2014-04-11 13:14:05
Η Ευρώπη ως incubator
Καλησπέρα. Καλώς βρεθήκαμε. Το θέμα που θα συζητήσουμε είναι η... διαρκώς αυξανόμενη ευκολία, με την οποία οι νέοι επιχειρηματίες, ειδικά του Διαδικτύου, μπορούν να κάνουν τις ιδέες τους, πράξεις. Ποτέ πριν δεν ήταν πιο εύκολο να ξεκινήσει μια νεανική επιχείρηση. Μπορεί να σας ακούγεται εξωφρενικό, αλλά όποια προβλήματα αντιμετωπίζετε σήμερα στο παρελθόν θα ήταν πολλαπλάσια.
Κάποιοι από εσάς έχουν ήδη προσπαθήσει να οργανώσουν μια επιχείρηση. Κάποιοι άλλοι ίσως ακόμα αξιολογούν τις ιδέες τους για να δουν αν θα ήταν επιχειρηματικά βιώσιμες. Και μερικοί μπορεί να μην έχουν καν σκεφθεί ότι κάποια ιδέα τους θα μπορούσε να μετατραπεί σε προϊόν προς πώληση. Εγώ απόψε θα προσπαθήσω να κατευθύνω όλους σας, σε όποια κατηγορία και αν ανήκετε, στη διερεύνηση του επιχειρηματικού σας δαιμονίου. Θα μιλήσουμε για τις πόρτες που περιμένουν να σας ανοιχθούν, θα μιλήσουμε και για το κατάλληλο χτύπημα που χρειάζονται από εσάς για να ανοίξουν.
Σας ξεκαθαρίζω πως είμαι ευρωβουλευτής και αγαπάω τη δουλειά μου, οπότε κάποιες φράσεις, όπως «το πακέτο Ορίζοντας 2020», ίσως σας ακούγονται περίεργες ή ακόμα και ξύλινες.
Με αυτό το πακέτο, η Ε.Ε. λέει απλά ότι έχουμε άλλα 6 χρόνια για να φτάσουμε στο επίπεδο έρευνας και καινοτομίας που έχουμε ανάγκη ως ήπειρος, για να είναι βιώσιμες οι οικονομίες μας και για να απολαμβάνουμε συνεχώς καινούρια προϊόντα που θα κάνουν τις ζωές μας καλύτερες στην πράξη. Στις Βρυξέλλες, φροντίζουμε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο, δίνοντας επιδοτήσεις σε αυτούς που θέλουν να ανταποκριθούν στις κοινωνικές προκλήσεις, σε αυτούς που θέλουν να αναλάβουν ηγετικές θέσεις στη βιομηχανία, σε αυτούς που είναι άριστοι στην επιστήμη τους. Φροντίζουμε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο, ξεριζώνοντας τα εμπόδια από το δρόμο τους.
Η σημερινή σύγχρονη οικονομία είναι παγκόσμια και ψηφιακή. Η επιτυχία της Ευρωπαϊκής οικονομίας εξαρτάται κατά πολύ από την ποιότητα του Ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού και ιδιαίτερα από τη δυνατότητά της να προσελκύει, να προσλαμβάνει και να διατηρεί έναν καλό αριθμό εργατικού δυναμικού με ψηφιακές δεξιότητες.
Προς το παρόν, εκατοντάδες χιλιάδες κενές θέσεις στον τομέα των τεχνολογιών, της πληροφορικής και της επικοινωνίας είναι κενές στην Ευρώπη. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει 110.000 επαγγελματίες με εξειδίκευση στις νέες τεχνολογίες, ενώ παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων στον τομέα, συνταξιοδοτείται. Έτσι, υπάρχει έντονη ζήτηση για επαγγελματίες του κλάδου.
Τον περασμένο Μάρτιο του 2013, ο Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Μπαρόζο, ζήτησε από τις ψηφιακές επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις, καθώς και από τα ιδρύματα κατάρτισης και εκπαίδευσης της Ευρώπης να δημιουργήσουν μαζί ένα μεγάλο συνασπισμό για την ψηφιακή απασχόληση με σκοπό την πλήρωση έως και 900.000 κενών θέσεων εργασίας που προβλέπεται ότι θα δημιουργηθούν, έως το 2015, στην Ευρώπη, στο τομέα των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) – Η πρωτοβουλία αυτή ονομάστηκε «Ο μεγάλος συνασπισμός για τη δημιουργία ψηφιακής αγοράς εργασίας.» Η επιτροπή επεδίωξε να εξασφαλίσει δεσμεύσεις στα ακόλουθα βασικά πεδία:
- Κατάρτιση και προσαρμογή για ψηφιακές θέσεις εργασίας – ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι δεξιότητες που αποκτώνται είναι αυτές που έχουν ανάγκη οι επιχειρήσεις
- Κινητικότητα – σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, έτσι ώστε οι κάτοχοι δεξιοτήτων να καταλάβουν θέσεις εκεί που χρειάζονται, με σκοπό να αποφευχθούν ελλείμματα και πλεονάσματα σε διάφορες πόλεις και στικά κέντρα.
- Κοινή Ευρωπαϊκή πιστοποίηση – για να καταστεί ευκολότερη η αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων, ανεξάρτητα από τη χώρα.
- Ευαισθητοποίηση – έτσι ώστε να διαδοθεί ότι ο ψηφιακός τομέας προσφέρει προσοδοφόρες και ενδιαφέρουσες σταδιοδρομίες σε γυναίκες και άντρες.
- Καινοτομική μάθηση και διδασκαλία – ώστε τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που διαθέτουμε να διευρυνθούν και να βελτιωθούν προσφέροντας σε περισσότερα άτομα τις δεξιότητες για την επιτυχία τους.
