2014-10-22 18:57:24
Η κατηγορία είναι σαφής: χώρες που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, θέτουν σε κίνδυνο την ευημερία των επερχόμενων γενεών. Ισχύει όμως κάτι τέτοιο; Όχι, σύμφωνα με όσα υποστηρίζει μια νέα επιστημονική έρευνα. Πρόκειται για ένα θέμα στο οποίο συγκρούονται οι απόψεις οικονομολόγων, πολιτικών και δημοσιογράφων από το ξέσπασμα της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Όταν μια βιομηχανική χώρα δεν μπορεί να πληρώσει τα χρέη της και κηρύσσει πτώχευση πρόκειται για μια οικονομική καταστροφή ή μια ελάφρυνση για τους κατοίκους της;
«Μικρό οικονομικό θαύμα»
Καθαρή απάντηση στο ερώτημα δεν έδωσε ούτε το κούρεμα χρέους της Ελλάδας, το μοναδικό στην Ε.Ε. Αρχές του 2012 η Ελλάδα διέγραψε τμήμα του χρέους της παίρνοντας δημοσιονομική ανάσα, αλλά από τότε η ελληνική οικονομία πήρε την κατιούσα και μέχρι σήμερα η χώρα δεν μπορεί να εξυγιάνει τα δημοσιονομικά της. Αναζητώντας διδάγματα για το παρόν δύο οικονομολόγοι, η καθηγήτρια στο Χάρβαρντ Κάρμεν Ράινχαρτ και ο Γερμανός συνάδελφος της Κρίστοφ Τράμπες, ανέλυσαν μια σειρά από χρεοκοπίες του παρελθόντος θέτοντας το εξής βασικό ερώτημα: Πώς επιδρά μια απομείωση χρέους ή χρεοκοπία μιας χώρας στην ανάπτυξη και στην ευημερία του λαού της;
Η απάντηση υπάρχει σε μια ερευνητική μελέτη των δύο οικονομολόγων με τον τίτλο «A distant mirror of debt, default and relief» που μόλις δημοσιεύτηκε και γίνεται αναφορά σε αυτή στην αυστριακή εφημερίδα der Standard. Στις περισσότερες περιπτώσεις, υποστηρίζουν οι δύο συγγραφείς, οι χρεοκοπίες επιφέρουν ένα μικρό οικονομικό θαύμα. Χώρες που κηρύσσουν στάση πληρωμών και, με ή χωρίς τη συναίνεση των δανειστών τους, κουρεύουν τμήμα του χρέους τους, αναπτύσσονται στη συνέχεια με γρηγορότερο ρυθμό από ότι πριν.
Στηρίχθηκαν σε ιστορικά στοιχεία
Στη μελέτη τους οι Ράινχαρτ και Τρέμπες ανέλυσαν συνολικά 47 χρεοκοπίες χωρών, οι περισσότερες στο διάστημα του μεσοπολέμου και στη Λατινική Αμερικής των δεκαετιών του 80 και του 90. Από τα 47 κράτη τα 39 κατέγραψαν γοργούς ρυθμούς ανάπτυξη μετά την κήρυξη μερικής ή ολικής στάσης πληρωμών. Σε 6 περιπτώσεις παρατηρήθηκε στασιμότητα και μόνο σε δύο χώρες συρρικνώθηκε η οικονομία. Τα αξιοπερίεργο είναι ότι η ανάπτυξη κινήθηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Στα πρώτα 4 χρόνια μετά την χρεοκοπία στο διάστημα του μεσοπολέμου ο μέσος όρος ήταν της τάξης του 16% και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής 9%. Οι δύο οικονομολόγοι αποδεικνύουν με βάση ιστορικά δεδομένα ότι η διαγραφή χρεών έλαβε μεγάλες διαστάσεις. Το 1934 πολλές ευρωπαϊκές χώρες δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν άλλο τα δάνεια από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έναντι της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Και ενώ για παράδειγμα το χρέος της Αυστρίας ήταν σχετικά μικρό, 23 εκ. δολάρια το 1934, η Γαλλία εξοικονόμησε ποσό της τάξης των δισεκατομμυρίων, μειώνοντας το χρέος της κατά 50% μετά το 1934.
