2012-04-26 01:40:10
Γράφει ο διατροφολόγος Μάριος Δημόπουλος*
Τεράστια τα κέρδη των φαρμακευτικών από την κινδυνολογία για τη χοληστερίνη και τις πωλήσεις των φαρμάκων που την μειώνουν, τα οποία όμως, παρουσιάζουν σοβαρότατες παρενέργειες Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να δημιουργήσουν κινδυνολογώντας ένα δήθεν πρόβλημα, τη χοληστερίνη, ενώ παρέχουν μια εσφαλμένη λύση, τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης, τις στατίνες. Χειραγωγούμενοι γιατροί, συνεχώς κατεβάζουν τα επίπεδα τής «φυσιολογικής/επιτρεπτής» χοληστερίνης. Αυτό σημαίνει, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουμε στατίνες, για να κατεβάσουμε τα επίπεδα τής χοληστερίνης μας και να προστατευτούμε δήθεν από την καρδιοπάθεια.
Οι στατίνες όμως, αποδεικνύονται πολύ επικίνδυνες για την υγεία μας. Μπορούν να προκαλέσουν τερατογένεση, θάνατο (μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση), μυοπάθεια, αμνησία, βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη και αυτοκτονία, πολυνευροπάθεια, ανικανότητα, ηπατική βλάβη, διαβήτη τύπου II, καρδιακή ανεπάρκεια και καρκίνο.
Πίσω από όλα αυτά κρύβονται βέβαια, τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Οι στατίνες είναι τα φάρμακα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία. Τα κέρδη των φαρμακευτικών έφτασαν -σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα- τα 26 δισεκατομμύρια δολάρια. Η μετατροπή υγιών ανθρώπων σε ασθενείς, αποδεικνύεται, ότι είναι ένα πολύ επικερδές επιχειρηματικό μοντέλο για τις φαρμακοβιομηχανίες...
Οι στατίνες παρουσιάζουν πάνω από 26 δισεκατομμύρια δολάρια πωλήσεις ετησίως.
Στατίνες και οικονομικά συμφέροντα
Οι γιατροί συνεχώς κατεβάζουν τα επίπεδα τής «φυσιολογικής/επιτρεπτής» χοληστερίνης. Έτσι, ενώ τα «φυσιολογικά» επίπεδα τής LDL θεωρούνται στα 100 με 115 mg/dl, νέες οδηγίες τα κατεβάζουν ακόμα πιο χαμηλά, στα 50 με 70 mg/dl. Αυτό σημαίνει, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουμε στατίνες, για να κατεβάσουμε τα επίπεδα τής χοληστερίνης μας και να προστατευτούμε από την καρδιοπάθεια. Πίσω από αυτές τις οδηγίες όμως, κρύβονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα.
Ας δούμε τι αποκαλύπτει ένα δημοσίευμα τής Washington Post, το οποίο υπογράφει ο Jerome Kassirer, εκδότης τού New England Journal of Medicine και καθηγητής στο Tufts University School of Medicine: «Το NCEP (σ.σ. National Cholesterol Education Program), τμήμα τού NIH (National Institute of Health), αποκάλυψε σκληρότερες οδηγίες για τα επίπεδα τής χοληστερίνης, οδηγίες τόσο αυστηρές, που εκατομμύρια αμερικάνοι ευρισκόμενοι σε κίνδυνο για καρδιοπάθεια, θα πρέπει να πάρουν στατίνες, για να φτάσουν τα νέα χαμηλότερα όρια. Αυτό, που το NCEP δεν αποκάλυψε ήταν, ότι τα περισσότερα μέλη τού πάνελ, που βοήθησαν να γραφτούν οι συστάσεις, είχαν οικονομικούς δεσμούς με τις φαρμακευτικές εταιρείες, που προσδοκούσαν τεράστια κέρδη από την αυξημένη χρήση στατινών.
»Επικριτές, αμέσως διαμαρτυρήθηκαν για τους κρυφούς οικονομικούς δεσμούς και ζήτησαν να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Μέσα στις επόμενες ημέρες, οι σπόνσορες των οδηγιών -το NIH, η AHA (American Heart Association) και το ACC (American College of Cardiology)- δημοσίευσαν τις αποκαλύψεις στην ιστοσελίδα τού NCEP. Η έκταση των συνδέσεων ήταν εντυπωσιακή: από τα εννέα μέλη τού πάνελ, που έγραψαν τις οδηγίες, τα έξι είχαν επιχορηγήσεις έρευνας από τουλάχιστον τρεις και σε μερικές περιπτώσεις από όλες τις πέντε εταιρείες παρασκευής στατινών. Μόνο ένα μέλος δεν είχε καθόλου οικονομικούς δεσμούς… Αυτό δεν φάνηκε τόσο καλό κι έτσι μετά από μια ημέρα ή περισσότερο, ένα άλλο σημείωμα εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα, προσπαθώντας να κάνει τις οδηγίες να φαίνονται πιο αξιόπιστες.»
Αυτό σημαίνει επιστήμη! Καταλάβατε λοιπόν τι παιχνίδι παίζεται; Οι φαρμακευτικές εταιρείες προκαλούν φόβο για τη χοληστερίνη και βάζουν τους χειραγωγούμενους γιατρούς να χαμηλώνουν τα φυσιολογικά επίπεδά της, ώστε όλοι μας να γίνουμε πελάτες των φαρμακευτικών εταιρειών και να παίρνουμε στατίνες, για να μειώσουμε τη χοληστερίνη.
Τεράστια τα κέρδη των φαρμακευτικών
Οι στατίνες, εμπορικά είναι γνωστές ως Atorvastatin (Lipitor), Fluvastatin (Lescol), Lovastatin (Mevacor), Pravastatin (Pravachol), Simvastatin (Zocor) και Rosuvastatin (Crestor). Σύμφωνα με την American Heart Association, πάνω από 105 εκατομμύρια αμερικανοί έχουν επίπεδα ολικής χοληστερίνης 200 mg/dl ή υψηλότερα. Για τη φαρμακευτική βιομηχανία αυτό αντιστοιχεί σε 105 εκατομμύρια δυνητικούς πελάτες.
Με σκοπό το χρηματικό κέρδος οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν εκτοξεύσει μια τεράστια καμπάνια φόβου για τη χοληστερίνη. Αυτή η καμπάνια έχει πείσει όλο τον κόσμο, ότι η LDL είναι κακή κι ότι τα ολικά επίπεδα χοληστερίνης πρέπει να παραμένουν κάτω από 200 mg/dl για την πρόληψη τής καρδιοπάθειας.
Οι επαγγελματίες κινδυνολόγοι τού NCEP, έχουν καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να δημιουργήσουν ένα δήθεν πρόβλημα, τη χοληστερίνη, ενώ παρέχουν μια εσφαλμένη λύση, τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης γνωστά ως φιμπράτες και τη νεότερη τάξη φαρμάκων γνωστή ως στατίνες. Η μετατροπή υγιών ανθρώπων σε ασθενείς, αποδεικνύεται, ότι είναι ένα πολύ επικερδές επιχειρηματικό μοντέλο για τις φαρμακοβιομηχανίες.
Οι στατίνες είναι τα φάρμακα, που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία. Τα φάρμακα μείωσης τής χοληστερίνης έφτασαν στις 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια πωλήσεις το 2002. Το 2004 το Lipitor έγινε το πρώτο συνταγογραφόμενο φάρμακο, που έκανε περισσότερο από 10 δισεκατομμύρια ετήσιες πωλήσεις. Σήμερα, το Forbes Magazine, μας λέει, ότι οι στατίνες παρουσιάζουν 26 δισεκατομμύρια πωλήσεις.
Σοβαρές οι παρενέργειες των στατινών
Τα φάρμακα, που επεμβαίνουν στις φυσιολογικές σωματικές λειτουργίες, συνήθως έχουν παρενέργειες. Αυτό συμβαίνει και με τις στατίνες. Οι φαρμακοβιομηχανίες στατινών προσπαθούν να μας πείσουν, ότι οι παρενέργειες των στατινών είναι σπάνιες και ήπιες κι αυτό είναι φυσικό να το κάνουν, διότι από τα φάρμακα αυτά έχουν μεγάλα κέρδη. Αυτά τα φάρμακα δίνονται σε εκατομμύρια ανθρώπους για μια ολόκληρη ζωή. Αρκεί να αναφέρουμε, ότι το 2002, τα κέρδη τής Pfizer από την Atorvastatin ήταν 9 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με το BMJ (British Medical Journal), από 164 δοκιμές στατινών μόνο οι 48 ανέφεραν τον αριθμό των συμμετεχόντων και μία ή περισσότερες παρενέργειες, που προκλήθηκαν από το φάρμακο. (1) Μα είναι ιατρική αυτό; Υποτίθεται, ότι η ιατρική φροντίζει για την υγεία των ανθρώπων, αλλά τελικά φαίνεται, ότι η ιατρική είναι υποχείριο των φαρμακευτικών εταιρειών.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν στατίνες, για να μειώσουν τη χοληστερίνη. Οι στατίνες όμως, προκαλούν σοβαρές παρενέργειες.
Τερατογενέσεις
Οι στατίνες αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, διότι δεν έχουν ελεγχθεί σε έγκυες γυναίκες. Έτσι, οι εταιρείες φαρμάκων αναγράφουν, ότι το φάρμακο αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, για να είναι ασφαλείς. Υπάρχουν όμως δεδομένα, που δείχνουν, ότι οι στατίνες προκαλούν ανωμαλίες εμβρύου. Τον Απρίλιο τού 2004, ένα άρθρο δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine με τίτλο: «Central nervous system and limb anomalies in case reports of first trimester statin exposure.» Καθώς οι στατίνες αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, δεν υπήρχαν πολλά δεδομένα. Κατάφεραν όμως να βρουν 178 περιπτώσεις. Αυτός ο αριθμός μειώθηκε μέσα από ξαφνικές αποβολές και απώλεια παρακολούθησης σε ένα τελικό αριθμό 52 επιβεβαιωμένων περιπτώσεων. Από αυτές τις 52 υπήρχαν 20 αναφορές για δυσμορφία, όπως σοβαρές ανωμαλίες τού νευρικού συστήματος, μονόπλευρες ελλείψεις άκρων, σύνθετες ανωμαλίες κατωτέρων άκρων και πολλά άλλα.
Προκαλούν λοιπόν οι στατίνες τερατογένεση; 20 σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου σε 52 παιδιά είναι ένας εξαιρετικά σοβαρός αριθμός. Η μελέτη αυτή από μόνη της αποτελεί απόδειξη, ότι οι στατίνες είναι επικίνδυνες στην εγκυμοσύνη και προκαλούν σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου, μια πεποίθηση, που ενισχύεται από το γεγονός, ότι οι ανωμαλίες ταιριάζουν με τις γνωστές επιδράσεις τής αναστολής σύνθεσης χοληστερίνης στο έμβρυο.
Όμως και αυτό το αρνούνται οι φαρμακευτικές εταιρείες. Απλώς λένε, ότι τα φάρμακα αυτά δεν έχουν ελεγχθεί στην εγκυμοσύνη. Δεν αναφέρουν, ότι μπορεί να προκαλέσουν τερατογένεση.
Οι στατίνες μπορεί να σας σκοτώσουν
Οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο σε ανθρώπους. Αυτό μπορούν να το κάνουν μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση, που είναι η διάλυση τού σκελετικού μυός. Βασικά, οι μύες διαλύονται, τα παραπροϊόντα από αυτή τη διαδικασία καταστρέφουν τα νεφρά και μπορεί να επέλθει ο θάνατος από νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό βέβαια, δεν είναι συνηθισμένο.