‘Έπειτα από την ανακοίνωση του περασμένου Μαρτίου, σήμερα 42 οργανισμοί-εταιρίες προσφέρουν επιπλέον 2.200 νέες ψηφιακές θέσεις, 5.277 θέσεις πρακτικής άσκησης και μαθητείας και επίσης παραδίδουν μαθήματα κατάρτισης για επιπλέον 269.000 άτομα, εκπληρώνοντας τις υποσχέσεις που έκαναν στο Μεγάλο Συνασπισμό της ΕΕ για την ψηφιακή απασχόληση. Μεταξύ των οργανισμών και εταιριών που έχουν δεσμευτεί να συμμετάσχουν στον Μεγάλο Συνασπισμό βρίσκονται ονόματα όπως αυτά της Google, Microsoft, Oracle, Cisco και Samsung.
Υπάρχει η πρωτοβουλία της ΕΕ για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, το Startup Europe Partnership. Είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα όπου τα startups θα έχουν πρόσβαση σε πόρους, διασυνδέσεις και εμπειρογνωμοσύνη. Η πρωτοβουλία αυτή θα παρέχει επίσης υποστήριξη για την ανάπτυξη και τη δικτύωση των διαδικτυακών επιχειρηματιών (web entrepreneurs) σε περιφέρειες όλης της Ευρώπης, με ιδιαίτερη έμφαση στα κράτη μέλη με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων. Οι εταίροι και οι ιδιωτικοί οργανισμοί θα προσφέρουν δωρεάν πόρους για τους επιχειρηματίες σε 6 βασικούς τομείς:
1. Εξειδίκευση – να συνδέει τους επιχειρηματίες με συμβούλους.
2. Υπηρεσίες – πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες με μειωμένο κόστος, για παράδειγμα Google Adwords και της τεχνολογίας Salesforce
3. Ταλέντο – βοήθεια στις προσλήψεις καθώς και την εκπαίδευση νέων
4. Πελάτες – βοήθεια στην προσέλκυση νέων πελατών και την επέκταση σε νέες αγορές
5. Πρόσβαση σε κεφάλαιο – θα επισημαίνονται πηγές διαθέσιμου κεφαλαίου για τους επιχειρηματίες σε διάφορες περιοχές και τομείς
6. Πρακτική άσκηση – Άνεργοι νέοι που δεν θέλουν να γίνουν διαδικτυακοί επιχειρηματίες θα μπορούσαν να αποκομίσουν εμπειρίες πρακτικής άσκησης με τις εταιρίες ή με τους ίδιους τους επιχειρηματίες.
Συγκεκριμένα παραδείγματα
1. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ των πρώτων δεσμεύσεων που θα υλοποιηθούν είναι μια νέα επιγραμμική (διαδικτυακή) πλατφόρμα εκμάθησης για νέους, αποκαλούμενη Academy Cube, καθώς και μια νέα ενότητα κατάρτισης για εγκαταστάτες έξυπνων ενεργειακών δικτύων.
2. Αναπτύσσονται 11 συνασπισμοί σε επίπεδο grassroots, που αποτελούνται από τις τοπικές αυτοδιοικήσεις, τοπικές βιομηχανίες. Υπηρεσίες απασχόλησης, και άλλους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς. Εθνικές συμμαχίες έχουν ήδη ξεκινήσει στη Λιθουανία, τη Ρουμανία και τη Πολωνία – και εξελίσσονται πρωτοβουλίες στην Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Ιταλία, τη Λετονία, την Ισπανία και την Ελλάδα.
3. Το πανεπιστήμιο του Πειραιά αναπτύσσει μια υπηρεσία «μιας στάσης» που θα χαρτογραφήσει τις ανάγκες των βιομηχανικών επιχειρήσεων, θα παρέχει online μαθήματα (ήδη 200 άτομα έχουν εκπαιδευθεί), και θα προσφέρει υπηρεσίες γνωριμιών για τους ασκούμενους.
Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο. Ας δούμε συγκεκριμένα το πρώτο βήμα. Την ίδρυση μιας επιχείρησης. Γνωρίζετε από προσωπική εμπειρία, ή από τον συνεχή διάλογο για αυτό, ότι η ίδρυση μιας επιχείρησης μπορεί να γίνει τόσο δύσκολη, που καταντά μερικές φορές αποθαρρυντική, ειδικά για τους νέους, πρωτάρηδες επιχειρηματίες. Στην Ευρώπη, με τον Ορίζοντα 2020, καταφέραμε να εισάγουμε μια διαδικασία Fast Track για την Καινοτομία με γνώμονα τη λογική που θα επιταχύνει την εμπορευματοποίηση, τη διάχυση της καινοτομίας και την επιτάχυνση του χρόνου που χρειάζεται για να γίνει η ιδέα, πραγματικότητα στην αγορά. Με το σύστημα Fast Track, αναμένεται να αυξηθεί η συμμετοχή της βιομηχανίας στον Ορίζοντα 2020, καθώς και η συμμετοχή των Μίκρο Μεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και των αιτούντων για πρώτη φορά (first time applicants) από τον τομέα του μη κερδοσκοπικού ερευνητικού κοινού. Ως συμμετέχοντες του προγράμματος Ορίζοντας 2020, οι ΜΜΕ θα ωφεληθούν από την ευκολότερη πρόσβαση μέσω του Fast Track.
Η ίδρυση μιας επιχείρησης απαιτεί και χρήματα. Το ίδιο απαιτεί και η ανάπτυξή της. Το πακέτο Ορίζοντας 2020 πρακτικά ανοίγει τις πόρτες και το ταμείο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, δείχνει το δρόμο στις εθνικές κυβερνήσεις, και επιβεβαιώνει για τους επενδυτές την εμπιστοσύνη της Ένωσης στην επιχειρηματικότητα, στην καινοτομία, στην νεολαία και στις start-ups. (προγράμματα Jessica, Jeremy) Με απλά λόγια, η Ευρώπη δρα τόσο ως χρηματοδότης, όσο και ως εγγυητής. Δεν είστε απλοί επιχειρηματίες, είστε Ευρωπαίοι πολίτες, με τη στήριξη των Ευρωπαϊκών θεσμών. Έχετε πρόσωπο.