«Καθαρό κούρεμα»
Μια συνηθισμένη αντίρρηση για τις διαγραφές χρεών είναι ότι ναι μεν οι βιομηχανικές χώρες εξοικονομούν μικροπρόθεσμα χρήματα, μακροπρόθεσμα όμως «υποφέρουν» γιατί μετά τη χρεοκοπία κανείς δεν τις εμπιστεύεται, αφού έχουν διακινδυνεύσει την αξιοπιστία τους. Αλλά και αυτό φαίνεται να μην ισχύει, σύμφωνα με την μελέτη. Μετά από μια χρεοκοπία το 1980 χρειάζονταν 4 χρόνια για να πάρει η χώρα νέα δάνεια. Την δεκαετία του '90 οι χώρες που κήρυξαν στάση πληρωμών πήραν σχεδόν αμέσως φρέσκο χρήμα. Για τους νέους δανειστές ήταν προφανώς αδιάφορο εάν οι προηγούμενοι «αιμορράγησαν».
Το συμπέρασμα της μελέτης των Ράινχαρντ και Τρέμπερ είναι σαφές: Όταν οι χώρες είναι υπερχρεωμένες εκείνο που χρειάζεται είναι ένα καθαρό κούρεμα και όχι μακροχρόνιοι πολιτικοί τακτικισμοί. Βέβαια σε όλα αυτά αναμένεται πολύ γρήγορα και ο αντίλογος, δεδομένου ότι η Ράινχαρτ γίνεται αντικείμενο στενής επιστημονικής παρακολούθησης, αφότου ανακαλύφθηκε ότι σε δημοσιεύσεις της μετά το 2013 με θέμα το χρέος, τις οποίες έκανε μαζί με τον οικονομολόγο Κένεθ Ρογκόφ, επίσης καθηγητή στο Χάρβαρντ, κρύβονταν πολλά λάθη.
Δραστικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους ζητά ο Ζιν
Συμφιλιωτικούς τόνους έναντι του ευρώ υιοθετεί ο πρόεδρος του ινστιτούτου Ifo, Χανς-Βέρνερ Ζιν που τάσσεται υπέρ ενός δραστικού «κουρέματος» του ελληνικού χρέους.
Παρουσιάζοντας στο Μόναχο το νέο του βιβλίο με τίτλο «The Euro Trap» που εκδόθηκε στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Oxford University Press, ένας από τους κορυφαίους Γερμανούς οικονομολόγους, ο Χανς-Βέρνερ Ζιν, τάσσεται σαφώς πλέον υπέρ του κοινού νομίσματος, διατηρώντας ωστόσο τις ενστάσεις του στις αποφάσεις των ηγετών της Ευρώπης για τη διάσωση των υπερχρεωμένων χωρών. Όπως αναφέρει η Süddeutsche Zeitung, ο Ζιν που, όπως σημειώνεται, από νέος είναι ένθερμος Ευρωπαίος και παθιασμένος με την Ελλάδα ταξιδευτής, αποστασιοποιείται σαφώς από τους ευρωσκεπτικιστές οικονομολόγους του κόμματος AfD (Εναλλακτική Επιλογή για τη Γερμανία).
