ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Εσάς σας απατά η μνήμη σας;

Κανείς μας δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι θυμάται τα πάντα. Θυμάστε τι ψωνίσατε από το σουπερμάρκετ στις 23 Οκτωβρίου του 2010 ή ακόμα και το προηγούμενο Σάββατο;

Θυμηθήκατε να πάρετε το κοστούμι σας από το καθαριστήριο χτες; Το πιθανότερο όχι, αλλά δεν ανησυχείτε ιδιαίτερα για αυτό. Οι άνθρωποι έχουν μια μάλλον ρεαλιστική εικόνα για τις καθημερινές αυτές διαλείψεις της βραχείας μνήμης. Ταυτόχρονα, όμως έχουν και μια μη ρεαλιστική και μάλλον κολακευτική εικόνα για την μακρόχρονη μνήμη τους.

Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούν πως οι αναμνήσεις όλων των εμπειριών μας αποθηκεύονται μόνιμα στο μυαλό μας, ακόμα κι αν δεν μπορούμε να φτάσουμε ως αυτές και να τις ανασύρουμε. Ότι όμως καταφέρουμε να θυμηθούμε, το θεωρούμε de facto αξιόπιστο. Είναι όμως έτσι;

Για τη βραχεία μνήμη μας, ισχύει ο μαγικός αριθμός 7 ( συν δύο πάνω ή δύο κάτω, για να είμαστε ακριβείς). Λίστες με περισσότερα από 7 αντικείμενα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ανακληθούν. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος για τον οποίο οι πινακίδες των αυτοκινήτων ή τα αστικά τηλέφωνα είναι παραδοσιακά επταψήφια. Όμως, οι αναμνήσεις μας είναι πιο απατηλές απ’ ότι φανταζόμαστε, ακόμα και σε αυτό το απλοϊκό επίπεδο μνημονικής ανάκλησης.

Ο Κρις Τσάμπρις και ο Νταν Σίμονς, στο βιβλίο τους ” Ο αόρατος γορίλλας” μας καλούν να κάνουμε ένα πείραμα στη μνήμη μας. Παραθέτουν μια λίστα λέξεων, τις οποίες πρέπει να διαβάσουμε για 1 λεπτό και να θυμηθούμε λίγο αργότερα. Η λίστα αυτή ήταν: κρεβάτι, ανάπαυση, ξύπνιος, κουρασμένος, όνειρο, ξύπνημα, λαγοκοιμάμαι, κουβέρτα, γλάρωμα, νάρκη, ροχαλητό, υπνάκος, γαλήνη, χασμουρητό, νύστα.

Αν κάποιος μας ζητούσε να απομνημονεύσουμε τόσο γρήγορα 15 αριθμούς, μάλλον δεν θα το επιχειρούσαμε καν. Με τις λέξεις όμως, ίσως επειδή θεωρούμε πως μπρούμε να συσχετίσουμε νοήματα, είμαστε θρασύτεροι. Θέλετε να δείτε πόσες λέξεις θυμάστε τώρα; Μπείτε στον κόπο και γράψτε τες σε ένα χαρτί.

Οι περισσότεροι από εμάς ακολουθούν και εδώ τον κανόνα του 7. Οι περισσότεροι ανακαλούν κάποιες λέξεις από την αρχή της λίστας και κάποιες από το τέλος της, ξεχνώντας μεγάλο ποσοστό των λέξεων στο μέσον της λίστας.

Όμως η συγκεκριμένη λίστα έχει και μια κρυφή ιδιότητα. Δείτε τις λέξεις που γράψατε στη λίστα σας. Υπάρχει μέσα η λέξη ύπνος; Σύμφωνα με τις έρευνες, το 40% από εμάς θα έχει θυμηθεί τη λέξη “ύπνος” , παρότι η λέξη δεν υπήρχε στη λίστα.

Δεδομένου όμως ότι όλες οι λέξεις της λίστας συνδέονται στενά με την ένοια του ύπνου, όταν έπρεπε να τις θυμηθούμε “το μυαλό μας ανακατασκεύασε τη λίστα όσο καλύτερα μπορούσε, με βάση τόσο την ειδική ανάμνηση των λέξεων που είδατε, όσο και τη γνώση του πως σχετίζονταν γενικά οι λέξεις μεταξύ τους”, λένε οι ερευνητές. η λίστα αυτή, λοιπόν, ήταν ειδικά σχεδιασμένη ώστε να προκαλεί αυτό που ονομάζουμε ψευδή ανάμνηση.

Η μνήμη μας, βλέπετε, δεν καταγράφει σαν βίντεο όλες τις λεπτομέριες γύρω μας. Αντ’ αυτού, καταγράφουμε το νόημα των πραγμάτων γύρω μας και το συσχετίζουμε με αυτά που ήδη ξέρουμε. Και βέβαια, δεν μπορούμε να διακρίνουμε ποιά από αυτά που θυμόμαστε είναι ακριβείς αναμνήσεις και ποιά έχουν κατασκευαστεί με βάση τις γνώσεις ή τις συσχετίσεις που έχουμε κάνει στο μυαλό μας. Αρκετές φορές, δε, η ανάμνηση, μας φαίνεται ολοζώντανη και δεν βρίσκουμε λόγο να αμφιβάλουμε για την ορθότητά της.

Μια άλλη ιδιαίτερότητα της μνήμης μας είναι ότι πολλές φορές έχει την τάση να οικειοποιείται αναμνήσεις άλλων, ιδίως αν το σενάριο εκτυλίσεται σε οικείες για εμάς συνθήκες. Η διαδικασία αυτή αποκαλείται σφάλμα πηγαίας μνήμης. Ξεχνάμε την πηγή μιας ανάμνησης, δεδομένου όμως ότι είναι τόσο ζωντανή, θεωρούμε πως είναι δική μας.