Αυτοί είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσμοθετήσει για να ενισχύσει τη νεανική επιχειρηματικότητα, την έρευνα και την καινοτομία. Τώρα, όμως, πρέπει να μιλήσουμε για το πώς εσείς θα τους εκμεταλλευτείτε. Επιμένω πως είναι ευκολότερο από ποτέ να οργανώσετε μια καλή ιδέα στην πράξη. Αλλά τα υψηλά standards των επιχειρήσεων δεν έχουν αλλάξει. Για να βρείτε επενδυτές και για να βρείτε καταναλωτές, πρέπει να δουλέψετε σωστά. Δεν θα κάνουμε εδώ μάθημα marketing ή management, όμως θα σας πω μερικά από τα πράγματα που η αγορά θεωρεί δεδομένα, για να ξέρετε πώς θα ανοίξετε τις πόρτες που η Ευρώπη έχει φέρει πιο κοντά σας.
Εκτός από τις καλές σας ιδέες, πρέπει να έχετε ασχοληθεί και με το πλαίσιο, όπου θα τις εφαρμόσετε. Είναι ανάγκη να γνωρίζετε καλά την αγορά, στην οποία θέλετε να μπείτε. Χρειάζεται να κάνετε μια έστω αρχική έρευνα του ανταγωνισμού σας, εκείνων των επιχειρήσεων που εμπορεύονται παρόμοια προϊόντα. Μπορεί να υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας μαζί τους. Μπορεί εκείνοι να είναι ανίκητοι και να πρέπει να υποχωρήσετε. Μπορεί να είστε εσείς εκείνοι που θα τους ξεπεράσετε. Κάθε πρόταση που θα υποβάλετε σε κάποιον επενδυτή πρέπει να δείχνει ότι, σε κάποιον καλό βαθμό, γνωρίζετε αυτά τα θέματα. Επιπλέον, πρέπει να ξέρετε ποια θέλετε να είναι η θέση σας σε αυτή την προσπάθεια. Θέλετε να πουλήσετε μια ιδέα σε κάποιον και να τον αφήσετε να την κάνει εκείνος επιχείρηση; Θέλετε να φτάσετε μια επιχείρηση σε καλό επίπεδο και μετά να την πουλήσετε; Ή θέλετε να γίνετε ο ιδιοκτήτης μιας εταιρείας για όλο το προβλέψιμο μέλλον; Όποια και να είναι η απάντησή σας, πρέπει να την γνωρίζετε. Και πρέπει να μπορείτε να παρουσιάσετε στους υποψήφιους επενδυτές σας τα οφέλη για τους ίδιους. Πόσα χρήματα θα χρειαστεί να σας δώσουν; Πότε θα ξεκινήσουν να έχουν κέρδος; Πόση θα πρέπει να είναι η επιχειρησιακή τους συμμετοχή στην εταιρεία σας και ποιες είναι οι δικές σας ικανότητες; Όλα αυτά μπορείτε να τα μάθετε, ρωτώντας και τη δική τους γνώμη. Αν, όμως, δεν κάνετε τη δική σας έρευνα, εκτίθεστε στην πιθανότητα να σας αδικήσουν, και περιορίζετε τη δική σας δημιουργικότητα και ανάπτυξη. Μάθετε τις απαιτήσεις, στις οποίες πρέπει να ανταποκριθείτε, για να μπορείτε να κατακτήσετε τις προκλήσεις και να προχωρήσετε στις επόμενες. Αυτό όλο είναι το λεγόμενο business plan και πρέπει να γίνει το καινούριο σας όνομα. Ο κόσμος πρέπει να σας ξέρει από αυτό.
Το θέμα τώρα είναι για να γίνουν όλα αυτά, πού θα τα βρείτε. Είτε σας χωρίζει ένα, ή περισσότερα σκαλιά, ξέρει πώς να τα ανεβείτε. Αν έχετε κάνει σωστά την έρευνά σας για το business plan, θα έχετε βρει πολλά τέτοια ονόματα, και με κάποια θα αισθάνεστε ότι μοιάζετε κιόλας. Επιπλέον, μπείτε στις ιστοσελίδες για τη νεανική και την αυτοφυή επιχειρηματικότητα. Αν ασχολείστε με το διαδίκτυο, μπείτε στην ιστοσελίδα του ΣΕΠΕ, των ελληνικών εταιρειών πληροφορικής. Μπείτε στην ιστοσελίδα για τις ελληνικές start-ups. Μπείτε στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Πρωτοβουλίας. Αν είστε γυναίκες, μπείτε και στην ιστοσελίδα του ευρωπαϊκού οργανισμού ισότητας, για να δείτε ποιες ειδικές ευκαιρίες υπάρχουν για να κλείσει το υπαρκτό χάσμα ανάμεσα στη γυναικεία και την ανδρική επιχειρηματικότητα. Μπείτε στις ιστοσελίδες των ελληνικών και των άλλων ευρωπαϊκών τραπεζών. Πολλές διαθέτουν εξειδικευμένα τμήματα venture capital, τα οποία ασχολούνται αποκλειστικώς με την αξιολόγηση επιχειρηματικών προτάσεων. Φεύγοντας από εδώ θα έχετε μια μικρή λίστα με τέτοιες ιστοσελίδες. Θα έχετε και τα δικά μου προσωπικά στοιχεία. Χρησιμοποιείστε τα όλα. Ο κόσμος είναι έτοιμος και πρόθυμος να βοηθήσει. Οι θεσμοί επειδή έχουν ανάγκη την προσωπική σας επιτυχία, και οι επενδυτές επειδή έχουν ανάγκη τη δική τους. Το μόνο που μένει είναι να προετοιμαστείτε και να εισακουστείτε για να κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους. Υπάρχουν seminars και webinars, συνέδρια, hubs όπως ετούτο εδώ, που σκοπό έχουν να οργανωθείτε, να γίνετε presentable. Μην τα φοβηθείτε, μην τα βαρεθείτε και ποτέ μην τα κουραστείτε. Οι ευκολίες που σας είπα υπάρχουν, αλλά ανήκουν σε όποιον τις κατακτήσει.