Σύμφωνα με μια αναφορά, στις ΗΠΑ υπήρχαν μόνο 871 αναφορές ραβδομυόλυσης με στατίνες, 38 από τις οποίες ήταν θανατηφόρες. Λίγα χρόνια μετά την εισαγωγή τής στατίνης Baycol τής Bayer, 50 ασθενείς, που πήραν το φάρμακο, αναφέρθηκε, ότι έχουν πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια και η Bayer αναγκάστηκε να το αποσύρει από την αγορά. Σύμφωνα με μια πιο πρόσφατη αναφορά τής Bayer, περισσότεροι από 100 ασθενείς είχαν πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια. Ο αριθμός των ασθενών, που ήταν σε θεραπεία διάλυσης ή έχουν μεταμόσχευση νεφρού λόγω αυτής τής παρενέργειας είναι άγνωστος.
Παγκόσμια προπαγάνδα για τις στατίνες. Προσπαθούν να μας πείσουν, ότι οι στατίνες αποτελούν τη λύση για την υψηλή χοληστερίνη.
Έχετε ποτέ ακούσει, ότι οι στατίνες μπορεί να σας σκοτώσουν; Η απάντηση είναι πιθανόν όχι. Για σκεφτείτε τι θα γινόταν αν μια φυτική ουσία, μια βιταμίνη ή ένα βότανο, που μπορούσε να μειώσει τη χοληστερίνη, είχε ως παρενέργεια, έστω και σπάνια, να προκαλέσει τον θάνατο σε ανθρώπους. Γιατί λοιπόν δεν έχετε ακούσει για αυτή την παρενέργεια των στατινών; Άρα ως εδώ έχουμε δύο σοβαρές παρενέργειες, που δεν έχετε ακούσει: τερατογένεση και ραβδομυόλυση, που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο. Ας προχωρήσουμε όμως και με άλλες παρενέργειες.
Μυοπάθεια
Το μεγάλο πρόβλημα με τις στατίνες δεν είναι ότι σκοτώνουν λίγες εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά, ότι δημιουργούν μια τεράστια γκάμα από ανεπιθύμητες ενέργειες, πολλές από τις οποίες περνάνε απαρατήρητες. Αισθάνεστε κουρασμένοι; Νιώθετε μυικούς πόνους; Ακόμα κι αν υποφέρετε από μια ολοκληρωμένη παρενέργεια, οι περισσότεροι γιατροί αρνούνται να δεχθούν, ότι αυτό μπορεί πιθανόν να έχει να κάνει με τις στατίνες που παίρνετε.
Αν και η ραβδομυόλυση είναι σπάνια, οι μυικοί πόνοι και η μυική αδυναμία είναι σχετικά συχνοί με τη χρήση στατινών. Οι στατίνες μπλοκάρουν ένα ένζυμο, που είναι απαραίτητο για την παραγωγή τής Mevalonate, που αποτελεί το δομικό λίθο όχι μόνο για τη χοληστερίνη, αλλά επίσης για ένα συστατικό, που ονομάζεται συνένζυμο Q10. Αυτό το συστατικό βρίσκεται στα μιτοχόνδρια των κυττάρων μας. Δεν παράγεται ενέργεια χωρίς αυτό το ζωτικό μόριο και η σημασία του είναι μεγάλη για τα μυικά κύτταρα. Και τα μυικά παράπονα είναι η πιο συχνή παρενέργεια από θεραπεία με στατίνες.
Η επίσημη άποψη είναι, ότι περίπου 1% των ανθρώπων, που παίρνουν στατίνες, θα υποφέρουν από μυικό πόνο ή αδυναμία. Ωστόσο, υπάρχουν δεδομένα, που δείχνουν, ότι ο αριθμός των ανθρώπων πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο dr. James K. Liao, διευθυντής τού τμήματος μυικής ιατρικής έρευνας στο Brigham & Women’s Hospital στη Βοστόνη και μεγάλος υποστηρικτής των στατινών, πιστεύει, ότι οι μυικοί πόνοι είναι πολύ περισσότερο κοινοί και συμβαίνουν στο 15 με 20% των ασθενών του.
Οι στατίνες είναι επικίνδυνες για την υγεία σας. Μπορούν να προκαλέσουν τερατογένεση, θάνατο (μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση), μυοπάθεια, αμνησία, βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη και αυτοκτονία, πολυνευροπάθεια, ανικανότητα, ηπατική βλάβη, διαβήτη τύπου II, καρδιακή ανεπάρκεια και καρκίνο.
Μια ερευνητική ομάδα στην Αυστρία, αποφάσισε να αναλύσει 111 ανθρώπους με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία, που είχαν μπει σε θεραπεία με στατίνες και δεν παραπονέθηκαν για παρενέργειες. Οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν αν υπήρχαν σημάδια μυικής βλάβης. Χρησιμοποίησαν ένα τεστ για εντοπισμό οξειδωτικής βλάβης και βρήκαν, ότι 11 από τους ασθενείς είχαν σημαντικά βιοχημικά σημάδια οξειδωτικής βλάβης στους μύες τους.
Η ίδια ομάδα αυστριακών ερευνητών ανακάλυψε, ότι τα σχετιζόμενα με στατίνες μυικά προβλήματα είναι πολύ πιο πιθανό να συμβούν σε αυτούς, που κάνουν πολύ άσκηση. Εξέτασαν μια ομάδα επαγγελματιών αθλητών με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία και βρήκαν, ότι μόνο 20% από αυτούς μπορούσαν να ανεχθούν τη χρήση στατινών χωρίς να υποφέρουν από μυικούς πόνους και αδυναμία. (2)
Ο dr. Peter Langsjoen και η ομάδα του από το East Texas Medical Center βρήκαν, ότι περισσότεροι από τους μισούς από 50 ασθενείς με καρδιοπάθεια, που ήταν σε θεραπεία με στατίνη, είχαν μυικά προβλήματα, τα οποία εξαφανίστηκαν στους περισσότερους από αυτούς, όταν σταμάτησαν να παίρνουν το φάρμακο. (3)
Αμνησία
Μια άλλη παρενέργεια των στατινών είναι, ότι μπορεί να προκαλέσουν αμνησία και γενικότερα προβλήματα μνήμης. Φυσικά, οι φαρμακευτικές εταιρείες αρνούνται να παραδεχτούν, ότι τα φάρμακά τους προκαλούν μια τόσο σοβαρή παρενέργεια.
Ας δούμε την περίπτωση ενός γιατρού στις ΗΠΑ, που ονομάζεται Duane Graveline. Είναι οικογενειακός γιατρός, αλλά έχει επίσης εκπαιδευτεί ως αστροναύτης στη NASA. Μερικά χρόνια πριν, βρέθηκε, ότι είχε υψηλά επίπεδα χοληστερίνης κι άρχισε θεραπεία με στατίνη. Μετά από λίγο καιρό υπέφερε από ένα συνταρακτικό επεισόδιο απώλειας μνήμης κι έτσι σταμάτησε να παίρνει στατίνη. Δεν είχε επιπλέον προβλήματα τον επόμενο χρόνο και έτσι ο γιατρός του τον έπεισε να ξαναρχίσει τη στατίνη. Σύντομα, άρχισε να υποφέρει από μια πιο σοβαρή απώλεια μνήμης κατά τη διάρκεια τής οποίας γύρισε στα εφηβικά του χρόνια ανίκανος να θυμηθεί, ότι είχε εκπαιδευτεί ως γιατρός. Αφού επανάκτησε τη μνήμη του, προβληματίστηκε τόσο από όλο το επεισόδιο, ώστε αποφάσισε να σταματήσει να παίρνει στατίνες.
Η διάγνωση των θεραπόντων γιατρών ήταν καθολική αμνησία άγνωστης αιτίας. Αρνούνταν να δεχτούν την πιθανότητα, ότι η στατίνη μπορούσε να είναι η αιτία. Έτσι, ο dr. Graveline δημοσίευσε μια επιστολή στην ιστοσελίδα, που ονομαζόταν People’s Pharmacy ρωτώντας, αν κάποιος άλλος, που έπαιρνε στατίνες, είχε υποφέρει από το ίδιο πράγμα. Αμέσως κατακλύστηκε από εκατοντάδες περιπτώσεις από ασθενείς, που περίγραφαν μια μεγάλη ποικιλία νοητικών παρενεργειών από αμνησία και σοβαρή απώλεια μνήμης μέχρι σύγχυση και αποπροσανατολισμό, όλα συνδεόμενα με τις στατίνες, περισσότερο με την Atorvastatin. Η απάντηση τής συμβατικής ιατρικής κοινότητας ήταν, ότι οι στατίνες είναι ασφαλείς και έχουν πολύ λίγες παρενέργειες.
Βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη, αυτοκτονία
Από τις αρχές της δεκαετίας τού ΄60, αναγνωρίστηκε, ότι οι άνθρωποι που έπαιρναν φάρμακα για τη μείωση τής χοληστερίνης, είχαν την τάση να πεθαίνουν πιο συχνά από βίαιους θανάτους, ατυχήματα, αυτοκτονίες κι άλλα παρόμοια. Αυτά είχαν θεωρηθεί τότε συμπτωματικά ευρήματα, διότι κανένας δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ένα χαμηλό επίπεδο χοληστερίνης μπορεί να συνδέεται με βίαιους θανάτους.
Πριν τριάντα χρόνια κανένας δεν ήξερε, ότι η χοληστερίνη έχει να κάνει με τη λειτουργία τού εγκεφάλου. Αυτό, παρά το γεγονός, ότι ο εγκέφαλος περιέχει 25% τού συνολικού ποσού χοληστερίνης στο σώμα και 2% τού συνολικού βάρους τού εγκεφάλου είναι χοληστερίνη. Ωστόσο, έχει πρόσφατα ανακαλυφθεί, ότι αν θέλουμε ο εγκέφαλος να λειτουργήσει, χρειάζεται χοληστερίνη. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Χοληστερίνη: Μια σύγχρονη ιατρική απάτη.)
Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον dr. Frank Pfrieger εξέταζαν τη λειτουργία των νευρογλοιακών κυττάρων στον εγκέφαλο. Ήταν γνωστό, ότι αυτά τα κύτταρα έχουν έναν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των συνάψεων (των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων). Ήταν επίσης γνωστό, ότι τα νευρογλοιακά κύτταρα απελευθερώνουν ένα συστατικό, το οποίο επιτρέπει τις συνάψεις να σχηματιστούν και να λειτουργήσουν. Χωρίς αυτό το συστατικό ο εγκέφαλός μας θα ήταν σχεδόν εντελώς άχρηστος. Και ποιο είναι αυτό το θαυματουργό συστατικό; Οι ερευνητές πρότειναν, ότι είναι η χοληστερίνη.
Ίσως γνωρίζετε τι είναι η σεροτονίνη. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης είναι μια από τις κύριες εγκεφαλικές ανωμαλίες, που σχετίζονται με την κατάθλιψη. Και τι δουλειά έχει η σεροτονίνη με τη χοληστερίνη; Εκτός από τη σημαντική λειτουργία τής χοληστερίνης στον σχηματισμό συνάψεων έχει τώρα βρεθεί, ότι τα χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης μειώνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο.
Η χαμηλή σεροτονίνη έχει επίσης συνδεθεί με βία και επιθετικότητα. Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Jian Zhang εξέτασαν τη σύνδεση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και τής ιστορίας σχολικής βίας. Οι ερευνητές συμπέραναν, ότι «ανάμεσα στα μη αφρικανικής καταγωγής παιδιά στην Αμερική, η χαμηλή ολική χοληστερίνη συνδέεται με σχολική βία και αποβολή κι ότι η χαμηλή ολική χοληστερίνη μπορεί να είναι ένας παράγοντας κινδύνου για επιθετικότητα. Τα αποτελέσματα τής μελέτης αυτής είναι σύμφωνα με την πλειονότητα των προηγούμενων μελετών, που εξέταζαν τις σχέσεις μεταξύ χαμηλής χοληστερίνης και διάφορων μορφών επιθετικότητας στους ενήλικες».