Απορρίπτει το αίτημα των ευρωσκεπτικιστών για ένα «ευρώ του Βορρά» και ένα «ευρώ του Νότου», καθώς γνωρίζει την σημασία που έχει για την Ευρώπη ο γαλλογερμανικός άξονας. Και όχι μόνον. «Ο Ζιν τάσσεται υπέρ του ευρώ, το οποίο όπως λέει θα πρέπει να διατηρηθεί. Ο Ζιν τοποθετεί τώρα ένα νέο πυροβόλο σε θέση βολής: Το δραστικό κούρεμα. Θα πρέπει να γίνει άφεση του χρέους της Ελλάδας και άλλων χωρών, μολονότι με αυτόν τον τρόπο επιβραβεύεται η εσφαλμένη τους συμπεριφορά, λέει σήμερα ο Ζιν. Σε διαφορετική, ωστόσο, περίπτωση οι χώρες αυτές δεν έχουν καμία δυνατότητα να ανακάμψουν», υποστηρίζει ο Γερμανός οικονομολόγος, σύμφωνα με την Süddeutsche Zeitung.
Η πολιτική της λιτότητας έχει αποτύχει
Με αναφορές στο ελληνικό παράδειγμα, ο Γερμανός καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας Οικονομίας Φλόριαν Σούι υποστηρίζει ότι η πολιτική της λιτότητας στην Ευρωζώνη έχει αποτύχει και τάσσεται υπέρ νέων εναλλακτικών πολιτικών προσεγγίσεων των προβλημάτων των υπερχρεωμένων χωρών. Σε συζήτηση με τον Γερμανό οικονομολόγο Ράινερ Όσμπιλντ στην οικονομική επιθεώρηση Wirtschaftswoche, ο Σούι επισημαίνει ότι «στόχος της λιτότητας στα συμφραζόμενα της ευρωκρίσης ήταν η μείωση του χρέους των χωρών της κρίσης και η ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης. Και οι δύο στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί, καθώς η Ελλάδα για παράδειγμα, παρά το κούρεμα, έχει σήμερα μεγαλύτερο χρέος από ό,τι πριν από το ξέσπασμα της κρίσης το καλοκαίρι του 2010. Αντί να αναπτυχθεί η οικονομία της Ελλάδας, αλλά και εκείνη της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Κύπρου, συρρικνώθηκε», αναφέρει ο Γερμανός καθηγητής.
Ελλάδα και Γερμανία υποψήφιες για έξοδο από την ευρωζώνη
Την άποψη ότι υπάρχουν δύο υποψήφιες χώρες για να εγκαταλείψουν την ευρωζώνη, η Ελλάδα και η Γερμανία, εκφράζει ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank, Τόμας Μάιερ. Ο διευθυντής σήμερα του Ινστιτούτου Ερευνών Flossbach von Storch, αναμένει ενίσχυση του συγκεντρωτισμού στην Ευρώπη, υποστηρίζοντας ότι η νομισματική πολιτική θα αλλάξει μόνο εάν οι πολίτες το επιβάλουν αυτό πολιτικά ή εάν ένα νέο κύμα κρίσης καταστρέψει οριστικά το σύστημα.
Σε συνέντευξή του προς τον διαδικτυακό τόπο Deutsche Wirtschaftsnachrichten, o Τόμας Μάιερ μιλά για το βιβλίο του «Η νέα τάξη του χρήματος: Γιατί χρειαζόμαστε μια νομισματική μεταρρύθμιση» (Die neue Ordnung des Geldes: Warum wir eine Geldreform brauchen).
Στο πλαίσιο αυτό, ο Γερμανός οικονομολόγος υποστηρίζει ότι κατά τη γνώμη του «δύο είναι οι υποψήφιες προς έξοδο από την Ευρωζώνη χώρες: Η Ελλάδα και η Γερμανία. Η Ελλάδα θα μπορούσε να βγει από την Νομισματική Ένωση, επειδή στο πλαίσιο αυτής δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την υπερχρέωσή της. Η Γερμανία θα μπορούσε να εγκαταλείψει την Νομισματική Ένωση, εάν αυτή προβεί σε πλήρη νομισματοποίηση του χρέους. Εάν προκύψει συρρίκνωση της Νομισματικής Ένωσης, θα επανέλθει το ερώτημα, εάν αντί ενός ενιαίου νομίσματος θα ήταν προτιμότερο να έχουμε ένα κοινοτικό νόμισμα, το οποίο θα βρίσκεται σε συναγωνισμό με άλλα νομίσματα», επισημαίνει ο Τόμας Μάιερ.