Αυτά είναι τα στοιχεία που έχουν να κάνουν με την άμεση προσωπική σας συμμετοχή σε αυτόν τον καινούριο κόσμο. Αν δεν έχετε πειστεί ότι πρέπει να συμμετέχετε σε αυτόν, σκεφτείτε μόνο ότι θα αλλάξει και χωρίς τη συμμετοχή σας. Το ερώτημα είναι αν θέλετε να κερδίσετε από αυτή την αλλαγή. Ο τομέας των εταιρειών πληροφορικής είναι ο μόνος που δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα απασχόλησης στη σύγχρονη ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Για την ακρίβεια, εκτιμάται ότι για κάθε θέση εργασίας που κόβεται γενικά, ανοίγουν σε αυτόν 2,6 θέσεις. Κάθε χρόνο, ανοίγουν 100.000 θέσεις εργασίας, και το 2020 θα υπάρχουν συνολικά 900.000 θέσεις, Και για τις γυναίκες στο ακροατήριο, σκεφτείτε ότι η ίση με των ανδρών συμμετοχή σας στο χώρο αυτό θα μπορούσε να συμβάλλει 9 δισεκατομμύρια ευρώ στο Α.Ε.Π. της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάτι από αυτό θα μπορούσε να βρεθεί στη δική σας και μόνο τσέπη. Μπορείτε να διαλέξετε αν θα είστε εργοδότες ή εργαζόμενοι. Αλλά ό,τι και να διαλέξετε, πρέπει να μπείτε στο παιχνίδι.
Πάρτε παράδειγμα και έμπνευση από τους συναδέλφους σας. Στις αρχές του Μαρτίου, 16 ελληνικές start-ups ταξίδεψαν στο Τέξας, στο διεθνές φεστιβάλ South by Southwest, ένα από τα μεγαλύτερα συνέδρια του είδους του, για να συμμετάσχουν στο «Start up village» ως υποδείγματα επιχειρηματικότητας. Πήγαν εκεί για να προβάλουν τις ιδέες και τις τεχνολογίες τους, για να κρίνουν τις προσπάθειες των συναδέλφων τους, για να συμμετάσχουν σε συζητήσεις και να βρουν συνεργάτες και πελάτες. Πήγαν εκεί επειδή είναι μέρος του σύγχρονου διαλόγου. Και πρέπει να καταλάβετε ότι το θέμα αυτού του διαλόγου δεν προβλέπεται να αλλάξει σύντομα.
Η επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταστήσει κεντρικό θέμα την προώθηση της επιχειρηματικότητας και την επιχειρηματική διαπαιδαγώγηση και κατάρτιση. Τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αξιολογούνται με βάση το ύψος των κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία που δόθηκαν για αυτούς τους σκοπούς.
Με βάση την ενσωμάτωση της επιχειρηματικής διαπαιδαγώγησης στα εθνικά σχολικά προγράμματα, τον αριθμό των συμμετεχόντων σε επιχειρηματικές ενότητες στο πλαίσιο προγραμμάτων του μηχανισμού «Εγγυήσεις για τη Νεολαία» που προορίζονται για επιχειρηματίες, και ιδιαίτερα νέους στην ηλικία, αλλά και τον αριθμό των ατόμων που επιθυμούν να ιδρύσουν επιχείρηση μετά από τη συμμετοχή τους σε αυτές τις πρωτοβουλίες. Η αγορά, όμως, θα παραμείνει μία και πρέπει να είσαστε ανταγωνιστικοί.
Το τελευταίο πράγμα που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι όλα αυτά είναι πραγματικότητα. Ξέρω ότι όση ώρα μιλάω, στο πίσω μέρος του μυαλού σας ίσως επανέρχεται μερικές φορές η σκέψη ότι όλα αυτά είναι απλά ευχολόγια, επειδή είμαι ευρωβουλευτής και -με τις ευρωεκλογές να πλησιάζουν- θέλω να σας δείξω ότι συμβαίνει κάτι καλό, για να κερδίσω την εμπιστοσύνη σας. Ας βγάλουμε, λοιπόν, τους ενδοιασμούς στη φόρα, για να πειστείτε. Πρώτα πρώτα, αυτή τη στιγμή δεν σας μιλάω ως υποψήφια ευρωβουλευτής, αλλά ως εν ενεργεία ευρωβουλευτής. Και το κάνω επειδή είμαι σε θέση να γνωρίζω κάποια πράγματα από μέσα, επειδή είμαι στην αρμόδια επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. Ξέρω πώς έχουν οργανωθεί τα πράγματα από πρώτο χέρι, και δεν σας περιγράφω κάτι θεωρητικό. Το δεύτερο που πρέπει να καταλάβετε για να μην έχετε αμφιβολίες για την εγκυρότητα όσων είπαμε είναι ότι όλοι μας έχουμε την ανάγκη σας. Όχι μόνο ως ψήφων, αλλά ως ενεργών δημιουργικών δυνάμεων. Η Ευρώπη χρειάζεται ανανέωση. Χρειάζεται τη δυναμική και τα χρήματα που μπορούν να προσφέρουν οι προσπάθειές σας. Χρειάζεται να ξαναγίνει ένας τόπος, όπου ανθίζει ο θετικός πειραματισμός και η πρωτοπορία, η οποία, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, δεν περιορίζεται σε εθνικό επίπεδο.
Γίνεται μια προσπάθεια που ξεπερνά τα σύνορα, όπως λέγεται. Σαρωτική. Πρέπει να βγούμε μπροστά. Σκεφτείτε λοιπόν ότι, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το όφελος από τις διευκολύνσεις που σας παρέχει είναι άκρως πρακτικό. Σας δίνει τα εφόδια για να πολεμήσετε, μαζί με τον δικό σας, έναν δικό της πόλεμο, στον οποίο εσείς δεν έχετε να χάσετε τίποτα. Αυτό, λοιπόν, πρέπει να σας πείθει, ακόμα και αν δεν σας πείθει τίποτε άλλο. Tromaktiko
Καλησπέρα. Καλώς βρεθήκαμε. Το θέμα που θα συζητήσουμε είναι η... διαρκώς αυξανόμενη ευκολία, με την οποία οι νέοι επιχειρηματίες, ειδικά του Διαδικτύου, μπορούν να κάνουν τις ιδέες τους, πράξεις. Ποτέ πριν δεν ήταν πιο εύκολο να ξεκινήσει μια νεανική επιχείρηση. Μπορεί να σας ακούγεται εξωφρενικό, αλλά όποια προβλήματα αντιμετωπίζετε σήμερα στο παρελθόν θα ήταν πολλαπλάσια.