Αν κάποιος μας υπενθυμήσει την προέλευση της συγκεκριμένης ανάμνησης, αρκετές φορές είμαστε σε θέση, με λίγη ντροπή είναι αλήθεια, να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν πρόκειται για δική μας ανάμνηση, αλλά για μια ακόμη ψευδή ανάμνηση.

Η ψευδαίσθηση της μνήμης μας κάνει να πιστεύουμε ότι οι αναμνήσεις, οι πεποιθήσεις και οι πράξεις μας είναι συνεπείς και σταθερές μέσα στο χρόνο. Η αλήθεια είναι διαφορετική: οι άνθρωποι έχουν την τάση να “ξαναδιηγούνται” τις αναμνήσεις τους μέσα από το πρίσμα των τρεχουσών πεποιθήσεών τους ή του πως θα ήθελαν να έχουν γίνει τα πράγματα.

Όταν αλλάζουμε απόψεις μπορεί να αλλάξουν μαζί και οι αναμνήσεις μας, καθώς αυτό που αξιολογούμε ως σημαντικό (και άρα αξιομνημόνευτο) αλλάζει. Επίσης, δεδομένου ότι όπως προαναφέραμε, το μυαλό μας δεν εγγράφει ωε βίντεο αλλά συνάγει και αρκετά συμπεράσματα, όταν αλλάζουν τα συμπεράσματά μας για τη ζωή, αλλάζουν και οι αναμνήσεις μας.

Τι συμβαίνει όμως με τα συγκλονιστικά γεγονότα; Αυτά τουλάχιστον θα πρέπει να μένουν αναλλοίωτα στη μνήμη μας. Δυστυχώς, κι εδώ τα πράγματα δεν είναι έτσι. Για τα σημαντικά γεγονότα αναπτύσουμε από που αποκαλείται αναμνήσεις φλας (flashbulb memories). Οι αναμνήσεις αυτές έχει λεπτομερείς, ζωντανές και αφορούν σε σημαντικές στιγμές της ζωής μας. Είναι ακριβώς αυτός ο πλούτος των λεπτομεριών που μας δημιουργεί την ισχυρή πεποίθηση ότι οι αναμνήσεις μας δεν μπορεί παρά να είναι αληθείς. Όμως και οι αναμνήσεις φλας, παρά τη ζωντάνια και τις λεπτομέριές τους, υπόκεινται στις ίδιες στρεβλώσεις με τις κοινές αναμνήσεις.

Την επομένη της κατάρρευσης των δίδυμων πύργων, οι ψυχολόγοι Τζένιφερ Ταλαρίκο και Ντέιβιντ Ρούμπιν κατέγραψαν τις αναμνήσεις μιας ομάδας φοιτητών τους όσο για το τραγικό εκείνο γεγονός, όσο και για ένα άλλο κοινότυπο, καθημερινό γεγονός της προηγουμένης ημέρας, που επέλεξαν ελεύθερα και κατέγραψαν οι ίδιοι οι φοιτητές.

Μια, 6 και 31 εβδομάδες αργότερα, ζήτησαν από τους φοιτητές τους να ανακαλέσουν τις αναμνήσεις τους για την 11η Σεπτεμβρίου και για το άλλο, συναισθηματικά ασήμαντο γεγονός που είχαν περιγράψει ατην αρχική εξέταση. Όλες οι αναμνήσεις τους, τόσο από την επίθεση στους πύργους όσο και από το ασήμαντο γεγονός που περιέγραψαν, έφθιναν στην ακρίβειά τους όσο απομακρυνόμασταν χρονικά από το αρχικό συμβάν.

Οι αναμνήσεις γινόταν σιγά σιγά ασυνεπείς και περιείχαν ψευδείς μνήμες. Στη φάση αυτή, οι δύο επιστήμονες ζήτησαν από τους φοιτητές να αξιολογήσουν την ακρίβεια της ανάμνησής τους. Για τις καθημερινές αναμνήσεις όλοι είχαν συναίσθηση ότι ξεθωριάζουν και τις εμπιστεύονταν όλο και λιγότερο, Όμως, δεν ίσχυε το ίδιο και για τις αναμνήσεις φλας.

Οι εξεταζόμενοι θεωρούσαν απολύτως αξιόπιστες τις αναμνήσεις τους αυτές. Στην πραγματικότητα, με το πέρασμα του χρόνου, οι αναμνήσεις φλας γίνονται και αυτές εξίσου ανακριβείς με τις καθημερινές αναμνήσεις. Βέβαια, τα συναισθηματικά φορτισμένα συμβάντα είναι ιδιαίτερα πιθανό να δημιουργήσουν ζωντανές και εναργείς αναμνήσεις, αυτό όμως είναι ανεξάρτητο από το από το πόσο ακριβείς είναι αυτές οι αναμνήσεις.

Άρα λοιπόν χρειάζεται “ιδιαίτερη προσοχή όταν κάποιες αναμνήσεις μας συνοδεύονται από ισχυρά συναισθήματα και ζωντανές λεπτομέριες” λένε οι Τσάμπρις και Σίμονς. Είναι εξίσου πιθανό να είναι εσφαλμένες όσο και οι καθημερινές, ασήμαντες αναμνήσεις μας, αλλά είναι πολύ λιγότερο πιθανό να το συνειδητοποιησουμε.
πηγή Tromaktiko