των ναζί, καθώς επίσης και από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων.
Η υπόθεση βασίζεται σε πραγματικό γεγονός, πράγμα που με εντυπωσίασε πολλαπλώς. Αφενός πώς ο Αμερικανός πρόεδρος, μέσα στην πιο κρίσιμη φάση του πολέμου, μερίμνησε για τη σωτηρία των αριστουργημάτων του ανθρώπινου πνεύματος. Αφετέρου, ενοχλήθηκα που εδώ στην Ελλάδα, δεν υπήρξε καμιά μέριμνα για την επιστροφή, σύμφωνα με έκθεση του υπουργείου Παιδείας του 1946, των 8.500 αρχαίων, βυζαντινών και νεότερων έργων τέχνης ανυπολόγιστης αξίας. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν οι αρπαγές από Εβραίους συλλέκτες, που κοσμούν μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Αξίζει να αναφερθεί πως τις παραμονές της γερμανικής εισβολής, υπάλληλοι των μουσείων της χώρας έκρυψαν πολλά αριστουργήματα.
Από τη μια η ομάδα του λοχαγού Στόουκς, από την άλλη η ομάδα των στρατιωτών Γλέζου, Ρούπα, Ζαμάνου, Μαγκάκη, Μαχαίρα, Σταμούλη, Ανταίου, Παπαγιαννάκη, Κακολύρη, Καλουφάκου και τόσων άλλων. Ακόμα μάχεται στα χαρακώματα, 70 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, έχοντας απέναντί της όχι τους ναζί, ούτε τόσο τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, αλλά τις μέχρι τώρα ελληνικές κυβερνήσεις, που με αναίσχυντη υποκρισία φτάνουν στις περισσότερες περιπτώσεις στην εθελοδουλεία. Όχι μόνο δεν διεκδικούν έστω τα πιο εύκολα, από νομική άποψη, όπως τους λεηλατημένους θησαυρούς ή το κατοχικό δάνειο, που είναι άμεσα διεκδικήσιμο, όπως μας είχε επιβεβαιώσει ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Λ. Παπαδήμος. Ακόμα και πρόσφατα προσπαθούν (βλέπε παραπομπή Βενιζέλου στις ελληνικές καλένδες του πορίσματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους), με κινήσεις τακτικής, να αποφύγουν τη διεκδίκηση, για να μην ενοχληθεί η γερμανική κυβέρνηση.
Βαριές και προσβλητικές λέξεις, θα πει κανείς. Κι όμως, τα όποια προσδιοριστικά επίθετα, εκτός ίσως του εθελόδουλου, δεν αποδίδουν την πραγματικότητα.
Το σύνδρομο του ραγιά
Στη δεκαετία του '80, αμερικανικά δικαστήρια, στα οποία είχαν προσφύγει Αμερικανοεβραίοι θύματα των ναζί, εξέδιδαν σειρά καταδικαστικών αποφάσεων εναντίον της Γερμανίας. Έτσι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ανάγκασε τη Γερμανία, απειλώντας με εμπάργκο τις γερμανικές επιχειρήσεις - συνεργάτες των ναζί, να δημιουργήσει το 2000 το ίδρυμα "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Στόχος η αποζημίωση των σκλάβων εργασίας και των θυμάτων ιατρικών πειραμάτων. Το κεφάλαιο των 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ προήλθε από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούσαν σκλάβους εργάτες (Krupp, BMW, Volkswagen, Bayer, Siemens κ.λπ.). Το ίδρυμα ανέθεσε τη διαδικασία, δηλαδή την αξιολόγηση των αιτήσεων, στον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙΟΜ) στη Γενεύη.
Ως μέλος και τότε του συντονιστικού του Εθνικού Συμβουλίου για τη Διεκδίκηση των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, είχα την τιμή να το εκπροσωπήσω στις συνόδους της ΙΟΜ. Εκεί συμμετείχαν εκπρόσωποι απ' όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, είτε κρατικοί φορείς, είτε επιτροπές σαν τη δική μας, Ρομά, καθώς και Εβραίοι των ΗΠΑ με δικηγόρους.