Κάποιοι από εσάς έχουν ήδη προσπαθήσει να οργανώσουν μια επιχείρηση. Κάποιοι άλλοι ίσως ακόμα αξιολογούν τις ιδέες τους για να δουν αν θα ήταν επιχειρηματικά βιώσιμες. Και μερικοί μπορεί να μην έχουν καν σκεφθεί ότι κάποια ιδέα τους θα μπορούσε να μετατραπεί σε προϊόν προς πώληση. Εγώ απόψε θα προσπαθήσω να κατευθύνω όλους σας, σε όποια κατηγορία και αν ανήκετε, στη διερεύνηση του επιχειρηματικού σας δαιμονίου. Θα μιλήσουμε για τις πόρτες που περιμένουν να σας ανοιχθούν, θα μιλήσουμε και για το κατάλληλο χτύπημα που χρειάζονται από εσάς για να ανοίξουν.
Σας ξεκαθαρίζω πως είμαι ευρωβουλευτής και αγαπάω τη δουλειά μου, οπότε κάποιες φράσεις, όπως «το πακέτο Ορίζοντας 2020», ίσως σας ακούγονται περίεργες ή ακόμα και ξύλινες.
Με αυτό το πακέτο, η Ε.Ε. λέει απλά ότι έχουμε άλλα 6 χρόνια για να φτάσουμε στο επίπεδο έρευνας και καινοτομίας που έχουμε ανάγκη ως ήπειρος, για να είναι βιώσιμες οι οικονομίες μας και για να απολαμβάνουμε συνεχώς καινούρια προϊόντα που θα κάνουν τις ζωές μας καλύτερες στην πράξη. Στις Βρυξέλλες, φροντίζουμε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο, δίνοντας επιδοτήσεις σε αυτούς που θέλουν να ανταποκριθούν στις κοινωνικές προκλήσεις, σε αυτούς που θέλουν να αναλάβουν ηγετικές θέσεις στη βιομηχανία, σε αυτούς που είναι άριστοι στην επιστήμη τους. Φροντίζουμε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο, ξεριζώνοντας τα εμπόδια από το δρόμο τους.
Η σημερινή σύγχρονη οικονομία είναι παγκόσμια και ψηφιακή. Η επιτυχία της Ευρωπαϊκής οικονομίας εξαρτάται κατά πολύ από την ποιότητα του Ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού και ιδιαίτερα από τη δυνατότητά της να προσελκύει, να προσλαμβάνει και να διατηρεί έναν καλό αριθμό εργατικού δυναμικού με ψηφιακές δεξιότητες.
Προς το παρόν, εκατοντάδες χιλιάδες κενές θέσεις στον τομέα των τεχνολογιών, της πληροφορικής και της επικοινωνίας είναι κενές στην Ευρώπη. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει 110.000 επαγγελματίες με εξειδίκευση στις νέες τεχνολογίες, ενώ παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων στον τομέα, συνταξιοδοτείται. Έτσι, υπάρχει έντονη ζήτηση για επαγγελματίες του κλάδου.
Τον περασμένο Μάρτιο του 2013, ο Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Μπαρόζο, ζήτησε από τις ψηφιακές επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις, καθώς και από τα ιδρύματα κατάρτισης και εκπαίδευσης της Ευρώπης να δημιουργήσουν μαζί ένα μεγάλο συνασπισμό για την ψηφιακή απασχόληση με σκοπό την πλήρωση έως και 900.000 κενών θέσεων εργασίας που προβλέπεται ότι θα δημιουργηθούν, έως το 2015, στην Ευρώπη, στο τομέα των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) – Η πρωτοβουλία αυτή ονομάστηκε «Ο μεγάλος συνασπισμός για τη δημιουργία ψηφιακής αγοράς εργασίας.» Η επιτροπή επεδίωξε να εξασφαλίσει δεσμεύσεις στα ακόλουθα βασικά πεδία:
- Κατάρτιση και προσαρμογή για ψηφιακές θέσεις εργασίας – ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι δεξιότητες που αποκτώνται είναι αυτές που έχουν ανάγκη οι επιχειρήσεις
- Κινητικότητα – σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, έτσι ώστε οι κάτοχοι δεξιοτήτων να καταλάβουν θέσεις εκεί που χρειάζονται, με σκοπό να αποφευχθούν ελλείμματα και πλεονάσματα σε διάφορες πόλεις και στικά κέντρα.
- Κοινή Ευρωπαϊκή πιστοποίηση – για να καταστεί ευκολότερη η αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων, ανεξάρτητα από τη χώρα.
- Ευαισθητοποίηση – έτσι ώστε να διαδοθεί ότι ο ψηφιακός τομέας προσφέρει προσοδοφόρες και ενδιαφέρουσες σταδιοδρομίες σε γυναίκες και άντρες.
- Καινοτομική μάθηση και διδασκαλία – ώστε τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που διαθέτουμε να διευρυνθούν και να βελτιωθούν προσφέροντας σε περισσότερα άτομα τις δεξιότητες για την επιτυχία τους.
‘Έπειτα από την ανακοίνωση του περασμένου Μαρτίου, σήμερα 42 οργανισμοί-εταιρίες προσφέρουν επιπλέον 2.200 νέες ψηφιακές θέσεις, 5.277 θέσεις πρακτικής άσκησης και μαθητείας και επίσης παραδίδουν μαθήματα κατάρτισης για επιπλέον 269.000 άτομα, εκπληρώνοντας τις υποσχέσεις που έκαναν στο Μεγάλο Συνασπισμό της ΕΕ για την ψηφιακή απασχόληση. Μεταξύ των οργανισμών και εταιριών που έχουν δεσμευτεί να συμμετάσχουν στον Μεγάλο Συνασπισμό βρίσκονται ονόματα όπως αυτά της Google, Microsoft, Oracle, Cisco και Samsung.