Το Royal College of Psychiatry, δημοσίευσε μια μελέτη, που εξέταζε το ρόλο τής χοληστερίνης στην κατάθλιψη και την αυτοκτονία. Ο τίτλος τής μελέτης ήταν «Low cholesterol may indicate risk of suicide» (Η χαμηλή χοληστερίνη ίσως δείχνει κίνδυνο αυτοκτονίας). Η χαμηλή χοληστερίνη μπορεί με κάποιο τρόπο να επιδρά στη λειτουργία τού κεντρικού νευρικού συστήματος.
Θεωρείται, ότι η χοληστερίνη μπορεί να επιδράσει στη σεροτονίνη, ένα νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο, τα χαμηλά επίπεδα τού οποίου συνδέονται -όχι μόνο με κατάθλιψη και αυτοκτονία, αλλά επίσης- με επιθετικότητα και παρορμητικότητα.
Σε μια επιθεώρηση δοκιμών, που έγιναν πριν την εισαγωγή των στατινών, ο Matthew Muldoon και η ομάδα του από το πανεπιστήμιο τού Pittsburgh στην Pensylvania βρήκαν, ότι ένας μεγάλος αριθμός θεραπευμένων ατόμων πέθαναν από βία ή αυτοκτονία. (4) Επίσης, επισήμαναν, ότι υπάρχει χαμηλή χοληστερίνη συχνότερα σε εγκληματίες και σε ανθρώπους με ασθένειες βίας ή επιθετική συμπεριφορά.
Ο David Horrobin, πρώην εκδότης τού Medical Hypotheses, έγραψε, ότι οι πιο σοβαρές συνέπειες των μέτρων μείωσης τής χοληστερίνης δεν είναι εμφανείς. Αν χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης προκαλούν βία και κατάθλιψη, τότε η επέμβαση για μείωση τής χοληστερίνης σε μεγάλη κλίμακα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια γενική στροφή σε πιο βίαια πρότυπα συμπεριφοράς. Η αυξημένη αυτή βία έχει ως αποτέλεσμα περισσότερη επιθετικότητα στη δουλειά και στην οικογένεια, περισσότερη παιδική κακομεταχείριση και περισσότερο ξυλοδαρμό γυναικών. Τέτοια γεγονότα δεν καταγράφονται στις δοκιμές.
Τα συμπεράσματα τού Muldoon και των συνεργατών του ενισχύθηκαν από μια σουηδική έρευνα περισσότερων από 50.000 ατόμων, που παρακολουθήθηκαν για 20 χρόνια. (5) Κατά τη διάρκεια των έξι πρώτων χρόνων, διαπράχθηκαν πέντε φορές περισσότερες αυτοκτονίες από αυτούς, των οποίων η χοληστερίνη ήταν χαμηλή σε σύγκριση με αυτούς, των οποίων η χοληστερίνη ήταν υψηλή.
Στη μελέτη Framingham, αυτοί, των οποίων η χοληστερίνη ήταν χαμηλότερη, είχαν χαμηλότερο βαθμό προσοχής, συγκέντρωσης και ευχέρειας λόγου από τους άλλους. (6)
Η Beatrice Golomb, καθηγήτρια ιατρικής στο πανεπιστήμιο τής California στο San Diego, έχει αφιερώσει πολύ από τις έρευνές της στις παρενέργειες των στατινών και είναι η πιο καλά πληροφορημένη ερευνήτρια σε αυτό τον τομέα. Σε μια σχολαστική ανάλυση όλων των προηγούμενων μελετών σε αυτό το θέμα συμπέρανε, ότι η σύνδεση είναι αιτιολογική κι ότι ο κίνδυνος τής πρόκλησης βίαιης συμπεριφοράς πρέπει να λαμβάνεται υπ΄ όψη πριν οι γιατροί συμβουλέψουν μέτρα μείωσης τής χοληστερίνης. (7) Ανέφερε επίσης ασθενείς με σοβαρή ευερεθιστότητα στη θεραπεία στατινών. Όλοι αυτοί ξαναβρήκαν τη φυσική τους, πιο υπομονετική προσωπικότητα μετά τη διακοπή τής θεραπείας και τα συμπτώματα επανεμφανίστηκαν, όταν ξανάρχισαν τη θεραπεία με τα φάρμακα. (8)
Πολυνευροπάθεια
Η πολυνευροπάθεια, γνωστή επίσης ως περιφερική νευροπάθεια, χαρακτηρίζεται από δυσκολία στο περπάτημα, δυσκολία στη χρήση των βραχιόνων, των χεριών και των ποδιών, αλλαγές αίσθησης (συνήθως στους βραχίονες, στα χέρια και στα πόδια), όπως πόνο, κάψιμο, τσούξιμο, μούδιασμα και μειωμένη αίσθηση, δυσκολία στην κατάποση, απώλεια λειτουργίας μυών ή αίσθησης στους μύες, πόνο στις αρθρώσεις, βραχνάδα ή αλλαγές στη φωνή και κόπωση.
Ερευνητές, που μελέτησαν μισό εκατομμύριο ανθρώπους στη Δανία, βρήκαν, ότι αυτοί που πήραν στατίνες ήταν σημαντικά πιο πιθανό να αναπτύξουν πολυνευροπάθεια. Σε μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο American Academy of Neurology, οι ερευνητές βρήκαν, ότι οι ασθενείς που θεραπεύτηκαν με στατίνες για δύο ή περισσότερα χρόνια είχαν 2.640% αύξηση στον κίνδυνο ιδιοπαθούς (που προκαλείται από ένα φάρμακο) πολυνευροπάθειας.
Ανικανότητα
Στο St. Thomas Hospital στο Λονδίνο, ο dr. Anthony Wierbicki και η ομάδα του ρώτησαν άνδρες καρδιοπαθείς, που επρόκειτο να ξεκινήσουν θεραπεία με στατίνη, για τις σεξουαλικές τους λειτουργίες. Μετά από λίγους μήνες θεραπείας με στατίνη ένας στους πέντε ασθενείς σημείωσε σημαντική πτώση τής σεξουαλικής του ικανότητας.
Ηπατική βλάβη
Η ηπατική βλάβη είναι πολύ συχνή αν και όχι σοβαρή. Κυρίως παίρνει τη μορφή ανεβασμένων επιπέδων ένζυμων ήπατος στην κυκλοφορία τού αίματος. Αυτά φεύγουν, όταν σταματάτε να παίρνετε τις στατίνες. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις ηπατικής ανεπάρκειας από στατίνες, αλλά αυτές είναι σχετικά σπάνιες.
Καρκίνος
Οι ερευνητές Thomas Newman και ο Stephen Hulley από το πανεπιστήμιο τής California, σε μια μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε το 1996 στο Journal of the American Medical Association, αναφέρουν: «Όλα τα μέλη από τα δύο πιο δημοφιλή είδη φαρμάκων, που μειώνουν τα λιπίδια (οι φιμπράτες και οι στατίνες) προκαλούν καρκίνο σε τρωκτικά, σε μερικές περιπτώσεις σε επίπεδα έκθεσης των ζώων κοντά σε αυτά, που συνταγογραφούνται στους ανθρώπους... Εικασία αυτής τής απόδειξης καρκινογένεσης από τα τρωκτικά στους ανθρώπους είναι μια αβέβαιη διαδικασία. Μακρόχρονες κλινικές δοκιμές και προσεκτική παρακολούθηση χρειάζονται τις επόμενες δεκαετίες, για να διαπιστωθεί αν τα φάρμακα, που μειώνουν τη χοληστερίνη, προκαλούν καρκίνο στους ανθρώπους. Στο μεταξύ, τα αποτελέσματα των πειραμάτων σε ζώα και ανθρώπους προτείνουν, ότι η θεραπεία με φάρμακα που μειώνουν τα λιπίδια, ιδιαίτερα με τις φιμπράτες και τις στατίνες, θα πρέπει να αποφεύγονται εκτός από ασθενείς με υψηλό βραχύχρονο κίνδυνο καρδιαγγειακής ασθένειας.» (9)
Οι εν λόγω επιστήμονες αναρωτήθηκαν γιατί τα φάρμακα αυτά έχουν εγκριθεί από την FDA (Food and Drug Administration). Επειδή η κρυφή περίοδος μεταξύ τής έκθεσης σε ένα καρκινογόνο και της συχνότητας κλινικού καρκίνου σε ανθρώπους μπορεί να είναι 20 χρόνια ή περισσότερο, η έλλειψη κάποιας ελεγχόμενης δοκιμής αυτής τής διάρκειας σημαίνει, ότι δεν γνωρίζουμε αν η θεραπεία με στατίνες θα οδηγήσει σε ένα αυξημένο ποσοστό καρκίνου τις επόμενες δεκαετίες. Για το λόγο αυτόν οι drs Newman και Hulley, συνέστησαν, ότι οι στατίνες πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για ασθενείς με πολύ υψηλό κίνδυνο για καρδιοπάθεια και να αποφεύγονται από άτομα με προσδόκιμο ζωής περισσότερο από δέκα με είκοσι χρόνια. Υγιείς άνθρωποι με υψηλή χοληστερίνη ως μόνο παράγοντα κινδύνου ανήκουν στην τελευταία κατηγορία. Οι φαρμακευτικές εταιρείες στατινών όμως, σε αυτή την κατηγορία ατόμων αποβλέπουν, για να αυξήσουν τα κέρδη τους.
Αυτή η παρενέργεια απετέλεσε απειλή για τα οικονομικά συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών στατινών. Όχι μόνο δεν αποσιώπησαν το γεγονός, ότι οι στατίνες προκαλούν καρκίνο σε πειραματόζωα, αλλά έχουν οργανώσει μελέτες, που δείχνουν, ότι οι στατίνες, αντί να προκαλούν καρκίνο, στην πραγματικότητα τον προλαμβάνουν. Η είδηση αυτή, ότι δήθεν οι στατίνες προλαμβάνουν τον καρκίνο, δημοσιεύτηκε σε πολλά έντυπα.
Η πραγματικότητα όμως, είναι εντελώς διαφορετική. Έγινε μια μετα-ανάλυση των δοκιμών στατινών και δημοσιεύτηκε στο JAMA, που εξέταζε για επίδραση στον καρκίνο. Ας δούμε τι αναφέρει το εν λόγω δημοσίευμα: «Στην παρούσα μετα-ανάλυσή μας, οι στατίνες δεν μείωσαν τη συχνότητα τού καρκίνου ή των θανάτων από καρκίνο. Δεν σημειώθηκαν μειώσεις για τους καρκίνους τού μαστού, τού παχέος εντέρου, τού γαστρεντερικού σωλήνα, τού προστάτη, τής αναπνευστικής οδού και τού δέρματος (μελάνωμα), όταν χρησιμοποιήθηκαν στατίνες... Οι ασθενείς στη μετα-ανάλυσή μας θεραπεύτηκαν κυρίως με Simvastatin και Pravastatin. Αξιολογήσαμε την Pravastatin μόνη και την Simvastatin μόνη στη συχνότητα καρκίνου και στους θανάτους από καρκίνο και δεν βρήκαμε επίδραση».