D.Welle
''The New Daily Mail''
TheNewDailyMail
«Μικρό οικονομικό θαύμα»
Καθαρή απάντηση στο ερώτημα δεν έδωσε ούτε το κούρεμα χρέους της Ελλάδας, το μοναδικό στην Ε.Ε. Αρχές του 2012 η Ελλάδα διέγραψε τμήμα του χρέους της παίρνοντας δημοσιονομική ανάσα, αλλά από τότε η ελληνική οικονομία πήρε την κατιούσα και μέχρι σήμερα η χώρα δεν μπορεί να εξυγιάνει τα δημοσιονομικά της. Αναζητώντας διδάγματα για το παρόν δύο οικονομολόγοι, η καθηγήτρια στο Χάρβαρντ Κάρμεν Ράινχαρτ και ο Γερμανός συνάδελφος της Κρίστοφ Τράμπες, ανέλυσαν μια σειρά από χρεοκοπίες του παρελθόντος θέτοντας το εξής βασικό ερώτημα: Πώς επιδρά μια απομείωση χρέους ή χρεοκοπία μιας χώρας στην ανάπτυξη και στην ευημερία του λαού της;
Η απάντηση υπάρχει σε μια ερευνητική μελέτη των δύο οικονομολόγων με τον τίτλο «A distant mirror of debt, default and relief» που μόλις δημοσιεύτηκε και γίνεται αναφορά σε αυτή στην αυστριακή εφημερίδα der Standard. Στις περισσότερες περιπτώσεις, υποστηρίζουν οι δύο συγγραφείς, οι χρεοκοπίες επιφέρουν ένα μικρό οικονομικό θαύμα. Χώρες που κηρύσσουν στάση πληρωμών και, με ή χωρίς τη συναίνεση των δανειστών τους, κουρεύουν τμήμα του χρέους τους, αναπτύσσονται στη συνέχεια με γρηγορότερο ρυθμό από ότι πριν.
Στηρίχθηκαν σε ιστορικά στοιχεία
Στη μελέτη τους οι Ράινχαρτ και Τρέμπες ανέλυσαν συνολικά 47 χρεοκοπίες χωρών, οι περισσότερες στο διάστημα του μεσοπολέμου και στη Λατινική Αμερικής των δεκαετιών του 80 και του 90. Από τα 47 κράτη τα 39 κατέγραψαν γοργούς ρυθμούς ανάπτυξη μετά την κήρυξη μερικής ή ολικής στάσης πληρωμών. Σε 6 περιπτώσεις παρατηρήθηκε στασιμότητα και μόνο σε δύο χώρες συρρικνώθηκε η οικονομία. Τα αξιοπερίεργο είναι ότι η ανάπτυξη κινήθηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Στα πρώτα 4 χρόνια μετά την χρεοκοπία στο διάστημα του μεσοπολέμου ο μέσος όρος ήταν της τάξης του 16% και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής 9%. Οι δύο οικονομολόγοι αποδεικνύουν με βάση ιστορικά δεδομένα ότι η διαγραφή χρεών έλαβε μεγάλες διαστάσεις. Το 1934 πολλές ευρωπαϊκές χώρες δήλωσαν ότι δεν θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν άλλο τα δάνεια από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έναντι της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Και ενώ για παράδειγμα το χρέος της Αυστρίας ήταν σχετικά μικρό, 23 εκ. δολάρια το 1934, η Γαλλία εξοικονόμησε ποσό της τάξης των δισεκατομμυρίων, μειώνοντας το χρέος της κατά 50% μετά το 1934.