Βρισκόμουν σαν το ψάρι έξω από το νερό. Όλοι οι υπόλοιποι εκπρόσωποι είχαν επίσημα στοιχεία για τους ανθρώπους - σκλάβους και η διαδικασία γι' αυτούς προχωρούσε ομαλά. Εγώ, απόλυτη ένδεια. Τα μόνα ντοκουμέντα ήταν "Η Μαύρη Βίβλος της Κατοχής", έκδοση του Εθνικού Συμβουλίου, μια εξαιρετική δουλειά στα ελληνικά και γερμανικά. Κέρδισα τη συμπάθεια των άλλων, αλλά από "τηγανίτα" τίποτα. Το πρόβλημα προέκυψε επειδή η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα όπου δεν έγινε πολιτική επιστράτευση των ναζί, λόγω της μεγάλης διαδήλωσης και σύγκρουσης που οργάνωσε το ΕΑΜ στις 5 Μαρτίου 1943, . Εργάτες και υπάλληλοι εισέβαλαν στο υπουργείο Εργασίας και στο Δημαρχείο καίγοντας τους καταλόγους, με συνέπεια η κατοχική κυβέρνηση Λογοθετόπουλου, προφανώς με τη συναίνεση των Γερμανών, να ακυρώσει το πρόγραμμα μαζικής μεταφοράς εργατών στη Γερμανία για τις ανάγκες της βιομηχανίας της. Η θέση του Εθνικού Συμβουλίου ήταν ότι και στην Ελλάδα είχαν χρησιμοποιηθεί όμηροι εργάτες για οδοποιία και οχυρωματικά έργα στα 109 γερμανικά στρατόπεδα σ' όλη τη χώρα.
Ξαφνικά, σε μια από τις συνεδριάσεις, ο επικεφαλής της επιτροπής μού ζήτησε να τον ακολουθήσω σε ιδιαίτερο γραφείο, όπου μου σύστησε έναν ανώτατο υπάλληλο του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών καθώς και του Ιδρύματος "Μνήμη, Ευθύνη, Μέλλον". Χωρίς πολλές περιστροφές, με έκδηλη ανησυχία, μου είπαν ότι πρέπει να βρεθεί λύση. Κατηγόρησαν την ελληνική κυβέρνηση, γιατί ούτε καν απάντησε σε δύο επιστολές -που μου έδειξαν- του γερμανικού ΥΠΕΞ προς το αντίστοιχο ελληνικό, καθώς και προς την Ελληνική Βουλή, που ζητούσε μια απλή επίσημη πιστοποίηση των ναζιστικών στρατοπέδων, πέραν των δύο (Χαϊδαρίου και Βαρώνου Χηρστ, δηλαδή Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη), που οι ίδιοι αναγνώριζαν.
Η πρεμούρα των Γερμανών αξιωματούχων με οδήγησε στην εκτίμηση ότι οι ίδιοι είχαν μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί θα εμφανιζόταν ότι η Γερμανία αρνείται να αποζημιώσει μια χώρα όπου είχε αναπτυχθεί ένα από τα μεγαλύτερα αντιστασιακά κινήματα της Ευρώπης. Έτσι, αρνήθηκα την αντιπρότασή τους για χορήγηση υποτροφιών. Τελικά, αποδέχτηκαν την πρότασή μας να βρεθεί μη ελληνικής καταγωγής καθηγητής Ιστορίας, κοινά αποδεκτός, ο οποίος θα πιστοποιήσει τα στρατόπεδα. Η ιστορία τελικά ευοδώθηκε με τη συμβολή του εξαίρετου ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ...
Είναι προφανές τι δηλοί αυτή η ιστορία: οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν διανοούνται να διεκδικήσουν αποζημιώσεις για τα εγκλήματα και τις καταστροφές, ούτε το κατοχικό δάνειο που νομικά είναι άμεσα απαιτητό. Επιπλέον, τους τρομοκρατούσε η ιδέα να δείξουν ότι διεκδικούν οτιδήποτε, ακόμα και αν η (πιεζόμενη) Γερμανία το επιθυμεί, ακόμα και αν όλα τα άλλα κράτη της κατεχόμενης Ευρώπης ανταποκρίθηκαν. Τόσο πολύς φόβος, φόβος ραγιά, τέτοιος που δεν έπαιρναν την ευθύνη να απαντήσουν καν στις προσκλήσεις της γερμανικής κυβέρνησης, φοβούμενοι μήπως οι Γερμανοί τους βγάλουν από τη λίστα του «υπάκουου μαθητή»!
Ο στρατιώτης Γλέζος μαζί με τους συντρόφους του έχει ακόμα πολύ δουλειά να κάνει για να σπάσει τα σύνδρομα της εθελοδουλείας όλων, σχεδόν, των μεταπολεμικών κυβερνήσεων. Οι ίδιοι θα το υπενθυμίσουν στεντόρεια και στον πρόεδρο της Γερμανίας Γκάουκ, που επισκέπτεται μεθαύριο την Ελλάδα.
tvxs.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