Έτσι, ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις, ότι οι στατίνες προστατεύουν από τον καρκίνο, υπάρχουν αποδείξεις, ότι αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο. Μια μεγάλη δοκιμή στατινών στην Ιαπωνία, η μελέτη J-LIT, βρήκε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, που ήταν υπερανταποκρινόμενοι στη Simvastatin, δηλαδή τα επίπεδα τής LDL τους έπεφταν πολύ, όταν τους δινόταν το φάρμακο. Σε αυτή την ομάδα υπήρξε σημαντική αύξηση στους θανάτους από καρκίνο. Στη μελέτη PROSPER -σε μια από τις λίγες δοκιμές στατινών, που έγιναν σε ηλικιωμένους ανθρώπους- υπήρξαν 24 περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου στην ομάδα στατινών, απ’ ότι στην ομάδα placebo. Στη μελέτη CARE υπήρξαν 12 περιπτώσεις καρκίνου τού μαστού στην ομάδα στατινών έναντι μίας περίπτωσης στην ομάδα placebo. Όλα αυτά βέβαια δεν αποτελούν σίγουρη απόδειξη, ότι οι στατίνες προκαλούν καρκίνο. Στις δύο πρώτες δοκιμές Simvastatin 4S και HPS, περισσότεροι ασθενείς στην ομάδα θεραπείας είχαν ένα καρκίνο τού δέρματος, που δεν ήταν μελάνωμα.
Μια ομάδα ιαπώνων ερευνητών σε πέντε νοσοκομεία στο Τόκυο, μελέτησαν αν καρκινοπαθείς είχαν θεραπευτεί με στατίνες περισσότερο από άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό το σκοπό επέλεξαν ασθενείς με διάφορες μορφές καρκίνων τού λεμφικού και άτομα ελέγχου τής ίδιας ηλικίας και φύλου, που μπήκαν σε άλλα τμήματα των νοσοκομείων την ίδια περίοδο για άλλες ασθένειες. Αυτό που βρήκαν ήταν, ότι σε σύγκριση με τους ασθενείς ελέγχου, σχεδόν διπλάσιοι καρκινοπαθείς ήταν σε θεραπεία με στατίνες. (10)
Η μελέτη τους καθαρά έδειξε, ότι οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο τού λεμφικού μετά από τέσσερα ή πέντε χρόνια θεραπείας.
Στη δοκιμή SEAS, ένα νέο φάρμακο, που ονομάζεται Ezetimibe προστέθηκε σε μια δόση του Simvastatin. (11) Το Ezetimible χαμηλώνει τη χοληστερίνη εμποδίζοντας την απορρόφησή του από το έντερο. Η συνδυασμένη επίδραση των δύο αυτών φαρμάκων ήταν αποτελεσματική, επειδή η χοληστερίνη μειώθηκε περισσότερο από 60%. Μετά από τέσσερα περίπου χρόνια 11,1% στην ομάδα θεραπείας είχαν καρκίνο έναντι 7,5% στην ομάδα ελέγχου, που δεν θεραπεύτηκε.
Αλλά και τα φάρμακα μείωσης τής χοληστερίνης, οι φιμπράτες, μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο στους ανθρώπους. Η dr. Gloria Troendle, υποδιευθύντρια στο Division of Metabolism and Endocrine Drug Products (Τομέας φαρμακευτικών προϊόντων για τον μεταβολισμό και το ενδοκρινικό σύστημα) για την FDA, σημείωσε, ότι το φάρμακο μείωσης τής χοληστερίνης Gemfibrozil ανήκε στην κατηγορία φαρμάκων, τα οποία επανειλημμένα έχουν φανεί, ότι αυξάνουν τα ποσοστά θανάτου ανάμεσα στους χρήστες. Η dr. Troendle ανέφερε επίσης, ότι η FDA έχει εγκρίνει για μακρόχρονη χρήση ένα φάρμακο σαν το Gemfibrozil, το οποίο προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους. Και άλλοι επιστήμονες είχαν τις ίδιες ανησυχίες για το Gemfibrozil. Η Elizabeth Barbehenn, PhD, συμπέρανε στην FDA: «Οι φιμπράτες πρέπει να θεωρούνται δυνητικά καρκινογόνα για τους ανθρώπους».
Αλλά με ποιο μηχανισμό τα φάρμακα μείωσης τής χοληστερίνης προκαλούν καρκίνο; Ο dr. Michael Simons τού Ιατρικού Κέντρου Beth Israel Deaconess στη Βοστόνη σε ένα δημοσίευμά του στο Nature Medicine δείχνει, ότι οι στατίνες μιμούνται ένα συστατικό γνωστό ως VEGF (Vascular endothelial growth factors = Αγγειακοί ενδοθηλιακοί παράγοντες ανάπτυξης). Το VEGF προάγει την ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων, μια διαδικασία γνωστή ως αγγειογένεση. Ενώ η αγγειογένεση μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αρτηριών, το όφελος γρήγορα ακυρώνεται από τη δυνατότητα για ανάπτυξη καρκίνου. (12)
Το British Journal of Cancer αναφέρει, ότι το VEGF παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη τού καρκίνου τού παχέος εντέρου. Για αυτούς, που έχουν ήδη όγκους, το VEGF και τα συστατικά που μιμούνται το VEGF μειώνουν σημαντικά τον χρόνο επιβίωσής τους. (13)
Καρδιακή ανεπάρκεια
Το συνένζυμο Q10 (CoQ10) βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα, παντού στο σώμα, για αυτό και ονομάζεται Ubiquinone. Βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις σε κύτταρα υψηλής ενέργειας, όπως τα μυικά, και ιδιαίτερα στα καρδιακά μυικά κύτταρα, όπου παίζει κύριο ρόλο στην παραγωγή τής ATP. Η ATP είναι για ένα κύτταρο, ό,τι είναι το καύσιμο για ένα αυτοκίνητο. Η μετατροπή τής ATP σε ADP απελευθερώνει την ενέργεια, που τα κύτταρα χρειάζονται, για να δουλέψουν. Όταν η ATP τελειώνει, το κύτταρο πεθαίνει. Κάτι που σημαίνει, ότι η μείωση στην παραγωγή τής ATP μπορεί να είναι σοβαρό γεγονός. Ιδιαίτερα στους μύες τής καρδιάς, τους μύες, που δεν μπορούν ποτέ να ξεκουραστούν. Μελέτες σε ζώα και σε ανθρώπους έχουν δείξει, ότι μειωμένα επίπεδα CoQ10 μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Το CoQ10 και η χοληστερίνη μοιράζονται ένα βιοσυνθετικό δρόμο. Και τα δύο προέρχονται από το ακετυλοσυνένζυμο Α (Acetyl CoA) και, αν σταματήσεις την HMG CoA reductase δεν μειώνεις μόνο τη σύνθεση τής χοληστερίνης, μειώνεις επίσης και τη σύνθεση τού CoQ10. Αν χαμηλά επίπεδα CoQ10 μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια, και οι στατίνες μπλοκάρουν την παραγωγή του CoQ10, τότε οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια.
Το 1990, ο Karl Folkers, ο βιοχημικός, που πρώτος περίγραψε τη μοριακή δομή τού CoQ10, ανέφερε, ότι η Lovastatin μείωσε τη συγκέντρωση τού CoQ10. Αυτό που επίσης βρήκε, ήταν, ότι η λειτουργία τής καρδιάς ζημιώνεται κι ότι η θεραπεία με CoQ10 ήταν ικανή να τη βελτιώσει. (14)
Εκτός από την πιθανότητα, ότι οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια μπλοκάροντας τη σύνθεση τού CoQ10, μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην έκδοση τής 3ης Δεκεμβρίου τού 2003 στο Journal of the American College of Cardiology, ανέφερε στενή σχέση μεταξύ χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και αυξημένης θνησιμότητας σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Η μελέτη διεξάχθηκε στην Κλινική Royal Brompton Chronic Heart Failure στο Λονδίνο. Οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα χοληστερίνης σε 400 ασθενείς με διάφορους βαθμούς καρδιακής ανεπάρκειας και παρακολούθησαν τα αποτελέσματά τους. Βρήκαν, ότι οι άνθρωποι με επίπεδα χοληστερίνης κάτω των 193,3 mg/dl είχαν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο να πεθάνουν σε σύγκριση με αυτούς, των οποίων τα επίπεδα χοληστερίνης ήταν υψηλότερα.
Φαίνεται λοιπόν, ότι υπάρχουν δύο μηχανισμοί, με τους οποίους οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια. Πρώτον, μπλοκάροντας το CoQ10 κι έτσι μειώνοντας την παραγωγή ενέργειας τού καρδιακού μυός. Δεύτερον, μειώνοντας τα επίπεδα χοληστερίνης. Υπάρχουν καρδιολόγοι, που πιστεύουν, ότι η σύγχρονη απότομη αύξηση τής καρδιακής ανεπάρκειας στον δυτικό κόσμο είναι αποτέλεσμα τής χρήσης στατινών.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες προπαγανδίζουν, ότι οι στατίνες κάνουν δήθεν καλό στην καρδιά, αλλά η πραγματικότητα είναι, ότι μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια, επειδή μπλοκάρουν την παραγωγή τού συνένζυμου Q10.
Στατίνες στο πόσιμο νερό;
Ο dr. John Reckless, πρόεδρος τής Heart UK και διευθυντής στο τμήμα ενδοκρινολογίας στο πανεπιστήμιο τού Bath ανέφερε: «Όλος ο πληθυσμός πρέπει να ακολουθήσει δίαιτα, τρόπο ζωής και μέτρα απώλειας βάρους. Δεν πρέπει να παίρνουμε υψηλά σε λίπη γεύματα και δεν πρέπει να κάνουμε καθιστική ζωή, όλοι να ασκούμαστε κ.λπ., Φυσικά, όλοι τα χρειαζόμαστε αυτά. Αλλά από την άλλη, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται στατίνες από αυτούς, που τώρα τις παίρνουν. Έτσι, πιθανόν οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να έχουν τις στατίνες τους, αν όχι ίσως στο νερό που πίνουν, με το νερό που πίνουν». Καταλάβατε λοιπόν πού το πάνε; Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα λαμβάνουν στατίνες και όχι μόνο αυτό, θα βάλουν τις στατίνες και στο νερό που πίνουμε, όπως στην Αμερική βάζουν στο νερό φθόριο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Law MR., et al., Quantifying effect of statins on low-density lipoprotein cholesterol, ischaemic heart disease, and stroke: systematic review and meta-analysis, British Medical Journal 326 (7404), 1423, 2003.
2. Sinzinger H., et al., J Cardiovasc Pharm 40, 163-171, 2002; Sinzinger H., O’Grady J., Br J Clin Pharmacol 57, 525-528, 2004.
3. Langsjoen PH., et al., Biofactors 25, 147-152, 2005.
4. Muldoon MF., et al., BMJ 301, 309-314, 1990.
5. Morgan RE., et al., Lancet 341, 75-79, 1993.
6. Elias PK., et al., Psychosom Med 67, 24-30, 2005.
7. Golomb BA., Ann Intern Med 128, 478-487, 1998.
8. Golomb BA., Kane T., Dimsdale JE., QJM 97, 229-235, 2004.
9. Newman TB., Hulley SB., Carcinogenicity of lipid-lowering drugs, Journal of the American Medical Association 27, 55-60, 1996.
10. Iwata H., et al., Cancer Science 97, 133-138, 2006.
11. Rossebo AB., et al., N Engl J Med 359, 1343-1356.
12. Nature Medicine 6, 965-966, 1004-1010, September, 2000.
13. Akagi K., et al., Vascular endothelial growth factor-C (VEGF-C) expression in human colorectal cancer tissues, Br J Cancer, 83 (7), 887-891, 2000.
14. Folkers K., et al., Proc Natl Acad Sci USA 87, 8931-8934, 1990.
Μάριος Δημόπουλος
Clinical Nutritionist
Fellow of the American Council of Applied Clinical Nutrition
[email protected]
στο logia-starata
Τεράστια τα κέρδη των φαρμακευτικών από την κινδυνολογία για τη χοληστερίνη και τις πωλήσεις των φαρμάκων που την μειώνουν, τα οποία όμως, παρουσιάζουν σοβαρότατες παρενέργειες Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να δημιουργήσουν κινδυνολογώντας ένα δήθεν πρόβλημα, τη χοληστερίνη, ενώ παρέχουν μια εσφαλμένη λύση, τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης, τις στατίνες. Χειραγωγούμενοι γιατροί, συνεχώς κατεβάζουν τα επίπεδα τής «φυσιολογικής/επιτρεπτής» χοληστερίνης. Αυτό σημαίνει, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουμε στατίνες, για να κατεβάσουμε τα επίπεδα τής χοληστερίνης μας και να προστατευτούμε δήθεν από την καρδιοπάθεια.