«Καθαρό κούρεμα»
Μια συνηθισμένη αντίρρηση για τις διαγραφές χρεών είναι ότι ναι μεν οι βιομηχανικές χώρες εξοικονομούν μικροπρόθεσμα χρήματα, μακροπρόθεσμα όμως «υποφέρουν» γιατί μετά τη χρεοκοπία κανείς δεν τις εμπιστεύεται, αφού έχουν διακινδυνεύσει την αξιοπιστία τους. Αλλά και αυτό φαίνεται να μην ισχύει, σύμφωνα με την μελέτη. Μετά από μια χρεοκοπία το 1980 χρειάζονταν 4 χρόνια για να πάρει η χώρα νέα δάνεια. Την δεκαετία του '90 οι χώρες που κήρυξαν στάση πληρωμών πήραν σχεδόν αμέσως φρέσκο χρήμα. Για τους νέους δανειστές ήταν προφανώς αδιάφορο εάν οι προηγούμενοι «αιμορράγησαν».
Το συμπέρασμα της μελέτης των Ράινχαρντ και Τρέμπερ είναι σαφές: Όταν οι χώρες είναι υπερχρεωμένες εκείνο που χρειάζεται είναι ένα καθαρό κούρεμα και όχι μακροχρόνιοι πολιτικοί τακτικισμοί. Βέβαια σε όλα αυτά αναμένεται πολύ γρήγορα και ο αντίλογος, δεδομένου ότι η Ράινχαρτ γίνεται αντικείμενο στενής επιστημονικής παρακολούθησης, αφότου ανακαλύφθηκε ότι σε δημοσιεύσεις της μετά το 2013 με θέμα το χρέος, τις οποίες έκανε μαζί με τον οικονομολόγο Κένεθ Ρογκόφ, επίσης καθηγητή στο Χάρβαρντ, κρύβονταν πολλά λάθη.
Δραστικό «κούρεμα» του ελληνικού χρέους ζητά ο Ζιν
Συμφιλιωτικούς τόνους έναντι του ευρώ υιοθετεί ο πρόεδρος του ινστιτούτου Ifo, Χανς-Βέρνερ Ζιν που τάσσεται υπέρ ενός δραστικού «κουρέματος» του ελληνικού χρέους.
Παρουσιάζοντας στο Μόναχο το νέο του βιβλίο με τίτλο «The Euro Trap» που εκδόθηκε στα αγγλικά από τον εκδοτικό οίκο Oxford University Press, ένας από τους κορυφαίους Γερμανούς οικονομολόγους, ο Χανς-Βέρνερ Ζιν, τάσσεται σαφώς πλέον υπέρ του κοινού νομίσματος, διατηρώντας ωστόσο τις ενστάσεις του στις αποφάσεις των ηγετών της Ευρώπης για τη διάσωση των υπερχρεωμένων χωρών. Όπως αναφέρει η Süddeutsche Zeitung, ο Ζιν που, όπως σημειώνεται, από νέος είναι ένθερμος Ευρωπαίος και παθιασμένος με την Ελλάδα ταξιδευτής, αποστασιοποιείται σαφώς από τους ευρωσκεπτικιστές οικονομολόγους του κόμματος AfD (Εναλλακτική Επιλογή για τη Γερμανία).
Απορρίπτει το αίτημα των ευρωσκεπτικιστών για ένα «ευρώ του Βορρά» και ένα «ευρώ του Νότου», καθώς γνωρίζει την σημασία που έχει για την Ευρώπη ο γαλλογερμανικός άξονας. Και όχι μόνον. «Ο Ζιν τάσσεται υπέρ του ευρώ, το οποίο όπως λέει θα πρέπει να διατηρηθεί. Ο Ζιν τοποθετεί τώρα ένα νέο πυροβόλο σε θέση βολής: Το δραστικό κούρεμα. Θα πρέπει να γίνει άφεση του χρέους της Ελλάδας και άλλων χωρών, μολονότι με αυτόν τον τρόπο επιβραβεύεται η εσφαλμένη τους συμπεριφορά, λέει σήμερα ο Ζιν. Σε διαφορετική, ωστόσο, περίπτωση οι χώρες αυτές δεν έχουν καμία δυνατότητα να ανακάμψουν», υποστηρίζει ο Γερμανός οικονομολόγος, σύμφωνα με την Süddeutsche Zeitung.