Υπάρχει η πρωτοβουλία της ΕΕ για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, το Startup Europe Partnership. Είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα όπου τα startups θα έχουν πρόσβαση σε πόρους, διασυνδέσεις και εμπειρογνωμοσύνη. Η πρωτοβουλία αυτή θα παρέχει επίσης υποστήριξη για την ανάπτυξη και τη δικτύωση των διαδικτυακών επιχειρηματιών (web entrepreneurs) σε περιφέρειες όλης της Ευρώπης, με ιδιαίτερη έμφαση στα κράτη μέλη με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων. Οι εταίροι και οι ιδιωτικοί οργανισμοί θα προσφέρουν δωρεάν πόρους για τους επιχειρηματίες σε 6 βασικούς τομείς:
1. Εξειδίκευση – να συνδέει τους επιχειρηματίες με συμβούλους.
2. Υπηρεσίες – πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες με μειωμένο κόστος, για παράδειγμα Google Adwords και της τεχνολογίας Salesforce
3. Ταλέντο – βοήθεια στις προσλήψεις καθώς και την εκπαίδευση νέων
4. Πελάτες – βοήθεια στην προσέλκυση νέων πελατών και την επέκταση σε νέες αγορές
5. Πρόσβαση σε κεφάλαιο – θα επισημαίνονται πηγές διαθέσιμου κεφαλαίου για τους επιχειρηματίες σε διάφορες περιοχές και τομείς
6. Πρακτική άσκηση – Άνεργοι νέοι που δεν θέλουν να γίνουν διαδικτυακοί επιχειρηματίες θα μπορούσαν να αποκομίσουν εμπειρίες πρακτικής άσκησης με τις εταιρίες ή με τους ίδιους τους επιχειρηματίες.
Συγκεκριμένα παραδείγματα
1. Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ των πρώτων δεσμεύσεων που θα υλοποιηθούν είναι μια νέα επιγραμμική (διαδικτυακή) πλατφόρμα εκμάθησης για νέους, αποκαλούμενη Academy Cube, καθώς και μια νέα ενότητα κατάρτισης για εγκαταστάτες έξυπνων ενεργειακών δικτύων.
2. Αναπτύσσονται 11 συνασπισμοί σε επίπεδο grassroots, που αποτελούνται από τις τοπικές αυτοδιοικήσεις, τοπικές βιομηχανίες. Υπηρεσίες απασχόλησης, και άλλους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς. Εθνικές συμμαχίες έχουν ήδη ξεκινήσει στη Λιθουανία, τη Ρουμανία και τη Πολωνία – και εξελίσσονται πρωτοβουλίες στην Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Ιταλία, τη Λετονία, την Ισπανία και την Ελλάδα.
3. Το πανεπιστήμιο του Πειραιά αναπτύσσει μια υπηρεσία «μιας στάσης» που θα χαρτογραφήσει τις ανάγκες των βιομηχανικών επιχειρήσεων, θα παρέχει online μαθήματα (ήδη 200 άτομα έχουν εκπαιδευθεί), και θα προσφέρει υπηρεσίες γνωριμιών για τους ασκούμενους.
Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο. Ας δούμε συγκεκριμένα το πρώτο βήμα. Την ίδρυση μιας επιχείρησης. Γνωρίζετε από προσωπική εμπειρία, ή από τον συνεχή διάλογο για αυτό, ότι η ίδρυση μιας επιχείρησης μπορεί να γίνει τόσο δύσκολη, που καταντά μερικές φορές αποθαρρυντική, ειδικά για τους νέους, πρωτάρηδες επιχειρηματίες. Στην Ευρώπη, με τον Ορίζοντα 2020, καταφέραμε να εισάγουμε μια διαδικασία Fast Track για την Καινοτομία με γνώμονα τη λογική που θα επιταχύνει την εμπορευματοποίηση, τη διάχυση της καινοτομίας και την επιτάχυνση του χρόνου που χρειάζεται για να γίνει η ιδέα, πραγματικότητα στην αγορά. Με το σύστημα Fast Track, αναμένεται να αυξηθεί η συμμετοχή της βιομηχανίας στον Ορίζοντα 2020, καθώς και η συμμετοχή των Μίκρο Μεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και των αιτούντων για πρώτη φορά (first time applicants) από τον τομέα του μη κερδοσκοπικού ερευνητικού κοινού. Ως συμμετέχοντες του προγράμματος Ορίζοντας 2020, οι ΜΜΕ θα ωφεληθούν από την ευκολότερη πρόσβαση μέσω του Fast Track.
Η ίδρυση μιας επιχείρησης απαιτεί και χρήματα. Το ίδιο απαιτεί και η ανάπτυξή της. Το πακέτο Ορίζοντας 2020 πρακτικά ανοίγει τις πόρτες και το ταμείο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, δείχνει το δρόμο στις εθνικές κυβερνήσεις, και επιβεβαιώνει για τους επενδυτές την εμπιστοσύνη της Ένωσης στην επιχειρηματικότητα, στην καινοτομία, στην νεολαία και στις start-ups. (προγράμματα Jessica, Jeremy) Με απλά λόγια, η Ευρώπη δρα τόσο ως χρηματοδότης, όσο και ως εγγυητής. Δεν είστε απλοί επιχειρηματίες, είστε Ευρωπαίοι πολίτες, με τη στήριξη των Ευρωπαϊκών θεσμών. Έχετε πρόσωπο.