Οι στατίνες όμως, αποδεικνύονται πολύ επικίνδυνες για την υγεία μας. Μπορούν να προκαλέσουν τερατογένεση, θάνατο (μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση), μυοπάθεια, αμνησία, βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη και αυτοκτονία, πολυνευροπάθεια, ανικανότητα, ηπατική βλάβη, διαβήτη τύπου II, καρδιακή ανεπάρκεια και καρκίνο.
Πίσω από όλα αυτά κρύβονται βέβαια, τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Οι στατίνες είναι τα φάρμακα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία. Τα κέρδη των φαρμακευτικών έφτασαν -σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα- τα 26 δισεκατομμύρια δολάρια. Η μετατροπή υγιών ανθρώπων σε ασθενείς, αποδεικνύεται, ότι είναι ένα πολύ επικερδές επιχειρηματικό μοντέλο για τις φαρμακοβιομηχανίες...
Οι στατίνες παρουσιάζουν πάνω από 26 δισεκατομμύρια δολάρια πωλήσεις ετησίως.
Στατίνες και οικονομικά συμφέροντα
Οι γιατροί συνεχώς κατεβάζουν τα επίπεδα τής «φυσιολογικής/επιτρεπτής» χοληστερίνης. Έτσι, ενώ τα «φυσιολογικά» επίπεδα τής LDL θεωρούνται στα 100 με 115 mg/dl, νέες οδηγίες τα κατεβάζουν ακόμα πιο χαμηλά, στα 50 με 70 mg/dl. Αυτό σημαίνει, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα πρέπει να πάρουμε στατίνες, για να κατεβάσουμε τα επίπεδα τής χοληστερίνης μας και να προστατευτούμε από την καρδιοπάθεια. Πίσω από αυτές τις οδηγίες όμως, κρύβονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα.
Ας δούμε τι αποκαλύπτει ένα δημοσίευμα τής Washington Post, το οποίο υπογράφει ο Jerome Kassirer, εκδότης τού New England Journal of Medicine και καθηγητής στο Tufts University School of Medicine: «Το NCEP (σ.σ. National Cholesterol Education Program), τμήμα τού NIH (National Institute of Health), αποκάλυψε σκληρότερες οδηγίες για τα επίπεδα τής χοληστερίνης, οδηγίες τόσο αυστηρές, που εκατομμύρια αμερικάνοι ευρισκόμενοι σε κίνδυνο για καρδιοπάθεια, θα πρέπει να πάρουν στατίνες, για να φτάσουν τα νέα χαμηλότερα όρια. Αυτό, που το NCEP δεν αποκάλυψε ήταν, ότι τα περισσότερα μέλη τού πάνελ, που βοήθησαν να γραφτούν οι συστάσεις, είχαν οικονομικούς δεσμούς με τις φαρμακευτικές εταιρείες, που προσδοκούσαν τεράστια κέρδη από την αυξημένη χρήση στατινών.
»Επικριτές, αμέσως διαμαρτυρήθηκαν για τους κρυφούς οικονομικούς δεσμούς και ζήτησαν να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Μέσα στις επόμενες ημέρες, οι σπόνσορες των οδηγιών -το NIH, η AHA (American Heart Association) και το ACC (American College of Cardiology)- δημοσίευσαν τις αποκαλύψεις στην ιστοσελίδα τού NCEP. Η έκταση των συνδέσεων ήταν εντυπωσιακή: από τα εννέα μέλη τού πάνελ, που έγραψαν τις οδηγίες, τα έξι είχαν επιχορηγήσεις έρευνας από τουλάχιστον τρεις και σε μερικές περιπτώσεις από όλες τις πέντε εταιρείες παρασκευής στατινών. Μόνο ένα μέλος δεν είχε καθόλου οικονομικούς δεσμούς… Αυτό δεν φάνηκε τόσο καλό κι έτσι μετά από μια ημέρα ή περισσότερο, ένα άλλο σημείωμα εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα, προσπαθώντας να κάνει τις οδηγίες να φαίνονται πιο αξιόπιστες.»
Αυτό σημαίνει επιστήμη! Καταλάβατε λοιπόν τι παιχνίδι παίζεται; Οι φαρμακευτικές εταιρείες προκαλούν φόβο για τη χοληστερίνη και βάζουν τους χειραγωγούμενους γιατρούς να χαμηλώνουν τα φυσιολογικά επίπεδά της, ώστε όλοι μας να γίνουμε πελάτες των φαρμακευτικών εταιρειών και να παίρνουμε στατίνες, για να μειώσουμε τη χοληστερίνη.
Τεράστια τα κέρδη των φαρμακευτικών
Οι στατίνες, εμπορικά είναι γνωστές ως Atorvastatin (Lipitor), Fluvastatin (Lescol), Lovastatin (Mevacor), Pravastatin (Pravachol), Simvastatin (Zocor) και Rosuvastatin (Crestor). Σύμφωνα με την American Heart Association, πάνω από 105 εκατομμύρια αμερικανοί έχουν επίπεδα ολικής χοληστερίνης 200 mg/dl ή υψηλότερα. Για τη φαρμακευτική βιομηχανία αυτό αντιστοιχεί σε 105 εκατομμύρια δυνητικούς πελάτες.
Με σκοπό το χρηματικό κέρδος οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν εκτοξεύσει μια τεράστια καμπάνια φόβου για τη χοληστερίνη. Αυτή η καμπάνια έχει πείσει όλο τον κόσμο, ότι η LDL είναι κακή κι ότι τα ολικά επίπεδα χοληστερίνης πρέπει να παραμένουν κάτω από 200 mg/dl για την πρόληψη τής καρδιοπάθειας.
Οι επαγγελματίες κινδυνολόγοι τού NCEP, έχουν καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να δημιουργήσουν ένα δήθεν πρόβλημα, τη χοληστερίνη, ενώ παρέχουν μια εσφαλμένη λύση, τα φάρμακα μείωσης της χοληστερίνης γνωστά ως φιμπράτες και τη νεότερη τάξη φαρμάκων γνωστή ως στατίνες. Η μετατροπή υγιών ανθρώπων σε ασθενείς, αποδεικνύεται, ότι είναι ένα πολύ επικερδές επιχειρηματικό μοντέλο για τις φαρμακοβιομηχανίες.
Οι στατίνες είναι τα φάρμακα, που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην ιστορία. Τα φάρμακα μείωσης τής χοληστερίνης έφτασαν στις 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια πωλήσεις το 2002. Το 2004 το Lipitor έγινε το πρώτο συνταγογραφόμενο φάρμακο, που έκανε περισσότερο από 10 δισεκατομμύρια ετήσιες πωλήσεις. Σήμερα, το Forbes Magazine, μας λέει, ότι οι στατίνες παρουσιάζουν 26 δισεκατομμύρια πωλήσεις.
Σοβαρές οι παρενέργειες των στατινών
Τα φάρμακα, που επεμβαίνουν στις φυσιολογικές σωματικές λειτουργίες, συνήθως έχουν παρενέργειες. Αυτό συμβαίνει και με τις στατίνες. Οι φαρμακοβιομηχανίες στατινών προσπαθούν να μας πείσουν, ότι οι παρενέργειες των στατινών είναι σπάνιες και ήπιες κι αυτό είναι φυσικό να το κάνουν, διότι από τα φάρμακα αυτά έχουν μεγάλα κέρδη. Αυτά τα φάρμακα δίνονται σε εκατομμύρια ανθρώπους για μια ολόκληρη ζωή. Αρκεί να αναφέρουμε, ότι το 2002, τα κέρδη τής Pfizer από την Atorvastatin ήταν 9 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με το BMJ (British Medical Journal), από 164 δοκιμές στατινών μόνο οι 48 ανέφεραν τον αριθμό των συμμετεχόντων και μία ή περισσότερες παρενέργειες, που προκλήθηκαν από το φάρμακο. (1) Μα είναι ιατρική αυτό; Υποτίθεται, ότι η ιατρική φροντίζει για την υγεία των ανθρώπων, αλλά τελικά φαίνεται, ότι η ιατρική είναι υποχείριο των φαρμακευτικών εταιρειών.
Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν στατίνες, για να μειώσουν τη χοληστερίνη. Οι στατίνες όμως, προκαλούν σοβαρές παρενέργειες.
Τερατογενέσεις
Οι στατίνες αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, διότι δεν έχουν ελεγχθεί σε έγκυες γυναίκες. Έτσι, οι εταιρείες φαρμάκων αναγράφουν, ότι το φάρμακο αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, για να είναι ασφαλείς. Υπάρχουν όμως δεδομένα, που δείχνουν, ότι οι στατίνες προκαλούν ανωμαλίες εμβρύου. Τον Απρίλιο τού 2004, ένα άρθρο δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine με τίτλο: «Central nervous system and limb anomalies in case reports of first trimester statin exposure.» Καθώς οι στατίνες αντεδείκνυνται στην εγκυμοσύνη, δεν υπήρχαν πολλά δεδομένα. Κατάφεραν όμως να βρουν 178 περιπτώσεις. Αυτός ο αριθμός μειώθηκε μέσα από ξαφνικές αποβολές και απώλεια παρακολούθησης σε ένα τελικό αριθμό 52 επιβεβαιωμένων περιπτώσεων. Από αυτές τις 52 υπήρχαν 20 αναφορές για δυσμορφία, όπως σοβαρές ανωμαλίες τού νευρικού συστήματος, μονόπλευρες ελλείψεις άκρων, σύνθετες ανωμαλίες κατωτέρων άκρων και πολλά άλλα.
Προκαλούν λοιπόν οι στατίνες τερατογένεση; 20 σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου σε 52 παιδιά είναι ένας εξαιρετικά σοβαρός αριθμός. Η μελέτη αυτή από μόνη της αποτελεί απόδειξη, ότι οι στατίνες είναι επικίνδυνες στην εγκυμοσύνη και προκαλούν σοβαρές ανωμαλίες εμβρύου, μια πεποίθηση, που ενισχύεται από το γεγονός, ότι οι ανωμαλίες ταιριάζουν με τις γνωστές επιδράσεις τής αναστολής σύνθεσης χοληστερίνης στο έμβρυο.
Όμως και αυτό το αρνούνται οι φαρμακευτικές εταιρείες. Απλώς λένε, ότι τα φάρμακα αυτά δεν έχουν ελεγχθεί στην εγκυμοσύνη. Δεν αναφέρουν, ότι μπορεί να προκαλέσουν τερατογένεση.
Οι στατίνες μπορεί να σας σκοτώσουν
Οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο σε ανθρώπους. Αυτό μπορούν να το κάνουν μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση, που είναι η διάλυση τού σκελετικού μυός. Βασικά, οι μύες διαλύονται, τα παραπροϊόντα από αυτή τη διαδικασία καταστρέφουν τα νεφρά και μπορεί να επέλθει ο θάνατος από νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό βέβαια, δεν είναι συνηθισμένο.
Σύμφωνα με μια αναφορά, στις ΗΠΑ υπήρχαν μόνο 871 αναφορές ραβδομυόλυσης με στατίνες, 38 από τις οποίες ήταν θανατηφόρες. Λίγα χρόνια μετά την εισαγωγή τής στατίνης Baycol τής Bayer, 50 ασθενείς, που πήραν το φάρμακο, αναφέρθηκε, ότι έχουν πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια και η Bayer αναγκάστηκε να το αποσύρει από την αγορά. Σύμφωνα με μια πιο πρόσφατη αναφορά τής Bayer, περισσότεροι από 100 ασθενείς είχαν πεθάνει από νεφρική ανεπάρκεια. Ο αριθμός των ασθενών, που ήταν σε θεραπεία διάλυσης ή έχουν μεταμόσχευση νεφρού λόγω αυτής τής παρενέργειας είναι άγνωστος.