Η πολιτική της λιτότητας έχει αποτύχει
Με αναφορές στο ελληνικό παράδειγμα, ο Γερμανός καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας Οικονομίας Φλόριαν Σούι υποστηρίζει ότι η πολιτική της λιτότητας στην Ευρωζώνη έχει αποτύχει και τάσσεται υπέρ νέων εναλλακτικών πολιτικών προσεγγίσεων των προβλημάτων των υπερχρεωμένων χωρών. Σε συζήτηση με τον Γερμανό οικονομολόγο Ράινερ Όσμπιλντ στην οικονομική επιθεώρηση Wirtschaftswoche, ο Σούι επισημαίνει ότι «στόχος της λιτότητας στα συμφραζόμενα της ευρωκρίσης ήταν η μείωση του χρέους των χωρών της κρίσης και η ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης. Και οι δύο στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί, καθώς η Ελλάδα για παράδειγμα, παρά το κούρεμα, έχει σήμερα μεγαλύτερο χρέος από ό,τι πριν από το ξέσπασμα της κρίσης το καλοκαίρι του 2010. Αντί να αναπτυχθεί η οικονομία της Ελλάδας, αλλά και εκείνη της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Κύπρου, συρρικνώθηκε», αναφέρει ο Γερμανός καθηγητής.
Ελλάδα και Γερμανία υποψήφιες για έξοδο από την ευρωζώνη
Την άποψη ότι υπάρχουν δύο υποψήφιες χώρες για να εγκαταλείψουν την ευρωζώνη, η Ελλάδα και η Γερμανία, εκφράζει ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank, Τόμας Μάιερ. Ο διευθυντής σήμερα του Ινστιτούτου Ερευνών Flossbach von Storch, αναμένει ενίσχυση του συγκεντρωτισμού στην Ευρώπη, υποστηρίζοντας ότι η νομισματική πολιτική θα αλλάξει μόνο εάν οι πολίτες το επιβάλουν αυτό πολιτικά ή εάν ένα νέο κύμα κρίσης καταστρέψει οριστικά το σύστημα.
Σε συνέντευξή του προς τον διαδικτυακό τόπο Deutsche Wirtschaftsnachrichten, o Τόμας Μάιερ μιλά για το βιβλίο του «Η νέα τάξη του χρήματος: Γιατί χρειαζόμαστε μια νομισματική μεταρρύθμιση» (Die neue Ordnung des Geldes: Warum wir eine Geldreform brauchen).
Στο πλαίσιο αυτό, ο Γερμανός οικονομολόγος υποστηρίζει ότι κατά τη γνώμη του «δύο είναι οι υποψήφιες προς έξοδο από την Ευρωζώνη χώρες: Η Ελλάδα και η Γερμανία. Η Ελλάδα θα μπορούσε να βγει από την Νομισματική Ένωση, επειδή στο πλαίσιο αυτής δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την υπερχρέωσή της. Η Γερμανία θα μπορούσε να εγκαταλείψει την Νομισματική Ένωση, εάν αυτή προβεί σε πλήρη νομισματοποίηση του χρέους. Εάν προκύψει συρρίκνωση της Νομισματικής Ένωσης, θα επανέλθει το ερώτημα, εάν αντί ενός ενιαίου νομίσματος θα ήταν προτιμότερο να έχουμε ένα κοινοτικό νόμισμα, το οποίο θα βρίσκεται σε συναγωνισμό με άλλα νομίσματα», επισημαίνει ο Τόμας Μάιερ.
D.Welle
''The New Daily Mail''
TheNewDailyMail
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Οικονομική ενίσχυση από την Αμερική για τον Άρη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