Αυτοί είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσμοθετήσει για να ενισχύσει τη νεανική επιχειρηματικότητα, την έρευνα και την καινοτομία. Τώρα, όμως, πρέπει να μιλήσουμε για το πώς εσείς θα τους εκμεταλλευτείτε. Επιμένω πως είναι ευκολότερο από ποτέ να οργανώσετε μια καλή ιδέα στην πράξη. Αλλά τα υψηλά standards των επιχειρήσεων δεν έχουν αλλάξει. Για να βρείτε επενδυτές και για να βρείτε καταναλωτές, πρέπει να δουλέψετε σωστά. Δεν θα κάνουμε εδώ μάθημα marketing ή management, όμως θα σας πω μερικά από τα πράγματα που η αγορά θεωρεί δεδομένα, για να ξέρετε πώς θα ανοίξετε τις πόρτες που η Ευρώπη έχει φέρει πιο κοντά σας.
Εκτός από τις καλές σας ιδέες, πρέπει να έχετε ασχοληθεί και με το πλαίσιο, όπου θα τις εφαρμόσετε. Είναι ανάγκη να γνωρίζετε καλά την αγορά, στην οποία θέλετε να μπείτε. Χρειάζεται να κάνετε μια έστω αρχική έρευνα του ανταγωνισμού σας, εκείνων των επιχειρήσεων που εμπορεύονται παρόμοια προϊόντα. Μπορεί να υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας μαζί τους. Μπορεί εκείνοι να είναι ανίκητοι και να πρέπει να υποχωρήσετε. Μπορεί να είστε εσείς εκείνοι που θα τους ξεπεράσετε. Κάθε πρόταση που θα υποβάλετε σε κάποιον επενδυτή πρέπει να δείχνει ότι, σε κάποιον καλό βαθμό, γνωρίζετε αυτά τα θέματα. Επιπλέον, πρέπει να ξέρετε ποια θέλετε να είναι η θέση σας σε αυτή την προσπάθεια. Θέλετε να πουλήσετε μια ιδέα σε κάποιον και να τον αφήσετε να την κάνει εκείνος επιχείρηση; Θέλετε να φτάσετε μια επιχείρηση σε καλό επίπεδο και μετά να την πουλήσετε; Ή θέλετε να γίνετε ο ιδιοκτήτης μιας εταιρείας για όλο το προβλέψιμο μέλλον; Όποια και να είναι η απάντησή σας, πρέπει να την γνωρίζετε. Και πρέπει να μπορείτε να παρουσιάσετε στους υποψήφιους επενδυτές σας τα οφέλη για τους ίδιους. Πόσα χρήματα θα χρειαστεί να σας δώσουν; Πότε θα ξεκινήσουν να έχουν κέρδος; Πόση θα πρέπει να είναι η επιχειρησιακή τους συμμετοχή στην εταιρεία σας και ποιες είναι οι δικές σας ικανότητες; Όλα αυτά μπορείτε να τα μάθετε, ρωτώντας και τη δική τους γνώμη. Αν, όμως, δεν κάνετε τη δική σας έρευνα, εκτίθεστε στην πιθανότητα να σας αδικήσουν, και περιορίζετε τη δική σας δημιουργικότητα και ανάπτυξη. Μάθετε τις απαιτήσεις, στις οποίες πρέπει να ανταποκριθείτε, για να μπορείτε να κατακτήσετε τις προκλήσεις και να προχωρήσετε στις επόμενες. Αυτό όλο είναι το λεγόμενο business plan και πρέπει να γίνει το καινούριο σας όνομα. Ο κόσμος πρέπει να σας ξέρει από αυτό.
Το θέμα τώρα είναι για να γίνουν όλα αυτά, πού θα τα βρείτε. Είτε σας χωρίζει ένα, ή περισσότερα σκαλιά, ξέρει πώς να τα ανεβείτε. Αν έχετε κάνει σωστά την έρευνά σας για το business plan, θα έχετε βρει πολλά τέτοια ονόματα, και με κάποια θα αισθάνεστε ότι μοιάζετε κιόλας. Επιπλέον, μπείτε στις ιστοσελίδες για τη νεανική και την αυτοφυή επιχειρηματικότητα. Αν ασχολείστε με το διαδίκτυο, μπείτε στην ιστοσελίδα του ΣΕΠΕ, των ελληνικών εταιρειών πληροφορικής. Μπείτε στην ιστοσελίδα για τις ελληνικές start-ups. Μπείτε στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Πρωτοβουλίας. Αν είστε γυναίκες, μπείτε και στην ιστοσελίδα του ευρωπαϊκού οργανισμού ισότητας, για να δείτε ποιες ειδικές ευκαιρίες υπάρχουν για να κλείσει το υπαρκτό χάσμα ανάμεσα στη γυναικεία και την ανδρική επιχειρηματικότητα. Μπείτε στις ιστοσελίδες των ελληνικών και των άλλων ευρωπαϊκών τραπεζών. Πολλές διαθέτουν εξειδικευμένα τμήματα venture capital, τα οποία ασχολούνται αποκλειστικώς με την αξιολόγηση επιχειρηματικών προτάσεων. Φεύγοντας από εδώ θα έχετε μια μικρή λίστα με τέτοιες ιστοσελίδες. Θα έχετε και τα δικά μου προσωπικά στοιχεία. Χρησιμοποιείστε τα όλα. Ο κόσμος είναι έτοιμος και πρόθυμος να βοηθήσει. Οι θεσμοί επειδή έχουν ανάγκη την προσωπική σας επιτυχία, και οι επενδυτές επειδή έχουν ανάγκη τη δική τους. Το μόνο που μένει είναι να προετοιμαστείτε και να εισακουστείτε για να κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους. Υπάρχουν seminars και webinars, συνέδρια, hubs όπως ετούτο εδώ, που σκοπό έχουν να οργανωθείτε, να γίνετε presentable. Μην τα φοβηθείτε, μην τα βαρεθείτε και ποτέ μην τα κουραστείτε. Οι ευκολίες που σας είπα υπάρχουν, αλλά ανήκουν σε όποιον τις κατακτήσει.