Παγκόσμια προπαγάνδα για τις στατίνες. Προσπαθούν να μας πείσουν, ότι οι στατίνες αποτελούν τη λύση για την υψηλή χοληστερίνη.
Έχετε ποτέ ακούσει, ότι οι στατίνες μπορεί να σας σκοτώσουν; Η απάντηση είναι πιθανόν όχι. Για σκεφτείτε τι θα γινόταν αν μια φυτική ουσία, μια βιταμίνη ή ένα βότανο, που μπορούσε να μειώσει τη χοληστερίνη, είχε ως παρενέργεια, έστω και σπάνια, να προκαλέσει τον θάνατο σε ανθρώπους. Γιατί λοιπόν δεν έχετε ακούσει για αυτή την παρενέργεια των στατινών; Άρα ως εδώ έχουμε δύο σοβαρές παρενέργειες, που δεν έχετε ακούσει: τερατογένεση και ραβδομυόλυση, που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο. Ας προχωρήσουμε όμως και με άλλες παρενέργειες.
Μυοπάθεια
Το μεγάλο πρόβλημα με τις στατίνες δεν είναι ότι σκοτώνουν λίγες εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά, ότι δημιουργούν μια τεράστια γκάμα από ανεπιθύμητες ενέργειες, πολλές από τις οποίες περνάνε απαρατήρητες. Αισθάνεστε κουρασμένοι; Νιώθετε μυικούς πόνους; Ακόμα κι αν υποφέρετε από μια ολοκληρωμένη παρενέργεια, οι περισσότεροι γιατροί αρνούνται να δεχθούν, ότι αυτό μπορεί πιθανόν να έχει να κάνει με τις στατίνες που παίρνετε.
Αν και η ραβδομυόλυση είναι σπάνια, οι μυικοί πόνοι και η μυική αδυναμία είναι σχετικά συχνοί με τη χρήση στατινών. Οι στατίνες μπλοκάρουν ένα ένζυμο, που είναι απαραίτητο για την παραγωγή τής Mevalonate, που αποτελεί το δομικό λίθο όχι μόνο για τη χοληστερίνη, αλλά επίσης για ένα συστατικό, που ονομάζεται συνένζυμο Q10. Αυτό το συστατικό βρίσκεται στα μιτοχόνδρια των κυττάρων μας. Δεν παράγεται ενέργεια χωρίς αυτό το ζωτικό μόριο και η σημασία του είναι μεγάλη για τα μυικά κύτταρα. Και τα μυικά παράπονα είναι η πιο συχνή παρενέργεια από θεραπεία με στατίνες.
Η επίσημη άποψη είναι, ότι περίπου 1% των ανθρώπων, που παίρνουν στατίνες, θα υποφέρουν από μυικό πόνο ή αδυναμία. Ωστόσο, υπάρχουν δεδομένα, που δείχνουν, ότι ο αριθμός των ανθρώπων πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο dr. James K. Liao, διευθυντής τού τμήματος μυικής ιατρικής έρευνας στο Brigham & Women’s Hospital στη Βοστόνη και μεγάλος υποστηρικτής των στατινών, πιστεύει, ότι οι μυικοί πόνοι είναι πολύ περισσότερο κοινοί και συμβαίνουν στο 15 με 20% των ασθενών του.
Οι στατίνες είναι επικίνδυνες για την υγεία σας. Μπορούν να προκαλέσουν τερατογένεση, θάνατο (μέσα από μια παρενέργεια γνωστή ως ραβδομυόλυση), μυοπάθεια, αμνησία, βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη και αυτοκτονία, πολυνευροπάθεια, ανικανότητα, ηπατική βλάβη, διαβήτη τύπου II, καρδιακή ανεπάρκεια και καρκίνο.
Μια ερευνητική ομάδα στην Αυστρία, αποφάσισε να αναλύσει 111 ανθρώπους με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία, που είχαν μπει σε θεραπεία με στατίνες και δεν παραπονέθηκαν για παρενέργειες. Οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν αν υπήρχαν σημάδια μυικής βλάβης. Χρησιμοποίησαν ένα τεστ για εντοπισμό οξειδωτικής βλάβης και βρήκαν, ότι 11 από τους ασθενείς είχαν σημαντικά βιοχημικά σημάδια οξειδωτικής βλάβης στους μύες τους.
Η ίδια ομάδα αυστριακών ερευνητών ανακάλυψε, ότι τα σχετιζόμενα με στατίνες μυικά προβλήματα είναι πολύ πιο πιθανό να συμβούν σε αυτούς, που κάνουν πολύ άσκηση. Εξέτασαν μια ομάδα επαγγελματιών αθλητών με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία και βρήκαν, ότι μόνο 20% από αυτούς μπορούσαν να ανεχθούν τη χρήση στατινών χωρίς να υποφέρουν από μυικούς πόνους και αδυναμία. (2)
Ο dr. Peter Langsjoen και η ομάδα του από το East Texas Medical Center βρήκαν, ότι περισσότεροι από τους μισούς από 50 ασθενείς με καρδιοπάθεια, που ήταν σε θεραπεία με στατίνη, είχαν μυικά προβλήματα, τα οποία εξαφανίστηκαν στους περισσότερους από αυτούς, όταν σταμάτησαν να παίρνουν το φάρμακο. (3)
Αμνησία
Μια άλλη παρενέργεια των στατινών είναι, ότι μπορεί να προκαλέσουν αμνησία και γενικότερα προβλήματα μνήμης. Φυσικά, οι φαρμακευτικές εταιρείες αρνούνται να παραδεχτούν, ότι τα φάρμακά τους προκαλούν μια τόσο σοβαρή παρενέργεια.
Ας δούμε την περίπτωση ενός γιατρού στις ΗΠΑ, που ονομάζεται Duane Graveline. Είναι οικογενειακός γιατρός, αλλά έχει επίσης εκπαιδευτεί ως αστροναύτης στη NASA. Μερικά χρόνια πριν, βρέθηκε, ότι είχε υψηλά επίπεδα χοληστερίνης κι άρχισε θεραπεία με στατίνη. Μετά από λίγο καιρό υπέφερε από ένα συνταρακτικό επεισόδιο απώλειας μνήμης κι έτσι σταμάτησε να παίρνει στατίνη. Δεν είχε επιπλέον προβλήματα τον επόμενο χρόνο και έτσι ο γιατρός του τον έπεισε να ξαναρχίσει τη στατίνη. Σύντομα, άρχισε να υποφέρει από μια πιο σοβαρή απώλεια μνήμης κατά τη διάρκεια τής οποίας γύρισε στα εφηβικά του χρόνια ανίκανος να θυμηθεί, ότι είχε εκπαιδευτεί ως γιατρός. Αφού επανάκτησε τη μνήμη του, προβληματίστηκε τόσο από όλο το επεισόδιο, ώστε αποφάσισε να σταματήσει να παίρνει στατίνες.
Η διάγνωση των θεραπόντων γιατρών ήταν καθολική αμνησία άγνωστης αιτίας. Αρνούνταν να δεχτούν την πιθανότητα, ότι η στατίνη μπορούσε να είναι η αιτία. Έτσι, ο dr. Graveline δημοσίευσε μια επιστολή στην ιστοσελίδα, που ονομαζόταν People’s Pharmacy ρωτώντας, αν κάποιος άλλος, που έπαιρνε στατίνες, είχε υποφέρει από το ίδιο πράγμα. Αμέσως κατακλύστηκε από εκατοντάδες περιπτώσεις από ασθενείς, που περίγραφαν μια μεγάλη ποικιλία νοητικών παρενεργειών από αμνησία και σοβαρή απώλεια μνήμης μέχρι σύγχυση και αποπροσανατολισμό, όλα συνδεόμενα με τις στατίνες, περισσότερο με την Atorvastatin. Η απάντηση τής συμβατικής ιατρικής κοινότητας ήταν, ότι οι στατίνες είναι ασφαλείς και έχουν πολύ λίγες παρενέργειες.
Βίαιη συμπεριφορά, κατάθλιψη, αυτοκτονία
Από τις αρχές της δεκαετίας τού ΄60, αναγνωρίστηκε, ότι οι άνθρωποι που έπαιρναν φάρμακα για τη μείωση τής χοληστερίνης, είχαν την τάση να πεθαίνουν πιο συχνά από βίαιους θανάτους, ατυχήματα, αυτοκτονίες κι άλλα παρόμοια. Αυτά είχαν θεωρηθεί τότε συμπτωματικά ευρήματα, διότι κανένας δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ένα χαμηλό επίπεδο χοληστερίνης μπορεί να συνδέεται με βίαιους θανάτους.
Πριν τριάντα χρόνια κανένας δεν ήξερε, ότι η χοληστερίνη έχει να κάνει με τη λειτουργία τού εγκεφάλου. Αυτό, παρά το γεγονός, ότι ο εγκέφαλος περιέχει 25% τού συνολικού ποσού χοληστερίνης στο σώμα και 2% τού συνολικού βάρους τού εγκεφάλου είναι χοληστερίνη. Ωστόσο, έχει πρόσφατα ανακαλυφθεί, ότι αν θέλουμε ο εγκέφαλος να λειτουργήσει, χρειάζεται χοληστερίνη. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Χοληστερίνη: Μια σύγχρονη ιατρική απάτη.)
Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον dr. Frank Pfrieger εξέταζαν τη λειτουργία των νευρογλοιακών κυττάρων στον εγκέφαλο. Ήταν γνωστό, ότι αυτά τα κύτταρα έχουν έναν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των συνάψεων (των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων). Ήταν επίσης γνωστό, ότι τα νευρογλοιακά κύτταρα απελευθερώνουν ένα συστατικό, το οποίο επιτρέπει τις συνάψεις να σχηματιστούν και να λειτουργήσουν. Χωρίς αυτό το συστατικό ο εγκέφαλός μας θα ήταν σχεδόν εντελώς άχρηστος. Και ποιο είναι αυτό το θαυματουργό συστατικό; Οι ερευνητές πρότειναν, ότι είναι η χοληστερίνη.
Ίσως γνωρίζετε τι είναι η σεροτονίνη. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης είναι μια από τις κύριες εγκεφαλικές ανωμαλίες, που σχετίζονται με την κατάθλιψη. Και τι δουλειά έχει η σεροτονίνη με τη χοληστερίνη; Εκτός από τη σημαντική λειτουργία τής χοληστερίνης στον σχηματισμό συνάψεων έχει τώρα βρεθεί, ότι τα χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης μειώνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο.
Η χαμηλή σεροτονίνη έχει επίσης συνδεθεί με βία και επιθετικότητα. Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Jian Zhang εξέτασαν τη σύνδεση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και τής ιστορίας σχολικής βίας. Οι ερευνητές συμπέραναν, ότι «ανάμεσα στα μη αφρικανικής καταγωγής παιδιά στην Αμερική, η χαμηλή ολική χοληστερίνη συνδέεται με σχολική βία και αποβολή κι ότι η χαμηλή ολική χοληστερίνη μπορεί να είναι ένας παράγοντας κινδύνου για επιθετικότητα. Τα αποτελέσματα τής μελέτης αυτής είναι σύμφωνα με την πλειονότητα των προηγούμενων μελετών, που εξέταζαν τις σχέσεις μεταξύ χαμηλής χοληστερίνης και διάφορων μορφών επιθετικότητας στους ενήλικες».
Το Royal College of Psychiatry, δημοσίευσε μια μελέτη, που εξέταζε το ρόλο τής χοληστερίνης στην κατάθλιψη και την αυτοκτονία. Ο τίτλος τής μελέτης ήταν «Low cholesterol may indicate risk of suicide» (Η χαμηλή χοληστερίνη ίσως δείχνει κίνδυνο αυτοκτονίας). Η χαμηλή χοληστερίνη μπορεί με κάποιο τρόπο να επιδρά στη λειτουργία τού κεντρικού νευρικού συστήματος.
Θεωρείται, ότι η χοληστερίνη μπορεί να επιδράσει στη σεροτονίνη, ένα νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο, τα χαμηλά επίπεδα τού οποίου συνδέονται -όχι μόνο με κατάθλιψη και αυτοκτονία, αλλά επίσης- με επιθετικότητα και παρορμητικότητα.
Σε μια επιθεώρηση δοκιμών, που έγιναν πριν την εισαγωγή των στατινών, ο Matthew Muldoon και η ομάδα του από το πανεπιστήμιο τού Pittsburgh στην Pensylvania βρήκαν, ότι ένας μεγάλος αριθμός θεραπευμένων ατόμων πέθαναν από βία ή αυτοκτονία. (4) Επίσης, επισήμαναν, ότι υπάρχει χαμηλή χοληστερίνη συχνότερα σε εγκληματίες και σε ανθρώπους με ασθένειες βίας ή επιθετική συμπεριφορά.
Ο David Horrobin, πρώην εκδότης τού Medical Hypotheses, έγραψε, ότι οι πιο σοβαρές συνέπειες των μέτρων μείωσης τής χοληστερίνης δεν είναι εμφανείς. Αν χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης προκαλούν βία και κατάθλιψη, τότε η επέμβαση για μείωση τής χοληστερίνης σε μεγάλη κλίμακα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια γενική στροφή σε πιο βίαια πρότυπα συμπεριφοράς. Η αυξημένη αυτή βία έχει ως αποτέλεσμα περισσότερη επιθετικότητα στη δουλειά και στην οικογένεια, περισσότερη παιδική κακομεταχείριση και περισσότερο ξυλοδαρμό γυναικών. Τέτοια γεγονότα δεν καταγράφονται στις δοκιμές.
Τα συμπεράσματα τού Muldoon και των συνεργατών του ενισχύθηκαν από μια σουηδική έρευνα περισσότερων από 50.000 ατόμων, που παρακολουθήθηκαν για 20 χρόνια. (5) Κατά τη διάρκεια των έξι πρώτων χρόνων, διαπράχθηκαν πέντε φορές περισσότερες αυτοκτονίες από αυτούς, των οποίων η χοληστερίνη ήταν χαμηλή σε σύγκριση με αυτούς, των οποίων η χοληστερίνη ήταν υψηλή.
Στη μελέτη Framingham, αυτοί, των οποίων η χοληστερίνη ήταν χαμηλότερη, είχαν χαμηλότερο βαθμό προσοχής, συγκέντρωσης και ευχέρειας λόγου από τους άλλους. (6)
Η Beatrice Golomb, καθηγήτρια ιατρικής στο πανεπιστήμιο τής California στο San Diego, έχει αφιερώσει πολύ από τις έρευνές της στις παρενέργειες των στατινών και είναι η πιο καλά πληροφορημένη ερευνήτρια σε αυτό τον τομέα. Σε μια σχολαστική ανάλυση όλων των προηγούμενων μελετών σε αυτό το θέμα συμπέρανε, ότι η σύνδεση είναι αιτιολογική κι ότι ο κίνδυνος τής πρόκλησης βίαιης συμπεριφοράς πρέπει να λαμβάνεται υπ΄ όψη πριν οι γιατροί συμβουλέψουν μέτρα μείωσης τής χοληστερίνης. (7) Ανέφερε επίσης ασθενείς με σοβαρή ευερεθιστότητα στη θεραπεία στατινών. Όλοι αυτοί ξαναβρήκαν τη φυσική τους, πιο υπομονετική προσωπικότητα μετά τη διακοπή τής θεραπείας και τα συμπτώματα επανεμφανίστηκαν, όταν ξανάρχισαν τη θεραπεία με τα φάρμακα. (8)
Πολυνευροπάθεια
Η πολυνευροπάθεια, γνωστή επίσης ως περιφερική νευροπάθεια, χαρακτηρίζεται από δυσκολία στο περπάτημα, δυσκολία στη χρήση των βραχιόνων, των χεριών και των ποδιών, αλλαγές αίσθησης (συνήθως στους βραχίονες, στα χέρια και στα πόδια), όπως πόνο, κάψιμο, τσούξιμο, μούδιασμα και μειωμένη αίσθηση, δυσκολία στην κατάποση, απώλεια λειτουργίας μυών ή αίσθησης στους μύες, πόνο στις αρθρώσεις, βραχνάδα ή αλλαγές στη φωνή και κόπωση.
Ερευνητές, που μελέτησαν μισό εκατομμύριο ανθρώπους στη Δανία, βρήκαν, ότι αυτοί που πήραν στατίνες ήταν σημαντικά πιο πιθανό να αναπτύξουν πολυνευροπάθεια. Σε μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο American Academy of Neurology, οι ερευνητές βρήκαν, ότι οι ασθενείς που θεραπεύτηκαν με στατίνες για δύο ή περισσότερα χρόνια είχαν 2.640% αύξηση στον κίνδυνο ιδιοπαθούς (που προκαλείται από ένα φάρμακο) πολυνευροπάθειας.
Ανικανότητα
Στο St. Thomas Hospital στο Λονδίνο, ο dr. Anthony Wierbicki και η ομάδα του ρώτησαν άνδρες καρδιοπαθείς, που επρόκειτο να ξεκινήσουν θεραπεία με στατίνη, για τις σεξουαλικές τους λειτουργίες. Μετά από λίγους μήνες θεραπείας με στατίνη ένας στους πέντε ασθενείς σημείωσε σημαντική πτώση τής σεξουαλικής του ικανότητας.
Ηπατική βλάβη
Η ηπατική βλάβη είναι πολύ συχνή αν και όχι σοβαρή. Κυρίως παίρνει τη μορφή ανεβασμένων επιπέδων ένζυμων ήπατος στην κυκλοφορία τού αίματος. Αυτά φεύγουν, όταν σταματάτε να παίρνετε τις στατίνες. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις ηπατικής ανεπάρκειας από στατίνες, αλλά αυτές είναι σχετικά σπάνιες.
Καρκίνος
Οι ερευνητές Thomas Newman και ο Stephen Hulley από το πανεπιστήμιο τής California, σε μια μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε το 1996 στο Journal of the American Medical Association, αναφέρουν: «Όλα τα μέλη από τα δύο πιο δημοφιλή είδη φαρμάκων, που μειώνουν τα λιπίδια (οι φιμπράτες και οι στατίνες) προκαλούν καρκίνο σε τρωκτικά, σε μερικές περιπτώσεις σε επίπεδα έκθεσης των ζώων κοντά σε αυτά, που συνταγογραφούνται στους ανθρώπους... Εικασία αυτής τής απόδειξης καρκινογένεσης από τα τρωκτικά στους ανθρώπους είναι μια αβέβαιη διαδικασία. Μακρόχρονες κλινικές δοκιμές και προσεκτική παρακολούθηση χρειάζονται τις επόμενες δεκαετίες, για να διαπιστωθεί αν τα φάρμακα, που μειώνουν τη χοληστερίνη, προκαλούν καρκίνο στους ανθρώπους. Στο μεταξύ, τα αποτελέσματα των πειραμάτων σε ζώα και ανθρώπους προτείνουν, ότι η θεραπεία με φάρμακα που μειώνουν τα λιπίδια, ιδιαίτερα με τις φιμπράτες και τις στατίνες, θα πρέπει να αποφεύγονται εκτός από ασθενείς με υψηλό βραχύχρονο κίνδυνο καρδιαγγειακής ασθένειας.» (9)
Οι εν λόγω επιστήμονες αναρωτήθηκαν γιατί τα φάρμακα αυτά έχουν εγκριθεί από την FDA (Food and Drug Administration). Επειδή η κρυφή περίοδος μεταξύ τής έκθεσης σε ένα καρκινογόνο και της συχνότητας κλινικού καρκίνου σε ανθρώπους μπορεί να είναι 20 χρόνια ή περισσότερο, η έλλειψη κάποιας ελεγχόμενης δοκιμής αυτής τής διάρκειας σημαίνει, ότι δεν γνωρίζουμε αν η θεραπεία με στατίνες θα οδηγήσει σε ένα αυξημένο ποσοστό καρκίνου τις επόμενες δεκαετίες. Για το λόγο αυτόν οι drs Newman και Hulley, συνέστησαν, ότι οι στατίνες πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για ασθενείς με πολύ υψηλό κίνδυνο για καρδιοπάθεια και να αποφεύγονται από άτομα με προσδόκιμο ζωής περισσότερο από δέκα με είκοσι χρόνια. Υγιείς άνθρωποι με υψηλή χοληστερίνη ως μόνο παράγοντα κινδύνου ανήκουν στην τελευταία κατηγορία. Οι φαρμακευτικές εταιρείες στατινών όμως, σε αυτή την κατηγορία ατόμων αποβλέπουν, για να αυξήσουν τα κέρδη τους.
Αυτή η παρενέργεια απετέλεσε απειλή για τα οικονομικά συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών στατινών. Όχι μόνο δεν αποσιώπησαν το γεγονός, ότι οι στατίνες προκαλούν καρκίνο σε πειραματόζωα, αλλά έχουν οργανώσει μελέτες, που δείχνουν, ότι οι στατίνες, αντί να προκαλούν καρκίνο, στην πραγματικότητα τον προλαμβάνουν. Η είδηση αυτή, ότι δήθεν οι στατίνες προλαμβάνουν τον καρκίνο, δημοσιεύτηκε σε πολλά έντυπα.
Η πραγματικότητα όμως, είναι εντελώς διαφορετική. Έγινε μια μετα-ανάλυση των δοκιμών στατινών και δημοσιεύτηκε στο JAMA, που εξέταζε για επίδραση στον καρκίνο. Ας δούμε τι αναφέρει το εν λόγω δημοσίευμα: «Στην παρούσα μετα-ανάλυσή μας, οι στατίνες δεν μείωσαν τη συχνότητα τού καρκίνου ή των θανάτων από καρκίνο. Δεν σημειώθηκαν μειώσεις για τους καρκίνους τού μαστού, τού παχέος εντέρου, τού γαστρεντερικού σωλήνα, τού προστάτη, τής αναπνευστικής οδού και τού δέρματος (μελάνωμα), όταν χρησιμοποιήθηκαν στατίνες... Οι ασθενείς στη μετα-ανάλυσή μας θεραπεύτηκαν κυρίως με Simvastatin και Pravastatin. Αξιολογήσαμε την Pravastatin μόνη και την Simvastatin μόνη στη συχνότητα καρκίνου και στους θανάτους από καρκίνο και δεν βρήκαμε επίδραση».
Έτσι, ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις, ότι οι στατίνες προστατεύουν από τον καρκίνο, υπάρχουν αποδείξεις, ότι αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο. Μια μεγάλη δοκιμή στατινών στην Ιαπωνία, η μελέτη J-LIT, βρήκε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, που ήταν υπερανταποκρινόμενοι στη Simvastatin, δηλαδή τα επίπεδα τής LDL τους έπεφταν πολύ, όταν τους δινόταν το φάρμακο. Σε αυτή την ομάδα υπήρξε σημαντική αύξηση στους θανάτους από καρκίνο. Στη μελέτη PROSPER -σε μια από τις λίγες δοκιμές στατινών, που έγιναν σε ηλικιωμένους ανθρώπους- υπήρξαν 24 περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου στην ομάδα στατινών, απ’ ότι στην ομάδα placebo. Στη μελέτη CARE υπήρξαν 12 περιπτώσεις καρκίνου τού μαστού στην ομάδα στατινών έναντι μίας περίπτωσης στην ομάδα placebo. Όλα αυτά βέβαια δεν αποτελούν σίγουρη απόδειξη, ότι οι στατίνες προκαλούν καρκίνο. Στις δύο πρώτες δοκιμές Simvastatin 4S και HPS, περισσότεροι ασθενείς στην ομάδα θεραπείας είχαν ένα καρκίνο τού δέρματος, που δεν ήταν μελάνωμα.