Αυτά είναι τα στοιχεία που έχουν να κάνουν με την άμεση προσωπική σας συμμετοχή σε αυτόν τον καινούριο κόσμο. Αν δεν έχετε πειστεί ότι πρέπει να συμμετέχετε σε αυτόν, σκεφτείτε μόνο ότι θα αλλάξει και χωρίς τη συμμετοχή σας. Το ερώτημα είναι αν θέλετε να κερδίσετε από αυτή την αλλαγή. Ο τομέας των εταιρειών πληροφορικής είναι ο μόνος που δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα απασχόλησης στη σύγχρονη ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Για την ακρίβεια, εκτιμάται ότι για κάθε θέση εργασίας που κόβεται γενικά, ανοίγουν σε αυτόν 2,6 θέσεις. Κάθε χρόνο, ανοίγουν 100.000 θέσεις εργασίας, και το 2020 θα υπάρχουν συνολικά 900.000 θέσεις, Και για τις γυναίκες στο ακροατήριο, σκεφτείτε ότι η ίση με των ανδρών συμμετοχή σας στο χώρο αυτό θα μπορούσε να συμβάλλει 9 δισεκατομμύρια ευρώ στο Α.Ε.Π. της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάτι από αυτό θα μπορούσε να βρεθεί στη δική σας και μόνο τσέπη. Μπορείτε να διαλέξετε αν θα είστε εργοδότες ή εργαζόμενοι. Αλλά ό,τι και να διαλέξετε, πρέπει να μπείτε στο παιχνίδι.
Πάρτε παράδειγμα και έμπνευση από τους συναδέλφους σας. Στις αρχές του Μαρτίου, 16 ελληνικές start-ups ταξίδεψαν στο Τέξας, στο διεθνές φεστιβάλ South by Southwest, ένα από τα μεγαλύτερα συνέδρια του είδους του, για να συμμετάσχουν στο «Start up village» ως υποδείγματα επιχειρηματικότητας. Πήγαν εκεί για να προβάλουν τις ιδέες και τις τεχνολογίες τους, για να κρίνουν τις προσπάθειες των συναδέλφων τους, για να συμμετάσχουν σε συζητήσεις και να βρουν συνεργάτες και πελάτες. Πήγαν εκεί επειδή είναι μέρος του σύγχρονου διαλόγου. Και πρέπει να καταλάβετε ότι το θέμα αυτού του διαλόγου δεν προβλέπεται να αλλάξει σύντομα.
Η επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταστήσει κεντρικό θέμα την προώθηση της επιχειρηματικότητας και την επιχειρηματική διαπαιδαγώγηση και κατάρτιση. Τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αξιολογούνται με βάση το ύψος των κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία που δόθηκαν για αυτούς τους σκοπούς.
Με βάση την ενσωμάτωση της επιχειρηματικής διαπαιδαγώγησης στα εθνικά σχολικά προγράμματα, τον αριθμό των συμμετεχόντων σε επιχειρηματικές ενότητες στο πλαίσιο προγραμμάτων του μηχανισμού «Εγγυήσεις για τη Νεολαία» που προορίζονται για επιχειρηματίες, και ιδιαίτερα νέους στην ηλικία, αλλά και τον αριθμό των ατόμων που επιθυμούν να ιδρύσουν επιχείρηση μετά από τη συμμετοχή τους σε αυτές τις πρωτοβουλίες. Η αγορά, όμως, θα παραμείνει μία και πρέπει να είσαστε ανταγωνιστικοί.
Το τελευταίο πράγμα που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι όλα αυτά είναι πραγματικότητα. Ξέρω ότι όση ώρα μιλάω, στο πίσω μέρος του μυαλού σας ίσως επανέρχεται μερικές φορές η σκέψη ότι όλα αυτά είναι απλά ευχολόγια, επειδή είμαι ευρωβουλευτής και -με τις ευρωεκλογές να πλησιάζουν- θέλω να σας δείξω ότι συμβαίνει κάτι καλό, για να κερδίσω την εμπιστοσύνη σας. Ας βγάλουμε, λοιπόν, τους ενδοιασμούς στη φόρα, για να πειστείτε. Πρώτα πρώτα, αυτή τη στιγμή δεν σας μιλάω ως υποψήφια ευρωβουλευτής, αλλά ως εν ενεργεία ευρωβουλευτής. Και το κάνω επειδή είμαι σε θέση να γνωρίζω κάποια πράγματα από μέσα, επειδή είμαι στην αρμόδια επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας. Ξέρω πώς έχουν οργανωθεί τα πράγματα από πρώτο χέρι, και δεν σας περιγράφω κάτι θεωρητικό. Το δεύτερο που πρέπει να καταλάβετε για να μην έχετε αμφιβολίες για την εγκυρότητα όσων είπαμε είναι ότι όλοι μας έχουμε την ανάγκη σας. Όχι μόνο ως ψήφων, αλλά ως ενεργών δημιουργικών δυνάμεων. Η Ευρώπη χρειάζεται ανανέωση. Χρειάζεται τη δυναμική και τα χρήματα που μπορούν να προσφέρουν οι προσπάθειές σας. Χρειάζεται να ξαναγίνει ένας τόπος, όπου ανθίζει ο θετικός πειραματισμός και η πρωτοπορία, η οποία, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, δεν περιορίζεται σε εθνικό επίπεδο.
Γίνεται μια προσπάθεια που ξεπερνά τα σύνορα, όπως λέγεται. Σαρωτική. Πρέπει να βγούμε μπροστά. Σκεφτείτε λοιπόν ότι, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το όφελος από τις διευκολύνσεις που σας παρέχει είναι άκρως πρακτικό. Σας δίνει τα εφόδια για να πολεμήσετε, μαζί με τον δικό σας, έναν δικό της πόλεμο, στον οποίο εσείς δεν έχετε να χάσετε τίποτα. Αυτό, λοιπόν, πρέπει να σας πείθει, ακόμα και αν δεν σας πείθει τίποτε άλλο. Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ : ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΤΟΥΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΕΣ ΜΟΥ!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Εντυπωσιακά τρικ με νερό! [video]](https://images.newsnowgreece.com/65/651539/entyposiaka-trik-me-nero-video-1-124x78.jpg)