Μια ομάδα ιαπώνων ερευνητών σε πέντε νοσοκομεία στο Τόκυο, μελέτησαν αν καρκινοπαθείς είχαν θεραπευτεί με στατίνες περισσότερο από άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό το σκοπό επέλεξαν ασθενείς με διάφορες μορφές καρκίνων τού λεμφικού και άτομα ελέγχου τής ίδιας ηλικίας και φύλου, που μπήκαν σε άλλα τμήματα των νοσοκομείων την ίδια περίοδο για άλλες ασθένειες. Αυτό που βρήκαν ήταν, ότι σε σύγκριση με τους ασθενείς ελέγχου, σχεδόν διπλάσιοι καρκινοπαθείς ήταν σε θεραπεία με στατίνες. (10)
Η μελέτη τους καθαρά έδειξε, ότι οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο τού λεμφικού μετά από τέσσερα ή πέντε χρόνια θεραπείας.
Στη δοκιμή SEAS, ένα νέο φάρμακο, που ονομάζεται Ezetimibe προστέθηκε σε μια δόση του Simvastatin. (11) Το Ezetimible χαμηλώνει τη χοληστερίνη εμποδίζοντας την απορρόφησή του από το έντερο. Η συνδυασμένη επίδραση των δύο αυτών φαρμάκων ήταν αποτελεσματική, επειδή η χοληστερίνη μειώθηκε περισσότερο από 60%. Μετά από τέσσερα περίπου χρόνια 11,1% στην ομάδα θεραπείας είχαν καρκίνο έναντι 7,5% στην ομάδα ελέγχου, που δεν θεραπεύτηκε.
Αλλά και τα φάρμακα μείωσης τής χοληστερίνης, οι φιμπράτες, μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο στους ανθρώπους. Η dr. Gloria Troendle, υποδιευθύντρια στο Division of Metabolism and Endocrine Drug Products (Τομέας φαρμακευτικών προϊόντων για τον μεταβολισμό και το ενδοκρινικό σύστημα) για την FDA, σημείωσε, ότι το φάρμακο μείωσης τής χοληστερίνης Gemfibrozil ανήκε στην κατηγορία φαρμάκων, τα οποία επανειλημμένα έχουν φανεί, ότι αυξάνουν τα ποσοστά θανάτου ανάμεσα στους χρήστες. Η dr. Troendle ανέφερε επίσης, ότι η FDA έχει εγκρίνει για μακρόχρονη χρήση ένα φάρμακο σαν το Gemfibrozil, το οποίο προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους. Και άλλοι επιστήμονες είχαν τις ίδιες ανησυχίες για το Gemfibrozil. Η Elizabeth Barbehenn, PhD, συμπέρανε στην FDA: «Οι φιμπράτες πρέπει να θεωρούνται δυνητικά καρκινογόνα για τους ανθρώπους».
Αλλά με ποιο μηχανισμό τα φάρμακα μείωσης τής χοληστερίνης προκαλούν καρκίνο; Ο dr. Michael Simons τού Ιατρικού Κέντρου Beth Israel Deaconess στη Βοστόνη σε ένα δημοσίευμά του στο Nature Medicine δείχνει, ότι οι στατίνες μιμούνται ένα συστατικό γνωστό ως VEGF (Vascular endothelial growth factors = Αγγειακοί ενδοθηλιακοί παράγοντες ανάπτυξης). Το VEGF προάγει την ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων, μια διαδικασία γνωστή ως αγγειογένεση. Ενώ η αγγειογένεση μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αρτηριών, το όφελος γρήγορα ακυρώνεται από τη δυνατότητα για ανάπτυξη καρκίνου. (12)
Το British Journal of Cancer αναφέρει, ότι το VEGF παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη τού καρκίνου τού παχέος εντέρου. Για αυτούς, που έχουν ήδη όγκους, το VEGF και τα συστατικά που μιμούνται το VEGF μειώνουν σημαντικά τον χρόνο επιβίωσής τους. (13)
Καρδιακή ανεπάρκεια
Το συνένζυμο Q10 (CoQ10) βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα, παντού στο σώμα, για αυτό και ονομάζεται Ubiquinone. Βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις σε κύτταρα υψηλής ενέργειας, όπως τα μυικά, και ιδιαίτερα στα καρδιακά μυικά κύτταρα, όπου παίζει κύριο ρόλο στην παραγωγή τής ATP. Η ATP είναι για ένα κύτταρο, ό,τι είναι το καύσιμο για ένα αυτοκίνητο. Η μετατροπή τής ATP σε ADP απελευθερώνει την ενέργεια, που τα κύτταρα χρειάζονται, για να δουλέψουν. Όταν η ATP τελειώνει, το κύτταρο πεθαίνει. Κάτι που σημαίνει, ότι η μείωση στην παραγωγή τής ATP μπορεί να είναι σοβαρό γεγονός. Ιδιαίτερα στους μύες τής καρδιάς, τους μύες, που δεν μπορούν ποτέ να ξεκουραστούν. Μελέτες σε ζώα και σε ανθρώπους έχουν δείξει, ότι μειωμένα επίπεδα CoQ10 μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια.
Το CoQ10 και η χοληστερίνη μοιράζονται ένα βιοσυνθετικό δρόμο. Και τα δύο προέρχονται από το ακετυλοσυνένζυμο Α (Acetyl CoA) και, αν σταματήσεις την HMG CoA reductase δεν μειώνεις μόνο τη σύνθεση τής χοληστερίνης, μειώνεις επίσης και τη σύνθεση τού CoQ10. Αν χαμηλά επίπεδα CoQ10 μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια, και οι στατίνες μπλοκάρουν την παραγωγή του CoQ10, τότε οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια.
Το 1990, ο Karl Folkers, ο βιοχημικός, που πρώτος περίγραψε τη μοριακή δομή τού CoQ10, ανέφερε, ότι η Lovastatin μείωσε τη συγκέντρωση τού CoQ10. Αυτό που επίσης βρήκε, ήταν, ότι η λειτουργία τής καρδιάς ζημιώνεται κι ότι η θεραπεία με CoQ10 ήταν ικανή να τη βελτιώσει. (14)
Εκτός από την πιθανότητα, ότι οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια μπλοκάροντας τη σύνθεση τού CoQ10, μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην έκδοση τής 3ης Δεκεμβρίου τού 2003 στο Journal of the American College of Cardiology, ανέφερε στενή σχέση μεταξύ χαμηλών επιπέδων χοληστερίνης και αυξημένης θνησιμότητας σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Η μελέτη διεξάχθηκε στην Κλινική Royal Brompton Chronic Heart Failure στο Λονδίνο. Οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα χοληστερίνης σε 400 ασθενείς με διάφορους βαθμούς καρδιακής ανεπάρκειας και παρακολούθησαν τα αποτελέσματά τους. Βρήκαν, ότι οι άνθρωποι με επίπεδα χοληστερίνης κάτω των 193,3 mg/dl είχαν διπλάσιο έως τριπλάσιο κίνδυνο να πεθάνουν σε σύγκριση με αυτούς, των οποίων τα επίπεδα χοληστερίνης ήταν υψηλότερα.
Φαίνεται λοιπόν, ότι υπάρχουν δύο μηχανισμοί, με τους οποίους οι στατίνες μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια. Πρώτον, μπλοκάροντας το CoQ10 κι έτσι μειώνοντας την παραγωγή ενέργειας τού καρδιακού μυός. Δεύτερον, μειώνοντας τα επίπεδα χοληστερίνης. Υπάρχουν καρδιολόγοι, που πιστεύουν, ότι η σύγχρονη απότομη αύξηση τής καρδιακής ανεπάρκειας στον δυτικό κόσμο είναι αποτέλεσμα τής χρήσης στατινών.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες προπαγανδίζουν, ότι οι στατίνες κάνουν δήθεν καλό στην καρδιά, αλλά η πραγματικότητα είναι, ότι μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια, επειδή μπλοκάρουν την παραγωγή τού συνένζυμου Q10.
Στατίνες στο πόσιμο νερό;
Ο dr. John Reckless, πρόεδρος τής Heart UK και διευθυντής στο τμήμα ενδοκρινολογίας στο πανεπιστήμιο τού Bath ανέφερε: «Όλος ο πληθυσμός πρέπει να ακολουθήσει δίαιτα, τρόπο ζωής και μέτρα απώλειας βάρους. Δεν πρέπει να παίρνουμε υψηλά σε λίπη γεύματα και δεν πρέπει να κάνουμε καθιστική ζωή, όλοι να ασκούμαστε κ.λπ., Φυσικά, όλοι τα χρειαζόμαστε αυτά. Αλλά από την άλλη, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται στατίνες από αυτούς, που τώρα τις παίρνουν. Έτσι, πιθανόν οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να έχουν τις στατίνες τους, αν όχι ίσως στο νερό που πίνουν, με το νερό που πίνουν». Καταλάβατε λοιπόν πού το πάνε; Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα λαμβάνουν στατίνες και όχι μόνο αυτό, θα βάλουν τις στατίνες και στο νερό που πίνουμε, όπως στην Αμερική βάζουν στο νερό φθόριο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Law MR., et al., Quantifying effect of statins on low-density lipoprotein cholesterol, ischaemic heart disease, and stroke: systematic review and meta-analysis, British Medical Journal 326 (7404), 1423, 2003.
2. Sinzinger H., et al., J Cardiovasc Pharm 40, 163-171, 2002; Sinzinger H., O’Grady J., Br J Clin Pharmacol 57, 525-528, 2004.
3. Langsjoen PH., et al., Biofactors 25, 147-152, 2005.
4. Muldoon MF., et al., BMJ 301, 309-314, 1990.
5. Morgan RE., et al., Lancet 341, 75-79, 1993.
6. Elias PK., et al., Psychosom Med 67, 24-30, 2005.
7. Golomb BA., Ann Intern Med 128, 478-487, 1998.
8. Golomb BA., Kane T., Dimsdale JE., QJM 97, 229-235, 2004.
9. Newman TB., Hulley SB., Carcinogenicity of lipid-lowering drugs, Journal of the American Medical Association 27, 55-60, 1996.
10. Iwata H., et al., Cancer Science 97, 133-138, 2006.
11. Rossebo AB., et al., N Engl J Med 359, 1343-1356.
12. Nature Medicine 6, 965-966, 1004-1010, September, 2000.
13. Akagi K., et al., Vascular endothelial growth factor-C (VEGF-C) expression in human colorectal cancer tissues, Br J Cancer, 83 (7), 887-891, 2000.
14. Folkers K., et al., Proc Natl Acad Sci USA 87, 8931-8934, 1990.
Μάριος Δημόπουλος
Clinical Nutritionist
Fellow of the American Council of Applied Clinical Nutrition
[email protected]
στο logia-starata
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Έτοιμοι να βγουν στην αγορά εργασίας απόφοιτοι των ΙΕΚ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Η Μπάγερν λύγισε την Ρεάλ! [ΒΙΝΤΕΟ]](https://images.newsnowgreece.com/7/71154/i-mpagern-lygise-tin-real-vinteo-1-124x78.jpg)
![Τους έκοψε τα φτερά η Μπάγερν.....!!![ΦΩΤΟ+ΒΙΝΤΕΟ]](https://images.newsnowgreece.com/7/71153/tous-ekopse-ta-ftera-i-mpagernfotovinteo-1-124x78.jpg)
